TVP Kultura Czwartek, 12.08.2021 09:05 PANNA NIKT Dramat, 98 min, Polska/Niemcy 1996 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Radosław Piwowarski Zdjęcia: Krzysztof Ptak Muzyka: Andrzej Korzyński Występują: Anna Wielgucka, Anna Powierza, Anna Mucha, Stanisława Celińska, Jan Janga Tomaszewski, Małgorzata Potocka, Leszek Teleszyński, Małgorzata Pieczyńska, Anna Romantowska, Adam Siemion i inni Adaptacja głośnej powieści Tomka Tryzny, uznanej przez polską krytykę literacką za jeden z najważniejszych debiutów lat dziewięćdziesiątych. Historia piętnastoletniej Marysi, która pod wpływem dwu koleżanek wyrzeka się swego kodeksu moralnego i ukształtowanych przez tradycję poglądów na życie, daje się rozmaicie interpretować. Można ją odczytywać zgodnie z wymową podtytułu ("tajemnicza podróż o dojrzewaniu") jako opowieść o bolesnej inicjacji w dorosłość lub potraktować w kategoriach filozoficznej powiastki o rozpadzie świata. Równie uprawione są interpretacje, których myślowym tworzywem będzie kontrast między naturą i kulturą, cywilizacją wiejską i miejską. Oniryczno - erotyczna warstwa "Panny Nikt" z pewnością zainspiruje freudystów, zaś wielowarstwowa narracja - zwolenników postmodernizmu. Andrzej Wajda poszedł jeszcze innym tropem. Jego adaptacja powieści Tryzny to przede wszystkim współczesny moralitet. W dziejach wchodzącej w dorosłość Marysi reżyser dostrzegł metaforę sytuacji duchowej współczesnego Polaka, który zafascynowany mirażami dobrobytu i obyczajowo - politycznej swobody zbyt pochopnie i niejako "hurtowo" rezygnuje z dotychczas pielęgnowanych wartości. Tymczasem Wajdowska "Panna Nikt" zdaje się przywoływać znane jeszcze w XIX wieku powiedzenie o zdejmowaniu kajdan razem z butami. Reżyser zdaje się za romantycznym poetą ostrzegać, że z "pawia narodów" łatwo stać się "papugą". Udziałem tej ostatniej jest śmieszność i wewnętrzna pustka, o czym tak boleśnie przekonała się Marysia. Film Wajdy to nie tylko kryptocharakterystyka dzisiejszego stanu "duszy polskiej". To także świetnie zagrana i nowocześnie zrealizowana (krótsze ujęcia, oryginalne zdjęcia) opowieść o pokusach młodości. To wreszcie pierwsza od wielu lat próba nawiązania przez reżysera autentycznego kontaktu z nastoletnim widzem. Wszak "każdy był kiedyś małą dziewczynką", jak mówił w wywiadzie twórca "Korczaka". Problem tylko w tym, czy uda się odkryć ją w sobie na nowo. Piętnastoletnia Marysia mieszka w starej wiejskiej chałupie wspólnie z ojcem, matką i licznym rodzeństwem. Kiedy jej rodzice dostają mieszkanie w bloku, dziewczynka przenosi się do miasta. Musi też zmienić szkołę. W nowej nie czuje się jednak dobrze. Jej widoczny na każdym kroku prowincjonalizm wywołuje nieustanne drwiny i szyderstwa kolegów. Uwagę Marysi szybko zwracają dwie dziewczynki. Pierwsza, Kasia Bogdańska, ma duszę artystki. Ponadprzeciętna inteligencja łączy się u niej z talentem kompozytorskim oraz cygańskim, buntowniczym stylem życia. Druga zaś, Ewa Bogdaj, imponuje nieśmiałej i zahukanej prowincjuszce niezwykłą urodą i modnymi, kosztownymi ubraniami. Przypadek sprawia, że Marysia zaprzyjaźnia się po kolei z obiema, co radykalnie zmienia jej życie i spojrzenie na świat. 11:00 MIŁOŚĆ NAD ROZLEWISKIEM - ODC. 4/13 Serial obyczajowy, 45 min, Polska, 2010 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Piotr Jachowicz, Arkadiusz Borowik, Dariusz Banek Zdjęcia: Bogusław Stachurski Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Joanna Brodzik, Małgorzata Braunek, Jerzy Schejbal, Olga Frycz, Piotr Grabowski, Maria Pakulnis, Antoni Królikowski, Anna Czartoryska, Agnieszka Mandat, Ewa Bakalarska, Maciej Wierzbicki, Wojciech Droszczyński, Joanna Drozda, Bartek Kasprzykowski, Katarzyna Zielińska Kaśka leży w szpitalu. Wszyscy bliscy chcą jej pomóc i oddają dla niej krew. Do pensjonatu przyjeżdża nowy gość Ewa Stern (nowa postać w serialu, w tej roli świetna Maria Pakulnis). Ewa, niegdyś gwiazda polskiego kina, pragnie zatrzymać się na dłużej w pensjonacie, w którym przed wieloma laty przeżyła wielką miłość. Małgosia wyjeżdża do Warszawy, żeby szukać pomocy dla Kaśki u znanego profesora. Zawiązuje się romans między Januszem i Mirką. Małgosia wraca do Olsztyna, jedzie do szpitala, w którym nie ma już Kasi. 11:55 MIŁOŚĆ NAD ROZLEWISKIEM - ODC. 5/13 Serial obyczajowy, 44 min, Polska, 2010 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Piotr Jachowicz, Arkadiusz Borowik, Dariusz Banek Zdjęcia: Bogusław Stachurski Muzyka: Stanisław Syrewicz Aktorzy: Joanna Brodzik, Małgorzata Braunek, Jerzy Schejbal, Olga Frycz, Piotr Grabowski, Maria Pakulnis, Antoni Królikowski, Anna Czartoryska, Agnieszka Mandat, Ewa Bakalarska, Maciej Wierzbicki, Wojciech Droszczyński, Joanna Drozda, Bartek Kasprzykowski Małgosia przeżywa kryzys, dręczą ją wątpliwości związane z Januszem. Nie wie, czy Janusz znowu zaczął pić, czy ją jeszcze kocha i czy zdradził ją z Lisowską. Przyjaciółka Elwira proponuje Małgosi psychoterapię połączoną z zabiegami upiększającymi. Piernacki zabiera Ewę Stern do teatru. Coraz więcej czasu spędzają razem. Marysia i Kuba snują wspólne plany na przyszłość. Czy jednak Marysia jest naprawdę zakochana w Kubie, czy to tylko przyzwyczajenie? Basia opowiada Małgosi o swoim związku Andrzejem. Kiedyś dla niego zostawiła męża i córkę. Andrzej, podobnie jak Janusz był uzależniony od alkoholu. Życie pod jednym dachem z takim człowiekiem wcale nie jest łatwe. W Pasymiu zostaje reaktywowany chór. W czasie próby pojawia się rzeźbiarz Orest. Ma wykonać rzeźbę Matki Boskiej skradzionej z kościoła po wojnie. Nad rozlewiskiem dziewczęta urządzają babskie pogaduchy przy nalewkach Tomasza. Pojawia się Róża z księdzem i nowym gościem Orestem. Rzeźbiarz ma zamieszkać u Małgosi. 12:50 URODZENI ARTYŚCI - GOSIA I TOMEK RYGALIKOWIE Reportaż, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Grzegorz Jankowski Wykonawcy: Emilia Komarnicka - Klynstra (prowadząca), Redbad Klynstra - Komarnicki (prowadzący) Małgorzata i Tomasz Rygalikowie to znani w Polsce i za granicą projektanci przedmiotów użytkowych. Realizatorzy programu byli ich gośćmi podczas warsztatów projektowania, jakie prowadzili w Łukowie. 13:30 OSTATNI SWING Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Garncarek Scenariusz: Tomasz Garncarek Zdjęcia: Shuxuan Mei Zmarły w 2018 roku Witold Sobociński był niedościgłym mistrzem sztuki operatorskiej, geniuszem światła, współautorem wielu dzieł Andrzeja Wajdy, Wojciecha Jerzego Hasa, Romana Polańskiego. Zamiast klasycznej biografii dostajemy portret bohatera stworzony w dużej mierze z samych filmów. Wspomnienia z planów zdjęciowych przeplatają się z wypowiedziami artysty zarejestrowanymi niedługo przed jego śmiercią. Podczas pracy z młodzieżą czy w otoczeniu rodziny artysta dzieli się tajnikami swojego warsztatu. Dokumentalny portret jednego z najwybitniejszych operatorów XX wieku, twórcy zdjęć do takich obrazów jak m.in. "Wesele", "Śmierć prezydenta", "Wrota Europy", "Szpital przemienienia", "Smuga cienia". 14:40 OTO JEST GŁOWA ZDRAJCY (A MAN FOR ALL SEASONS) Dramat historyczny, 115 min, USA, 1966 Reżyseria: Fred Zinnemann Scenariusz: Robert Bolt Zdjęcia: Ted Moore Muzyka: Georges Delerue Aktorzy: Robert Shaw, Orson Welles, Susannah York Sztuka Roberta Bolta na kanwie której powstał film święciła w latach 60. triumfy na scenach Anglii i Broadwayu. W 1966 roku tę głośną inscenizację przeniósł na duży ekran Fred Zinnemann. Dramat historyczny wskrzeszający epokę Henryka VIII i religijne spory wzbudził ogromne zainteresowanie zarówno krytyki w jaki i widzów. Dzieło urodzonego w Austrii reżysera Akademia Filmowa uhonorowała aż sześcioma Oscarami. Kostiumowy dramat poświęcony ostatniemu okresowi życia sir Thomasa Morusa, wybitnego humanisty i polityka który zadziwił Anglię oszałamiajacą karierą. Jednak u schyłku żywota kanclerz królewski popada w niełaskę króla, przeciwstawiając się dyktatowi despotycznego władcy. Anglia oczekuje następcy tronu. Tymczasem Henryk VIII, który zamierza poślubić Annę Boleyn nie może uzyskać zgody papieża na rozwód z pierwszą żoną Katarzyną Aragońską. Kardynał Wosley chce wywrzeć presję na papieża. Jego zamiarom sprzeciwia się sir Thomas Morus. 16:50 MŁYN I KRZYŻ (MILL AND THE CROSS, THE) Dramat, 91 min, Polska/Szwecja, 2010 Reżyseria: Lech Majewski Scenariusz: Michael Francis Gibson, Lech Majewski Zdjęcia: Adam Sikora, Lech Majewski Muzyka: Lech Majewski, Józef Skrzek Aktorzy: Rutger Hauer, Michael York, Charlotte Rampling, Joanna Litwin, Dorota Lis Inspiracją stała się książka amerykańskiego pisarza, historyka i krytyka sztuki, Michaela F. Gibsona "Młyn i Krzyż", będąca wnikliwą analizą obrazu "Droga krzyżowa", Pietera Bruegla. W zrealizowanym z ogromną dbałością o szczegóły filmie, reżyser ukazuje losy 12 postaci z namalowanego w 1564 roku słynnego obrazu. Niezwykłe, ekranowe dzieło Lecha Majewskiego powstawało trzy lata, większość zdjęć kręcono w plenerach Jury Krakowsko - Częstochowskiej. Sfilmowany materiał poddano precyzyjnej obróbce komputerowej, z wykorzystaniem najnowszych technologii. Rok 1564. Niderlandzki malarz Pieter Bruegel (w tej roli Rutger Hauer), na zamówienie antwerpskiego bankiera i kolekcjonera dzieł sztuki, Nicolaesa Jonghelincka, rozpoczyna prace nad obrazem, przedstawiającym procesję na Kalwarię. 18:30 SERIALOWA NOSTALGIA - PANNA Z MOKRĄ GŁOWĄ - ODC. 5 - PODRÓŻ DO KRAINY MARZEŃ Serial dla młodych widzów, 29 min, Polska 1994 Reżyseria: Kazimierz Tarnas Scenariusz: Kazimierz Tarnas, Tomasz Piotrowski Zdjęcia: Grzegorz Kędzierski Aktorzy: Paulina Tworzyańska, Anna Nehrebecka, Iga Cembrzyńska, Antoni Frycz, Beata Tyszkiewicz, Marian Opania, Rafał Wieczyński, Anna Dymna i inni W Warszawie spotyka Irenkę przykra niespodzianka. Hrabina Opolska wyjechała do Zakopanego, nikt nie wie, kiedy można spodziewać się jej powrotu. Dziewczynka znów wyrusza w podróż. Niestety, w Zakopanem nie zastaje hrabiny, która właśnie wyjechała gdzies pod Kraków. Właścicielka pensjonatu, przejęta kłopotami dziewczyny, zatrzymuje ją u siebie do powrotu pani Opolskiej. W gościnie u pani Mileckiej Irenka czuje sie świetnie, wypoczywa, wędruje po górach. Podczas jednego ze spacerów schodzi ze szlaku, zabłąkaną odnajdują ratownicy TOPR - u. Niefortunną przygodę przypłaca zapaleniem płuc. Niebawem do pensjonatu przybywa hrabina Opolska, ze wzruszeniem słucha opowieści o losach dziewczynki. 19:05 SERIALOWA NOSTALGIA - PANNA Z MOKRĄ GŁOWĄ - ODC. 6/6 - OD PIERWSZEGO SPOJRZENIA Serial dla młodych widzów, 29 min, Polska 1994 Reżyseria: Kazimierz Tarnas Scenariusz: Kazimierz Tarnas, Tomasz Piotrowski Zdjęcia: Grzegorz Kędzierski Aktorzy: Paulina Tworzyańska, Anna Nehrebecka, Marek Kondrat, Anna Milewska, Iga Cembrzyńska, Hanna Stankówna, Antoni Frycz, Beata Tyszkiewicz, Marian Opania, Rafał Wieczyński, Anna Dymna i inni Po wypadku w górach Irenka wraca do zdrowia. W pensjonacie pojawia się przystojny syn pani Mileckiej, Zbyszek. Niestety, mimo westchnień dziewczynki zakochany w kim innym chłopak nie zwraca na nią najmniejszej uwagi. Ich rozstanie ma przebieg nad wyraz burzliwy. Irenka wraca z hrabiną Opolską do Warszawy, rozpoczyna naukę na pensji. Nadchodzą wakacje, dziewczynka jest szczęśliwa, że wreszcie będzie mogła spotkać się z rodziną w Kuropatkach. Ciotka Opolska wiezie ją jednak gdzie indziej. W odzyskanym dworku Borowskich czeka już cała rodzina i najwierniejsi przyjaciele. 19:40 MUZEUM POLSKIEJ PIOSENKI - /41/ - "CZARNY BLUES O CZWARTEJ NAD RANEM" - STARE DOBRE MAŁŻEŃSTWO Felieton, 8 min, Polska, 2014 Reżyseria: Tomasz Knittel Scenariusz: Tomasz Knittel W programie historia piosenki "Czarny blues o czwartej nad ranem". 20:00 ZŁOTA SETKA TEATRU TELEWIZJI - ŚLUBY PANIEŃSKIE CZYLI MAGNETYZM SERCA Teatr, 128 min, Polska, 1985 Autor: Aleksander Fredro Reżyseria: Andrzej Łapicki Realizacja: Tomasz Kostuch Scenografia: Łucja Kossakowska Występują: Anna Seniuk (Pani Dobrójska), Joanna Szczepkowska (Aniela), Ewa Domańska (Klara), Jan Matyjaszkiewicz (Radost), Jan Englert (Gustaw), Wojciech Alaborski (Albin), Bogdan Baer (Jan) Głośne przedstawienie przygotowane przez Andrzeja Łapickiego w Teatrze Polskim w Warszawie w 1984 roku, zarejestrowane dla Teatru TV, z udziałem publiczności. Wybitny aktor i reżyser, który dla telewizji zrealizował całą serię rzadko grywanych jednoaktówek Fredrowskich - nie mówiąc o nowej inscenizacji "Ślubów panieńskich", które wybrał na jubileusz 50 - lecia pracy artystycznej w 1995 r. - tak uzasadniał swoją fascynację twórczością najwybitniejszego polskiego komediopisarza: "I dalej robię Fredrę, i już do końca dni moich tego nie przestanę. Dlaczego? Ponieważ jest on dla mnie najpiękniejszym, w każdym razie najradośniejszym zjawiskiem w polskim teatrze. Ponieważ jest inteligentny, dowcipny, kpiarski, ale nie złośliwy, ponieważ jest pański, jest dobrze wychowany, choć lubi poświńtuszyć, ponieważ jest arcypolski i ponieważ wybrał, gdy inni wadzili się z Bogiem, rwali kajdany, on wybrał w tym czasie komedię. I chwała mu za to". "Przyrzekam na kobiety stałość niewzruszoną/ Nienawidzić ród męski, nigdy nie być żoną". Te słowa padły po raz pierwszy w teatrze lwowskim w 1832 r. I od tej pory komedia Aleksandra Fredry (1793 - 1876) cieszyła się niesłabnącym powodzeniem na scenach trzech zaborów. "Śluby panieńskie, czyli magnetyzm serca" doczekały się nawet francuskiego plagiatu, co zasygnalizował autor w nocie do czwartego wydania komedii. Fircyk Gucio, umilający sobie nudny pobyt na wsi i tradycyjne konkury wypadami na birbantki, staje do walki o serce Anieli, gdy dowiaduje się, że panna go nie chce. Podrażniona męska próżność i ambicja nie odbierają mu wszakże sprytu. Wytrawny uwodziciel przedstawia siebie jako ofiarę uczucia do innej Anieli, z którą chce go rozdzielić uparty stryj. Jeśliby Gustaw postąpił wbrew jego woli, Radost gotów jest go wydziedziczyć i poślubić Klarę, która dotychczas odrzucała zaloty śmiertelnie w niej zakochanego Albina. Historia nieszczęśliwej miłości wzrusza Anielę, zaczytującą się sentymentalnymi romansami. Gucio nie ustępuje w zabiegach mających skłonić ku niemu panieńskie serduszko, wciąga do gry Albina. Antymęski spisek słabnie jednak, gdy zaczyna działać obustronny "magnetyzm serca". 22:15 TAMTE LATA, TAMTE DNI - HALINA KUNICKA Dysk./wywiad/debata, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Joanna Makowska Scenariusz: Marta Perchuć - Burzyńska, Joanna Makowska Wykonawcy: Marta Perchuc - Burzyńska (prowadząca) Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Tym razem w sentymentalną podróż zabiera nas znana z wielu niezapomnianych przebojów piosenkarka, Halina Kunicka. 22:50 CZWARTKOWY KLUB FILMOWY - WSTĘP DO FILMU - LOTNA Dysk./wywiad/debata, 5 min, Polska, 2021 Łukasz Jasina rozmawia z krytykiem filmowym Łukaszem Adamskim o filmie "Lotna" w reż. Andrzeja Wajdy. 22:55 CZWARTKOWY KLUB FILMOWY - LOTNA Dramat wojenny, 84 min, Polska, 1959 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz według opowiadania Wojciecha Żukrowskiego: Wojciech Żukrowski, Andrzej Wajda Zdjęcia: Jerzy Lipman Muzyka: Tadeusz Baird Aktorzy: Jerzy Pichelski, Adam Pawlikowski, Jerzy Moes, Mieczysław Łoza, Bożena Kurowska, Bronisław Dardziński, Adam Dzieszyński, Wiesław Gołas, Henryk Hunko, Tadeusz Kosudarski, Artur Młodnicki, Irena Malkiewicz, Karol Rommel, Tadeusz Somogi, Bolesław Woźniak Premiera "Lotnej" stała się wydarzeniem końca lat pięćdziesiątych i wywołała burzliwą dyskusję. O tak gwałtownym przyjęciu zadecydował sposób ujęcia bardzo drażliwej problematyki Września. Andrzej Wajda i Wojciech Żukrowski jako autorzy scenariusza potraktowali pierwowzór literacki filmu bardzo umownie. "Nie traktuję tego filmu jako rozrachunku z przeszłością. Pragnę jedynie wzruszyć widzów, pokazać im zderzenie wojny z jesienią, tą najpiękniejszą u nas porą roku, gdy ludzie zbierają plony swej pracy. I chciałbym tym filmem pożegnać piękną narodową tradycję" - mówił Andrzej Wajda. Szwadron kawalerii jest symbolem świata, który choć już odszedł, przetrwał w świadomości narodowej. Grupka bohaterów mimo wojny i nieubłaganie zbliżającego się końca pewnej, romantycznej w gruncie rzeczy epoki, tworzy odrębny, zamknięty świat. Historia zdaje się toczyć gdzieś z boku. W warstwie fabularnej film składa sie z pięciu sekwencji, tak przez samego reżysera opisanych - "Pierwsza, to prezentacja szwadronu w jesiennym plenerze i przybycie kawalerzystów do pałacu. Lotna zostaje przekazana rotmistrzowi przez właściciela miejscowych włości. Sekwencja druga przedstawia popas w dworku szlacheckim i pobliskiej wsi, trzecia zawiera osławioną szarżę na czołgi, śmierć rotmistrza, powrót do wsi, ślub podchorążego Jerzego z nauczycielką Ewą. Sekwencja następna obejmuje marszrutę szwadronu przez zatłoczone drogi, popas w lesie, bombardowanie, śmierć Jerzego. Sekwencja ostatnia pełni wyraźnie funkcję symbolu - śmierć Lotnej i złamanie szabli przed żołnierską tułaczką przez jednego z ocalałych ułanów szwadronu." 00:35 BERLIN LIVE - LEFTFIELD (BERLIN LIVE - LEFTFIELD) Koncert, 59 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Hannes Rossacher Wykonawcy: Leftifield Cykl koncertów, które od lat odbywają się regularnie na scenie berlińskiego klubu SchwuZ i są transmitowane w całej Europie. To mieszanka stylów współczesnej muzyki, wykonana w wyjątkowym klimacie nocnego życia Berlina. Występy poprzedzone są krótkimi wywiadami z artystami. W kolejnym odcinku wystąpiła legenda muzyki elektronicznej - Letfield. Zespół założyli w 1989 roku producenci Neil Barnes i Paul Daley, stając się prekursorami gatunku intelligent dance music i progressive house, łączącego zróżnicowane gatunki muzyczne. Podczas koncertu z cyklu "Berlin live" usłyszymy m.in. utwory "Universal Everything", "Phat Planet" i "Storms End". 01:45 NOCNY DOKUMENT - WEWNĘTRZNY OGIEŃ JOANA MIRÓ (JOAN MIRÓ, THE INNER FIRE) Film dokumentalny, 52 min, Francja/Hiszpania, 2017 Reżyseria: Albert Sole 30 lat po śmierci Joan Miro stał się ikoniczną postacią światowej sztuki. Im więcej czasu mija, tym bardziej jego prace stają się uniwersalne. Żyją poza muzeami, na ścianach prestiżowych instytucji, a wpływy artysty rozciągają się na inne dziedziny, takie jak architektura czy sztuka i są widoczne w najbardziej zaskakujących miejscach. Dzięki obecności w filmie wnuka artysty, a jednocześnie jego spadkobiercy oraz możliwości zajrzenia do jego dzieł, miejsca pracy, a także niepublikowanych wcześniej archiwów możemy poznać pełniej postać Joan Miro, w tym mniej znane aspekty z życia rtysty. Film obrazuje także ciężar związany z zajmowaniem się ogromną spuścizną po wielkim artyście, który spoczywa na pojedynczym potomku. 02:50 W TRZY MIESIĄCE DOOKOŁA ŚWIATA - OSTATNI CESARZ (THE LAST EMPEROR / L'ULTIMO IMPERATORE) Film biograficzny, 155 min, Wielka Brytania/Chiny/Włochy 1987 Reżyseria: Bernardo Bertolucci Scenariusz: Mark Peploe, Bernardo Bertolucci, Enzo Ungari Zdjęcia: Vittorio Storaro Muzyka: Ryuichi Sakamoto, David Byrne, Cong Su Aktorzy: John Lone, Joan Chen, Peter O'Toole, Ying Ruocheng, Victor Wong, Dennis Dun, Ryuichi Sakamoto i inni Inspiracją scenariusza tego niezwykłego filmu stały się dwie książki: pamiętnik Aisin - Gioro Pu Yi "Byłem ostatnim cesarzem Chin" oraz jego nauczycieka Reginalda Johnstona "Twilight in the Forbidden City". Na ich podstawie Bertolucci z niebywałym rozmachem zbudował epicką opowieść o dramatycznym życiu Pu Yi, ostatniego cesarza Państwa Środka, który z obiektu kultu milionów ludzi zmienia się w więźnia poddanego resocjalizacji. Pu Yi urodził się w 1906 roku. Z woli Cesarzowej w wieku 3 lat został zabrany matce i osadzony na tronie jako dziesiąty władca mandżurskiej dynastii Ching. Gdy miał 6 lat, dynastia abdykowała na rzecz republiki, ale chłopiec aż do pełnoletności pozostał w Zakazanym Mieście jako jego władca. To swego rodzaju więzienie opuścił w 1924 roku, wyrzucony z niego wraz z resztką dworu przez żołnierzy generała Fen Yuhsinga. Przez jakiś czas występował w roli zachodniego playboya, do której to roli w dużym stopniu przygotował go bezwiednie Szkot Reginald Johnston. Potem Pu Yi był marionetkowym cesarzem Mandżuko. W 1945 roku dostał się do niewoli radzieckiej. Po kilku latach wrócił do Chin, gdzie został poddany reedukacji i do końca życia pracował jako ogrodnik. Bertolucci opowieść zaczyna w 1950 roku na granicy radziecko - chińskiej, od przekazania Chińczykom przez władze radzieckie jeńców wojennych. Jest wśród nich Pu Yi, któremu niektórzy jeńcy oddają cześć. Były cesarz zamyka się w dworcowej kancelarii i próbuje popełnić samobójstwo podcinając sobie żyły. Dalej reżyser prowadzi akcję dwutorowo, cofa się w czasie, by w dzieje postępującej reedukacji bohatera wpleść opowieść o jego smutnym dzieciństwie przeżywanym samotnie i bez miłości, wychowywaniu chłopca na boga, jego dorastaniu, dramatycznej konfrontacji z rzeczywistością, nieudanych małżeństwach, niemożności sprostania roli, jaką mu wyznaczyła historia. Ten film już zanim powstał, stał się sensacją, bo po dwóch latach pertraktacji, w 1984 roku Bernardo Bertolucci jednak otrzymał zgodę na jego realizację w Chinach wcześniej zupełnie niedostępnych dla zachodnich filmowców. Po raz drugi "Ostatni cesarz" stał się sensacją, gdy w 1988 roku Amerykańska Akademia Filmowa przyznała mu aż 9 Oscarów: dla najlepszego filmu, reżysera, za najlepsze zdjęcia, scenariusz adaptowany, muzykę, scenografię, dźwięk, kostiumy i montaż. Bertolucci po mistrzowsku zapanował nad niebywałą machiną produkcyjną: 60 aktorów - w tym czterech odtwórców roli tytułowego bohatera - 19 tys. statystów, blisko 300 techników, sztab charakteryzatorów, tysiące kostiumów i rekwizytów. Efekt zachwyca przepychem i dopracowaniem najdrobniejszych szczegółów. Znakomicie skonstruowany scenariusz dopełniają świetnie z nim współgrające mistrzowskie zdjęcia i doskonała muzyka.