TVP Historia Środa, 18.08.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 18 SIERPNIA Felieton, 2 min, Polska, 2008 Autor: Janusz Weychert 1850 - zmarł Honoriusz Balzac; 1943 - lotnictwo RAF - u zbombardowało Peenemuende; 1980 - sformułowano pierwsze postulaty sierpniowe; 07:25 1920. WOJNA I MIŁOŚĆ - ODC. 8/13 - ODWRÓT Serial historyczny, wojenny, 43 min, Polska, 2010 Reżyseria: Maciej Migas Scenariusz: Janusz Petelski, Robert Miękus Zdjęcia: Marek Traskowski Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Jakub Wesołowski, Wojciech Zieliński, Tomasz Borkowski, Karolina Chapko, Monika Kwiatkowska, Katarzyna Maciąg, Lesław Żurek, Karolina Nolbrzak, Michał Żurawski, Danuta Stenka, Marek Bukowski, Eryk Lubos, Mirosław Baka, Piotr Gąsowski, Krzysztof Globisz Józef zostawia Tomka u zaprzyjaźnionej rodziny profesorostwa, a sam wyrusza na front. Bronek trafia do kompanii karnej, ma zabezpieczać przeprawę polskich wojsk wycofujących się na Zachód. Wpada na pomysł wrzucenia kozłów z drutami kolczastymi do rzeki, most zostaje podpalony. Niestety, oddział Władka próbujący zatrzymać napór wojsk bolszewickich, spóźnia się z przeprawą. W tej sytuacji decyduje się na sforsowanie rzeki, ale salwa karabinowa kompanii Bronka ostrzega go przed wejściem do niej. Władek postanawia przejść przez płonący most. Po chwili pojawiają się bolszewicy, próbują przeprawić się przez rzekę, ale wpadają na ukryte pod wodą kozły z drutem kolczastym. Ponoszą dotkliwe straty i wycofują się. Teofil wbrew woli matki wstępuje do ochotniczego oddziału jazdy. 08:15 KUCHNIA POLSKICH ŻYDÓW - NOWA JEROZOLIMA. Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) W kolejnym odcinku programu poznamy przepis na cebularz lubelski oraz bajgle. 08:45 PRZED SIERPNIEM BYŁ LIPIEC Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2000 Reżyseria: Grzegorz Linkowski Film opowiada o pierwszych masowych protestach robotniczych w Lublinie w lipcu 1980 roku, które zakończyły się podpisaniem porozumień między władzą a strajkującymi. Lubelski Lipiec, który poprzedził powstanie "Solidarności", miał swoje początki w wieloletniej historii Lublina O roli miasta i jego znaczeniu w historii opowiada ten film i zaproszeni goście. 09:20 GDAŃSK - DROGI DO WOLNOŚCI Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2004 Autor: Ireneusz Engler Reżyseria: Ireneusz Engler Scenariusz: Ireneusz Engler Zdjęcia: Krzysztof Kalukin Zwarta opowieść o buntach robotników Stoczni Gdańskiej z lat 1970, 1980, 1988, które doprowadziły do powstania "Solidarności", do przemian ustrojowych w Polsce i Związku Radzieckim, przyczyniły się do obalenia berlińskiego muru, połączenia państw niemieckich i ukształtowania nowej mapy politycznej Europy. Wydarzenia z lat minionych oceniają główni rozgrywający z obu stron ówczesnej barykady: gen. Wojciech Jaruzelski, Mieczysław F. Rakowski, Lech Wałęsa, Bogdan Borusewicz, Jerzy Borowczak, Andrzej Gwiazda i inni. 09:55 SENSACJE XX WIEKU - ADMIRAŁ Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 1998 Reżyseria: Barbara Gajos Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program dotyczy zabójstwa francuskiego admirała Francois Darlana, który został zabity w czasie II wojny światowej, w Algierze. Wydarzenie to, jak się później okazało, miało istotny wpływ na dalsze losy alianckich sojuszy, które ostatecznie doprowadziły do zakończenia wojny. 10:25 SENSACJE XX WIEKU - NA WŁASNE RYZYKO Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1995 Reżyseria: Barbara Gajos Scenariusz: Bogusław Wołoszański Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Kulisy wydarzeń związanych z próbą obalenia sekretarza generalnego KC KPZR Nikity Chruszczowa, podjętą przez grupę jego najbliższych współpracowników. 10:55 UMRZEĆ ZA WARSZAWĘ (POWSTANIE WARSZAWSKIE) Film dokumentalny, 51 min, Polska/Francja, 2013 Reżyseria: Krzysztof Talczewski Scenariusz: Krzysztof Talczewski Film "Umrzeć za Warszawę" w koprodukcji polsko - francuskiej przedstawia przyczyny i przebieg Powstania Warszawskiego. Pokazuje sytuację polityczną, w jakiej się znajdowała Polska w latach 1939 - 44 i która doprowadziła do podjęcia decyzji o rozpoczęciu bitwy o Warszawę. Przedstawia zarówno działania zbrojne w walczącej stolicy, jak i życie codzienne jej mieszkańców. W dokumencie wykorzystano przede wszystkim zdjęcia filmowe i fotografie zrobione przez żołnierzy - operatorów Armii Krajowej oraz w mniejszym stopniu niemieckie materiały propagandowe. Narracja filmu opiera się często na świadectwach uczestników Powstania, co pozwala nadać bardziej osobisty i emocjonalny charakter. Prof. Norman Davies, dr Aleksandra Viatteau, dr Dariusz Gawin opowiadają o tym, co działo się w Londynie, Moskwie i Warszawie w kluczowych dla wydarzenia momentach. Tytuł filmu "Umrzeć za Warszawę" nawiązuje do popularnego w Europie Zachodniej, przed wybuchem drugiej wojny światowej, stwierdzenia poddającego w wątpliwość potrzebę umierania za Gdańsk. 12:00 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 44 CZARNE ZŁOTO Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Tradycyjnie polskie ziemie wschodnie zajmowały niegdyś trzecie miejsce na świecie, jeśli chodzi o wydobycie ropy naftowej. Radosław Kotarski rusza tym śladem i sprawdza, ile zostało na Podkarpaciu z dziedzictwa, które pozostawił po sobie Ignacy Łukasiewicz i jego współpracownicy? Czy zaprojektowane przez nich urządzenia, także dzisiaj mogłyby wydobywać ropę naftową? 12:35 JANKA - ODC. 2 - SPEŁNIONE MARZENIE (SPEŁNIONE MARZENIE) Serial dla młodych widzów, 28 min, Polska/Niemcy, 1989 Reżyseria: Janusz Łęski Scenariusz: Janusz Lęski Zdjęcia: Jacek Prosiński Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Zofia Merle, Joanna Żółkowska, Tadeusz Horvath, Krzysztof Kowalewski, Agnieszka Krukówna, Grzegorz Wons Jakub Bromski płaci długi brata i rodzina prawnie odzyskuje Stawisko. "Orły" muszą opuścić swoją kryjówkę, ale szybko znajdują nowe miejsce spotkań - na stryszku zajazdu. Janka marzy o własnym koniu, ale dziadek nie ma pieniędzy, by sprawić jej tak kosztowny podarunek. Dziewczynka ratuje od śmierci w rzeźni wymizerowanego konia - Alaskę, którą "Orły" karmią i pielęgnują mimo szyderstw "Wilków" i ich przywódcy, posiadacza pięknej klaczy - Hery. Wuj Janki Ambroży, znawca koni, stwierdza, że Alaska to okaz zgoła wyjątkowy. 13:10 JANKA - ODC. 3 - ALASKA CONTRA HERA (ALASKA CONTRA HERA) Serial dla młodych widzów, 26 min, Polska/Niemcy, 1989 Reżyseria: Janusz Łęski Scenariusz: Janusz Lęski Zdjęcia: Jacek Prosiński Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Krzysztof Kowalewski, Agnieszka Krukówna, Grzegorz Wons, Zofia Merle, Joanna Żółkowska, Tadeusz Horvath "Orły" pod wodzą Janki w pocie czoła pracują u ogrodnika, by zarobić pieniądze, które muszą zwrócić Meisnerowi za podkucie Alaski. Janka rywalizuje z Julkiem w jeździe konnej. Jakub Bromski dowiaduje się, że połowa łąki, którą wybrał na lądowisko dla budowanego przez siebie samolotu, należy do Nowaka. Próbuje odkupić ją od dziadka, lecz stary Oskar, podejrzewając, do czego miałaby służyć, kategorycznie odmawia. Zagniewany Bromski pożycza Julkowi swoje siodło, choć wcześniej odmówił bratankowi twierdząc, że ten i bez niego z łatwością powinien wygrać wyścig z Julką. 14:45 EDISON - 1/2 Film dokumentalny, 54 min, USA, 2015 Reżyseria: Rafael De La Uz Scenariusz: Rafael De La Uz Zdjęcia: Rafael De La Uz Wykonawcy: Jan Wilkans Thomas Alva Edison urodził się w rodzinie drobnego kanadyjskiego przedsiębiorcy, otrzymał jedynie podstawową edukację domową. Jego pierwszy wynalazek był porażką finansową, ale już w wieku 35 lat Edison stał się najbardziej znanym wynalazcą w kraju. Wynalazł żarówkę elektryczną, fonograf, kamerę filmową i akumulator zasadowy niklowo - żelazowy. Opracował też sposób produkcji syntetycznego kwasu karbolowego i bezprzewodowej komunikacji telegraficznej pomiędzy pociągami i stacjami. W chwili śmierci mógł rościć sobie prawo do 1093 udanych patentów w USA. Tempo jego pracyw tragiczny sposób odbiło się jednak na życiu prywatnym. Jego pierwsza żona prawdopodobnie zabiła się, przyjmując śmiertelną dawkę morfiny, druga była całkowicie nieszczęśliwa. Edison jednak w wielu dziedzinach wpłynął na życie milionów ludzi i stał się jednym z najsłynniejszych Amerykanów na świecie. 15:55 ZAGADKA 13 SZKIELETÓW Z EULAU (MYSTERY OF THE 13 SKELETONS) Film dokumentalny, 43 min, Niemcy, 2010 Dokument przedstawia historię odkrycia grobów w kamieniołomie niedaleko wioski Eulau położonej w pobliżu niemieckiego miasta Naumburg. W neolitycznych grobach znaleziono tam szkielety trzech kobiet, dwóch mężczyzn i ośmiorga dzieci, pochowanych 4500 lat temu; niektóre z nich były splecione w czułym uścisku. To było sensacyjne odkrycie. Pojawiły się pytania: dlaczego wszyscy ci ludzie umarli w tym samym czasie, czy byli ofiarami brutalnego przestępstwa i kim byli. Nowoczesne metody naukowe, które zrewolucjonizowały archeologię, umożliwiają odkrycie jak i dlaczego rodzina z Eulau zmarła 4500 lat temu. Przy pomocy profilera CID, archeolodzy i antropolodzy zastosują najnowocześniejsze metody analityczne badając przestępstwo, które miało miejsce w epoce kamienia. W trakcie tego procesu widzowie będą mogli poznać wiele faktów dotyczących spowitej tajemnicami epoki sprzed czasów historii rejestrowanej. W trzecim tysiącleciu przed Chrystusem obserwowano dwie główne fale migracji z Europy Wschodniej i Zachodniej, które zdeterminowały skład populacji na tych terenach. W centrum obecnych Niemiec te dwa ruchy migracyjne spotkały się. Czy właśnie to wydarzenie było tłem tajemniczych morderstw w Eulau? Ludzie, którzy przenieśli się do tego miejsca z Zachodu, byli częścią kultury pucharów dzwonowatych, a ci pochodzący ze Wschodu kultury ceramiki sznurowej. Członkowie kultury pucharów dzwonowatych pracowali z metalem, wykuwali broń, co było zwiastunem późniejszej epoki brązu. 17:15 POLSKIE 100 LAT - POLSKIE LATO 1980 Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Sławomir Koehler Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki Pierwsze strajki latem 1980 roku były reakcją na podwyżki cen mięsa i wędlin wprowadzone przez rząd Edwarda Gierka. W lipcu strajkowało już 80 tysięcy osób w 177 zakładach pracy. W połowie sierpnia 1980 roku zaczęli strajkować stoczniowcy na Wybrzeżu. Strajk w Stoczni Gdańskiej zorganizowali działacze Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża. 14 sierpnia, w obronie zwolnionej za działalność opozycyjną Anny Walentynowicz zastrajkowało kilka wydziałów. Fala strajków zaczęła obejmować cały kraj. W nocy z 16 na 17 sierpnia utworzono Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, którego przewodniczącym został Lech Wałęsa. Spisano 21 postulatów. Najważniejszym z nich było utworzenie niezależnych związków zawodowych z prawem do strajku a także postulaty wolności słowa czy przywrócenia do pracy zwolnionych pracowników. 64 wybitnych intelektualistów zaapelowało do władz PZPR o podjęcie rozmów z MKS. Podpisanie porozumień w Gdańsku 31 sierpnia 1980 roku między Komisją Rządową i Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym oraz powstanie NSZZ "Solidarność" stały się początkiem obalania komunizmu w 1989 roku. 17:55 W STAREJ KOSZULI. Z ODWAGĄ W SERCU Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2021 Reżyseria: Dariusz Deberny Scenariusz: Zbigniew Górniak Dokument o Jacku Zejdlerze, bohaterze kultowego w latach 70. serialu TVP "Stawiam na Tolka Banana", w którym zagrał tytułową rolę. Film ukazuje fenomen nagłej serialowej kariery młodego aktora, w którym wielu upatrywało wtedy polskiego Jamesa Deana lub następcę Zbyszka Cybulskiego. Film opowiada również o zaangażowaniu Zejdlera w nielegalną działalność opozycyjną wymierzoną w komunistyczny reżim. Jacek Zejdler współpracował z Komitetem Obrony Robotników. Zakończyło się to tajemniczą śmiercią w Opolu, do którego aktor został zesłany karnie po tym, jak na polecenie władz wyrzucono go z czołowego wówczas Teatru im. Jaracza w Łodzi. Śmierć ta obrosła czarną legendą, a jej sprawstwo przypisywano wtedy Służbie Bezpieczeństwa. 19:20 1920. WOJNA I MIŁOŚĆ - ODC. 9/13 - DO BRONI Serial historyczny, wojenny, 45 min, Polska, 2010 Reżyseria: Maciej Migas Scenariusz: Janusz Petelski, Robert Miękus Zdjęcia: Marek Traskowski Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Jakub Wesołowski, Wojciech Zieliński, Tomasz Borkowski, Karolina Chapko, Monika Kwiatkowska, Katarzyna Maciąg, Lesław Żurek, Karolina Nolbrzak, Michał Żurawski, Danuta Stenka, Marek Bukowski, Eryk Lubos, Mirosław Baka, Piotr Gąsowski, Krzysztof Globisz Odc. 9 Kompania karna z Bronkiem niespodziewanie znajduje się na tyłach wojsk bolszewickich. Muszą przebijać się do polskich stanowisk, choć nie ma jasno wyznaczonej linii frontu. Przeciwnik może być wszędzie. Rozbity oddział Władka obserwuje z ukrycia scenę wymordowania polskich oficerów. Niestety, nie mogą nic zrobić. Józef wciąż nie ufa Jadwidze. Bez wiedzy kontrwywiadu zmienia treść meldunku, który trafia potem do Sabiny. Narzeczona Miecia, Pola, decyduje się zgłosić na front jako sanitariuszka. Miecio jest temu przeciwny. Wkrótce sam musi uciekać przed grożącą mu karą za udział w aferze mącznej. Zgłasza się na ochotnika do wojska. Zdziesiątkowany oddział Władka podczas odwrotu spotyka polskich kawalerzystów, a wśród nich Teofila. Władek, jako świetny jeździec, wstępuje do szwadronu jazdy. Wkrótce wyruszają do miejsca koncentracji polskich wojsk nad Wieprzem. Po drodze wstępują do Dąbrówki, żegnają się z Olszyńską i Zosią. Kobiety zostają same. 20:10 TWARZE SOLIDARNOŚCI - ALEKSANDER SOLA Dysk./wywiad/debata, 14 min, Polska, 2020 Scenariusz: Tadeusz Płużański Cykliczny program historyczny, poświęcony przypadającej w tym roku 40. rocznicy powstania wielkiego, niemal 10 - milionowego ruchu społecznego: NSZZ Solidarność. Chcemy przybliżyć przede wszystkim tematykę strajków lipca/sierpnia 1980 roku, które doprowadziły do podpisania umów między protestującymi a komunistyczną władzą. Prócz znanych bohaterów tamtych wydarzeń, takich jak Andrzej Gwiazda, czy Andrzej Rozpłochowski, przedstawiamy zapomnianych współtwórców naszej wolności - tytułowe Twarze Solidarności. Poniatowa, strajk 14 - 15 lipca, Zakłady Zmechanizowanego Sprzętu Domowego Predom - Eda. 21:25 PROWANSJA 1944. FRANCUSKI DESANT (PROVENCE, AUGUST 1944: THE OTHER D - DAY) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2014 Pod koniec 1943 i na początku 1944 roku alianci postanowili przeprowadzić podwójną inwazję na północy i południu Francji. Najpierw przeprowadzili operację Overlord w Normandii 6 czerwca 1944 r. , a następnie operację Dragoon w Prowansji 15 sierpnia 1944 roku. Film opowiada o tym drugim desancie. Uczestniczyły w nim wojska amerykańskie, francuskie, brytyjskie oraz kanadyjskie. Lądowanie odbyło się na odcinku wybrzeża między Cannes a Tulonem i zakończyło się sukcesem aliantów. Po zdobyciu bez większego oporu plaż, alianci ruszyli na północ, zachód i wschód, m.in. wyzwalając 28 sierpnia Marsylię. 22:30 DIÊN BIÊN PHU (DIÊN BIÊN PHU) Dramat wojenny, 126 min, Francja, 1992 Reżyseria: Pierre Schoendoerffer Aktorzy: Ludovic Schoendoerffer, Andr Peron, Eric Do Amerykański reporter znajduje się w środku 57 - dniowej bitwy pod Dien Bien Phu w Wietnamie między armią francuską a Vietminhem, która ostatecznie zakończyła się klęską i kapitulacją sił francuskich oraz ostatecznym wycofaniem się Francji z Wietnamu. 02:40 SENSACJE XX WIEKU - ADMIRAŁ Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 1998 Reżyseria: Barbara Gajos Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program dotyczy zabójstwa francuskiego admirała Francois Darlana, który został zabity w czasie II wojny światowej, w Algierze. Wydarzenie to, jak się później okazało, miało istotny wpływ na dalsze losy alianckich sojuszy, które ostatecznie doprowadziły do zakończenia wojny. 03:10 SENSACJE XX WIEKU - NA WŁASNE RYZYKO Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1995 Reżyseria: Barbara Gajos Scenariusz: Bogusław Wołoszański Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Kulisy wydarzeń związanych z próbą obalenia sekretarza generalnego KC KPZR Nikity Chruszczowa, podjętą przez grupę jego najbliższych współpracowników. 03:40 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - TAMTEN NAJDŁUŻSZY DZIEŃ CZ. 1 Magazyn, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony przygotowaniom aliantów do lądowania w Normandii, przedstawiający aspekt militarny oraz polityczne tło operacji.