Program 1 Środa, 01.09.2021 Zmiany z dnia 27.08.2021 w stosunku do raportu z dnia 19.08.2021 (zmodyfikowano opis: Omówienie) 23:45 HISTORIA BEZ TAJEMNIC - OBROŃCY Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2020 Scenariusz i reżyseria: Paweł Domański Zdjęcia: Marcin Majerski W zaniedbanym parku, tuż obok stoisk z pamiątkami na Westerplatte, archeolodzy odnajdują ludzkie szczątki. Tak rozpoczyna się jedno z najważniejszych śledztw historycznych po upadku komunizmu w Polsce. W proces ustalenia tożsamości odnalezionych szkieletów, angażuje się prokuratura i najlepsi genetycy sądowi. "Obrońcy" to opowieść o przywracaniu pamięci bohaterom pogrzebanym w zbiorowej mogile, którą codziennie mijały tysiące turystów odwiedzających jeden z najbardziej okazałych pomników PRL - u. To opowieść o żołnierzach, na cześć których nazywano ulice, pisano pieśni, i których opisano w podręcznikach. Ale także o tych, których przez kilkadziesiąt lat nikt nie szukał. Po prawie 80 latach od wybuchu wojny prace archeologiczne na terenie Westerplatte rozpoczęło Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Archeolodzy i historycy, na podstawie strzępków informacji pochodzących ze starych fotografii oraz zeznań świadków, wytypowali miejsce, w którym mogli spoczywać polscy żołnierze. Dokumentacja stworzona w czasach PRL - u wskazywała, że w miejscu tym dokonano już ekshumacji w latach 60. , więc teoretycznie ziemia mogła skrywać jedynie pamiątki w postaci elementów mundurów. Tymczasem we wrześniu 2019 roku archeolodzy odnaleźli szczątki żołnierza - jak się potem okazało pierwszego z wielu. (dodano pozycję programową) 03:50 DZIEWCZYNY Z TAMTYCH LAT Film dokumentalny, 42 min, Polska 2005 Scenariusz i reżyseria: Alina Czerniakowska Zdjęcia: Robert Jażdżyk Kiedy we wrześniu 1939 roku na polskie miasta posypały się bomby, a hitlerowskie zagony pancerne wtargnęły do kraju, one miały po kilkanaście lat. Ich rodzice byli najczęściej inteligentami - lekarzami lub nauczycielami. Wielu ojców miało wojskową przeszłość, niektórzy brali udział w walce o niepodległość Polski u boku Józefa Piłsudskiego. Rodziny dziewcząt łączyło wychowanie w duchu patriotycznym i troska o narodową świadomość. W owych czasach dla młodego pokolenia fraza "Bóg, honor, ojczyzna" nie była tylko pustymi słowami. Po klęsce wrześniowej dziewczęta włączyły się do ruchu konspiracyjnego. Tak jak ich męscy rówieśnicy narażały życie w walce z najeźdźcą. W oddziałach państwa podziemnego służyły jako sanitariuszki, łączniczki, szyfrantki czy kurierki. Nawet Erich von dem Bach, generał SS i głównodowodzący wojskami dławiącymi powstanie warszawskie, był pod wrażeniem odwagi i godności polskich kobiet. Koniec wojny był dla młodziutkich weteranek Armii Krajowej początkiem nowego koszmaru. Dla komunistycznych władz żołnierze państwa podziemnego stanowili zagrożenie. Rozpoczęły się aresztowania. Zatrzymywano także te kobiety, których bracia lub mężowie walczyli na Zachodzie. Kilkunasto - lub dwudziestoparoletnie dziewczęta trafiały do więzień UB. W trakcie przesłuchań były bite i torturowane. Strażnicy i funkcjonariusze służby bezpieczeństwa robili wszystko, aby je upokorzyć. Golono im głowy do gołej skóry, zmuszano więźniarki do noszenia bielizny zabranej przez hitlerowców Żydówkom. W zimnych, zawilgoconych celach kobiety cierpiały z powodu licznych chorób. Wiele z nich nie przeżyło pobytu w więzieniach, ciągnących się tygodniami przesłuchań, katowania i poniżania. Na niektórych z nich zbrodniczy reżim wykonał egzekucje. Po latach kobiety pokolenia Armii Krajowej opowiadają o strasznych chwilach okupacji i okresie stalinowskim. Przed kamerą wspominają upokorzenia i prześladowania, z jakimi się spotykały już po zwolnieniu z ubeckich więzień. W filmie Aliny Czerniakowskiej wykorzystano także relacje więźniarek spisane przez profesor Barbarę Otwinowską, zasoby archiwalne TVP S. A. oraz materiały ikonograficzne warszawskiego Domu Literatury i ze zbiorów prywatnych. Jest to film o kobietach, których życie, praca i postępowanie, często w cieniu "wielkich" mężczyzn, świadczą o odwadze, sile charakteru i umiejętności łączenia wielu funkcji rodzinnych i społecznych tak, "by nie stała się katastrofa, by mogło życie wokół funkcjonować" (cyt. z wypowiedzi Józefa Piłsudskiego o swojej matce).