TVP Historia Środa, 01.09.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 1 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1939 - Niemcy napadły na Polskę; 1967 - premiera filmu "Westerplatte"; 1977 - zmarł Henryk Wars; 1985 - odkryto wrak "Titanica"; 07:20 NA KŁOPOTY... BEDNARSKI - ODC. 5/7 - ZNAK WĘŻA Serial sensacyjny, 59 min, Polska 1986 Reżyseria: Paweł Pitera Scenariusz: Wojciech Jędrkiewicz Aktorzy: Stefan Friedmann, Leon Niemczyk, Danuta Kowalska, Stanisław Michalski, Elżbieta Panas, Marta Żak, Paweł Nowisz, Jerzy Nowak, Andrzej Mrozek, Tadeusz Skorulski i inni W Gdańsku grasuje groźny przestępca, który morduje młode kobiety. Komisarz Hagemann jest bezradny. Przemysłowiec Erlich zleca Bednarskiemu śledzenie swojej żony Marty, sam zaś wyjeżdża za granicę. W czasie jego nieobecności Marta staje się kolejną ofiarą nieuchwytnego mordercy, który zabija ją nożem. Okazuje się, że na narzędziu zbrodni zamiast odcisków palców znajdują się ślady blizn pooperacyjnych. Prowadzący prywatne śledztwo Bednarski dowiaduje się o pewnym lekarzu, który dokonywał takich zabiegów. Dzięki doktorowi trafia na trop zapaśnika "Boa", walczącego w klubie, którego prezesem był wówczas Erlich. Na liście Bednarskiego głównym podejrzanym o zamordowanie Marty jest mąż ofiary. Wprawdzie wydaje się, że Erlich ma stuprocentowe alibi, prywatny detektyw próbuje je obalić i ujawnić całą kombinację przebiegłego zabójcy. 08:25 KUCHNIA POLSKICH ŻYDÓW - STRASZNY WIEK XVII Magazyn, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) W kolejnym odcinku poznamy przepis na werenikes. Werenikes czyli po prostu wareniki, potrawa ukraińska, w Polsce znana jako pierogi. Można przyrządzać z dowolnym farszem. Prowadzący program Łukasz Modelski przygotuje pierogi ze śliwką, a drugim daniem będą knysze. 09:00 WIELUŃ. 13 CEGIEŁ Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2009 Reżyseria: Sławomir Górski Scenariusz: Sławomir Górski Zdjęcia: Piotr Niemcewicz Wykonawcy: Robert Gonera Film dokumentalny wrocławskich filmowców opowiadający o nalocie na Wieluń 1 września 1939 r. Gdy samoloty nadlatywały nad uśpione miasto, jego mieszkańcy byli przekonani, że to ćwiczenia lotnicze. Mylili się bardzo. Nie wszyscy mieszkańcy obróconego w gruzy Wielunia, do których dotarli autorzy filmu, byli w stanie rozmawiać o wydarzeniach sprzed 70 lat. 10:55 PUŁKOWNIK DĄBEK. OBRONA GDYNI 1939 Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2009 Reżyseria: Bartosz Paduch Scenariusz: Bartosz Paduch Zdjęcia: Bartosz Bieniek Aktorzy: Bogdan Smagacki, Grzegorz Wolf, Michał Kowalski, Krzysztof Matuszewski, Dariusz Szymaniak, Jarosław Tyranski, Eugeniusz Kujawski, Cezary Rybiński, Robert Olech, Tomasz Podsiadły, Maciej Brzozka Film dokumentalny o historii bohaterskiej obrony Gdyni i Kępy Oksywskiej, dowodzonej przez pułkownika, który do końca pozostawał niezłomnym żołnierzem, wiernym swoim podkomendnym, który cenił wolną ojczyznę nad własne życie. Film bogaty w sceny fabularyzowane i rekonstrukcje walk przenosi nas w realia ciężkich starć na gdyńskiej Kępie Oksywskiej, pokazuje zmagania polskich żołnierzy z atakującymi w wielkiej przewadze wojskami niemieckimi i z własnymi słabościami. Bogata warstwa faktograficzna upamiętnia najważniejsze wydarzenia tamtych dni, nie pozwalając im popaść w zapomnienie. 11:55 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 20 JAK POWSTAŁA POLSKA? Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Jak spośród setek tysięcy plemion i grup wyłoniło się polskie państwo? Autorzy cyklu sprawdzają tropy powiązane z ewentualnym wpływem wikingów na formowanie się naszego kraju oraz to, jakie znaczenie dla nas miał chrzest. Odwiedzamy Gniezno, Wolin, Poznań i Ostrów Lednicki i sprawdzamy, jak wyglądało codzienne życie, system wierzeń i obyczaje w okresie Chrztu Polski. Radosław Kotarski podąża śladami naszych praprzodków. 12:30 TRZECIA GRANICA - ODC. 4 - W MATNI (.) Serial wojenny, 51 min, Polska/Węgry 1975 Reżyseria: Lech Lorentowicz Scenariusz: Adam Bahdaj Zdjęcia: Sandor Kocsis Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Andrzej Wasilewicz, Borys Marynowski, Nora Kaldi, Grzegorz Warchoł, Marek Walczewski, Andrzej Szalawski, Gustaw Lutkiewicz, Zygmunt Zintel, Ilona Kuśmierska, Ryszard Kotys, Jacek Domański, Marek Dowmunt i inni Po kolejnej akcji Andrzej wraca do Zakopanego z zamiarem pozostania tu na dłużej. Niemcy jednak wpadają na jego ślad. Bukowianowi udaje się uciec z płonącego domu, ale w rękach gestapo zostają jego matka i siostra. Niemcy grożą powieszeniem siostry, jeśli matka nie wskaże miejsca, w którym ukrywa się Andrzej. 14:30 NAJWAŻNIEJSZE MIEJSCE NA ŚWIECIE... Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2016 Reżyseria: Sławomir Koehler Scenariusz: Sławomir Koehler Film o tym, gdzie naprawdę rozpoczęła się II wojna światowa, o ludzkich dramatach pierwszych dni września 1939 roku, o nieznanych zbrodniach Wehrmachtu na ludności cywilnej, których świadkowie jeszcze żyją, a których dokumentacja przepadła, pośrednio przez niefrasobliwość PRL - owskich pracowników Głównej Komisji Badań Zbrodni Hitlerowskich. 15:10 PAN AM - LOT PRZEZ PACYFIK - NA KURSIE. ODC. 1/3 (PAN AM: CROSSING THE PACIFIC) Film dokumentalny, 56 min, USA, 2019 Seria przybliża historię jednego z wielkich kamieni milowych w historii lotnictwa: przekroczenia Oceanu Spokojnego w 1935 roku przez statek powietrzny Pan American Airways nazywany China Clipper. Ludzie już wówczas mieli przeczucie, że to przełomowy moment w historii ludzkości, symbolizujący kurczenie się świata, gdyż od tego czasu w każde miejsce na Ziemi można było dotrzeć samolotem. Dziewiczy rejs Clippera był kulminacją ośmiu lat prób i doświadczeń oraz wprowadzania wielu innowacji, w których udział wzięły setki osób. Podobnie jak inżynierowie NASA i astronauci, którzy później wysłali człowieka na Księżyc, ci pionierzy lotnictwa budowali nowe samoloty, stosowali nowe technologie i pokonali niezliczone przeszkody, żeby móc przekroczyć 8700 mil potężnego Pacyfiku. Film, w oparciu o materiały archiwalne i rekonstrukcje zdarzeń, pokazuje jak to zrobili i jak, po ich wyczynie zmienił się świat. 16:45 POLSKIE 100 LAT - WOJNA POLSKA 1939 Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Czarlewski Scenariusz: Mirosław Chojecki, Piotr Weychert Zdjęcia: Krzysztof Tchórzewski, Wiktor Skrzynecki, Jacek Knopp Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Kazimierz Kaczor, Tomasz Marzecki 23 sierpnia 1939 roku Niemcy i Związek Radziecki podpisały pakt o nieagresji, zwany paktem Ribbentrop - Mołotow. Tego dnia zdecydowano, że Hitler i Stalin, wspólnie uderzając na Rzeczpospolitą, faktycznie dokonają czwartego rozbioru Polski. 1 września 1939 roku Niemcy zaatakowały Polskę bez wypowiedzenia wojny. 3 września Francja i Wielka Brytania wypowiedziały Niemcom wojnę. Niestety parę dni później premierzy obu państw postanowili, że nie podejmą żadnych istotnych działań militarnych przeciwko III Rzeszy. Pomimo zaciętej, heroicznej obrony wojsk polskich, postępy Wehrmachtu były porażające. Niemcy prowadziły wojnę bezwzględną, totalną, mającą na celu sterroryzowanie ludności cywilnej tak, aby złamać wszelką wolę oporu. Kiedy klęska Polski była już przesądzona, 17 września zdradziecko zaatakował ją Związek Sowiecki, łamiąc tym samym pakt o nieagresji. 17:25 MOKRA 1939 Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2019 Reżyseria: Przemysław Bednarczyk Scenariusz: Przemysław Bednarczyk Filmowa opowieść o bitwie pod Mokrą, zrealizowana w konwencji reportażu z pola walki. Narrator prowadzący relacjonuje przebieg bitwy w zaaranżowanej na potrzeby filmu scenografii, nawiązującej do polowego sztabu. Przebieg działań prowadzący prezentuje na dużej mapie sztabowej, posługując się znakomitymi modelami pojazdów, armat i sylwetek żołnierzy w skali 1:72 i 1:35. Dzięki wykorzystaniu zdjęć z drona, omawiane wydarzenia wojenne przenoszone są we współczesną przestrzeń gminy Miedźno, pozwalając widzowi odnaleźć w terenie historyczne miejsca związane z bitwą. W filmie wykorzystano także liczne sceny fabularyzowane z udziałem rekonstruktorów oraz filmowe materiały archiwalne. Film zrealizowano w ramach obchodów 80. rocznicy bitwy pod Mokrą, organizowanych przez gminę Miedźno. 18:05 PŁONĄCA GRANICA Reportaż, 15 min, Polska, 2011 Scenariusz: Sławomir Koehler, Włodzimierz Frąckiewicz Zdjęcia: Jarosław Rączyński Wykonawcy: Tomasz Marzecki Reportaż o tym, gdzie naprawdę rozpoczęła się II wojna światowa i o nieznanych zbrodniach Wehrmahtu na ludności cywilnej, których dokumentacja przepadła, pośrednio przez niefrasobliwość pracowników Głównej Komisji Badań Zbrodni Hitlerowskich, a których świadkowie jeszcze żyją. Powszechnie uważa się, że II wojna światowa rozpoczęła się 1 września 1939 roku, o godzinie 4: 45, salwą oddaną przez pancernik Schleswik Holstein w kierunku polskiej placówki na Westerplatte. Okazuje się, że na Podłężu Królewskim w okolicach Wielunia wojna zaczęła się już przed godziną drugą. W reportażu godzina po godzinie będziemy próbowali odtworzyć nie tylko przebieg militarnych zmagań, ale także tragiczny los ludności cywilnej. Wypowiadają się: profesor Instytutu Historii PAN Tadeusz Kondracki oraz Romuald Cieśla, autor książki "Blask dawnych Krzepic". Ponadto mieszkańcy Krzepic, Parzymiechów, Podłęża Królewskiego, Wielunia, m. in. Zofia Burchacińska, Eugeniusz Kołodziejczyk i Jan Kamiński. 18:40 NA KŁOPOTY... BEDNARSKI - ODC. 6/7 - OSTATNIE LATO Serial sensacyjny, 49 min, Polska 1986 Reżyseria: Paweł Pitera Scenariusz: Marek Bahdaj, Wojciech Jędrkiewicz Aktorzy: Stefan Friedmann, Jan Peszek, Stanisław Michalski, Stanisław Melski, Wiktor Sadecki, Henryk Talar, Mirosława Marcheluk, Monika Świtaj, Tadeusz Szymków i inni Bednarski śledzi żonę jubilera Gerharda, spodziewając się kolejnego zamachu na jej życie. O próbę zlikwidowania Helgi jej mąż oskarża Henia Matusa, znajomego detektywa. Mimo ochrony kobieta rzeczywiście ginie, a sprawca zabójstwa wymyka się sprawiedliwości. Tymczasem komisarz Hagemann otrzymuje wiadomość, że Gerhard chce uciec z biżuterią klientów do Amsterdamu. Prosi o pomoc Bednarskiego. Detektyw podąża tropem jubilera aż do Holandii. Niestety, przybywa za późno. Gerhard ginie, ale biżuteria jest w bezpiecznych rękach. Nie obywa się jednak bez kłopotów. Powrót do kraju jest utrudniony, bowiem Bednarski wchodzi w kolizję z prawem. 19:35 TWARZE SOLIDARNOŚCI - STANISŁAW WĄDOŁOWSKI Dysk./wywiad/debata, 14 min, Polska, 2020 Scenariusz: Tadeusz Płużański Cykliczny program historyczny, poświęcony przypadającej w tym roku 40. rocznicy powstania wielkiego, niemal 10 - milionowego ruchu społecznego: NSZZ Solidarność. Chcemy przybliżyć przede wszystkim tematykę strajków lipca/sierpnia 1980 roku, które doprowadziły do podpisania umów między protestującymi a komunistyczną władzą. Prócz znanych bohaterów tamtych wydarzeń, takich jak Andrzej Gwiazda czy Andrzej Rozpłochowski, przedstawiamy zapomnianych współtwórców naszej wolności - tytułowe Twarze Solidarności. Szczecin, strajk, porozumienie szczecińskie, Stocznia Szczecińska - Stanisław Wądołowski, Port Szczecin - Leszek Duklanowski. 21:00 KGB: TARCZA I MIECZ - ODC. 2/3 (KGB - THE SWORD AND THE SHIELD) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Jamie Doran Rosja to największy kraj na Ziemi. Przez wielu niezrozumiany, w innych wzbudzający przerażenie. W XX wieku historia Rosji była także historią jej służb bezpieczeństwa wykorzystywanych przez państwo sowieckie do tłumienia wszelkich przejawów sprzeciwu wobec władzy. Z ich rąk ucierpiały miliony osób. Ich agenci mają na swoim koncie masowe egzekucje, tajne wojny, zamachy stanu, kradzież bomby atomowej z USA, hakowanie i otrucia. To najbardziej niebezpieczne służby bezpieczeństwa na świecie. Ale choć w dzisiejszej Rosji wiele się zmieniło, służby te są prawdopodobnie silniejsze niż kiedykolwiek. Stało się tak za sprawą podoficera operacyjnego KGB, który został prezydentem, Władimira Putina. Film dokumentalny wyreżyserowany i wyprodukowany przez zdobywcę czterech nagród Emmy, Jamie Dorana. To historia opowiadana przez weteranów KGB i ich ofiary. Odcinek drugi opowiada o okresie stalinowskim oraz o roli, jaką odegrał w nim Ławrientij Beria. 22:00 AKCJA POD ARSENAŁEM Dramat wojenny, 94 min, Polska 1977 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Jerzy Stefan Stawiński Zdjęcia: Jerzy Gościk Muzyka: Piotr Hertel Aktorzy: Cezary Morawski, Mirosław Konarowski, Ryszard Gajewski, Magda Wołłejko, Jan Englert, Lidia Korsakówna, Zbigniew Zapasiewicz, Tadeusz Łomnicki, Karl Sturm, Zbigniew Sawan i inni 26 marca 1943 roku w Warszawie w rejonie Arsenału, na ulicach Długiej i Bielańskiej, harcerze z grupy szturmowej Szarych Szeregów brawurowym atakiem odbili przewożonego z budynku gestapo na Pawiak Jana Bytnara "Rudego", a wraz z nim 25 innych więźniów. Skatowany w czasie śledztwa przez Niemców "Rudy" kilka dni później zmarł na rękach swoich przyjaciół. Wkrótce od kul harcerzy z grup szturmowych zginęli jego oprawcy - Lange i Schulz. Te właśnie wydarzenia, znane zapewne wielu widzom z książek "Kamienie na szaniec" Aleksandra Kamińskiego i "Akcja pod Arsenałem" Stanisława Broniewskiego, są tematem filmu. Jednakże nie jest on "dokumentem w ścisłym tego słowa znaczeniu, nie jest ważne, czy ktoś stał o dwa kroki bliżej czy dalej. Ten film jest dokumentem postaw" - powiedział Stanisław Broniewski "Orsza", naczelnik konspiracyjnych Szarych Szeregów i dowódca tej akcji, jeden z konsultantów filmu. W sztabie konsultcyjnym znaleźli się także Zygmunt Kaczyński "Wesoły" i Aleksander Kamiński. Autorem scenariusza jest Jerzy Stefan Stawiński - żołnierz Września, uczestnik Powstania Warszawskiego. Fabułę filmu umownie można podzielić na dwie części. W pierwszej naszkicowano życie w okupowanej stolicy i sylwetki bohaterów akcji. Swoją uwagę reżyser skoncentrował głównie na trzech postaciach - "Zośce", "Rudym" i "Alku", na ich charakterach, marzeniach, uczuciach. Od momentu aresztowania "Rudego" zaczyna się paradokumentalna część filmu - reżyser z wielką pedanterią przedstawił przygotowania i przebieg akcji. Zadbano także o wierne odtworzenie wyglądu warszawskich ulic w czasie okupacji. Oprócz filmowego "Orszy" - Jana Englerta i występującego w roli "Zośki" Mirosława Konarowskiego, w rolach harcerzy z Szarych Szeregów w większości wystąpili debiutanci. 23:45 A WIĘC WOJNA! NIEZAPOMNIANE KADRY. OPOWIEŚĆ O CZASIE POKOJU I WOJNY Film dokumentalny, 68 min, Polska, 2019 Reżyseria: Grzegorz Czerniak Scenariusz: Ania Ćwięka, Wojciech Saramonowicz Film dokumentalny, opowiadający historie z przełomu czasu pokoju i rzeczywistości wojennej. Na przygotowaną opowieść składają się odnalezione i zdigitalizowane unikalne filmy z Polskiej Agencji Telegraficznej z lat 1935 - 39, pokazane po raz pierwszy. Premierowe materiały filmowe PAT zestawione zostały z niewykorzystanymi fragmentami propagandowego filmu Fritza Hipplera "Feldzug in Polen", uzupełnione są narracją świadków epoki - osób, które jako dzieci zapamiętały dramatyczny czas ostatnich dni II Rzeczypospolitej. "A więc wojna! Z dniem dzisiejszym wszystkie zagadnienia schodzą na plan". - Dalszy tak rozpoczynający się komunikat można było usłyszeć w audycji Polskiego Radia rankiem 1 września 1939 roku. Niemcy przekroczyli granicę II RP, a kilkanaście dni później Związek Sowiecki przypieczętował pakt zawarty z III Rzeszą 23 sierpnia. Polska stała się terenem pierwszego aktu II wojny światowej miejscem, w którym miał zrealizować się najbardziej bezwzględny plan dwóch totalitaryzmów. (Producent: Instytut Pileckiego Filmoteka Narodowa - Instytut Audiowizualny, 2019.) 02:40 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PODWODNA WOJNA CZ 3 Magazyn, 27 min, Polska, 1991 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Tematem odcinka jest przebieg Bitwy o Atlantyk.