TVP Historia Czwartek, 02.09.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 2 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1910 - zmarł malarz Henri Rousseau; 1944 - upadek Starówki; 1973 - zmarł pisarz J. R. Tolkien; 1974 - premiera "Potopu" w reż Jerzego Hoffmanna; 07:15 NA KŁOPOTY... BEDNARSKI - ODC. 6/7 - OSTATNIE LATO Serial sensacyjny, 49 min, Polska 1986 Reżyseria: Paweł Pitera Scenariusz: Marek Bahdaj, Wojciech Jędrkiewicz Aktorzy: Stefan Friedmann, Jan Peszek, Stanisław Michalski, Stanisław Melski, Wiktor Sadecki, Henryk Talar, Mirosława Marcheluk, Monika Świtaj, Tadeusz Szymków i inni Bednarski śledzi żonę jubilera Gerharda, spodziewając się kolejnego zamachu na jej życie. O próbę zlikwidowania Helgi jej mąż oskarża Henia Matusa, znajomego detektywa. Mimo ochrony kobieta rzeczywiście ginie, a sprawca zabójstwa wymyka się sprawiedliwości. Tymczasem komisarz Hagemann otrzymuje wiadomość, że Gerhard chce uciec z biżuterią klientów do Amsterdamu. Prosi o pomoc Bednarskiego. Detektyw podąża tropem jubilera aż do Holandii. Niestety, przybywa za późno. Gerhard ginie, ale biżuteria jest w bezpiecznych rękach. Nie obywa się jednak bez kłopotów. Powrót do kraju jest utrudniony, bowiem Bednarski wchodzi w kolizję z prawem. 08:10 W KOTLE HISTORII - ZJAZD KRAKOWSKI. UCZTA DYPLOMATYCZNA. Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) We wrześniu 1364 roku w Krakowie odbyło się spotkanie europejskich monarchów i książąt. W trakcie spotkania została wydana uczta dla jego uczestników. Organizatorem tego wydarzenia był Mikołaj Wierzynek. Jak opisuje w swoich kronikach Jan Długosz: "przyjął ich wyszukanymi potrawami, nadto każdemu w czasie uczty darował wspaniałe dary". Przepisy na serwowane potrawy pochodziły z książki kucharskiej Guillaume ' a Tirela francuskiego kucharza okresu średniowiecza. Prowadzący program Łukasz Modelski stara się je odtworzyć. Pierwszą potrawą są małe ptaszki, a drugą tarta parmeńska. 08:45 MOKRA 1939 Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2019 Reżyseria: Przemysław Bednarczyk Scenariusz: Przemysław Bednarczyk Filmowa opowieść o bitwie pod Mokrą, zrealizowana w konwencji reportażu z pola walki. Narrator prowadzący relacjonuje przebieg bitwy w zaaranżowanej na potrzeby filmu scenografii, nawiązującej do polowego sztabu. Przebieg działań prowadzący prezentuje na dużej mapie sztabowej, posługując się znakomitymi modelami pojazdów, armat i sylwetek żołnierzy w skali 1:72 i 1:35. Dzięki wykorzystaniu zdjęć z drona, omawiane wydarzenia wojenne przenoszone są we współczesną przestrzeń gminy Miedźno, pozwalając widzowi odnaleźć w terenie historyczne miejsca związane z bitwą. W filmie wykorzystano także liczne sceny fabularyzowane z udziałem rekonstruktorów oraz filmowe materiały archiwalne. Film zrealizowano w ramach obchodów 80. rocznicy bitwy pod Mokrą, organizowanych przez gminę Miedźno. 09:20 PŁONĄCA GRANICA Reportaż, 15 min, Polska, 2011 Scenariusz: Sławomir Koehler, Włodzimierz Frąckiewicz Zdjęcia: Jarosław Rączyński Wykonawcy: Tomasz Marzecki Reportaż o tym, gdzie naprawdę rozpoczęła się II wojna światowa i o nieznanych zbrodniach Wehrmahtu na ludności cywilnej, których dokumentacja przepadła, pośrednio przez niefrasobliwość pracowników Głównej Komisji Badań Zbrodni Hitlerowskich, a których świadkowie jeszcze żyją. Powszechnie uważa się, że II wojna światowa rozpoczęła się 1 września 1939 roku, o godzinie 4: 45, salwą oddaną przez pancernik Schleswik Holstein w kierunku polskiej placówki na Westerplatte. Okazuje się, że na Podłężu Królewskim w okolicach Wielunia wojna zaczęła się już przed godziną drugą. W reportażu godzina po godzinie będziemy próbowali odtworzyć nie tylko przebieg militarnych zmagań, ale także tragiczny los ludności cywilnej. Wypowiadają się: profesor Instytutu Historii PAN Tadeusz Kondracki oraz Romuald Cieśla, autor książki "Blask dawnych Krzepic". Ponadto mieszkańcy Krzepic, Parzymiechów, Podłęża Królewskiego, Wielunia, m. in. Zofia Burchacińska, Eugeniusz Kołodziejczyk i Jan Kamiński. 10:35 ŻOŁNIERZ RZECZYPOSPOLITEJ Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2020 Reżyseria: Wojciech Niebelski, Marek Wrona Scenariusz: Zdzisław Bzymek Aktorzy: Wojciech Niemczyk - Narrator Film dokumentalny o Edwardzie Bzymku - Strzałkowskim. To wybitna postać podziemia niepodległościowego, intelektualista, oficer Września, szef wywiadu i kontrwywiadu AK południowych okręgów Generalnego Gubernatorstwa, szef Brygad Wywiadowczych. Jego siatka w trakcie wojny rozpracowywała niemieckie struktury i instytucje, demaskowała kolaborantów, uczestniczyła w zabezpieczeniu słynnej akcji Most III, zwieńczonej przerzutem pocisku V2 na Zachód. Przygotowywała się również do działania w warunkach przewidywanej okupacji sowieckiej, rozpracowując struktury podziemia komunistycznego. Po zakończeniu działań wojennych Brygady Wywiadowcze wchodzą w skład organizacji Wolność i Niezawisłość, zaś Edward Bzymek - Strzałkowski wchodzi w skład jej II Zarządu. Dwa dni po aresztowaniu w 1946 r. , Edward podejmuje desperacki krok i aby chronić swoich współtowarzyszy, wyskakuje z II piętra kamienicy w krakowskiej siedzibie Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego przy placu Inwalidów. Przeżywa, lecz w ciężkim stanie, nieprzytomny, zostaje przetransportowany do szpitala więziennego na Montelupich. Gdy tylko odzyskuje przytomność, rozpoczyna się bestialskie, trwające wiele miesięcy śledztwo, w wyniku którego Bzymek zostaje skazany na karę śmierci w tzw. procesie krakowskim, zamienioną ostatecznie na wieloletnie więzienie. Do końca życia jest inwigilowany. W 1992 roku zostaje zrehabilitowany, zaś władze Krakowa nazywają jego imieniem jedną z ulic miasta. W 2011 roku odznaczony zostaje pośmiertnie przez prezydenta RP Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. 11:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 3 NA STRAŻY GDAŃSKA Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Posiadanie Gdańska jest ważniejsze od wszystkich pieniędzy - tak mawiał dawniej pruski książę Karl August von Hardenberg. Historia pokazała, że nie pomylił się w tej ocenie ani trochę. Co jeszcze ciekawsze, aby bronić tego niezwykle ważnego miasta, wybudowano jeden z najbardziej tajemniczych i najpiękniejszych obiektów obronnych w Europie - Twierdzę Wisłoujście. Jak wyglądało życie dawnego obrońcy Gdańska? Co jadł? Jak spędzał czas wolny? Radosław Kotarski jedzie na miejsce, aby odpowiedzieć na te pytania i zrekonstruować dawne życie, jedzenie oraz sposoby obrony Gdańska. W tym celu uruchamia czynną armatę! 12:05 TRZECIA GRANICA - ODC. 5 - NIEZNAJOMA Z BARU BOLERO (.) Serial wojenny, 48 min, Polska/Węgry 1975 Reżyseria: Lech Lorentowicz Scenariusz: Adam Bahdaj Zdjęcia: Sandor Kocsis Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Andrzej Wasilewicz, Grażyna Barszczewska, Borys Marynowski, Andrzej Szalawski, Grzegorz Warchoł, Józef Kalita, Leopold Matuszczak, Krzysztof Kowalewski, Nora Kaldi, Istvan Nagy i inni W Budapeszcie Bukowian poznaje piękną kobietę imieniem Marta, która często gości w barze "Bolero". Polscy oficerowie przebywający w stolicy Węgier widują Martę w towarzystwie Niemców i podejrzewają o współpracę z nimi. Marta zostaje zatrzymana i podczas próby ucieczki zastrzelona. Okazuje się, że paszport na nazwisko Ruecksteiner był fałszywy - Marta Bormicka była agentką polskiego wywiadu. 14:10 SZLAK NADZIEI - /13/ Reality show, 44 min, Polska, 2020 Reżyseria: Dariusz Goczał, Dariusz Goczał Scenariusz: Dariusz Goczał, Dariusz Goczał Wykonawcy: Ida Nowakowska (prowadząca), Łukasz Nowicki Niepowtarzalne wyzwanie dobiega końca. Gosia, Kasia, Janek, Rafał, Jacek i Sławek po przejściu Syberii, Kazachstanu, Izraela i Iranu w końcu docierają do klasztoru Monte Cassino, żeby złożyć hołd wielkim bohaterom polskiej historii. Na miejscu czekają na nich niespodziewani goście. 16:25 16 MM HISTORII - A LATO BYŁO PIĘKNE TEGO ROKU Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Edward Wojtara Scenariusz: Jacek Tokarczyk Wykonawcy: Jacek Tokarczyk (prowadzący) "A lato było piękne tego roku". W tym odcinku "16 mm historii" gospodarz programu, Jacek Tokarski, przybliża postać majora Henryka Sucharskiego i temat obrony Westerplatte we wrześniu 1939 roku. W programie zaprezentowano fragment filmu "Major Sucharski" z 1989 roku w reżyserii Edwarda Wojtary. Jest to dokumentalna opowieść o majorze, w której wykorzystano wspomnienia Stanisławy Górnikiewicz - Kurowskiej, biografki żołnierzy Westerplatte, nazywanej przez nich Mateńką. 17:00 GDAŃSK 1939 Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2019 Reżyseria: Grzegorz Karbowski Scenariusz: Grzegorz Karbowski Film dokumentalny o wydarzeniach 1939 roku w Gdańsku oraz ich genezie, nawiązującej między innymi do utworzenia Wolnego Miasta Gdańska i jego nazyfikacji w latach 30. Do przedstawianych przez dokument zagadnień należą tragiczne losy polskiej i żydowskiej ludności tego miasta, a także bohaterska obrona Westerplatte czy gdańskiego gmachu Poczty Polskiej. W filmie wykorzystano liczne materiały archiwalne, w tym również te dotąd nieznane szerszej publiczności. Dopełniają je fragmenty notacji filmowych ze świadkami historii, zrealizowanych przez Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Warstwę merytoryczną uzupełniają komentarze historyków oraz badaczy historii Gdańska XX wieku. 18:25 NA KŁOPOTY... BEDNARSKI - ODC. 7/7 - NASZ CZŁOWIEK Serial sensacyjny, 54 min, Polska, 1986 Reżyseria: Paweł Pitera Aktorzy: Stefan Friedman, Marek Barbasiewicz, Tadeusz Szaniecki, Sława Kwaśniewska, Robert Czechowski Ostatnie dni sierpnia 1939 roku. Bednarski jest poszukiwany przez gdańską policję. Z trudem udaje mu się przedostać na teren Wolnego Miasta, by ratować swojego przyjaciela profesora. Aby uzyskać dla niego paszport, musi wziąć udział w ostatniej akcji polskiego wywiadu - próbie sprzedania Niemcom fałszywych planów Westerplatte. Bednarski daje się złapać Niemcom. Po ciężkim przesłuchaniu udaje mu się przekonać ich, że mikrofilm, który przy nim znaleziono, zawiera prawdziwe informacje. Tymczasem okazuje się, że człowiekiem sprawdzającym na zlecenie Niemców prawdziwość owych planów jest Bruno Piwoński, syn polskiego kolejarza. Bednarski usiłuje nakłonić Bruna, aby wycofał się z tej gry, ale Niemcy okazują się szybsi. Chłopak ginie, a odpowiedzialność za jego śmierć spada na Bednarskiego. Polacy traktują go teraz jak zdrajcę. Bednarski zwraca się o pomoc do starego Piwońskiego i razem z nim przystępuje do swej ostatniej akcji. 19:25 TWARZE SOLIDARNOŚCI - JAROSŁAW ALOJZY SZCZEPAŃSKI Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2020 Scenariusz: Tadeusz Płużański Cykliczny program historyczny, poświęcony przypadającej w tym roku 40. rocznicy powstania wielkiego, niemal 10 milionowego ruchu społecznego: NSZZ Solidarność. Chcemy przybliżyć przede wszystkim tematykę strajków lipca/sierpnia 1980 roku, które doprowadziły do podpisania umów między protestującymi a komunistyczną władzą. Prócz znanych bohaterów tamtych wydarzeń, takich jak Andrzej Gwiazda czy Andrzej Rozpłochowski, przedstawiamy zapomnianych współtwórców naszej wolności - tytułowe Twarze Solidarności. Jarosław Alojzy Szczepański - rzecznik porozumień ustrzycko - rzeszowskich. 20:05 OSTATNI DZIEŃ ABRAHAMA LINCOLNA (LINCOLN'S LAST DAY) Film dokumentalny, 48 min, Niderlandy (Holandia), 2015 Reżyseria: Molly Hermann Film dokumentalny przedstawia wstrząsające wypadki, jakie miały miejsce ostatniego dnia życia amerykańskiego prezydenta Abrahama Lincolna. Lincoln niczego nie podejrzewał. Kończyła się wojna secesyjna, a on mógł z nadzieją patrzeć w przyszłość. Ponownie był kandydatem partii na urząd prezydenta i został wybrany na drugą kadencję. W tym samym czasie sprzymierzeńcy konfederacji dopracowywali spisek. Historia zmieniła się w jednej chwili. Poznamy ostatnią dobę z życia Lincolna. Co się zdarzyło w ten pamiętny dzień? 14 kwietnia 1865 roku prezydent Lincoln wraz ze znajomym i małżonką wybrali się do teatru. Po godzinie 22 do niestrzeżonej loży prezydenckiej wtargnął 26 - letni aktor John Booth, który gorąco popierał niewolnictwo. Trzymając w rękach pistolet i sztylet, strzelił w tył głowy Lincolna, ranił też znajomego majora, a następnie zeskoczył na scenę i powiedział: tak to się zawsze dzieje tyranom. Rannego prezydenta próbowano ratować. Niestety, zmarł rano następnego dnia. Zdaniem jego biografa i przyjaciela Williama Herndona cierpiał on już wówczas na zaawansowane powikłania na skutek długotrwałego, złego leczenia choroby i mógłby nie dożyć do końca kadencji. Zamach na Lincolna był poważną sprawą, uważano nawet, że to nie dzieło szaleńca, ale spiskowców. Było w to wmieszanych kilka osób. Czyżby to był ostatni rozpaczliwy atak konfederatów, którzy zabójstwem chcieli nadrobić to, czego nie osiągnęli podczas bitwy? Lincoln wciąż inspiruje kolejne pokolenia, nawet ponad sto pięćdziesiąt lat po tym, jak zginął w chwili swego triumfu. W filmie wypowiedzi historyków i autorów książek biograficznych: Waltera Stahra, Kate Clifford Larson, Harry’ego Rubinsteina i wielu innych. Dokument bogato ilustrowany inscenizacjami, co pozwoli drobiazgowo prześledzić dramatyczne wypadki z 14 i 15 kwietnia 1865 roku. 21:00 GIGANCI HISTORII - ODC. 4 KAMPANIA POLSKA 1939 Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Edyta Gładys Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) W planach Adolfa Hitlera miało być zaledwie kilka dni. Polacy bronili się przez miesiąc. Kampania wrześniowa to temat kolejnego odcinka Gigantów Historii. Niezłomna wola walki o niepodległą Ojczyznę w historycznych faktach. 22:20 NIE TYLKO ENIGMA. OPOWIEŚĆ O SŁUŻBACH WYWIADOWCZYCH POLSKIEGO PODZIEMIA Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2019 Reżyseria: Magdalena Kołodziejczyk, Rafał Kołodziejczyk Scenariusz: Magdalena Kołodziejczyk, Rafał Kolodziejczyk Zdjęcia: Paweł Iwaniuk Muzyka: Rafał Rozmus Wywiad Armii Krajowej podczas II wojny światowej oceniany był przez sojuszników jako najsprawniej funkcjonujący na świecie. Ocenia się, że gdyby nie jego działalność, wojna potrwałaby o kilka lat dłużej i nie wiadomo, z jakim skutkiem by się zakończyła. Pod koniec 1944 roku Niemcy mieli już rozwiniętą produkcję samolotów odrzutowych, którym w walce nie mogły dorównać alianckie myśliwce. Rozwijała się produkcja pocisków dalekosiężnych V2, a także trwały zaawansowane prace nad produkcją broni jądrowej. Dzięki działaniom wywiadowczym prowadzonym przez agentów Armii Krajowej udało się pokrzyżować plany produkcji tej broni. Przez cały okres trwania II wojny światowej wywiad AK dostarczył sprzymierzeńcom ponad 25 tysięcy raportów. Film ma na celu przypomnienie zasług tej struktury Armii Krajowej w osiemdziesiątą rocznicę wybuchu II wojny światowej. Oprócz przybliżenia struktury wywiadu w Polsce w okresie II wojny, przypomnimy najważniejsze akcje wywiadowcze, przybliżymy ich znaczenie oraz wpływ na teatr działań wojennych w Europie. Zasadnicza opowieść przedstawiona zostanie za pomocą tekstu lektorskiego oraz wypowiedzi fachowców. Tłem dla opowieści narratora będą symboliczne ilustracje fabularne, które płynnie przechodzić będą w animowane rysunki ilustrujące najciekawsze fragmenty opowiadanych historii. Dopełnieniem będzie skomponowana na potrzeby filmu muzyka. 23:15 AKCJE SPECJALNEGO ZNACZENIA - WIELUŃ - POLSKA GUERNIKA Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2009 Reżyseria: Tadeusz Pawlicki Scenariusz: Tadeusz Pawlicki W 2009 roku przypada 70. rocznica wybuchu II wojny światowej, która zaczęła się w Wieluniu. To niewielkie miasto zbombardowano jeszcze przed przystąpieniem do ataku na Westerplatte. Autorzy dokumentu odsłaniają kulisy nalotu na Wieluń 1 września 1939 r. Była to akcja specjalna niemieckiego lotnictwa szturmowego. W przekonaniu Josepha Goebbelsa, jednego z pomysłodawców ataku na tę małą miejscowość pozbawioną znaczenia militarnego, nalot był w pełni udany i zakończył się sukcesem. Jego zdanie podzielili lotnicy i ich dowódcy. Podczas bombardowania zniszczeniu uległo 75 procent zabudowy miasta, zginęło około 1200 mieszkańców. Niemiecka agresja na Wieluń miała doprowadzić do sterroryzowania polskiej ludności, a także wywołać strach i panikę na zapleczu polskiego frontu, co rzeczywiście się udało. Żyją jeszcze mieszkańcy miasta, którzy w 1939 r. przeżyli atak niemieckiego lotnictwa. 02:10 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - INWAZJA, KTÓREJ NIE BYŁO CZ. 1 Magazyn, 25 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Ułłowicz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony niemieckim przygotowaniom do odparcia inwazji aliantów w rejonie Calais, m.in. montażu działa Todt.