TVP Historia Poniedziałek, 06.09.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 6 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1522 - koniec wyprawy Magellana; 1944 - dekret PKWN o "reformie rolnej"; 1967 - wizyta de Gaulle ' a w Polsce; 07:20 GDAŃSK '39 - ODC. 1 - Z POWROTEM DO RZESZY Serial historyczny, obyczajowy, 55 min, Polska, 1989 Reżyseria: Zbigniew Kuźmiński Scenariusz: Kazimierz Radowicz Zdjęcia: Tomasz Tarasin Muzyka: Piotr Hertel Aktorzy: Krzysztof Ibisz, Ewa Skibińska, Aleksander Bednarz, Edmund Fetting, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Gordon Gdańsk. W kamienicy właściciela sklepu, Niemca Mahlzera, mieszka polska rodzina Paterków: ojciec - Józef, matka - Lucyna, córka Jadwiga i synowie - Zygmunt i Antoś. Naprzeciwko ma zakład fryzjerski SA - man Mangus. Wrzeszczy o zajęciu Czech i Moraw. Oddziały SA triumfują w Gdańsku. W Generalnym Komisariacie Rzeczpospolitej Polskiej odczuwa się zaniepokojenie. Zostaje ogłoszone ostre pogotowie na Westerplatte. W siedzibie komisarza Ligi Narodów, profesora Burckhardta, trwa rozmowa z radcą Perkowskim. Na Westerplatte pracuje jako bibliotekarka Maria Krzyszkowska, mieszkanka Gdyni. Maria poznaje podczas jednej z niespokojnych nocy Jadwigę Paterek - pracownicę Komisariatu RP i jej kolegę, a następnie całą rodzinę Paterków. Zygmunt dostrzega tajemniczy ruch w stoczni i zawiadamia o tym mieszkającego po sąsiedzku inspektora celnego Formele. Niemcy wyładowują broń. Ale protesty wobec Senatu gdańskiego i tak byłyby bezowocne. Właściciela samochodu ciężarowego, Gorontzka, odwiedza pracownik polskiego wywiadu wojskowego, Materna. Zygmunt zakochuje się w córce piekarza, z pochodzenia Holenderce. 09:55 SENSACJE XX WIEKU - NAJWYŻSZA STAWKA Kameralne i studyjne (widowisko), 47 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Widowisko historyczne przybliżające postać Otto Skorzenego, Austriaka, którego rodzina pochodziła spod Kwidzynia. Dlaczego to on stał się ulubionym oficerem Hitlera? W jaki sposób udało mu się dostąpić takiego zaszczytu? Był on założycielem i dowódcą pierwszej niemieckiej jednostki specjalnej SS. W 1943 roku wraz z oddziałem wziął udział w akcji uwolnienia Benito Mussoliniego, uwięzionego w hotelu Campo Imperatore. Skorzeny przypisał sobie zasługę powodzenia całej operacji i został awansowany do stopnia SS - Sturmbannfuhrera. Jego najważniejszym zadaniem było wylądowanie wraz z komandosami w górach pod Teheranem i zlikwidowanie Roosvelta - prezydenta Stanów Zjednoczonych, który przybył na koferencję do Teheranu. Kulisy spotkanie Stalina, Churchila i Roosevelta w Teheranie. 10:45 DZIKA PRZYRODA BLISKIEGO I ŚRODKOWEGO WSCHODU - EGIPT: ŻYCIE WŚRÓD PIASKÓW (EGYPT - SURVIVORS OF THE SANDS) Film dokumentalny, 51 min, Niderlandy (Holandia), 2014 Reżyseria: James Hemming Zdjęcia: Richard Kirby Odc. 2 Przyrodę Egiptu określa przede wszystkim pustynny klimat tego kraju. Na pustyni może przeżyć niewiele zwierząt. Spośród nich można wymienić: żmiję rogatą i skorpiona. W filmie pokazano zwyczaje tych zwierząt. Z Egiptem kojarzy się również najdłuższa rzeka świata Nil i żyjące w niej krokodyle. 12:15 TRZECIA GRANICA - ODC. 7/8 - MYLNE SZLAKI (.) Serial wojenny, 56 min, Polska/Węgry 1975 Reżyseria: Wojciech Solarz Scenariusz: Adam Bahdaj Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Andrzej Wasilewicz, Krzysztof Chamiec, Mieczysław Janowski, Jerzy W. Braszka, Zofia Saretok, Jędrzej Cudzich, Andrzej Kozak, Witold Dębicki, Stanisław Michalik, Jerzy Janeczek, Jan Krzyżanowski, Leszek Długosz Bukowian zostaje aresztowany przez gestapo. Obersturmfuehrer Lemke liczy na to, że wyciągnie od niego wiele partyzanckich i kurierskich tajemnic. Andrzejowi udaje się jednak uciec. Trafia do słowackich partyzantów, którzy posądzają go o zabicie dwóch pracujących dla nich policjantów. W ostatniej chwili ratuje go znajoma Słowaczka. 13:25 VIRTUTI Dramat wojenny, 106 min, Polska 1989 Scenariusz i reżyseria: Jacek Butrymowicz Zdjęcia: Włodzimierz Precht Muzyka: Henryk Kuźniak Aktorzy: Kazimierz Wysota, Arkadiusz Bazak, Zbigniew Buczkowski, Maciej Góraj, Krzysztof Jędrysek, Gustaw Lutkiewicz, Krzysztof Stachowski, Józef Nalberczak, Stanisław Niwiński, Dorota Pomykała, Lech Łotocki, Piotr Komorowski i inni Akcja "Virtuti" toczy się w drugiej połowie września 1939 roku, niedaleko od Bugu. Opowiada o kilkunastu godzinach z życia młodego oficera rezerwy, dowódcy rozbitego oddziału, który na drodze do niemieckiej niewoli jest świadkiem ścierania się przeciwstawnych postaw i racji. Reżyser z upodobaniem stawia swoich bohaterów przed wyborami, które ich przerastają, burzą dotychczasową hierarchię wartości, uświadamiają tragizm żołnierzy Września, skazanych na chaotyczną walkę z przeważającymi siłami nieprzyjaciela. Pozostawieni samym sobie, rozproszeni stawiają sobie pytania, na które bezskutecznie szukają odpowiedzi. Wartością filmu są monochromatyczne, zamglone plenery, podkreślające daremność i beznadziejność walki z najeźdźcą. Zwraca też uwagę brak patosu i narodowo - patriotycznej frazeologii w ukazaniu tragedii Września 1939 roku. Dzięki temu bohaterowie "Virtuti" stają się bardziej ludzcy i bliżsi widzowi. 15:25 WIELKI KAUKAZ (THE GREATER CAUCASUS) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Henry M. Mix Dokument prezentuje stosunkowo mało znany obszar Kaukazu na południowo - wschodniej granicy Europy. Najwyższe góry kontynentu, obfitujące w liczne szczyty i najprzeróżniejsze rzadkie gatunki zwierząt (jak bizony górskie), tworzą panoramę spektakularnej przyrody, nietkniętej bezpośrednią działalnością człowieka. Poszczególne gatunki współegzystują w harmonijnym ekosystemie wzajemnych relacji i wpływów w sposób niezakłócony od wieków. Kolejne pory roku przynoszą kolejne etapy cyklu życia i egzystencji. Klasyczna konstrukcja dokumentu jest oparta na wysokiej jakości zdjęciach oraz lekkim komentarzu na wysokim merytorycznie poziomie. 17:20 PODSŁUCHANE ŻYCIE Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2010 Reżyseria: Krystyna Mokrosińska Scenariusz: Krystyna Mokrosińska Zdjęcia: Tomasz Kowalewski Muzyka: Joanna Badełek Polska Kronika Filmowa, Dziennik Telewizyjny, dziennikowe twory RSW Prasa tworzyły w PRL - u wizję szczęścia, sukcesów gospodarczych i narodowej jedności. Wśród nielicznej grupy tych, którzy domagali się prawdy, był Jan Józef Lipski. "Podsłuchane życie" nie jest biografią tego niezwykłego człowieka, a raczej opowieścią o wolności jednostki w zniewolonym państwie. Oficjalna propaganda PKF, Dziennika Telewizyjnego i reżimowej prasy zderza się w filmie z działalnością Lipskiego (np. list tzw. 34 w obronie wolności słowa, sprawa przydziałów papieru dla literatów, sprzeciw wobec wpisania do konstytucji przewodniej roli partii czy wreszcie obrona skazanych za słowo, m. in. Szpotańskiego, oraz czynny sprzeciw wobec reżimu - wysadzenie auli w Opolu przez braci Kowalczyków). Trzecią stroną tej filmowej konfrontacji są esbeckie raporty oraz działania podjęte wobec Lipskiego i jego rodziny. Refleksję budzą przykłady krótkiej ludzkiej pamięci. Organizator KOR, obrońca robotników Radomia nie przeszedł w pierwszej turze wyborów 1989 r. w Radomiu, bo był socjalistyczny, a nie chrześcijański. Kilka lat później oficjalnie odmówiono rodzinie pogrzebu kościelnego, ale żegnało Lipskiego na cmentarzu czterech księży, mówiących o nim, że był człowiekiem prawdy. 18:25 O ROKU ÓW - ODC. 1 Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Andrzej Kaczmarczyk, Dobrosław Rodziewicz Wykonawcy: Andrzej Kaczmarczyk (prowadzący), Dobroslaw Rodziewicz (prowadzący) Cykliczny program o charakterze edukacyjno - publicystycznym poświęcony okresowi pokojowej rewolucji Solidarności - pomiędzy podpisaniem Porozumień Sierpniowych a 13 grudnia 1981 roku. 18:55 GDAŃSK '39 - ODC. 2 - MOURIR POUR DANZIG? Serial historyczny, obyczajowy, 58 min, Polska, 1989 Reżyseria: Zbigniew Kuźmiński Scenariusz: Kazimierz Radowicz Zdjęcia: Tomasz Tarasin Muzyka: Piotr Hertel Aktorzy: Krzysztof Ibisz, Ewa Skibińska, Aleksander Bednarz, Edmund Fetting, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Gordon W małej przystani rybackiej na terenie Wolnego Miasta celnicy znajdują skrzynki z granatami. Nie ma wątpliwości, że pochodzą z przemytu, a służyć mają zbrojącym się Niemcom. Zygmunt Paterek przegrywa walkę bokserską z Niemcem Oskarem. Jednak zwycięzca znajduje w sobie tyle honoru, by oświadczyć w polskiej szatni, że jego zdaniem wygrał Polak. Tymczasem bojówki hitlerowskie demolują sklep Mahlzera w odwecie za wynajmowanie mieszkania Paterkom. Na tym nie kończą się kłopoty polskiej rodziny. Zygmunt zostaje zwolniony z pracy w stoczni. Na szczęście znajomy załatwia mu posadę praktykanta w Inspektoracie Ceł. Niemcy, podżegani przez hitlerowca Grunaua próbują podpalić polską placówkę celną w Kałdowie. W czasie tej akcji dochodzi do tragedii. Prasa niemiecka przedstawia ją jednak tendencyjnie, jako sprowokowaną przez Polaków. Zwerbowany przez polski wywiad Gorontzek składa Maternie meldunek o przygotowaniach Niemców do wojny. Trudna sytuacja Paterków chwilowo się normalizuje. Znajdują mieszkanie w domu piekarza Torlemansa - ojca Helmy, narzeczonej Zygmunta. 20:05 PRASA DONOSI - WRZESIEŃ 1939 ROKU Felieton, 5 min, Polska, 2021 Scenariusz: Magdalena Majewska W kolejnym odcinku cyklu "Prasa donosi" przypomnimy nastroje w ostatnich tygodniach pokoju w 1939 roku oraz jak dziennikarze relacjonowali kampanię wrześniową. 20:20 KRWAWA OLIMPIADA. MONACHIUM 72 (BLACK SEPTEMBER: MUNICH OLIMPIC '72 - THE ATTACK) Film dokumentalny, 88 min, USA, 2006 Ta karta historii zapisana jest krwią. O świcie, jedenastego dnia XX. Igrzysk Olimpijskich w Monachium w 1972 roku, ośmiu Palestyńczyków z grupy terrorystycznej Czarny Wrzesień sforsowało ogrodzenie otaczające wioskę olimpijską i skierowało swoje kroki do kwater izraelskiej drużyny. To, co stało się potem, przeszło do historii: jedenastu izraelskich sportowców, jeden niemiecki policjant i pięciu terrorystów zginęło w krwawej łaźni. Masakra w Monachium nie tylko wstrząsnęła całym światem, ale także rozpoczęła nową erę międzynarodowego terroryzmu. Ten porywający film, dzięki nigdy niepokazywanym materiałom archiwalnym, pozwala zobaczyć te wydarzenia z innej perspektywy. 22:00 SPÓR O HISTORIĘ - PROCES KURII KRAKOWSKIEJ Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Po sfałszowaniu wyników wyborów w 1947 roku i rozprawie z podziemiem niepodległościowym, komuniści przystąpili do ataku na Kościół. Władzom zależało na wyeliminowaniu go z życia publicznego i uzależnieniu od państwa. Wobec nasilających się represji, prymas Stefan Wyszyński - mimo oporu ze strony niektórych hierarchów - zdecydował o rozpoczęciu negocjacji, aby uzyskać podstawę prawną działania Kościoła. Porozumienie z rządem zostało podpisane - mimo krytyki niektórych duchownych w kraju i za granicą - 14 kwietnia 1950 roku. Szybko okazało się, że władze nie zamierzały przestrzegać porozumienia. Brutalnym uderzeniem w Kościół katolicki był proces kurii krakowskiej. Przeprowadzony w styczniu 1953 roku tzw. proces kurii krakowskiej był starannie wyreżyserowanym przez komunistów procesem pokazowym. Na widowni zasiadła specjalnie wybrana na tę okazję publiczność. Miała ona zobaczyć, jak wielkim zagrożeniem dla Polski ludowej jest "reakcyjny kler katolicki". Jaki plan niszczenia Kościoła w powojennej Polsce szykowali komuniści? O tym w "Sporze o historię". Goście: dr hab. Łucja Marek IPN Kraków, dr hab. Rafał Łatka IPN. 22:40 KGB: TARCZA I MIECZ - ODC. 3/3 (KGB - THE SWORD AND THE SHIELD) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Jamie Doran Rosja to największy kraj na Ziemi. Przez wielu niezrozumiany, w innych wzbudzający przerażenie. W XX wieku historia Rosji była także historią jej służb bezpieczeństwa wykorzystywanych przez państwo sowieckie do tłumienia wszelkich przejawów sprzeciwu wobec władzy. Z ich rąk ucierpiały miliony osób. Ich agenci mają na swoim koncie masowe egzekucje, tajne wojny, zamachy stanu, kradzież bomby atomowej z USA, hakowanie i otrucia. To najbardziej niebezpieczne służby bezpieczeństwa na świecie. Ale choć w dzisiejszej Rosji wiele się zmieniło, służby te są prawdopodobnie silniejsze niż kiedykolwiek. Stało się tak za sprawą podoficera operacyjnego KGB, który został prezydentem, Władimira Putina. Film dokumentalny wyreżyserowany i wyprodukowany przez zdobywcę czterech nagród Emmy, Jamie Dorana. To historia opowiadana przez weteranów KGB i ich ofiary. Bohaterem odcinka trzeciego jest Władimir Putin. 01:35 SENSACJE XX WIEKU - NAJWYŻSZA STAWKA Kameralne i studyjne (widowisko), 47 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Widowisko historyczne przybliżające postać Otto Skorzenego, Austriaka, którego rodzina pochodziła spod Kwidzynia. Dlaczego to on stał się ulubionym oficerem Hitlera? W jaki sposób udało mu się dostąpić takiego zaszczytu? Był on założycielem i dowódcą pierwszej niemieckiej jednostki specjalnej SS. W 1943 roku wraz z oddziałem wziął udział w akcji uwolnienia Benito Mussoliniego, uwięzionego w hotelu Campo Imperatore. Skorzeny przypisał sobie zasługę powodzenia całej operacji i został awansowany do stopnia SS - Sturmbannfuhrera. Jego najważniejszym zadaniem było wylądowanie wraz z komandosami w górach pod Teheranem i zlikwidowanie Roosvelta - prezydenta Stanów Zjednoczonych, który przybył na koferencję do Teheranu. Kulisy spotkanie Stalina, Churchila i Roosevelta w Teheranie. 02:35 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - MONTGOMERY Magazyn, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony Bernardowi Law Montgomery' emu - kontrowersyjnemu dowódcy brytyjskiemu. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe.