TVP Historia Czwartek, 09.09.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 9 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1901 - zmarł Henri Toulouse - Lautrec; 1939 - początek bitwy nad Bzurą. ; 1976 - zmarł Mao Tse Tung (Mao Ze Dong); 07:05 GDAŃSK '39 - ODC. 4 - GODZINA YPSYLON Serial historyczny, obyczajowy, 57 min, Polska, 1989 Reżyseria: Zbigniew Kuźmiński Scenariusz: Kazimierz Radowicz Zdjęcia: Tomasz Tarasin Muzyka: Piotr Hertel Aktorzy: Krzysztof Ibisz, Ewa Skibińska, Aleksander Bednarz, Edmund Fetting, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Gordon Gorontzek informuje polski wywiad o ukrytych na pancerniku "Schlezwig Holstein" 200 żołnierzach. Na granicy między Wolnym Miastem a Prusami Wschodnimi celnicy odkrywają 30 młodych mężczyzn, nielegalnie przewożonych do Gdańska. Solecki podczas spaceru z Jadwigą Paterek zauważa w gazecie artykuł o pakcie Ribbentrop - Mołotow. W Gdańsku sytuacja robi się coraz bardziej napięta. Wszyscy boją się nadchodzącej wojny. Masowo wykupują towary ze sklepów. Na Westerplatte zostaje ogłoszone pogotowie. 1 września Paterkowie są rozdzieleni. Zygmunt w Kałdowie, Józef w Szymankowie. Obaj giną, lecz jeszcze przed śmiercią Józefowi udaje się wykoleić pociąg pełen nazistowskichżołnierzy. Westerplatte desperacko się broni. 08:10 W KOTLE HISTORII - PIERWSZE WYDANIE "PANA TADEUSZA". KUCHNIA I EPOPEJA. Magazyn, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) W tym odcinku prowadzący program Łukasz Modelski zainspirował się pierwszym wydaniem poematu Adama Mickiewicza "Pan Tadeusz" (ukazał się 28 czerwca 1834 roku w Paryżu). Poznamy przepis na chłodnik litewski na zakwasie chlebowym i zaskakujący przepis na zaparzenie kawy. 08:45 USŁYSZCIE MÓJ KRZYK Film dokumentalny, 46 min, Polska, 1991 Scenariusz: Maciej Drygas Zdjęcia: Stanisław Śliskowski Wykonawcy: Kazimierz Kord, Elżbieta Chojnacka 8 września 1968 r. podczas dożynek na Stadionie X - lecia na znak protestu "przeciw tyranii kłamstwa ogarniającego świat" podpalił się 60 - letni Ryszard Siwiec z Przemyśla. Ofiara jego nie została zauważona przez publiczność na trybunach. W Archiwum WFD zachował się siedmiosekundowy skrawek taśmy, na którym operator utrwalił tragiczne wydarzenie. W filmie wykorzystano fragmenty autentycznego nagrania zarejestrowanego przez Ryszarda Siwca na dwa dni przed samospaleniem i ujęcie (7 sek) płonącego Ryszarda Siwca utrwalone przez operatora PKF Zbigniewa Skoczka. "Ja, Ryszard Siwiec, zdrów na ciele i umyśle, po długiej walce i rozwadze postanowiłem zaprotestować przeciw totalnej tyranii zła, nienawiści i kłamstwa opanowującego świat". Tymi słowami pięćdziesięcioletni księgowy z Przemyśla rozpoczął swój testament. 8 września 1968 roku podczas uroczystości dożynkowych na Stadionie X - lecia dokonał aktu samospalenia. Zanim podpalił swój nasączony benzyną garnitur, zdążył jeszcze rozrzucić kilkanaście ulotek zawierających protest przeciwko wkroczeniu wojsk Układu Warszawskiego do Czechosłowacji. Ciężko poparzonego Siwca przewieziono do szpitala. W kilka dni później zmarł. Nazwisko Siwca nie znalazło się na pierwszych stronach polskich ani zachodnich gazet. Przez wiele mięsięcy milczała również rozgłośnia Wolnej Europy. Kiedy ponad pół roku później na placu Vaclava w Pradze samospalenia dokonał Jan Palach, świat był wstrząśnięty. Opinia publiczna dowiedziała się również o podobnym proteście Litwina Romasa Kalanty. Na podstawie zachowanych dokumentów, zwierzeń najbliższych i relacji naocznych świadków autor filmu próbuje odpowiedzieć na pytania, jakimi motywami kierował się Siwiec, jakim był człowiekiem i jak należy określić popełniony przez niego czyn. Z tych dokumentów i wypowiedzi wyłania sie portret człowieka honoru, niegodzącego się na kompromisy, którego okrutna śmierć miała być protestem przeciwko panującemu systemowi. Film kończy wstrząsająca, przypadkowo nakręcona na stadionie sekwencja archiwalna - moment samospalenia Ryszarda Siwca. 09:45 SENSACJE XX WIEKU - OSTATNIA NARADA CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 25 min, Polska, 2001 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Sikoea Muzyka: Wysocki Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Aktorzy: Krzysztof Dracz, Krzysztof Globicz, Mieczysław Hryniewicz W nocy z 28 lutego na 1 marca 1953 roku odbyła się ostatnia narada z udziałem Stalina. Rozpoczynała się walka o władzę po nim. 10:15 SENSACJE XX WIEKU - OSTATNIA NARADA CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 2001 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Sikora Muzyka: Szymon Wysocki Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Aktorzy: Krzysztof Dracz, Krzysztof Globicz, Mieczysław Hryniewicz Późnym wieczorem 28 lutego 1953 roku przybywają na naradę do Stalina członkowie Politbiura. Ostatni raz widziano wówczas Stalina żywego, narada zakończyła się o 4 rano 1 marca. 10:40 DRAUGEN Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2019 Reżyseria: Dagmara Drzazga Scenariusz: Dagmara Drzazga Zdjęcia: Witold Kornaś Dokument był jednym ze zwycięzców XII Festiwalu Filmowego NNW w Gdyni. Otrzymał Nagrodę im. Rotmistrza Witolda Pileckiego. Przedstawia dramatyczne losy Ślązaka Wojciecha Bógdoła wpisane w wojenną działalność Polaków w Norwegii. Bógdoł (rocznik 1920) pochodził ze Śląska, był harcerzem, synem powstańca śląskiego. Wychowany w patriotycznym domu poprzysiągł sobie, że nigdy nie będzie służył Niemcom. W czasie II wojny światowej Wojciech został jednak, jak wielu Ślązaków, wcielony do Wehrmachtu. Trafił do Kriegsmarine. Wysłano go do okupowanej przez Niemcy Norwegii. Tam wkrótce wstąpił w szeregi tajnej norweskiej organizacji Szetlandzki autobus. Został angielskim szpiegiem. Dostarczał informacji na temat niemieckiej jednostki na wyspie Kvitsoy, na której stacjonował. Był jednym z głównych graczy akcji o kryptonimie "Draugen" (w j. norweskim słowo draugen oznacza legendarnego morskiego potwora). Bógdoł wstąpił do organizacji, ponieważ za wszelką cenę chciał walczyć z Niemcami. Plany przekazywane Anglikom dostały się w ręce Niemców. Wojciech został aresztowany. Skazany na rozstrzelanie za szpiegostwo. Wyrok wykonano 19 grudnia 1944 roku w więzieniuw Bergen. W chwili śmierci Bógdoł miał zaledwie 24 lata. 11:40 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - EKSPORT TERRORU Magazyn, 29 min, Polska, 2019 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) W tym odcinku: Krwawe porachunki we własnych szeregach towarzyszyły instalowaniu władzy sowieckiej w Europie Środkowej i Wschodniej. Tajne grupy powoływane w komunistycznych resortach bezpieczeństwa tropiły urojone spiski i zdrady rzekomych renegatów na szczytach partii. A sfingowane procesy nierzadko prowadziły ich prosto pod mur. Tak Kreml terroryzował podbite narody. W Archiwum Zimnej Wojny unikatowe nagrania archiwalne z stalinowskich sal sądowych, rewelacje wysokiej rangi uciekiniera z peerelowskiej bezpieki, analizy ekspertów - Antoniego Dudka, Filipa Musiała, Andrzeja Paczkowskiego. 12:10 SŁAWA I CHWAŁA - ODC. 2 ZAWIERUCHA Serial historyczno - obyczajowy, 54 min, Polska 1998 Autor: Jarosław Iwaszkiewicz Reżyseria: Kazimierz Kutz Scenariusz: Krzysztof Teodor Toeplitz Zdjęcia: Grzegorz Kędzierski Muzyka: Jan Kanty Pawluśkiewicz Aktorzy: Joanna Szczepkowska, Michał Żebrowski, Mariusz Bonaszewski, Joanna Mastalerz, Mirosława Dubrawska, Agnieszka Czekańska, Olgierd Łukaszewicz, Piotr Adamczyk, Anna Radwan, Maria Głądkowska, Paweł Deląg, Zbigniew Zamachowski Janusz przyjeżdża do Odessy i zamieszkuje u Szyllerów. Zaczyna spotykać się ze swą dawną miłością Ariadną. Niebawem przybywa też pani Royska z Józiem, którego młodszy brat Walerek służy w wojsku rosyjskim. Spychała angażuje się w konspiracyjną pracę na rzecz formującego się polskiego korpusu Dowbora - Muśnickiego. Nie reaguje zupełnie na tęskne spojrzenia Oli. Zrozpaczona jego obojętnością dziewczyna przyjmuje oświadczyny Gołąbka, mimo że go nie kocha. Wie jednak, że cukiernik jest człowiekiem prawym i żywi do niej szczere, głębokie uczucie. Odessę odwiedza też na krótko Elżbieta Szyllerówna. Spędza namiętną noc z Józiem, po czym odpływa do Konstantynopola. Razem z nią odjeżdżają Ariadna i jej kochanek Niewolin. Mijają kolejne dni. Odbywa się ślub Oli i Gołąbka. Egdar postanawia poświęcić się wyłącznie sztuce, zaś Janusz - mimo nieukrywanej apolityczności - podejmuje decyzję o wstąpieniu do rodzącego się polskiego wojska. 15:05 KOBIETY KENNEDY'EGO (JFK’S WOMEN: THE SCANDALS REVEALED) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2006 Reżyseria: Harvey Lilley Zdjęcia: Steve Robinson Muzyka: Oliver Ledbury Film dokumentalny, który odsłania sekrety życia Johna F. Kennedy’ego prezydenta Stanów Zjednoczonych. Nowe dokumenty z FBI ujawniły wiele skandali z jego życia, które były związane głównie z licznymi romansami, aferami szpiegowskimi i układami politycznymi. Niektórzy twierdzą nawet, iż zabójstwo w 1963 roku uratowało Kennedy’emu reputację. John Fitzgerald Kennedy to najbardziej charyzmatyczny prezydent Stanów Zjednoczonych w dwudziestym wieku. Obiecywał nową erę w polityce, ale - uwielbiał kobiety. Co najmniej pięć kochanek stwarzało zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego. Prezydent to ignorował. Nowy Jork, dziewiętnasty maja 1962 roku. Piętnaście tysięcy ludzi patrzy, jak Marilyn Monroe występuje z okazji czterdziestych piątych urodzin Kennedyego. Jest najpotężniejszym człowiekiem na świecie, ale Monroe może go zniszczyć. W oczach ludzi Kennedy był bohaterem i osobą szlachetną. W życiu prywatnym łamał wszystkie zasady. Tuż przed śmiercią groziło mu, że zostanie zdemaskowany. Co by się stało, gdyby żył? 16:35 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA - LUDZIE KINA - ZYGMUNT KAŁUŻYŃSKI, ANDRZEJ ŻUŁAWSKI Reportaż, 14 min, Polska, 2021 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa, Zuzanna Elbert - Stelmach Muzyka: Filip Kuncewicz Wykonawcy: Andrzej Dobosz (prowadzący) Cykl poświęcony życiu kulturalnemu w czasach PRL. Przewodnikiem po tych czasach będzie Andrzej Dobosz, felietonista, krytyk literacki, autor książek: "Pustelnik z Krakowskiego Przedmieścia", "Generał w bibliotece" oraz "Z różnych półek". Każdy odcinek opowiada o innym bohaterze czy miejscu. Bohaterami tego odcinka są ludzie kina - Zygmunt Kałużyński i Andrzej Żuławski. 17:20 OSTATNI WYROK PODZIEMIA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2020 Reżyseria: Stefan Skrzypczak Scenariusz: Stefan Skrzypczak Film opowiada historię Stefana Martyki, spikera Radia "Fala 49". 18:55 SZPIEDZY W WARSZAWIE - ODC. 1/4 (SPIES IN WARSAW, EP. 1/4) Serial wojenny, szpiegowski, 46 min, Wielka Brytania/Polska, 2012 Reżyseria: Cocky Giedroyc Scenariusz: Dick Clement, Ian La Frenais Zdjęcia: Wojciech Szepel Muzyka: Rob Lane Wykonawcy: Andrzej Chyra, Anna Dereszowska, Leon Charewicz, Marta Klubowicz, Artur Dziurman, Artur Barciś, Aleksandra Koncewicz, Andrzej Kozak, Anna Seniuk, Miłogost Reczek, Anna Milewska Aktorzy: David Tennant, Janet Montgomery, Marcin Dorociński, Linda Bassett, Piotr Baumann "Szpiedzy w Warszawie" to historyczny serial szpiegowski, którego scenariusz powstał na podstawie bestsellerowej powieści Alana Fursta pod tym samym tytułem. Jest to pierwsza wspólna produkcja fabularna Telewizji Polskiej i BBC Worldwide. Serial ukazuje przedwojenną Warszawę - świat zdrajców i patriotów, bohaterów i tchórzy. Nad Europą zawisła groźba II wojny światowej. Francuscy, niemieccy, rosyjscy i polscy tajni agenci zostają wciągnięci w szpiegowską walkę na śmierć i życie. Pułkownik Jean - Franois Mercier (David Tennant), oficjalnie nowy attache wojskowy w ambasadzie Francji w Warszawie, a tak naprawdę pracownik francuskiego wywiadu, zagłębia się w świat uprowadzeń, zdrad i intryg na dyplomatycznych salonach i w zaułkach miast. W Warszawie Mercier współpracuje z Antonim Pakulskim (Marcin Dorociński), oficerem polskiego wywiadu, swoim dowódcą z 1920 roku, kiedy to obaj walczyli w wojnie polsko - bolszewickiej. Życie prowadzącego podwójną grę Merciera dodatkowo skomplikuje spotkanie z piękną paryżanką polskiego pochodzenia, prawniczką w Lidze Narodów, Anną Skarbek (Janet Montgomery), prywatnie związaną z Rosjaninem podającym się za dziennikarza. Przemierzając uliczki Pragi, Berlina, Warszawy, Rzymu i Paryża, poznając świat arystokracji, dziennikarzy, skompromitowanych biznesmenów, jak również kelnerów, sklepikarzy, intelektualistów, wielkich dam o nadszarpniętej reputacji oraz tajnych agentów, Mercier z narażeniem życia działa w ukryciu w środowisku, w którym niektórych szpiegów rozpoznaje, ale inni zawsze pozostaną dla niego nieznani. 19:50 PRASA DONOSI - EDUKACJA W II RP Felieton, 6 min, Polska, 2021 Scenariusz: Magdalena Majewska W 1919 roku Józef Piłsudski podpisał dekret o powszechnym dostępie do edukacji. W kolejnym odcinku cyklu "Prasa donosi" przypomnimy, jak w międzywojennej Polsce rozwiązywano problem analfabetyzmu. 20:05 MUMIE STAROŻYTNEGO EGIPTU - TAJEMNICA ŚMIERCI WALECZNEGO FARAONA. ODC. 1/6 (MUMMIES UNWRAPPED) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2019 Przez wieki mumie fascynowały, ale i przerażały. Nie tylko są kluczem do poznania starożytności, lecz także do rozwikłania tajemnic, które fascynowały historyków przez setki lat. Seria przybliża historie mumii z różnych zakątków świata i odkrywa zakamarki najbardziej fascynujących miejsc pochówku i starożytnych grobowców - od egipskich grobowców i masowych grobów Majów, do ukrytych krypt, a nawet spornych pozostałości po zabójcy Abrahama Lincolna, który nazywał się John Wilkes Booth. 21:00 GIGANCI HISTORII - ODC. 39. GENERAŁ STANISŁAW MACZEK. ŻYCIE I DZIAŁALNOŚĆ Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Z wykształcenia filozof, z pasji żołnierz. Uczestnik dwóch wojen światowych. Doświadczenia z pierwszej wykorzystał w walkach o polską niepodległość. - Umysł rzutki, praktyczny, szybko się orientujący. Zdolności kierownicze wybitne - pisano o nim w opinii służbowej. Z uznaniem o talentach Maczka wypowiadał się marszałek Józef Piłsudski. Do historii przeszedł jako wybitny dowódca Pierwszej Dywizji Pancernej, z którą podczas II wojny światowej przeszedł szlak bojowy przez Francję, Belgię, Holandię i Niemcy. Mówiło się o nim, że nie przegrał żadnej bitwy. Uosabiał najlepsze cechy dowódcy nowoczesnych wojsk. Wynik wojny, którą wygrał dla świata, dla niego okazał się mniej łaskawy. Choć podobno słynął z permanentnego uśmiechu. Generał Stanisław Maczek. Jego życie i dokonania bedą tematem tego odcinka teleturnieju. 22:20 SĄDY, PRZESĄDY - W POWIĘKSZENIU Dysk./wywiad/debata, 39 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jarosław Rybicki Scenariusz: Andrzej Jazukiewicz Wykonawcy: Jakub Moroz (prowadzący), Wojciech Stanisławski (prowadzący) Kolejny odcinek "W powiększeniu" jest spotkaniem z pisarzem Wojciechem Chmielewskim. W trakcie dyskusji wyłania się obraz jednego z najciekawszych pisarzy Warszawy okresu przełomu 89 roku. Dyskretna, pełna refleksji proza Chmielewskiego pokazuje ludzi próbujących znaleźć swoje miejsce w zmieniającej się rzeczywistości. Gościem w studiu jest też Irena Makarewicz, tłumaczka literatury węgierskiej, znawczyni i miłośniczka prozy Wojciecha Chmielewskiego. 22:50 PUTIN: A RUSSIAN SPY STORY - PUTIN: HISTORIA ROSYJSKIEGO SZPIEGA. POCZĄTKI (PUTIN: A RUSSIAN SPY STORY. EPISODE 1 THE RISE OF PUTIN) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Nick Green Historia jednego z najpotężniejszych polityków naszych czasów. Przebiegły i nieprzewidywalny Władimir Putin rządzi żelazną ręką od 20 lat. Skąd bierze się jego poczucie zdrady, dumy i gniewu? Jak jego historia życia ukształtowała wartości tego byłego szpiega? Wartości eksportowane na cały świat, od Waszyngtonu po Salisbury? Poznamy tych co są blisko niego. Zobaczymy niezwykłe archiwalne zdjęcia z jego kontrowersyjnej prezydentury. Ten przełomowy dokument zabiera widzów w niespotykaną dotąd podróż w głąb przerażonego i odizolowanego rosyjskiego przywódcy. W pierwszym odcinku zobaczymy, w jaki sposób Putin wykorzystał swoją wiedzę o szpiegostwie, aby objąć przywództwo w Rosji. Poznamy, jak jego osobiste doświadczenia wpłynęły na prowadzoną politykę i wprowadzanie nowoczesności w Rosji, w oparciu o ostre, społeczne poczucie zdrady, dumy i gniewu. Widzowie zostają zaproszeni w podróż w głąb umysłu jednego z najbardziej wpływowych liderów XXI wieku. Obejrzą portret polityka, który wzorował się na rosyjskim Jamesie Bondzie i gdzie narracja jest jak szpiegowski thriller. 01:15 SENSACJE XX WIEKU - OSTATNIA NARADA CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 25 min, Polska, 2001 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Sikoea Muzyka: Wysocki Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Aktorzy: Krzysztof Dracz, Krzysztof Globicz, Mieczysław Hryniewicz W nocy z 28 lutego na 1 marca 1953 roku odbyła się ostatnia narada z udziałem Stalina. Rozpoczynała się walka o władzę po nim. 01:40 SENSACJE XX WIEKU - OSTATNIA NARADA CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 2001 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Sikora Muzyka: Szymon Wysocki Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Aktorzy: Krzysztof Dracz, Krzysztof Globicz, Mieczysław Hryniewicz Późnym wieczorem 28 lutego 1953 roku przybywają na naradę do Stalina członkowie Politbiura. Ostatni raz widziano wówczas Stalina żywego, narada zakończyła się o 4 rano 1 marca. 02:05 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - STRAŻNICY MORZA Magazyn, 19 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony roli, jaką odegrały w czasie walk morskich torpedy i okręty niszczyciele.