TVP Historia Piątek, 10.09.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 10 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1961 r. - papież Jan XXIII zaapelował o pokój na świecie; 1974 r. - zmarł Melchior Wańkowicz; 1984 r. - Alec Jeffrey odkrył metodę identyfikacji żywych organizmów na podstawie kodu DNA; 07:10 SZPIEDZY W WARSZAWIE - ODC. 1/4 (SPIES IN WARSAW, EP. 1/4) Serial wojenny, szpiegowski, 46 min, Wielka Brytania/Polska, 2012 Reżyseria: Cocky Giedroyc Scenariusz: Dick Clement, Ian La Frenais Zdjęcia: Wojciech Szepel Muzyka: Rob Lane Wykonawcy: Andrzej Chyra, Anna Dereszowska, Leon Charewicz, Marta Klubowicz, Artur Dziurman, Artur Barciś, Aleksandra Koncewicz, Andrzej Kozak, Anna Seniuk, Miłogost Reczek, Anna Milewska Aktorzy: David Tennant, Janet Montgomery, Marcin Dorociński, Linda Bassett, Piotr Baumann "Szpiedzy w Warszawie" to historyczny serial szpiegowski, którego scenariusz powstał na podstawie bestsellerowej powieści Alana Fursta pod tym samym tytułem. Jest to pierwsza wspólna produkcja fabularna Telewizji Polskiej i BBC Worldwide. Serial ukazuje przedwojenną Warszawę - świat zdrajców i patriotów, bohaterów i tchórzy. Nad Europą zawisła groźba II wojny światowej. Francuscy, niemieccy, rosyjscy i polscy tajni agenci zostają wciągnięci w szpiegowską walkę na śmierć i życie. Pułkownik Jean - Franois Mercier (David Tennant), oficjalnie nowy attache wojskowy w ambasadzie Francji w Warszawie, a tak naprawdę pracownik francuskiego wywiadu, zagłębia się w świat uprowadzeń, zdrad i intryg na dyplomatycznych salonach i w zaułkach miast. W Warszawie Mercier współpracuje z Antonim Pakulskim (Marcin Dorociński), oficerem polskiego wywiadu, swoim dowódcą z 1920 roku, kiedy to obaj walczyli w wojnie polsko - bolszewickiej. Życie prowadzącego podwójną grę Merciera dodatkowo skomplikuje spotkanie z piękną paryżanką polskiego pochodzenia, prawniczką w Lidze Narodów, Anną Skarbek (Janet Montgomery), prywatnie związaną z Rosjaninem podającym się za dziennikarza. Przemierzając uliczki Pragi, Berlina, Warszawy, Rzymu i Paryża, poznając świat arystokracji, dziennikarzy, skompromitowanych biznesmenów, jak również kelnerów, sklepikarzy, intelektualistów, wielkich dam o nadszarpniętej reputacji oraz tajnych agentów, Mercier z narażeniem życia działa w ukryciu w środowisku, w którym niektórych szpiegów rozpoznaje, ale inni zawsze pozostaną dla niego nieznani. 08:30 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA - LUDZIE KINA - ZYGMUNT KAŁUŻYŃSKI, ANDRZEJ ŻUŁAWSKI Reportaż, 14 min, Polska, 2021 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa, Zuzanna Elbert - Stelmach Muzyka: Filip Kuncewicz Wykonawcy: Andrzej Dobosz (prowadzący) Cykl poświęcony życiu kulturalnemu w czasach PRL. Przewodnikiem po tych czasach jest Andrzej Dobosz, felietonista, krytyk literacki, autor książek: "Pustelnik z Krakowskiego Przedmieścia", "Generał w bibliotece" oraz "Z różnych półek". Każdy odcinek opowiada o innym bohaterze czy miejscu. Bohaterami tego odcinka są ludzie kina - Zygmunt Kałużyński i Andrzej Żuławski. 08:50 OSTATNI WYROK PODZIEMIA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2020 Reżyseria: Stefan Skrzypczak Scenariusz: Stefan Skrzypczak Film opowiada historię Stefana Martyki, spikera Radia "Fala 49". 09:45 SENSACJE XX WIEKU - BOMBA STALINA Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1999 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W programie kontynuacja problemu niemieckiego "projektu uranowego" i porównanie go z pracami badawczymi prowadzonymi przez naukowców radzieckich. Kiedy Związek Radziecki przystąpił do badań nad bronią atomową? Radzieccy naukowcy zajmowali się pracami nad atomem na początku lat trzydziestych. Wielka czystka zerwała międzynarodowe kontakty radzieckich naukowców i zatrzymała badania naukowe. 22 czerwca 1941 roku agresja Niemiec przekreśliła wszelkie szanse na dalsze prowadzenie badań. W grudniu 1942 roku, Stalin mógł już spokojnie myśleć o wyniku wojny. Niemcom nie udało się zrealizować żadnego ze strategicznych celów: nie doszli do źródeł ropy na Kaukazie i nie zniszczyli radzieckiego przemysłu. W styczniu 1943 roku rozstrzygnęły się losy wojny pod Stalingradem. 11 lutego 1943 roku Stalin podpisał dekret powołujący specjalny komitet organizujący i nadzorujący pracę nad wykorzystaniem uranu do celów militarnych. Szefem tego komitetu mianowano Ławrentija Berię. Szefam naukowców, którzy mieli zbudować bombę, został Igor Kurczatow. 29 sierpnia 1949 roku na radzieckim poligonie nuklearnym w Kazachstanie eksplodowała bomba nuklearna. 10:10 SENSACJE XX WIEKU - CHIŃSKA BOMBA ATOMOWA Kameralne i studyjne (widowisko), 25 min, Polska, 1993 Reżyseria: Barbara Gajos Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja Bogusława Wołoszańskiego. Kolejne wydanie poświęcone jest historii powstania bomby atomowej w Chińskiej Republice Ludowej. 10:40 JO BYŁ UKRADZIONY. TRAGEDIA GÓRNOŚLĄSKA Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2019 Reżyseria: Adam Grzegorzek Scenariusz: Adam Grzegorzek Zdjęcia: Mateusz Jazowski Wykonawcy: Remigiusz Michalik (prowadzący), Tadeusz Kolorz Film o wydarzeniach z 1945 roku na Górnym Śląsku, o Ślązakach, deportowanych na Wschód. Mimo upływu lat na Górnym Śląsku istnieje nadal wiele ważnych i nieopowiedzianych historii. Tragedia Górnośląska jest jedną z nich. Najpierw powstała książka, potem spektakl teatralny, a teraz film. "Jo był ukradziony" to film dokumentalny opowiadający tragiczną historię deportowanych w 1945 roku Ślązaków, represje, aresztowania, przesłuchania i zsyłki na wschód Związku Radzieckiego. Był to tragiczny czas zniewolenia dla Polski i Polaków, a dla różnych grup etnicznych, zamieszkujących Polskę, a w szczególności dla Ślązaków, okres terroru. Reżyserem filmu jest Adam Grzegorzek, który zrealizował również obraz pt. "Jerzy Malcher - między Londynem a Rybnikiem. Film powstał z inicjatywy Stowarzyszenia Moje Miasto, dzięki pozyskanym środkom z budżetu Miasta Rydułtowy i Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego, a także prywatnym sponsorom. W filmie zagrało ponad siedemdziesiąt osób, głównie członków amatorskich grup i kółek teatralnych, ale też wiele osób spośród znajomych samego reżysera. 11:25 PRASA DONOSI - EDUKACJA W II RP Felieton, 6 min, Polska, 2021 Scenariusz: Magdalena Majewska W 1919 roku Józef Piłsudski podpisał dekret o powszechnym dostępie do edukacji. W kolejnym odcinku cyklu "Prasa donosi" przypomnimy, jak w międzywojennej Polsce rozwiązywano problem analfabetyzmu. 12:10 SŁAWA I CHWAŁA - ODC. 3 WOJENKA Serial historyczny, obyczajowy, 55 min, Polska, 1998 Autor: Jarosław Iwaszkiewicz Reżyseria: Kazimierz Kutz Scenariusz: Krzysztof Teodor Toeplitz Zdjęcia: Grzegorz Kędzierski Muzyka: Jan Kanty Pawluśkiewicz Aktorzy: Joanna Szczepkowska, Michał Żebrowski, Adolf Grabowski Piotr, Mariusz Bonaszewski, Leszek Teleszyński, Artur Dziurman, Zbigniew Bielski, Piotr Adamczyk, Stanisław Górka, Agnieszka Warchulska, Leszek Zduń, Grażyna Trela Józio Royski i Janusz Myszyński dołączają do III Korpusu Armii Polskiej w Winnicy. Uczestniczą w licznych przemarszach i potyczkach. Niebawem ich formacja zostaje rozbrojona przez Austriaków. Spotkany przypadkowo Spychała wysyła Józia i Janusza do Kijowa. W pociągu młodzi żołnierze poznają malarza Antoniewskiego, dzięki któremu zawierają liczne znajomości w kijowskim środowisku teatralnym. Józio nawiązuje nawet romans z aktorką Wyczerówną. Beztroskie życie szybko się jednak kończy. Młodzieńcy wyruszają do oddziałów generała Hallera. Przyjeżdżają 11 maja 1918 roku, w dzień bitwy pod Kaniowem. Zabłąkana kula śmiertelnie rani Józia. Tymczasem jego młodszy brat Walerek stacjonuje z wojskiem w Odessie. Wpada w towarzystwo umundurowanych szumowin i przestępców. Biorąc udział w rozmaitych oszustwach i aktach przemocy, szybko oswaja się ze złem. Po pewnym czasie nie stanowi już dlań problemu zamordowanie żydowskiego kupca, dostarczającego armii konie. 15:25 MUMIE STAROŻYTNEGO EGIPTU - TAJEMNICA ŚMIERCI WALECZNEGO FARAONA. ODC. 1/6 (MUMMIES UNWRAPPED) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2019 Przez wieki mumie fascynowały, ale i przerażały. Nie tylko są kluczem do poznania starożytności, lecz także do rozwikłania tajemnic, które fascynowały historyków przez setki lat. Seria przybliża historie mumii z różnych zakątków świata i odkrywa zakamarki najbardziej fascynujących miejsc pochówku i starożytnych grobowców - od egipskich grobowców i masowych grobów Majów, do ukrytych krypt, a nawet spornych pozostałości po zabójcy Abrahama Lincolna, który nazywał się John Wilkes Booth. 16:25 TATARZY POLSCY Telenowela dokumentalna, 40 min, Polska, 2021 Reżyseria: Natasza Ziółkowska Scenariusz: Natasza Ziółkowska TATARZY POLSCY - cykl filmów na temat współczesnych Tatarów, potomków dawnych osadników na ziemiach polskich. Bohaterów i tematy łączy miejsce lub przynależność do grupy (np. Kruszyniany, Białystok, Zespół Buńczuk). W społeczności polskich Tatarów związki rodzinne i środowiskowe są nieuniknione, ponieważ jest to mała społeczność. Odcinki są narracyjnie skupione wokół święta (np. Ramadan, czy Ramadan Bajran), wydarzenia religijnego, jak azanienie, ślub, pogrzeb czy innych wydarzeń, np. realizacja teledysku do piosenki tatarskiej z udziałem łuczników, tancerzy skupionych wokół jednego zespołu. 17:40 POLSKIE TERMOPILE Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2009 Reżyseria: Leszek Wiśniewski Scenariusz: Leszek Wiśniewski W dniach 7 - 10 września 1939 roku rozegrała się bitwa pod Wizną, jedna z bohaterskich epopei Wojny Obronnej 1939 roku. Punkt oporu "Wizna" na strategicznej przeprawie przez Narew tworzyła nieukończona linia fortyfikacji polowych budowana od wiosny 1939 roku. Składała się z 16 ciężkich i lekkich schronów bojowych. Naprzeciwko 720 polskich żołnierzy dowodzonych przez kapitana Władysława Raginisa stanęły jednostki XIX Korpusu Pancernego gen. Heinza Guderiana. Przewaga Niemców w ludziach i sprzęcie była ogromna, mimo to żołnierzom polskim udało się przez trzy dni powstrzymać marsz hitlerowskich kolumn pancernych. Bunkry broniły się w izolacji, zdobywane pojedynczo z użyciem miotaczy płomieni i materiałów wybuchowych. Z pola walki udało się wycofać jedynie 40 żołnierzom polskim, a dowódca odcinka kpt. Władysław Raginis popełnił samobójstwo w bunkrze koło Strękowej Góry. Obrona Wizny przeszła do historii i legendy jako "Polskie Termopile". 19:05 SZPIEDZY W WARSZAWIE - ODC. 2/4 (SPIES IN WARSAW, EP. 2/4) Serial wojenny, szpiegowski, 44 min, Wielka Brytania/Polska, 2012 Reżyseria: Cocky Giedroyc Scenariusz: Dick Clement, Ian La Frenais Wykonawcy: Andrzej Chyra, Anna Dereszowska, Leon Charewicz, Marta Klubowicz, Artur Dziurman, Artur Barciś, Aleksandra Koncewicz, Andrzej Kozak, Anna Seniuk, Miłogost Reczek, Anna Milewska Aktorzy: David Tennant, Janet Montgomery, Marcin Dorociński, Linda Bassett, Piotr Baumann Mercier, zbyt zajęty kręceniem filmu z niemieckich manewrów, nie zauważa żołnierza Wehrmachtu, który odkrył jego obecność w lesie. Wykorzystuje moment nieuwagi Niemca i powala go na ziemię. Po dotarciu do Paryża zdaje relację ze swoich odkryć i deklaruje, że chce wrócić do Polski. Tam działa doktor Lapp, który proponuje współpracę. Mercier jedzie do Belgradu na konferencję Ligi Narodów. W pociągu jest także Anna Skarbek, piękna prawniczka Ligi Narodów. Pomiędzy Mercierem a Anną nawiazuje się namiętny romans. Pakulski ostrzega Merciera, że jest śledzony. Mercier bagatelizuje sprawę, bo jest zbyt zajęty Anną i problemami rosyjskiego małżeństwa Rozenów, których zaczyna ścigać radziecki wywiad. W zamian za obietnicę wywiezienia Rozenów do Paryża, otrzymuje informację, że wywiad sowiecki próbował nawiązać kontakt z kimś z wewnętrznej opozycji w centrum niemieckiego wywiadu. Max zostaje aresztowany i odesłany do Rosji. Anna jest przekonana, że stoi za tym Mercier, który w ten sposób pozbył się konkurenta. Postanawia z nim zerwać. Tymczasem Merciera uprowadzają agenci gestapo. 22:05 BAŚKA Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2020 Reżyseria: Dorota Kania, Anna Zapert Scenariusz: Dorota Kania Zdjęcia: Robert Krauz, Krzysztof Mordak Muzyka: Konstancja Kochaniec Film dokumentalny ze scenami fabularyzowanymi oparty na historii życia Heleny Żurowskiej, jedynej kobiety zamordowanej przez komunistów w więzieniu przy ul. Rakowieckiej tzw. strzałem katyńskim. Helena Żurowska ps. Baśka pochodziła z osiadłej na Kresach polskiej ziemiańskiej. Po agresji sowieckiej na Polskę uciekła konno na Węgry, gdzie spotkała Jana Mazurkiewicza, wstąpiła do ZWZ, a następnie do AK. Była kurierką na Węgry, szefem struktur ZWZ w kraju. Ranna w Powstaniu Warszawskim trafiła do obozu na terenie Niemiec. Po wyzwoleniu przez Amerykanów wróciła do kraju na wieść, że Mazurkiewicz został aresztowany przez UB. Już wtedy współpracowała z rządem w Londynie. Aresztowana przez UB w 1948 po okrutnym śledztwie została zamordowana 21 września 1949 roku. 22:50 PANDEMIA ZABÓJCZEJ GRYPY (THE FLU THAT KILLED 50 MILLION) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Richard Bright Scenariusz: Andrew Thompson Wykonawcy: Christopher Eccleston Christopher Eccleston opowiada o pandemii grypy z 1918 roku, która uśmierciła ponad 50 milionów ludzi. Gdy na całym świecie rozbrzmiewają dzwony rozejmu w Compiegne, cichy zabójca powraca do domu z żołnierzami. Zabije niemal jedną trzecią ówczesnej ludności świata, więcej niż obie wojny światowe łącznie. Widzowie będą mogli śledzić tę przerażającą historię, od żołnierza, który przeniósł wirusa na front zachodni, do lekarza, który podjął z nim walkę. Dokument, dzięki ujawnionym po raz pierwszy dowodom, pokazuje dramatyczny wyścig ludzi z rozprzestrzeniającym się patogenem. 23:50 TAJEMNICE PARYŻA - ACH, TEN PARYŻ! 1/11 (PARIS BEHIND THE SCENES) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 Reżyseria: Elisa Casta Verchere Paryż, miasto uznawane przez wielu za najpiękniejsze na świecie, miasto legendarne, wieczne, magiczne, nieporównywalne z żadnym innym. O tym jak żyje się w Mieście Świateł na co dzień, opowiedzą jego mieszkańcy. 01:40 SENSACJE XX WIEKU - BOMBA STALINA Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1999 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W programie kontynuacja problemu niemieckiego "projektu uranowego" i porównanie go z pracami badawczymi prowadzonymi przez naukowców radzieckich. Kiedy Związek Radziecki przystąpił do badań nad bronią atomową? Radzieccy naukowcy zajmowali się pracami nad atomem na początku lat trzydziestych. Wielka czystka zerwała międzynarodowe kontakty radzieckich naukowców i zatrzymała badania naukowe. 22 czerwca 1941 roku agresja Niemiec przekreśliła wszelkie szanse na dalsze prowadzenie badań. W grudniu 1942 roku, Stalin mógł już spokojnie myśleć o wyniku wojny. Niemcom nie udało się zrealizować żadnego ze strategicznych celów: nie doszli do źródeł ropy na Kaukazie i nie zniszczyli radzieckiego przemysłu. W styczniu 1943 roku rozstrzygnęły się losy wojny pod Stalingradem. 11 lutego 1943 roku Stalin podpisał dekret powołujący specjalny komitet organizujący i nadzorujący pracę nad wykorzystaniem uranu do celów militarnych. Szefem tego komitetu mianowano Ławrentija Berię. Szefam naukowców, którzy mieli zbudować bombę, został Igor Kurczatow. 29 sierpnia 1949 roku na radzieckim poligonie nuklearnym w Kazachstanie eksplodowała bomba nuklearna. 02:10 SENSACJE XX WIEKU - CHIŃSKA BOMBA ATOMOWA Kameralne i studyjne (widowisko), 25 min, Polska, 1993 Reżyseria: Barbara Gajos Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja Bogusława Wołoszańskiego. Kolejne wydanie poświęcone jest historii powstania bomby atomowej w Chińskiej Republice Ludowej. 02:35 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - STALINGRAD CZ 1 Magazyn, 26 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykl popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Pierwsza część odcinka poświęconego klęsce niemieckiej pod Stalingradem. Program bogato ilustrowany archiwalnymi materiałami filmowymi.