TVP Historia Niedziela, 12.09.2021 06:40 BYŁ TAKI DZIEŃ - 12 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1683 - odsiecz Wiednia; 1940 - odkrycie malowideł prehistorycznych w Lascaux; 1970 - zmarł Jan I. Sztaudynger; 1978 - premiera filmu "Gdziekolwiek jesteś panie prezydencie" o Stefanie Starzyńskim; 06:50 BIBLIA - MOJŻESZ, CZ. 3 (THE BIBLE - MOSES P. 3) Serial religijny, 45 min, Niemcy/Włochy/Francja/USA, 1997 Reżyseria: Roger Young Aktorzy: Ben Kingsley, Frank Langella, Christopher Lee, Anna Galiena Cykl filmów ze znakomitą obsadą, opowiadający o głównych postaciach biblijnych. Izraelici w Egipcie zaczęli być traktowani jak niewolnicy. Faraon obawiając się wzrostu liczebności Hebrajczyków, wydał rozkaz zabijania ich pierworodnych synów. Jedna z przerażonych matek umieściła swoje dziecko w koszyczku, który puściła z prądem rzeki. Koszyk wyławia córka faraona i postanawia wychować dziecko jak własnego syna. Tak rozpoczyna się opowieść o Mojżeszu, który stał się przywódcą Izraelitów i wyprowadził ich z Egiptu. 08:00 MSZA GRECKOKATOLICKA - LITURGIA GRECKOKATOLICKA Z KATEDRY W OLSZTYNIE (12.09.2021) Sprawozdanie, 56 min, Polska, 2021 Liturgia greckokatolicka z Katedralnej Parafii greckokatolickiej p.w. Pokrowa Matki Bożej w Olsztynie. 09:00 ZMIENNICY - ODC. 15 /15 - NASZ NAJDROŻSZY Serial komediowy, 58 min, Polska 1986 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja, Jacek Janczarski Zdjęcia: Wojciech Jastrzębowski Muzyka: Przemysław Gintrowski Aktorzy: Mieczysław Hryniewicz, Ewa Błaszczyk, Katarzyna Skawina, Krystyna Tkacz, Mieczysław Czechowicz, Ceazry Harasimowicz, Kazimierz Kaczor, Krzysztof Kowalewski Jacek i Kasia odnajdują tzw. pustostan. Chłopak dostaje się do mieszkania przez balkon. Młodzi postanawiają uzyskać przydział na lokal i nawet im się to udaje dzięki znajomościom. Okazuje się jednak, że muszą wnieść do spółdzielni wkład wielokrotnie przekraczający ich możliwości finansowe. Tymczasem w WPT odbywa się licytacja używanych samochodów. Na przetarg wystawiono również taxi 1313. 10:10 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - ZAPOMNIANE MIRABELKI Magazyn, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W kolejnej wyprawie kulinarnej Karol Okrasa opowiada widzom o zapomnianych owocach śliwki mirabelki. Co roku, w końcu lata, jak Polska długa i szeroka, owoce mirabelki spadają na nasze drogi, ścieżki, chodniki. Dziś prawie nikt ich nie zbiera, a przecież nasze babcie robiły z tych niedużych pomarańczowych owoców doskonałe dżemy, konfitury i kompoty. Owoce mirabelki nie są łatwe w zbieraniu, źle znoszą transport, więc prawie zupełnie zniknęły z naszych stołów. A przecież w Niemczech czy Francji nadal są niezwykle cenione z uwagi na walory smakowe, a ich ceny są znacznie wyższe niż innych rodzajów śliwek. Może więc warto przywrócić je polskiej kuchni? Tym właśnie zajmie się Karol, a na początek pokaże, jak przygotować niezwykłą konfiturę z dyni i mirabelek. Przyrządzi także łososia z salsą mirabelkową, a ostatnią propozycją będą osmolone udka perliczki długo duszone metodą confit oraz piersi perliczki krótko duszone w mieszaninie likieru ziołowego i masła, wszystko podane z sosem na bazie konfitury z mirabelek. 10:40 TATARZY POLSCY Telenowela dokumentalna, 40 min, Polska, 2021 Reżyseria: Natasza Ziółkowska Scenariusz: Natasza Ziółkowska TATARZY POLSCY - cykl filmów na temat współczesnych Tatarów, potomków dawnych osadników na ziemiach polskich. Bohaterów i tematy łączy miejsce lub przynależność do grupy (np. Kruszyniany, Białystok, Zespół Buńczuk). W społeczności polskich Tatarów związki rodzinne i środowiskowe są nieuniknione, ponieważ jest to mała społeczność. Odcinki są narracyjnie skupione wokół święta (np. Ramadan, czy Ramadan Bajran), wydarzenia religijnego, jak azanienie, ślub, pogrzeb czy innych wydarzeń, np. realizacja teledysku do piosenki tatarskiej z udziałem łuczników, tancerzy skupionych wokół jednego zespołu. 13:05 WILD CANADA - DZIKA KANADA CZ. 1. EKSPANSJA (WILD CANADA THE ETERNAL FRONTIER) Serial dokumentalny, 52 min, Austria, 2014 Reżyseria: Brian Leith, Jeff Turner Serial dokumentalny o dzikiej przyrodzie Kanady. Jest to kraina unikalnych dzikich ostępów niespotykanych nigdzie indziej na świecie. To miejsce niezwykłej przyrody. Kanada ma najdłuższą linię brzegową na świecie, największe zasoby słodkich wód, największy dziewiczy obszar leśny na naszej planecie. Ta wspaniała dzisiejsza dzicz, fauna i flora to rezultat pracy rąk ludzkich sprzed tysięcy lat. Kanada to ląd zachwycającej dzikiej przyrody. Autorzy dokumentu badają niewiarygodną różnorodność i siły, które je tworzą. 15 tysięcy lat temu Kanada była pokryta lodowcem - grubym na kilometr i rozciągającym się na cały kontynent. To tu zaczyna się historia krajobrazu współczesnej Kanady. Gdy obniżył się poziom mórz, pojawił się skrawek lądu łączący Amerykę z Azją - po którym przybyło inne życie. Po raz pierwszy w tym świecie pojawili się ludzie. Natychmiast zaczęli zmieniać otaczającą ich krainę i przyrodę. Nic już nigdy nie było takie samo. Mimo to 15 tysięcy lat później Kanada jest uważana za kraj o najdzikszej przyrodzie na świecie. Na wybrzeżu atlantyckim odbywa się co roku jeden z najwspanialszych spektakli natury. Historia kanadyjskiego, nieustannego frontu ekspansji trwa nadal. 14:05 W KOTLE HISTORII - ODC. GÓRNY ŚLĄSK. BUCHTY I KARMINADLE Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) 16 lipca 1922 roku odbyła się w Katowicach uroczystość zjednoczenia Górnego Śląska z Polską. To wydarzenie historyczne wyznacza kolejny temat programu "W kotle historii". W tym odcinku przepisy kuchni śląskiej - w nawiązaniu również do filmu Kazimierza Kutza "Perła w koronie". I tak pierwszym daniem są karminadle, czyli rodzaj kotletów mielonych. Trudno sobie wyobrazić kuchnię śląską bez bucht, znanych w innych regionach Polski jako kluski na parze, pampuchy czy parowce. I właśnie buchty na parze to kolejna potrawa w tym odcinku programu. 14:40 DALEKO OD SZOSY - ODC. 3/7 - ANIA Serial obyczajowy, 74 min, Polska 1976 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Zbigniew Chmielewski, Henryk Czarnecki Muzyka: Piotr Marczewski Zdjęcia: Mikołaj Sprudin Aktorzy: Krzysztof Stroiński, Irena Szewczykówna, Sławomira Łozińska, Anna Szczepaniak, Barbara Horawianka, Jan Machulski, Jolanta Lothe, Krzysztof Kołbasiuk, Janusz Paluszkiewicz, Irena Hrechorowicz, Antoni Jurasz W swojej rodzinnej miejscowości Leszek poznaje Anię, studentkę biologii z Łodzi, która wraz z koleżankami spędza wakacje na wsi. Towarzystwo Ani pociąga go, ale jednocześnie peszy. Dziewczyna umiejętnie rozbudza w nim chęć dalszej nauki, obiecuje swoją pomoc. Leszek przywiązuje się do niej coraz bardziej, a uczucia, jakie żywi wobec Ani, każą mu zerwać z Bronką. 16:00 NIE TAKA PROSTA HISTORIA - ODC. 1 Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz: Wiktor Świetlik Wykonawcy: Wiktor Świetlik (prowadzący) Założenie programu to konfrontacja realiów filmowych, książkowych lub świata gier z realiami historycznymi. "Prawda tym różni się od fikcji, że fikcja musi być prawdopodobna. Prawda - nie". Czy aby na pewno? I czy zawsze? 16:30 GIGANCI HISTORII - ODC. 40. KARDYNAŁ STEFAN WYSZYŃSKI Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) Wielki Polak o wielkim duchu. Jeden z najważniejszych ludzi w dziejach polskiego Kościoła. Człowiek, bez którego, jak powiedział Jan Paweł II, nie byłoby Polaka papieża na Stolicy Piotrowej. Jego spuścizna znacznie wykracza poza ramy Kościoła. Przeciwnik komunizmu, nękany przez aparat bezpieczeństwa, represjonowany, więziony. Swoją bezkompromisową postawą przyczynił się do upadku systemu. Nie potrzebował telewizji ani radia, żeby słuchały go miliony. Jego przesłanie trafiało do serc i umysłów Polaków. Dodawało otuchy. Przez dziesięć wieków, Polska zawsze wierna Bogu, Krzyżowi, Ewangelii, Kościołowi i jego pasterzom. Taki prymas zdarza się raz na tysiąc lat - powiedział o nim Jan Paweł II. Kardynał Stefan Wyszyński. Wiedzą na temat jego życia i nauczania będą musieli się wykazać uczestnicy tego odcinka teleturnieju. 17:20 ŻYWOT SARMACKI - NARODZINY ODC. 1 Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2020 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Krzysztof Koehler, Agnieszka Żmijewska Wykonawcy: Krzysztof Koehler (prowadzący) W pierwszym odcinku cyklu prof. Krzysztof Koehler - poeta, historyk literatury, krytyk literacki, szuka odpowiedzi na pytanie o to, co to znaczyło urodzić się w XVII wieku w rodzinie szlacheckiej? Przedstawia szlacheckie atrybuty - herb, nazwisko, posiadanie ziemi, poczucie, że jest się równym królom, a przede wszystkim prawa i przywileje, które wyznaczały pozycję szlachcica w państwie. Opowieść ilustrowana tekstami literackimi z epoki - Franciszka Karpińskiego, Wacława Potockiego, Marcina Matuszewicza, Jana Chryzostoma Paska. "Żywot sarmacki" to cykl pokazujący drogę szlachcica z XVI i XVII - wiecznej Polski od narodzin do śmierci. Narratorem cyklu jest prof. Krzysztof Koehler, poeta, historyk literatury, krytyk literacki, scenarzysta. Każdy z odcinków dedykowany jest jednemu zagadnieniu dotyczącemu życia w czasach sarmatyzmu. 17:45 PRZEPROWADZKI - ODC. 7/10 - NICZYJ PORTRET Serial obyczajowy, 53 min, 10 odc. , Polska 2001 Reżyseria: Leszek Wosiewicz Scenariusz: Cezary Harasimowicz Zdjęcia: Krzysztof Ptak, Piotr Śliskowski, Jacek Januszyk Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Kinga Preis, Krzysztof Banaszyk, Maja Ostaszewska, Leon Charewicz, Krzysztof Pieczyński, Wiktor Zborowski, Olaf Lubaszenko, Krystyna Tkacz, Konrad Jakoniuk, Oktawian Kuc, Łukasz Lewandowski, Krzysztof Gaduła - Zawratyński i inni Rok 1926. Nadchodzi czas kryzysu. Zarówno w państwie, jak i w firmie i rodzinie Szczygłów. Celina, wciąż nie mogąc przeboleć straty męża, a teraz jeszcze przemijającej młodości, coraz częściej zagląda do kieliszka. Towarzysz wspólnych popijaw, malarz Kuśmider, właśnie kończy portret prezydenta Wojciechowskiego. Brakuje mu jednak pieniędzy na przewiezienie dzieła do gmachu Sejmu. Celina prosi Czesława o pomoc. Tymczasem w Warszawie wybuchają zamieszki. Celina, która jest świadkiem strzelaniny pomiędzy zwolennikami prezydenta i Józefa Piłsudskiego, doznaje szoku. Widząc jej stan, Czesław podejmuje się przetransportować portret "na krechę". Kuśmider, dowiedziawszy się, że wojska Piłsudskiego zyskują przewagę, szybko przemalowuje twarz Wojciechowskiego na oblicze marszałka. Frak, niestety, pozostawia nienaruszony i podczas transportu fałszerstwo wychodzi na jaw. Zdesperowany artysta w ostatniej chwili przerabia więc obraz na modłę kubistyczną. 18:50 WOJOWNICY CZASU - WYZNANIA MISTRZÓW MAŁODOBRYCH, CZYLI KATEM BYĆ Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Instytucja kata pojawiła się w Europie wraz z początkiem lokowania miast na prawie magdeburskim. Kat był nie tylko narzędziem wymierzania sprawiedliwości przy pomocy topora, miecza czy stryczka, ale także wydobywał zeznania, dbał o higienę miasta, usuwając padlinę i zbłąkane psy oraz prowadził miejski zamtuz. Katowska sztuka wymagająca znajomości ludzkiej anatomii oraz psychiki inspiruje dziś rekonstruktorów tej profesji. 19:25 OJCIEC I PASTERZ Film dokumentalny, 82 min, Polska, 2020 Reżyseria: Piotr Górski Scenariusz: Anna Rastawicka Zdjęcia: Grzegorz Liwiński Muzyka: Marzena Majcher, Piotr Remiszewski Wykonawcy: Maciej Gudowski Film dokumentalny poświęcony osobie oraz nauczaniu Prymasa Tysiąclecia Stefana Wyszyńskiego. Przez dwa lata twórcy odwiedzili niemal wszystkie miejsca związane z życiem i pracą księdza kardynała, co zaowocowało zgromadzeniem ogromnego materiału: kilkudziesięciu godzin nagrań z dziesiątkami osób, które znały prymasa osobiście bądź z nim pracowały. To unikalne świadectwo czasów oraz ukazanie relacji z niezwykłą osobą. Poza tym w filmie zobaczymy także wiele niepublikowanych do tej pory zdjęć archiwalnych oraz fragmentów homilii. Celem produkcji jest przede wszystkim przybliżenie nauczania prymasa i jego uniwersalności. Swoimi wspomnieniami podzielili się m.in. Anna Rastawicka, kard. Kazimierz Nycz, abp Józef Michalik, o. Leon Knabit, aktor Olgierd Łukasiewicz, historycy Paweł Skibiński, Jan Żaryn i Peter Raina. Oprócz przybliżenia nauczania prymasa i przełomowych chwil w jego życiu, w tym lat uwięzienia, gdzie tworzył wielkie programy duszpasterskie, a także obchodów milenijnych, wyboru kard. Wojtyły na papieża, w filmie pokazano także codzienność kard. Wyszyńskiego. Widz dowie się więc m.in. , co lubił jeść, jak wypoczywał i jaki był na co dzień. Autorzy współpracowali m.in. z Archiwum na Jasnej Górze, Instytutem Prymasowskim oraz Archiwum Watykańskim. Stefan Wyszyński urodził się 3 sierpnia 1901 r. w miejscowości Zuzela nad Bugiem. Film pokazuje aktualność nauczania Prymasa Wyszyńskiego, ale przede wszystkim "normalnego i świętego człowieka". Planowana na 7 czerwca 2020 roku beatyfikacja kard. Wyszyńskiego została przełożona z powodu pandemii koronawirusa. 21:00 PRYMAS. TRZY LATA Z TYSIĄCA Film biograficzny, polityczny, 101 min, Polska 2000 Reżyseria: Teresa Kotlarczyk Scenariusz: Jan Purzycki Zdjęcia: Piotr Wojtowicz Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Andrzej Seweryn, Maja Ostaszewska, Zbigniew Zamachowski, Krzysztof Wakuliński, Grzegorz Sikora, Mariusz Benoit, Jerzy Trela, Henryk Talar, Mariusz Jakus, Joanna Orzeszkowa, Maciej Wojdyłła, Piotr Adamczyk, Andrzej Bogusz Kierowanie Kościołem w Polsce przypadło kardynałowi Wyszyńskiemu w szczególnym momencie. Nominacja na arcybiskupa gnieźnieńskiego i warszawskiego, a tym samym prymasa Polski, nastąpiła niemal w przeddzień zjednoczeniowego zjazdu PZPR, po którym rozpoczął się represyjny etap polityki władz wobec Kościoła. Pod pretekstem działalności antypaństwowej na początku lat 50. komunistyczne władze PRL aresztują wielu biskupów i księży i dokonują konfiskaty znacznej części majątku Kościoła. Kardynał Stefan Wyszyński w publicznych wystąpieniach zdecydowanie przeciwstawia się bezprawnemu działaniu władz. Ówczesny premier, Bolesław Bierut, postanawia wyeliminować politycznego przeciwnika i podejmuje decyzję o odizolowaniu duchowego przywódcy od społeczeństwa. Po uzyskaniu akceptacji radzieckich zwierzchników 25 września 1953 r. aresztuje księdza prymasa. Stefan Wyszyński zostaje w tajemnicy wywieziony z Warszawy i osadzony w opuszczonym, zrujnowanym klasztorze w Stoczku Warmińskim. Z więzienia w Rawiczu zostaje jednocześnie sprowadzony ksiądz Stanisław Skorodecki skazany za nauczanie religii w szkole. Do Stoczka trafia również wyznaczona do posług siostra Leonia, przetrzymywana wcześniej z innnymi zakonnicami w więzieniu w Grudziądzu. Zadaniem obojga jest składanie relacji ze wszystkiego, co się dzieje wokół kardynała, a czego UB nie jest w stanie podejrzeć lub podsłuchać, informowanie o niemal każdym jego słowie. Komendant liczy, że za ich namową prymas dobrowolnie zrzeknie się wszelkich funkcji kościelnych. Wielomiesięczna presja psychiczna (izolacja, ciągły nadzór, zakaz korespondencji, obejmujący nawet listy do i od ojca) oraz fizyczna (surowe warunki, zimno, niedożywienie, brak dostępu do lekarza pomimo choroby) nie załamują duchownego. Siły i wytrwałości dodaje mu niezłomna wiara, żarliwa modlitwa, serce wolne od nienawiści. Komendanta zastępuje jego zwierzchnik, diaboliczny pułkownik, który sprowadza do klasztoru sobowtóra księdza prymasa, niejakiego Molendę. Całymi tygodniami Molenda uczy się naśladować sposób mówienia i poruszania się Wyszyńskiego, jego gesty, ruchy, ton głosu. Gdy już będzie gotowy, ma - zgodnie z planem - na zorganizowanym przez UB zebraniu biskupów zrzec się, jako rzekomy prymas, zwierzchnictwa nad Kościołem polskim. Tymczasem ksiądz Stanisław, który miał składać raporty na temat kardynała, okazuje się jego wiernym i lojalnym sługą i przyjacielem. O zdradę podejrzewa natomiast siostrę Leonię. Niebawem przekonuje się, że miał rację. Zwerbowana przez UB młoda zakonnica prowadzi, na żądanie pułkownika, szczegółowe zapiski rozmów prowadzonych przez obu duchownych. Ksiądz Stanisław zdobywa jeden z jej zeszytów. Udaje się przemycić go na zewnątrz. Wieść o "przecieku" dociera do strażników prymasa w przeddzień spotkania z biskupami. Akcję z niepotrzebnym już teraz sobowtórem trzeba odwołać. Ale dłuższy pobyt prymasa w dotychczasowym miejscu też jest bardzo ryzykowny. Dzieło Teresy Kotlarczyk podzieliło krytykę, choć przeważały opinie przychylne, niekiedy wręcz entuzjastyczne. Podkreślano spójność stylistyczną, równowagę i umiar filmu, jego powściągliwość i skromność przy jednoczesnej sile dramatycznej. Duża w tym zasługa również scenarzysty, Jana Purzyckiego, który oparł scenariusz na "Zapiskach więziennych" samego kardynała Wyszyńskiego i bogatej dokumentacji. Nie znaczy to jednak, że "Prymas" jest wierną rekonstrukcją faktów historycznych. Nie ma np. dowodów, że komunistyczne władze rzeczywiście zamierzały wykorzystać sobowtóra do rozwiązania konfliktu z prymasem i Kościołem. Był to zabieg artystyczny, przydający filmowi emocjonalnej grozy, obrazujący metody, jakimi posługiwano się w walce ideologicznej. To także prawdziwy popis gry aktorskiej Andrzeja Seweryna, odtwórcy zarówno roli kardynała Wyszyńskiego, jak i jego sobowtóra Molendy. Udało mu się najtrudniejsze: z jednej strony odtworzył wizerunek charakteru i duchowości prymasa, z drugiej ukazał człowieka, który z małpią zręcznością naśladuje każdy jego gest i ton, ale nie dociera do prawdy duchowej i dlatego pozostaje tylko fałszywie brzmiącą marionetką. 23:45 DYNASTIA TUDORÓW III - ODC. 3/8 (THE TUDORS III, EP. 3) Serial historyczny, 47 min, USA/Kanada/Irlandia, 2008 Reżyseria: Ciaran Donnelly Aktorzy: Jonathan Rhys Meyers, Henry Cavill, Natalie Dormer, Maria Doyle Kennedy Zbliża się Boże Narodzenie. Król Henryk postanawia pojednać się z córkami, Marią i Elżbietą. Składa także obietnicę ułaskawienia przywódców Pielgrzymki Łaski, jednocześnie planując rozprawienie się z nimi... 00:45 KONSPIRATOR Dokument fabularyzowany, 89 min, Polska, 2020 Reżyseria: Sławomir Koehler Scenariusz: Sławomir Koehler Film dokumentalny fabularyzowany jest ekranowym przekazem osobistych przeżyć z lat konspiracji 1980 - 1987 Andrzeja Michałowskiego, współorganizatora solidarnościowego strajku w Porcie Gdańskim. Opowieść wzbogacają liczne inscenizacje. Pokazują prawdę tamtych lat oddając specyficzny charakter wydarzeń. Oprócz przedstawienia popularnych postaci film przybliża nieznanych działaczy Solidarności, pokazując wiele anegdot z ich życia. Są prowokacje, zdrady, a także sytuacje groteskowe.