TVP Historia Poniedziałek, 13.09.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 13 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1321 - zmarł Dante Alighieri; 1944 - oddziały sowieckie dotarły do przedmieść warszawskiej Pragi; 1981 - KOK podjął decyzję o przygotowaniach do stanu wojennego; 1996 - zmarł Wiktor Woroszylski; 07:20 SZPIEDZY W WARSZAWIE - ODC. 2/4 (SPIES IN WARSAW, EP. 2/4) Serial wojenny, szpiegowski, 44 min, Wielka Brytania/Polska, 2012 Reżyseria: Cocky Giedroyc Scenariusz: Dick Clement, Ian La Frenais Wykonawcy: Andrzej Chyra, Anna Dereszowska, Leon Charewicz, Marta Klubowicz, Artur Dziurman, Artur Barciś, Aleksandra Koncewicz, Andrzej Kozak, Anna Seniuk, Miłogost Reczek, Anna Milewska Aktorzy: David Tennant, Janet Montgomery, Marcin Dorociński, Linda Bassett, Piotr Baumann Mercier, zbyt zajęty kręceniem filmu z niemieckich manewrów, nie zauważa żołnierza Wehrmachtu, który odkrył jego obecność w lesie. Wykorzystuje moment nieuwagi Niemca i powala go na ziemię. Po dotarciu do Paryża zdaje relację ze swoich odkryć i deklaruje, że chce wrócić do Polski. Tam działa doktor Lapp, który proponuje współpracę. Mercier jedzie do Belgradu na konferencję Ligi Narodów. W pociągu jest także Anna Skarbek, piękna prawniczka Ligi Narodów. Pomiędzy Mercierem a Anną nawiazuje się namiętny romans. Pakulski ostrzega Merciera, że jest śledzony. Mercier bagatelizuje sprawę, bo jest zbyt zajęty Anną i problemami rosyjskiego małżeństwa Rozenów, których zaczyna ścigać radziecki wywiad. W zamian za obietnicę wywiezienia Rozenów do Paryża, otrzymuje informację, że wywiad sowiecki próbował nawiązać kontakt z kimś z wewnętrznej opozycji w centrum niemieckiego wywiadu. Max zostaje aresztowany i odesłany do Rosji. Anna jest przekonana, że stoi za tym Mercier, który w ten sposób pozbył się konkurenta. Postanawia z nim zerwać. Tymczasem Merciera uprowadzają agenci gestapo. 08:40 POLSKIE TERMOPILE Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2009 Reżyseria: Leszek Wiśniewski Scenariusz: Leszek Wiśniewski W dniach 7 - 10 września 1939 roku rozegrała się bitwa pod Wizną, jedna z bohaterskich epopei Wojny Obronnej 1939 roku. Punkt oporu "Wizna" na strategicznej przeprawie przez Narew tworzyła nieukończona linia fortyfikacji polowych budowana od wiosny 1939 roku. Składała się z 16 ciężkich i lekkich schronów bojowych. Naprzeciwko 720 polskich żołnierzy dowodzonych przez kapitana Władysława Raginisa stanęły jednostki XIX Korpusu Pancernego gen. Heinza Guderiana. Przewaga Niemców w ludziach i sprzęcie była ogromna, mimo to żołnierzom polskim udało się przez trzy dni powstrzymać marsz hitlerowskich kolumn pancernych. Bunkry broniły się w izolacji, zdobywane pojedynczo z użyciem miotaczy płomieni i materiałów wybuchowych. Z pola walki udało się wycofać jedynie 40 żołnierzom polskim, a dowódca odcinka kpt. Władysław Raginis popełnił samobójstwo w bunkrze koło Strękowej Góry. Obrona Wizny przeszła do historii i legendy jako "Polskie Termopile". 09:35 SENSACJE XX WIEKU - CHIŃSKA BOMBA ATOMOWA Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1993 Reżyseria: Barbara Gajos Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja Bogusława Wołoszańskiego. Kolejne wydanie poświęcone jest historii powstania bomby atomowej w Chińskiej Republice Ludowej. 10:00 SENSACJE XX WIEKU - SZPIEG ŚWIATA Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1997 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Glacel Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Prezydent Dwight David Eisenhower, pozbawiony możliwości uzyskiwania informacji z ZSRR, gdyż nie istniała tam amerykańska siatka szpiegowska, postawił na wywiad elektroniczny. Na jego polecenie skonstruowano samolot szpiegowski U - 2, który dostarczył Amerykanom wiele bezcennych materiałów nt. dyslokacji i wielkości radzieckich sił nuklearnych, tempa zbrojeń itp. 10:30 DZIKA PRZYRODA BLISKIEGO I ŚRODKOWEGO WSCHODU - JORDANIA: W PIECU PRZYRODY (JORDAN - NATURE'S FURNACE) Film dokumentalny, 51 min, Niderlandy (Holandia), 2014 Reżyseria: James Hemming Zdjęcia: Richard Kirby Odc. 3 Jordania to kraj położony w samym sercu Bliskiego Wschodu, jednego z najgorętszych i najsuchszych miejsc na naszej planecie. Mimo trudnych warunków, można tu spotkać fascynujące przejawy życia, takie jak przemierzający pustynię chrząszcz, a także żyjące dziko osły onagery. 11:30 ARCHEOLOG Z PASJĄ Reportaż, 24 min, Polska, 2020 Scenariusz: Monika Mazanek - Wilczyńska Bohaterem reportażu jest dr Marcin Dziewanowski, który jako 16 - latek odkrył w Szczecinie kilka stanowisk archeologicznych o wartości międzynarodowej i dopiero 10 lat po studiach archeologicznych docenił i zrozumiał wartość swojego wczesnego odkrycia. Teraz archeolog z pasją zaczął nowy projekt: odkrywa długie domy z 6. i 5. tysiąclecia p.n.e. Te badania bardzo zmienią wiedzę Polaków o historii Pomorza Zachodniego. Na swoim koncie ma ponad 100 tysięcy odkryć archeologicznych, które przekazuje do muzeów. Mówi, że archeologiem może być każdy: matematyk, artysta. To przyjemność poznawania początków życia na tych ziemiach. To łamigłówka, nad którą on się cały czas zastanawia i ją poznaje, by zbudować opowieść o początkach Pomorza Zachodniego, na którym ludzie pojawili się wcześniej niż przypuszczano. 12:00 SŁAWA I CHWAŁA - ODC. 4 WARSZAWA Serial obyczajowy, historyczny, 55 min, Polska, 1998 Autor: Jarosław Iwaszkiewicz Reżyseria: Kazimierz Kutz Scenariusz: Krzysztof Teodor Toeplitz Zdjęcia: Grzegorz Kędzierski Muzyka: Jan Kanty Pawluśkiewicz Aktorzy: Michał Żebrowski, Mariusz Bonaszewski, Zbigniew Zamachowski, Joanna Szczepkowska, Joanna Mastalerz, Stanisława Celińska, Maria Gładkowska, Nina Andrycz, Olgierd Łukaszewicz, Aleksandra Justa, Aldona Grochal, Jan Peszek, Andrzej Szenajch Nadchodzi rok 1920. Janusz wraz z siostrą Marią mieszkają w Warszawie w pałacyku jej teściowej. Po sprzedaży kosztowności ocalonych z Ukrainy Maria kupuje bratu czterdziestohektarowy majątek w Komorowie. Tymczasem powiększa się rodzina Gołąbków. Ola rodzi już drugiego syna. Jej dawna miłość - Spychała - robi karierę w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Potajemnie też spotyka się z Marią. Nie ma jednak nadziei na zalegalizowanie czy choćby ujawnienie ich związku. Mija sześć lat. Janusz kończy studia na uniwersytecie i wyjeżdża do Paryża, gdzie od kilku lat mieszka Antoniewski. W stolicy Francji Myszyński spotyka Ariadnę, która pędzi tam gorzki żywot "białej" emigrantki. Dawny kochanek Niewolin porzucił ją i ożenił się z inną. Na przyjęciu w świecie dyplomatycznym Janusz rozpoznaje jeszcze jedną znajomą z dawnych lat. Jest nią Hania Wolska - córka stróża z odeskiego domu Szyllerów. Obecnie Hania nazywa się Evans i posiada majątek wart miliony dolarów. Proponuje Januszowi małżeństwo, ten jednak odrzuca ofertę. Następnego dnia znajduje w gazecie nekrolog Ariadny, która popełniła samobójstwo. Myszyński postanawia wrócić do Polski. 13:10 REWOLWEROWIEC (GUNMAN`S WALK) Western, 90 min, USA, 1958 Reżyseria: Phil Karlson Scenariusz: Frank S. Nugent Muzyka: George Duning Aktorzy: Van Heflin, Tab Hunter, Kathryn Grant Rewolwerowiec z 1958 roku to amerykański szerokoekranowy western w technikolorze, reżyserowany przez Phila Karlsona, z Vanem Heflinem i Tabem Hunterem w rolach głównych. Wpływowy farmer zawsze broni swojego dorosłego, ale nieokrzesanego syna, płacąc za dokonane przez niego zniszczenia i przekupując świadków. W pewnym momencie jego wybryki okazują się jednak zbyt poważne. 14:50 DZIEJE CZŁOWIEKA UBRANEGO - SPODNIE Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2020 Autor: Dagmara Spolniak Cykl poświęcony historii tekstyliów, podzielony na trzy odcinki: "Spodnie", "Czego oczy nie widzą", "Od stóp do głów". Film "Spodnie" poświęcony będzie historii obyczajowości w Europie opowiedzianej przez pryzmat ewolucji części garderoby zwyczajowo kojarzonej z mężczyznami. Całość realizowana z humorem, przybliżająca epizody mniej znane i dzieje stroju jako sposobu istnienia człowieka w różnych układach cywilizacyjno - społecznych. 15:25 DZIKA KANADA CZ. 1. EKSPANSJA (WILD CANADA THE ETERNAL FRONTIER) Serial dokumentalny, 52 min, Austria, 2014 Reżyseria: Brian Leith, Jeff Turner Serial dokumentalny o dzikiej przyrodzie Kanady. Jest to kraina unikalnych dzikich ostępów niespotykanych nigdzie indziej na świecie. To miejsce niezwykłej przyrody. Kanada ma najdłuższą linię brzegową na świecie, największe zasoby słodkich wód, największy dziewiczy obszar leśny na naszej planecie. Ta wspaniała dzisiejsza dzicz, fauna i flora to rezultat pracy rąk ludzkich sprzed tysięcy lat. Kanada to ląd zachwycającej dzikiej przyrody. Autorzy dokumentu badają niewiarygodną różnorodność i siły, które je tworzą. 15 tysięcy lat temu Kanada była pokryta lodowcem - grubym na kilometr i rozciągającym się na cały kontynent. To tu zaczyna się historia krajobrazu współczesnej Kanady. Gdy obniżył się poziom mórz, pojawił się skrawek lądu łączący Amerykę z Azją - po którym przybyło inne życie. Po raz pierwszy w tym świecie pojawili się ludzie. Natychmiast zaczęli zmieniać otaczającą ich krainę i przyrodę. Nic już nigdy nie było takie samo. Mimo to 15 tysięcy lat później Kanada jest uważana za kraj o najdzikszej przyrodzie na świecie. Na wybrzeżu atlantyckim odbywa się co roku jeden z najwspanialszych spektakli natury. Historia kanadyjskiego, nieustannego frontu ekspansji trwa nadal. 17:20 STANISŁAW LEM Film dokumentalny, 42 min, Polska, 1996 Scenariusz: Tomasz Kamiński Zdjęcia: Jeremi Grzywa, Andrzej Jaskowski Wykonawcy: Stanisław Lem, Jerzy Turowicz, Czesław Miłosz, Jan Błoński, Jerzy Jarzębski Program z 1996 r. , w którym Stanisław Lem, zmarły 27 marca 2006 r. pisarz, eseista, filozof, futurolog i satyryk opowiada o swoim życiu: o dzieciństwie i młodości spędzonej we Lwowie, o okupacji sowieckiej i niemieckiej oraz trwającej przez całe życie fascynacji Lwowem. O bohaterze filmu mówią z kolei: Jerzy Turowicz - red. naczelny "Tygodnika Powszechnego", Czesław Miłosz, Jan Błoński - krytyk literacki oraz Jerzy Jarzębski - krytyk teatralny. W dokumencie wykorzystano też fragmenty filmów fabularnych nakręconych wg powieści Lema. 18:45 SZPIEDZY W WARSZAWIE - ODC. 3/4 (SPIES IN WARSAW, EP. 3/4) Serial szpiegowski, wojenny, 45 min, Wielka Brytania/Polska, 2012 Reżyseria: Cocky Giedroyc Scenariusz: Dick Clement, Ian La Frenais Wykonawcy: Andrzej Chyra, Anna Dereszowska, Leon Charewicz, Marta Klubowicz, Artur Dziurman, Artur Barciś, Aleksandra Koncewicz, Andrzej Kozak, Anna Seniuk, Miłogost Reczek, Anna Milewska Aktorzy: David Tennant, Janet Montgomery, Marcin Dorociński, Linda Bassett, Piotr Baumann Zaalarmowany Pakulski prowadzi śledztwo w sprawie porwania Merciera. W tym czasie Mercier odzyskuje przytomność w bagażniku auta stojącego w starej, zamkniętej fabryce. Gestapowiec Voss próbuje wycisnąć z Merciera, kogo jeszcze zwerbował i jakie informacje otrzymał od Rozenów. Mercier wykorzystuje nieuwagę przesłuchujących i doprowadza do wybuchu ich samochodu. Później budzi się w szpitalu, skąd pomaga mu uciec Pakulski. Mercier jedzie do czeskiego Cieszyna, by odnaleźć osobę wskazaną mu przez Lappa - niejakiego Halbacha. Razem ruszają do Niemiec na poszukiwanie Eltera. Ten zgadza się na współpracę. Na odprawie w MSZ w Paryżu przełożeni nie traktują poważnie informacji dostarczonych przez Eltera, są przekonani, że to dezinformacja niemieckich służb. Mercier spotyka się także z Rozenami i zabiera ich do swojej rodzinnej posiadłości. 19:45 PRASA DONOSI - PRAWA PRACOWNIKÓW W II RP Felieton, 5 min, Polska, 2021 Scenariusz: Magdalena Majewska "Prasa donosi" to cykl krótkich programów filmowych. Ich celem jest przedstawienie II Rzeczpospolitej z perspektywy codziennej prasy, która ukazywała się w Polsce, w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Tematem odcinka jest sytuacja i prawa pracownicze w okresie międzywojennym. ILUSTROWANA REPUBLIKA, Łódź, 4 marca 1926 donosi: Budowa kanalizacji zacznie się od konferencji - na konferencji tej zostaną ustalone warunki pracy i płacy robotników zatrudnionych przy budowie kanalizacji. Zdenerwowany przemysłowiec podarł protokół inspektora pracy i został za to skazany na 3 dni aresztu. Inspektor pracy, uważając to za obrazę, skierował sprawę do sądu i sąd pokoju skazał przemysłowca na 3 dni aresztu. Restauratorzy nie godzą się na kompromis, trwając uparcie przy swoich postulatach. Inspektor pracy uznał słuszność stanowiska kelnerów. Strajk kelnerów dotyczył wysokości procentu wypłacanego przez restauratorów. Majstrowie podpisali deklarację, że mogą być wydaleni bez wymówienia. Ci, którzy nie podpisali tej deklaracji, zostali zwolnieni z widzewskiej Manufaktury. Nawet ci z 40 - letnim stażem. Komentarz historyka: prawo pracy, prawa pracownika - jak rozwiązywano te problemy w latach 20.? 20:00 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - MARIA STUART, KRÓLOWA FRANCJI I SZKOCJI (MARIE STUART: REINE DE FRANCE ET D'ECOSSE) Film dokumentalny, 120 min, Francja, 2018 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Historia w postaciach zapisana - Maria Stuart, królowa Francji i Szkocji. Królowa Maria Stuart urodziła się w Szkocji, 8 grudnia 1542 roku, była jedną z najbardziej katolickich królowych. Ale swe dzieciństwo spędziła we Francji, ponieważ jej francuska matka, Marie de Guise, chciała ją chronić przed zawieruchą wojny na wyspach brytyjskich. Maria powróciła do kraju swoich przodków już jako młoda wdowa po królu Francji. Przyjechała do Szkocji, aby objąć rządy i zmierzyć się z rosnącym wpływem religii protestanckiej. Niestety w wyniku rywalizacji ze swą kuzynką Elżbietą I, straciła tron Szkocji, a później została aresztowana i stracona - 8 lutego 1587 roku. To kolejny odcinek znanej francuskiej serii "Historia w postaciach zapisana". Jej twórcą jest francuski dziennikarz i prezenter telewizyjny - Stephane Bern, którego rodzina wywodzi się z Polski. W niezwykle barwny i ciekawy sposób odkrywa on sekrety związane z życiem znanych postaci historycznych. Wraz z nim udajemy się do miejsc stanowiących prawdzie skarby światowego dziedzictwa kultury, często niedostępnych dla zwiedzających: do zamków i pałaców, galerii sztuki oraz parków i ogrodów. Tym razem będą to: Edynburg, Londyn, Paryż i znane zamki nad Loarą. 22:05 SPÓR O HISTORIĘ - PROCES BISKUPA KACZMARKA Dysk./wywiad/debata, 31 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) 14 września 1953 roku przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Warszawie rozpoczął się proces ordynariusza diecezji kieleckiej biskupa Czesława Kaczmarka i czterech księżych kurii. W piśmie z 10 września 1953 roku minister Stanisław Radkiewicz stwierdził, że będzie to jeden z najważniejszych procesów politycznych, jakie dotąd odbyły się w Polsce i będzie zarazem "silnym uderzeniem w reakcyjną część hierarchii kościelnej, w jej watykańskich inspiratorów i ich mocodawców anglo - amerykańskich". Zaś sędzia pułkownik Mieczysław Widaj dodawał już podczas procesu: "Ci zdrajcy narodu polskiego, posłuszne narzędzia Watykanu i imperializmu amerykańskiego usiłują sprowadzić na Polskę pożogę nowej wojny i wyzyskać teren naszego kraju dla celów agresji przeciwko Związkowi Radzieckiemu". Kościół był dla obejmujących w powojennej Polsce władzę komunistów wrogiem, którego należało bezwzględnie wyeliminować. W tej walce nie obowiązywały żadne zasady. Może oprócz jednej - dajcie mi człowieka, a paragraf się znajdzie. Jaki paragraf zastosowano wobec biskupa Czesława Kaczmarka? O tym w "Sporze o historię". Goście: dr hab. Łucja Marek i dr hab. Rafał Łatka. 22:45 FUTBOL W ROSJI - TAJNA BROŃ KGB (SOVIET FOOTBALL DECLASSIFIED) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 Reżyseria: Nicolas Jallot Film dokumentalny o piłce nożnej w Związku Radzieckim i Rosji. Za czasów Stalina była instrumentem propagandy. Losy rozgrywek i samych piłkarzy były w rękach tajnej policji i wojska. Odkryto, że były prowadzone specjalne rejestry zaangażowanych w futbol. Do czasów zimnej wojny wiele tajemnic pozostanie trudnymi do odkrycia. Badania archiwów przez historyków oraz wywiady z weteranami futbolu oraz ich dziećmi pokażą jednak w pełni, w jakich warunkach odbywały się mecze, kto w nich grał, jakie mechanizmy funkcjonowały w klubach piłkarskich. Poznamy wiele mrocznych tajemnic historii rosyjskiego futbolu aż do czasów zimnej wojny i w okresie jej trwania. Jak się okazuje, sport z polityką i pieniędzmi zawsze szedł w parze. Ten film powstał z myślą o przedstawieniu perspektywy historycznej przed FIFA World Cup w Rosji latem 2018 roku. 01:40 SENSACJE XX WIEKU - CHIŃSKA BOMBA ATOMOWA Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1993 Reżyseria: Barbara Gajos Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja Bogusława Wołoszańskiego. Kolejne wydanie poświęcone jest historii powstania bomby atomowej w Chińskiej Republice Ludowej. 02:10 SENSACJE XX WIEKU - SZPIEG ŚWIATA Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1997 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Glacel Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Prezydent Dwight David Eisenhower, pozbawiony możliwości uzyskiwania informacji z ZSRR, gdyż nie istniała tam amerykańska siatka szpiegowska, postawił na wywiad elektroniczny. Na jego polecenie skonstruowano samolot szpiegowski U - 2, który dostarczył Amerykanom wiele bezcennych materiałów nt. dyslokacji i wielkości radzieckich sił nuklearnych, tempa zbrojeń itp. 02:40 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - STALINGRAD CZ 2 Magazyn, 28 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykl popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Druga część odcinka poświęconego klęsce niemieckiej pod Stalingradem. Program bogato ilustrowany archiwalnymi materiałami filmowymi.