TVP Dokument Sobota, 25.09.2021 06:00 DZIKA POLSKA - DZIKIE SERCE Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2007 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Zdjęcia: Tomasz Michalowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński Tym razem bohaterem programu będzie Paolo Volponi - włoski fotografik, który od piętnastu lat dokumentuje polską przyrodę. Paolo z zawodu oraz zamiłowania jest fotografem i wielkim pasjonatem przyrody, którą fotografuje od kilkunastu lat, w tym od 15 lat właśnie w Polsce. Swoje prace publikuje w znanych i poczytnych pismach włoskich i polskich. Jest autorem kilkunastu pięknie ilustrowanych artykułów o polskiej przyrodzie i kulturze. Od kilku lat ściśle współpracuje z National Geographic Polska, na zlecenie pisma zrealizował reportaże o Wiśle, Białowieży, kormoranach i ostatnich dzikich koniach Europy czyli o konikach polskich. W tej edycji programu pragniemy przedstawić widzom polską przyrodę w oczach włoskiego fotografa. 06:30 DZIKA POLSKA - ZŁOWIĆ NOCNEGO ŁOWCĘ Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Bohaterem tego wydania programu są sowy, a opowiadać o nich będą prof. dr hab. Przemysław Busse oraz Wojciech Busse ze Stacji Badania Wędrówek Ptaków Uniwersytetu Gdańskiego w Przebendowie. Właśnie tam, w ramach Akcji Bałtyckiej, trwającym już ponad 40 lat programie badania wędrówek ptaków, od 1994 roku znakuje się także sowy. Największe natężenie ich przelotów przypada na pierwsze dni listopada. Zeszłej jesieni padł rekord - zaobrączkowano ponad 600 sów! To więcej niż w ciągu ostatnich 40 lat badań. Znakowanie tych ptaków to zadanie dla nocnych marków - ptaki obrączkuje się bowiem od zmroku do świtu. Nie jest to łatwe - sowy mają dużo piór i zaplątują się w sieci. Trzeba też stale uważać na ich mocne dzioby i szpony, które mogą przeszyć dłoń na wylot. Ekipa "Dzikiej Polski" podjęła wyzwanie i będzie uczestniczyć w nocnej akcji łapania sów. 07:00 WOKÓŁ MÓRZ II - WOKÓŁ MÓRZ II ODC. 11 ASY LAGUNY (AROUND THE SEA II EP. 11 LES AS DU LAGON) Serial dokumentalny, 14 min, Francja, 2018 Reżyseria: Denis Pinson, Herv Corbire Kontynuacja opowieści o krajach, miastach i ludziach, których życie związane jest z wodą. Ocean Spokojny, Karaiby, wybrzeże Francji, Ocean Polarny czy wybrzeże Afryki - będziemy podróżować, żeglować i dowiadywać się wszystkiego o świecie widzianym oczami mieszkańców, którzy żyją i pracują wokół tych niezwykłych miejsc. Raj dla jednych, a dla innych ekologiczne cierpienie. W tym odcinku - akrobaci; w Papeete nazywa się ich Asami Laguny. Stphane, były członek Francuskiego Zespołu Akrobacyjnego, od dwudziestu lat żyje na Tahiti. Transportuje towary i pasażerów między atolami. Pracuje w ekstremalnie trudnych warunkach. Vincent w ciągu dnia wykonuje podniebne akrobacje nad laguną. Wieczorami dba o transportowce tahitańskich linii lotniczych. Obaj oglądają Polinezję z lotu ptaka. Najpierw beczka, potem obrót, później znów beczka i poziomo, a potem zaraz pionowo w górę. Obrót. Ten samolot jest zdolny do wszystkiego. Po lewej - zachodnie wybrzeże Tahiti aż do przylądka Maara. Po prawej - wyspa Moorea. Zakręcimy, by obejrzeć lagunę Tahiti. 07:15 NAJWSPANIALSI W KRÓLESTWIE ZWIERZĄT. DRAPIEŻNIKI (THE PREDATORS OF AFRICA) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2015 Reżyseria: Jean-Marc Dauphin Około 6 milionów lat temu klimat Afryki zaczął się zmieniać. Lasy zaczęły się cofać, ustępując miejsca olbrzymim sawannom, wręcz stworzonym dla roślinożerców, które tak się rozmnożyły, że mogły zniszczyć całą roślinność, czyli źródło pożywienia, co zagrażało ich egzystencji. Gnu i zebry przetrwały jednak do naszych czasów, ponieważ na sawannie pojawiły się drapieżniki, regulując ich liczebność. Lew pojawił się w Afryce co najmniej trzy i pół miliona lat temu. Z czasem poznał zwyczaje swoich ofiar,, ale one też nie pozostały bierne i nauczyły się unikać jego ataków. Zarówno zwierzęta, które zabijanie mają we krwi, jak i ich ofiary pochodzą od tego samego przodka: drobnych ssaków owadożernych, które 65 milionów lat temu zajęły miejsce dinozaurów. W procesie ewolucji pomiędzy gatunkami pojawiały się coraz głębsze różnice. Wszystkie te zaś, które dotrwały do naszych czasów, łączy jedno: znalazły trwałe i skuteczne rozwiązanie kwestii zapewniającej przeżycie, czyli problemu pożywienia. Żywiący się mięsem drapieżniki muszą nie tylko zabić, ale także rozszarpać drugie zwierzę. Do tego potrzebują masywnych, silnych szczęk oraz specyficznego uzębienia. Jego ważny element stanowią długie, ostro zakończone kły. Ułatwiają one schwytanie ofiary, która nie może się wyrwać z ich żelaznego uścisku. Budowa pozostałych zębów ma sprzyjać nie przeżuwaniu, ale rozszarpywaniu mięsa. Stąd obecność łamaczy, czterech zębów charakterystycznych dla mięsożerców. Znajdują się one w głębi pyska, powstały na skutek modyfikacji ostatniego zęba przedtrzonowego górnego oraz pierwszego, dolnego trzonowego. Służą do rozcinania mięsa i miażdżenia kości. Mają je wszystkie drapieżniki: od półkilogramowej mangusty lisiej po dwustukilogramowego lwa. W Afryce żyje 66 gatunków mięsożernych. Większość jak chociażby mangusty pręgowane nie osiąga imponujących rozmiarów. Duże drapieżniki stanowią wyjątek. Nawet hiena brunatna, należąca do dziesiątki największych drapieżników, waży zaledwie 40 kg. Jej kuzynka hiena cętkowana jest wyraźnie masywniejsza i znacznie silniejsza. Należy do ekskluzywnego klubu czterech afrykańskich mięsożerców, których waga przekracza 50 kg. W tej czwórce znajduje się również gepard, który umaszczeniem bardzo przypomina lamparta. Lampart wyróżnia się tym, że wspina się na drzewa i tam ukrywa swój łup. Lamparty oczywiście dobrze czują się na drzewach, ale pamiętajmy, że większość życia spędzają na ziemi. Nie lubią rzucać się w oczy, dlatego trudno ustalić ich liczebność. Wiadomo tylko, że jest ich najwięcej spośród wszystkich gatunków dużych kotów. Lamparty najchętniej polują na średniej wielkości antylopy, ale jeśli trzeba, zadowolą się innymi zdobyczami. Wbrew utartym przekonaniom pawian znajduje się na samym końcu listy ich przysmaków, ale nie pogardzą za to małymi ssakami, gadami, ptakami, a nawet owadami. Żyją samotnie, wymiana informacji dokonuje się za pośrednictwem zapachów. Samice mają własne terytoria, ale nie są tak zaborcze jak samce. Nie przeszkadza im, jeśli inna samica naruszy granice ich królestwa. Na terytorium jednego samca może mieszkać wiele samic. Samice rodzą młode co dwa lata: zwykle od jednego do trzech kociąt. Hieny z daleka wyczuwają woń krwi, słyszą też odgłosy kłótni w stadzie, dające często nadzieję na rychły posiłek. Młode żyją w grupach, złożonych z rodzeństwa oraz dalszych lub bliższych kuzynów. Cała ta grupa tworzy klan. Podobnie jak u słoni na czele rodziny stoi samica.Hieny cętkowane nieodmiennie kojarzą się z psem. Mają sterczące uszy i wydłużony pysk, dlatego zaliczano je niegdyś do rodziny psowatych, do której należą na przykład likaony. Likaony są skutecznymi drapieżnikami. Polują w stadzie i wtedy nie mają sobie równych. Z hienami łączy je nadzwyczajna wytrzymałość. Są prawdziwymi długodystansowcami. Silne, pełne energii, zaprawione w bojach hieny idealnie nadają się do życia na sawannie. Niczego się nie boją. Respekt odczuwają wyłącznie przed lwami, jedynymi drapieżnikami, które nad nimi górują. Lew porusza się bezszelestnie, cierpliwie czyhając na ofiarę. Żaden mieszkaniec sawanny nie ma wątpliwości, kto rządzi tym królestwem. Ssaki drapieżnie dzielą się na dwa podrzędy. Do pierwszego należy rodzina psowatych, do której zalicza się na przykład likaony i szakale. Drugi podrząd obejmuje między innymi rodziny hienowatych oraz kotowatych, do której należą lwy i serwale oraz gepardy. Dorosły samiec geparda waży ponad 50 kg, dzięki długim kończynom i smukłej sylwetce może szybko biegać, ale stosunkowo małe serce nie wytrzymuje dłuższego wysiłku. Dlatego gepard stara się dopaść ofiarę jak najszybciej. Drapieżnik czasem porywa się na strusia, ale tylko w grupie. Sam nie zdołałby obalić potężnego ptaka. Żaden osobnik nie schwytałby w pojedynkę także dużej antylopy. Gepard poluje za dnia inaczej niż inne wielkie koty żyjące na sawannie. Gepard ściga zwierzynę, ale nie zwasze udaje mu się ją schwytać. Jego technice niczego nie można zarzucić. Jest szybki i zwinny, a mimo to zdobycz czasem mu się wymknie. Ofiara może przechytrzyć myśliwego. W świecie przyrody najważniejsza jest bowiem równowaga. Nawet tam, gdzie najmniej się jej spodziewamy. 08:20 ŻYCIODAJNE RZEKI PÓŁWYSPU IBERYJSKIEGO ODC. 5 GWADALKIWIR (IBERIA'S RIVERS OF LIFE / FLÜSSE DES LICHTS EP. 5 GUADALQUIVIR) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o największych rzekach Hiszpanii i Portugalii. Wielkie rzeki z dala od destynacji turystycznych ukazują nieznany i mistyczny Półwysep Iberyjski. Podobnie jak ludzkie naczynia krwionośne, rzeki są ścieżkami życia. Niemal każda zaawansowana cywilizacja zawdzięcza swój rozwój istnieniu tych pulsujących strumieni życia. Rzeki były pierwszymi autostradami; transportowały wiedzę, dobra, odkrywców i zdobywców. Podążając za tymi wielkimi strumieniami, znajdujemy zapomniane krajobrazy, zamieszkane przez niezwykłych ludzi, z często wyjątkowymi biografiami. Odcinek piąty opowiada o Gwadalkiwir - rzece w Hiszpanii, o długości 680 km. Jej źródła znajdują się na stokach Caada de las Fuentes, na wysokości ok. 1400 m n.p.m. , na wschód od miasta Cazorla, na terenie Parku Narodowego Sierra de Cazorla, Segura i Las Villas. Rzeka uchodzi do Zatoki Kadyksu (Ocean Atlantycki). Jest żeglowna od Kordoby, do Sewilli dochodzą nawet statki morskie. Oprócz zastosowań transportowych jest wykorzystywana do produkcji energii elektrycznej i nawadniania. 09:20 TWARDZIELE NA PUSTKOWIU (BADLANDS HARD ROCK, TOUGH LIVES) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2017 Reżyseria: Mike Birkhead Film dokumentalny, który przeniesie nas w serce Ameryki Północnej na tereny preriowe. W tym przyrodniczym westernie poznamy bezkresny ekosystem z pieskiem preriowym na czele. To także okazja, by przyjrzeć się bliżej tak charakterystycznemu dla tego rejonu świata bizonowi. Wyżyna w Dakocie Północnej. Każdy pas koloru na skałach opowiada o innej epoce. Siedemdziesiąt pięć milionów lat historii uformowało kolejne warstwy skalne. Siły natury nie szanują przeszłości. Wiatr i woda niszczą góry, tworząc przedziwne formy. Świat smagany wichrem i ulewą. Na pierwszy rzut oka wydaje się surową pustynią wrogą życiu. Pomiędzy poszarpanymi szczytami siły natury stworzyły rozległe doliny, które gościnnie przyjmują rośliny i zwierzęta. Mieszkańcy na swój sposób wpływają na otoczenie. Krajobraz zmienia się powoli, oni muszą działać szybko. Wiosną i latem należy mądrze gospodarować, ponieważ te pory roku szybko się kończą. Późna zima na wyżynach Dakoty Północnej. Temperatura oscyluje wokół zera. Czyżby nadchodziła wiosna? Poznamy sekrety życia twardzieli - mieszkańców tej krainy. 10:20 EKSPEDYCJA CHINY, W POSZUKIWANIU SHANGRI - LA ODC. 5. CHIŃSKA KRAINA LODU (EXPEDITION CHINA: SEARCH FOR SHANGRI - LA EPISODE 05: CHINA’S FROZEN WONDERFUL / YEAR OF THE SNAKE CELEBRATION) Serial dokumentalny, 50 min, USA, 2019 Reżyseria: Keith Neubert Scenariusz: Gary Hines Seria dokumentalna, która zabierze widzów w podróż po najpiękniejszych i najatrakcyjniejszych miejscach w Chinach. Będą zaskakujące zwroty akcji, w których uczestniczy amerykański poszukiwacz przygód i były gracz NFL, Keith Neubert. Będzie on przemierzał i odkrywał Chiny swoim Harleyem Davidsonem. Po inspirującej wędrówce do Świątyni Shaolin (miejsca narodzin Kung - Fu) otrzyma on mapę, która pozwoli mu odbyć epicką podróż po intrygach i sekretach Chin i odkryć tajemnicze Shangri - La. Część piąta to wyprawa do Chińskiej Krainy Lodu i trochę wiedzy na temat obchodów Roku Węża. 11:20 PORTRETY DOKUMENTALNE. MARIA DŁUŻEWSKA Cykl dokumentalny, 29 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Cykl pod nazwą "Portrety dokumentalne" to seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Bohaterką tego odcinka jest Maria Dłużewska. Maria Krystyna Dłużewska urodziła się 26 września 1951 w Kielcach, pracuje jako reżyser, scenarzystka, aktorka, dziennikarka. Jest także autorką pięciu książek. W okresie PRL-u była aktywną działaczką opozycji antykomunistycznej. W 1972 ukończyła Państwową Wyższą Szkołę Teatralną w Warszawie. Przez 10 lat pracowała jako aktorka w kilku teatrach. Od września 1980 należała do NSZZ Solidarność. Współorganizowała Msze za Ojczyznę i Tygodnie Kultury Chrześcijańskiej. W stanie wojennym prowadziła Teatr Poniedziałkowy w Ursusie. Kolportowała podziemne wydawnictwa. Była redaktorem i autorką tekstów Radia Solidarność. Od 1984 do 1988 r. działała w Solidarności Walczącej. Po roku 1989 pracowała jako dziennikarz w tygodnikach "Spotkania" i "Solidarność". W latach 90. zajęła się tworzeniem filmów dokumentalnych, których obecnie ma w swoim dorobku ponad 40 jako scenarzystka, reżyser i producent. Jej filmy, które zostały wyróżnione nagrodami to: "Zablokowani", "Seans". "Wycieczka", "Degrengolada w Teatrze Domowym", "Polacy", "Pogarda", "Ksiądz", "Krótkie popołudnie na Mazurach". 11:55 BARD Film dokumentalny, 90 min, Polska, 2013 Reżyseria: Katarzyna Kościelak Scenariusz: Mirosław Chojecki, Katarzyna Kościelak Film opowiada o życiu i twórczości Jacka Kaczmarskiego, poety i pieśniarza, nazywanego często bardem Solidarności, choć on sam starał się od tego odcinać. Teksty jego piosenek, pełne aluzji i odniesień do politycznej i społecznej rzeczywistości kształtowały światopogląd i wrażliwość dwóch pokoleń. Jego liryka, odbierana przede wszystkim jako protest songi, rozpowszechniana w tzw. drugim obiegu, kojarzona z okresem pierwszej Solidarności oraz stanem wojennym, wykracza jednak poza opozycyjny stereotyp, zawiera wiele treści bardzo uniwersalnych, aktualnych w każdym czasie. Kaczmarski pisze i śpiewa o zawiłościach ludzkiej natury i paradoksach historii. Sam Kaczmarski był postacią niejednoznaczną, pełną sprzeczności, a takie postaci zazwyczaj fascynują najbardziej. Zdaniem najbliższych przyjaciół twarzy miał wiele, a być może tę prawdziwą ukrywał za różnymi maskami. Z jednej strony charyzmatyczny, porywający tłumy, ujmujący swą otwartością i serdecznością, z drugiej targany namiętnościami, trudny jako partner. Te dwa skrajnie róże portrety wyłaniają się z relacji osób związanych z Jackiem Kaczmarskim. W filmie wypowiadają się przyjaciele z różnych etapów drogi twórczej bohatera, m. in. Agnieszka Holland, Andrzej Seweryn, Jan Pietrzak. Wykorzystano bogaty materiał zdjęciowy z wielu archiwów prywatnych, nigdy dotąd nie pokazywany. "Bard" jest próbą rekonstrukcji obiektywnego, złożonego i prawdziwego portretu wybitnego barda. A także próbą odpowiedzi na kilka pytań: Na ile Kaczmarskiego ukształtowały czasy, w których żył? W jaki sposób zdeterminowały go życiowe doświadczenia?Na czym polegał i czym jest dzisiaj fenomen Jacka Kaczmarskiego jako artysty? Film jest także opowieścią o życiu przeżywanym całą pełnią, życiu z pasją, zaangażowaniem, ale także rozdarciem i cierpieniem, życiu, którego wielu młodych ludzi mogłoby pozazdrościć. Jest to film o człowieku z jednej strony kochającym życie, z drugiej - balansującym na krawędzi. 13:30 NA GRANICY WODY I ZIEMI Film dokumentalny, 21 min, Polska, 2000 Reżyseria: Roman Dębski Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych. Rzeki naturalne nabierają coraz większego znaczenia w regulacji stosunków wodnych (m.in. zmniejszają niebezpieczeństwo powodzi), utrzymaniu różnorodności biologicznej i bogactwa krajobrazu. Na granicy wody i ziemi przyroda jest bujna i bogata. To tutaj możemy jeszcze spotkać wiele rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Komentarz starego człowieka jest pochwałą coraz rzadziej spotykanych rzek naturalnych. 13:55 ŻYCIE W POWIETRZU. WŁADCY NIEBA (LIFE IN THE AIR. MASTERS OF THE SKY) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: James Brickell Serial BBC Worldwide o lataniu i życiu zwierząt w przestworzach. Życie ponad ziemią nie jest łatwe. Tymczasem na całym świecie rozmaite zwierzęta robią coś, o czym my możemy tylko pomarzyć. Niektóre spędzają tam całe życie, inne tylko chwilę. Wznoszą się w powietrze. Przekonamy się, jak wiele niezwykłych zwierząt świetnie radzi sobie w powietrzu; jakie stosują sztuczki, by oderwać się od ziemi. Z pomocą specjalnie przeszkolonych zwierząt, wykorzystując nowoczesny sprzęt i efekty specjalne, postaramy się poznać i wyjaśnić, w jaki sposób zwierzęta wznoszą się nad ziemię. Poznamy niezwykłe gatunki, stosujące rozmaite techniki. Można wznieść się w powietrze i pozwolić, by grawitacja zrobiła resztę. By jednak utrzymać się w górze i opanować na mistrzowskim poziomie umiejętności lotu, trzeba maksymalnie wykorzystać prawa fizyki przy użyciu siły, szybkości, zwinności, wytrzymałościi przyspieszenia. Łabędź krzykliwy to jedno z największych i najcięższych latających zwierząt. Dzięki niezwykłej prędkości sokół wędrowny może zaatakować ofiarę z zaskoczenia z oszałamiającą siłą. Krogulec to mistrz błyskawicznych akrobacji w powietrzu. Kolibry są nie większe od naszego małego palca. Dopiero na filmie w tempie zwolnionym 50 razy możemy w pełni docenić maestrię i opanowanie ruchów fruwającego kolibra. Furczek łopatkosterny to jeden z najbardziej imponujących powietrznych akrobatów wśród kolibrów. W następnym odcinku przekonamy się, jak bardzo zatłoczone jest niebo. Pełno tu zwierząt walczących o przetrwanie. Rywalizują o partnerki, pożywienie, a nawet o życie. Zwycięża ten, kto w powietrzu radzi sobie najlepiej. 14:55 FAKTOMANIA (FACTOMANIA) Serial dokumentalny, 47 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: John Farren, Emma Parkins Popularnonaukowa seria dokumentalna. Dynamiczne połączenie faktów, zabawy, przekomarzania się, animacji, eksperymentów - i rywalizacji. Najbardziej niesamowite fakty świata i wybuchowe eksperymenty, niezwykłe animowane opowieści i dziwne akrobacje. W każdym odcinku gospodarze Dom Byrne (Mr Curious), Fran Scott (Bold Experimentalist) i Greg Foot (Daredevil Scientist) mają trzy szanse na wygraną. Mogą przyznawać sobie nawzajem punkty za maksimum faktów i maksimum zabawy. 15:55 NIEOCZEKIWANI ZWIERZĘCY GOŚCIE (ANIMALS UNEXPECTED) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Tim Scoones Film dokumentalny o zwierzętach, które żyją w najmniej typowych dla nich miejscach. Od niedźwiedzi w basenach po drapieżniki żyjące w sercu Nowego Jorku - ten film przedstawia najdziwniejsze i najbardziej nieoczekiwane inwazje zwierząt na świecie. To człowiek przenosi stworzenia z kontynentu na inny kontynent, nasze miasta i wioski wdzierają się do dzikich ekosystemów, mieszamy szyki w środowisku naturalnym. Poznamy afrykańskie hipopotamy żyjące szczęśliwie w Ameryce Południowej, północnoamerykańskie szopy atakujące stolicę Niemiec, Berlin oraz rzadkie ssaki morskie gromadzące się na wodach wokół elektrowni. Nasze miasta powodują dalsze zmiany w fizyczności zwierząt podchodzących pod ludzkie domy: można powiedzieć, że przyspieszamy ewolucję. Mimo że nasze działania przynoszą zwierzętom wiele szkód, to niesamowite, jak niektóre z nich znalazły schronienie w najmniej prawdopodobnych miejscach. 16:55 SIMON REEVE ODKRYWA KARAIBY CZ. 2 (CARIBBEAN WITH SIMON REEVE) Film dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Sam Bagnall Simon Reeve wyrusza w podróż po Morzu Karaibskim, gdzie znajdują się jedne z najbardziej egzotycznych i kuszących miejsc na Ziemi. Region ten to tysiące wysp i tropikalne wybrzeże kontynentalne; jest on pełen historii, konfliktów, ciekawych kultur, przygód, dzikiej przyrody, uroku i kolorowych postaci. 18:00 ZAWSZE GOTOWI Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Bartosz Paduch Telewizyjny cykl dokumentalny, przedstawiający losy żołnierzy i kandydatów na żołnierzy Wojsk Obrony Terytorialnej - komponentu Wojska Polskiego. To, co wyróżnia żołnierzy WOT, czyli "Terytorialsów", to ich specyfika służby, tzn. każdy żołnierz WOT służy w swojej lokalnej jednostce, a jednocześnie normalnie żyje w swoim środowisku, swojej miejscowości, jest częścią lokalnej społeczności, pracownikiem zakładu pracy, częścią rodziny. Towarzyszymy naszym bohaterom podczas ich służby w batalionach WOT, na ćwiczeniach na poligonie, szkoleniach, akcjach służących pomocą lokalnym społecznościom podczas sytuacji awaryjnych (powódź, pożar, działania sanitarne związane z COVID - 19), ale też podczas ich normalnego życia, działalności zawodowej (często stojących w kontraście z rolą żołnierza WOT), życia rodzinnego. 18:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 3 NA STRAŻY GDAŃSKA Serial dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Posiadanie Gdańska jest ważniejsze od wszystkich pieniędzy - tak mawiał dawniej pruski książę Karl August von Hardenberg. Historia pokazała, że nie pomylił się w tej ocenie ani trochę. Co jeszcze ciekawsze, aby bronić tego niezwykle ważnego miasta, wybudowano jeden z najbardziej tajemniczych i najpiękniejszych obiektów obronnych w Europie - Twierdzę Wisłoujście. Jak wyglądało życie dawnego obrońcy Gdańska? Co jadł? Jak spędzał czas wolny? Radosław Kotarski jedzie na miejsce, aby odpowiedzieć na te pytania i zrekonstruować dawne życie, jedzenie oraz sposoby obrony Gdańska. W tym celu uruchamia czynną armatę! 19:00 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 67 CIECHANÓW Magazyn, 23 min, Polska, 2018 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Agata Winnicka Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Kolejnym przystankiem na trasie podróży Tomasza Bednarka jest Ciechanów, położony na północnym Mazowszu w dolinie rzeki Łydyni, zaledwie 100 km od stolicy. Losy tego średniowiecznego miasta na 300 lat splotły się z losami władających Mazowszem książąt. Pamiątką po tych dawnych dziejach jest monumentalna gotycka warownia wzniesiona przez jednego z nich ponad sześć wieków temu. Dzisiejsze serce miasta nadal bije w Zamku Książąt Mazowieckich położonym w malowniczym rzecznym zakolu niemal w centrum miasta. Trudno uwierzyć, że ta imponująca twierdza, przez długie lata pozostawała jedynie malowniczą ruiną i natchnieniem dla poetów i pisarzy, takich jak bywający tu Zygmunt Krasiński czy Henryk Sienkiewicz. Zrewitalizowany zamek odzyskał dawny blask, stając się dumą współczesnego Ciechanowa i symbolem Księstwa Mazowieckiego, w czasach którego powstał. Pomimo burzliwych dziejów w mieście zachowały się inne cenne zabytki, m.in. gotyckie kościoły czy zabytkowy Ratusz przy odrestaurowanym placu Jana Pawła II, dawnym rynku, którego zasadniczy układ pozostał niezmieniony od przełomu XIV i XV wieku. W pobliskiej Gołotczyźnie warto odwiedzić Muzeum Pozytywizmu, będące oddziałem Muzeum Szlachty Mazowieckiej. Przed ponad 100 laty, za sprawą Aleksandra Świętochowskiego i Aleksandry Bąkowskiej w tej malowniczej wsi powstały szkoły rolnicze dla dziewcząt i chłopców, czyniąc z niej modelowe ognisko oświaty. Tutejsze wystawy przybliżają sylwetki obojga pozytywistów oraz życie drobnej szlachty mazowieckiej z przełomu XIX i XX wieku. 19:35 SZCZĘŚCIE Film dokumentalny, 16 min, Polska, 1980 Scenariusz: Marek Koterski Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych. Wykorzystując autentyczne pamiętniki byłych wychowanek Państwowych Domów dla Dziewcząt, autor tworzy szeroki obraz egzystencji dzieci i młodzieży pozbawionej więzi rodzinnej, odzwierciedla ich stan świadomości, potrzeby i marzenia. 19:55 KOBIETY PRACUJĄCE Film dokumentalny, 5 min, Polska, 1978 Scenariusz i reżyseria: Piotr Szulkin Zdjęcia: Jacek Zygadło Muzyka: Jerzy Maksymiuk Szereg mikroscenek ukazujących trudne i monotonne prace kobiece. 20:10 PRZYBŁĘDA (STRAY) Film dokumentalny, 69 min, USA, 2020 Reżyseria: Elizabeth Lo Film jest zarówno krytyczną obserwacją ludzkiej cywilizacji poprzez spojrzenie psów, jak i zmysłową podróżą po skrajnej marginalizacji. Na skrzyżowaniu Stray w stolicy Turcji obserwujemy trzy psy - Zeytin, Nazar i Kartal. Przemierzają ulice Stambułu. Ich oczy i uszy ukazują nam intymny portret życia miasta i jego mieszkańców. Chcą pokazać, co to znaczy żyć jako istota bez statusu i bezpieczeństwa. Szukając pożywienia i schronienia, wyruszają w podróże po tureckim społeczeństwie i pozwalają nam uzyskać portret ludzkiego życia w tym mieście. Niezależnie od tego, czy prowadzą nas do rozpadających się ruin, czy tętniących życiem ulic, spojrzenia bezdomnych działają jak okno: kobiety w małżeństwach pozbawionych miłości, protestujący, uchodźcy. Psimi oczami widzimy ludzki świat rozdarty podziałami klasowymi, etnicznymi i płciowymi. 21:30 BIEDA, SPÓŁKA AKCYJNA (POVERTY INC.) Film dokumentalny, 53 min, USA, 2014 Reżyseria: Michael Matheson Miller Afryka jest biedna, ponieważ jest biedna, ponieważ jest biedna... Długoletnie i skoncentrowane wysiłki międzynarodowych organizacji charytatywnych, akcje CSR - owe dużych korporacji, apele celebrytów w niczym tej sytuacji nie zmieniają. Dlaczego? Czy Afryka i inne regiony Trzeciego Świata są skazane na permanentną biedę, niesamodzielność i odcięcie od światowych rynków? W programie kulisy pracy międzynarodowych organizacji dobroczynnych. Autorzy dokumentu zabierają widzów w podróż do najodleglejszych, dotkniętych biedą rejonów świata i w rozmowach z lokalnymi aktywistami, a także na podstawie konkretnych przykładów szukają odpowiedzi na pytanie jak pomagać skutecznie? Okazuje się bowiem, że obecnie funkcjonujący system pomocowy jest często dobrze prosperującym biznesem, który mimo szlachetnych założeń służy bardziej organizacjom charytatywnym niż ludziom, którym mają one pomagać. Bazując na ponad 200 wywiadach przeprowadzonych w 20 krajach, film Michaela Mathesona Millera odkrywa niewygodną stronę dobroczynności i przedstawia konkretne pomysły na rozwiązanie tej zdawałoby się nierozwiązywalnej sytuacji. 22:30 DZIEŃ PIERWSZY Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Daniel Banaczek Zdjęcia: Michał Bożek Film opowiada o losach trzech chłopaków (Arka, Wojtka i Sebastiana) osadzonych w Zakładzie Poprawczym w Raciborzu. Bohaterów poznajemy jeszcze w poprawczaku, gdzie są mocno zaangażowani w zajęcia teatralne i mają naiwne marzenia związane z wyjściem lada dzień na wolność. Niestety, wolność dla każdego z nich okazuje się trudnym wyzwaniem. (Źródło: www.sfp.org.pl) 23:00 PREWENCJA KRYMINALNA: INWIGILACJA 3.0 (PRE - CRIME) Film dokumentalny, 87 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Matthias Heeder, Monika Hielscher "Pre - crime" (tłumaczone jako przedstępstwo albo prewencja kryminalna) to termin ukuty przez pisarza science fiction Philipa K. Dicka i spopularyzowany w filmie Stevena Spielberga "Raport mniejszości". Coraz częściej stosowany jest jednak w literaturze naukowej do opisu systemów karnych, zajmujących się przestępstwami jeszcze niepopełnionymi. To ogół działań mających na celu przewidzenie, zakłócenie, powstrzymanie lub ograniczenie zagrożeń kryminalnych. Paradoksem jest tu niewątpliwie fakt monitorowania przestępstwa, do którego jeszcze nie doszło, a które jest niejako przesądzone. Film Matthiasa Heedera i Moniki Hielscher przedstawia współczesne systemy prewencji kryminalnej funkcjonujące już w zachodnich krajach (m.in. Wielka Brytania, Niemcy, USA). Film opowiada, na czym oparte są ich algorytmy, a także jak sprawdzają się w realnej pracy policji, poprawiając statystyki wykrywania przestępstw. Drugą stronę modelu prezentują prawnicy, aktywiści i osoby, które ku swojemu zdziwieniu znalazły się na listach osób podejrzewanych o przyszłe przestępstwa. Film jest socjologicznym esejem, badającym zacierające się granice między bezpieczeństwem a prywatnością, technologią a prawami człowieka, statystyką a konkretnym życiem. Termin prewencja kryminalna pochodzi z filmu "Raport mniejszości", w którym przewiduje się, że ktoś zamierza popełnić przestępstwo, i prewencyjnie się go aresztuje, zanim dokona zabronionego czynu. Przyszłość dzieje się już teraz. Trwa proces wzmacniania bezpieczeństwa publicznego. Czy można przewidzieć przestępstwo, zanim do niego dojdzie? Oprogramowanie przewiduje przestępstwa; policja jest na miejscu zbrodni wcześniej niż sprawca; komputery tworzą listy jutrzejszych zabójstw. To tak zwana prewencja kryminalna. Internet wciąż się uczy i ewoluuje. Obserwuje, analizuje, gromadzi, przechowuje. Witajcie w Matriksie. Matrix, Lista Strategicznych Osób, Lista Osób Objętych Zakazem Lotów, Lista Obserwowanych Terrorystów. Raz na liście, zawsze na liście, bo tak chce komputer, bo nikt za to bezpośrednio nie odpowiada. Bo nie ma procedury zapobiegającej błędom maszyny. Bo, szczerze mówiąc, nikogo nie obchodzi, w jaki sposób program komputerowy wpływa na życie. 00:30 PORTRETY DOKUMENTALNE. MARIA DŁUŻEWSKA, "DEGRENGOLADA" W TEATRZE DOMOWYM Cykl dokumentalny, 3 min, Polska, 2021 Cykl kilkuminutowych odcinków opowiadających o najważniejszych, najciekawszych filmach wybitnych polskich filmowców, zajmujących się sztuką dokumentu. Ten odcinek poświęcony jest filmowi Marii Dłużewskiej pt. "Degrengolada w Teatrze Domowym". Maria Krystyna Dłużewska urodziła się 26 września 1951 w Kielcach pracuje jako reżyser, scenarzystka, aktorka, dziennikarka. Jest także autorką pięciu książek. W okresie PRL - u była aktywną działaczką opozycji antykomunistycznej. W 1972 ukończyła Państwową Wyższą Szkołę Teatralną w Warszawie. Przez 10 lat pracowała jako aktorka w kilku teatrach. Od września 1980 należała do NSZZ Solidarność. Współorganizowała Msze za Ojczyznę i Tygodnie Kultury Chrześcijańskiej. W stanie wojennym prowadziła Teatr Poniedziałkowy w Ursusie. Kolportowała podziemne wydawnictwa. Była redaktorem i autorką tekstów Radia Solidarność. Od 1984 do 1988 r. działała w Solidarności Walczącej. Po roku 1989 pracowała jako dziennikarz w tygodnikach "Spotkania" i "Solidarność". W latach 90 - tych zajęła się tworzeniem filmów dokumentalnych, których obecnie ma w swoim dorobku ponad 40 jako scenarzystka, reżyser i producent. Jej filmy, które zostały wyróżnione nagrodami to: "Zablokowani", "Seans". "Wycieczka", "Degrengolada w Teatrze Domowym", "Polacy", "Pogarda", "Ksiądz", "Krótkie popołudnie na Mazurach". 00:40 MIŁOŚĆ WIĘKSZA NIŻ STRACH Film dokumentalny, 64 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Małgorzata Bartas-Witan Zdjęcia: Łukasz Korzeniowski Film dokumentalny poświęcony rodzinom wychowującym dzieci z niepełnosprawnościami. Dokument ukazuje odwagę, bohaterstwo, ale również trud, którego podjęli się rodzice odmawiając dokonania aborcji i decydując się przyjąć dziecko na świat. To najnowsza produkcja filmowa Centrum Życia i Rodziny, która przedstawia autentyczne historie rodzin wychowujących dzieci z niepełnosprawnościami. Bohaterami filmu są rodzice oraz ich dzieci, które ze względu na podejrzenie lub stwierdzenie choroby, mogły się nigdy nie urodzić. 02:00 HUGO Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2017 Reżyseria: Wojciech Klimala Scenariusz: Mateusz Wajda, Wojciech Klimala Bohater dokumentu, Zdzisław Misiak, lat 70, dla przyjaciół Dzidek, emerytowany król wesołych miasteczek od dwóch i pół roku wraz z 7 - letnim wnukiem Hugo Huangiem żyje na terenie byłego lunaparku, w jednym z pozostałych po biznesie barakowozów. Ponad wszystko stawiają wzajemną relację i pamięć po przedwcześnie zmarłej Olimpii Misiak, matce Hugona, córce Dzidka. Z upływem czasu wnuk coraz bardziej współtworzy tożsamość dziadka, dla którego wychowanie podopiecznego staje się osobistym wyzwaniem i próbą rekonstrukcji rozbitej przez losy rodziny Misiaków. Nad ich relacją ciąży nierozwiązana kwestia praw rodzicielskich odsiadującego w Hiszpanii wyrok więzienia biologicznego ojca Yiong Huanga. 17 października 2015 roku chiński tata Hugona wychodzi z więzienia i za jego sprawą rozstrzygną się losy bohaterów. 03:05 KOCHANA CÓRECZKO Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2017 Reżyseria: Ewa Żmigrodzka, Krzysztof Zwoliński Scenariusz: Krzysztof Zwoliński, Ewa Żmigrodzka Muzyka: Tadeusz Woźniak Film opowiada historię kartek pocztowych i listów, które były wysyłane z getta warszawskiego do Londynu. Listy musiały jednak przejść bardzo długą drogę - najpierw były przesyłane do Portugalii, a dopiero potem do Londynu. W czasach wojny był to jedyny sposób przekazywania matce informacji o tym, co dzieje się z córką w tych niespokojnych czasach. Wzruszająca historia o bezinteresownej pomocy w komunikowaniu się matki i córki.