TVP Historia Sobota, 25.09.2021 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 25 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1944 - dochodzi do ewakuacji powstańców z Mokotowa - kanałami do Śródmieścia; 1953 - został uwięziony prymas Stefan Wyszyński; 1965 - odbyła się premiera filmu "Popioły" w reżyserii Andrzeja Wajdy; 07:05 BIBLIA - SAMSON I DALILA, CZ. 2 (THE BIBLE - SAMSON AND DALILAH P. 2) Serial biblijny, 43 min, Niemcy/Francja/Włochy, 1999 Reżyseria: Nicolas Roeg Aktorzy: Eric Thal, Elizabeth Hurley, Dennis Hooper, Paul Freeman Samson wyrasta na silnego mężczyznę. Nie wie jednak, jak ma wypełnić swą misję. 07:55 CI CHOLERNI POLACY. LOTNICTWO POLSKIE 1939 - 1945 - ODC. 3 NA FRANCUSKIEJ ZIEMI POD FRANCUSKIM NIEBEM Film dokumentalny, 13 min, Polska, 2020 Reżyseria: Grzegorz Styła Scenariusz: Marek Szczepanek Wykonawcy: Krzysztof Mroczkowski (prowadzący) Nadzieje walki wraz z Francuzami przeciwko Niemcom zniweczyła klęska francuskiej armii. Generał Władysław Sikorski wydał rozkaz ewakuacji do Anglii. Cykl programów przygotowanych wspólnie z Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, prezentujący dokonania polskich lotników w czasie II wojny światowej. Historia Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie pisana jest najczęściej językiem historycznych statystyk, danych osobowych, dat zestrzeleń, typów maszyn. Cykl "Ci cholerni Polacy" nie będzie historią poszczególnych dywizjonów, ale opowieścią o lotnikach, uzupełnioną o dane bitewne, czy też techniczne oraz materiały wspomnieniowe, dotąd niepublikowane, pochodzące ze zbiorów Fundacji Charytatywnej Stowarzyszenia Lotników Polskich w Londynie. Obecnie w zbiorach Muzeum Lotnictwa Polskiego. To opowieść o lotnikach, którzy walczyli w szeregach Polish Air Force w latach 1939 - 1941, od chwili ewakuacji, po zakończeniu działań we wrześniu 1939 roku, po koniec Bitwy o Anglię. 08:15 WOJOWNICY CZASU - STRAŻ U POLSKI BRAM, CZYLI KORPUS OCHRONY POGRANICZA Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Jedną z najciekawszych, choć stosunkowo słabo znanych formacji militarnych międzywojennej Polski był Korpus Ochrony Pogranicza. Powołany do życia w 1924 roku dla obrony wschodnich granic II RP przed penetracją agentów, terrorystów oraz grup dywersyjnych, jakie przerzucane były na teren Polski przez sowieckie służby specjalne. Po wybuchu II wojny światowej, wcielone do regularnej armii oddziały KOP zapisały chwalebną kartę w tragicznej kampanii wrześniowej. 08:50 TULIPAN - ODC. 3/6 Serial kryminalno - obyczajowy, 57 min, Polska 1986 Reżyseria: Janusz Dymek Scenariusz: Andrzej Swat Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Jan Monczka, Jerzy Kryszak, Anna Gronostaj, Krystyna Tkacz, Stanisław Brudny, Małgorzata Boratyńska, Marta Klubowicz, Zofia Merle, Ewa Sudakiewicz, Wanda Koczeska, Wiktor Nanowski, Ewa Ciepiela Tulipan wykorzystuje naiwność praktykantki ze sklepu jubilerskiego. Prosi ją o wycenę biżuterii, opowiadając jednocześnie historyjkę o tragicznej śmierci rodziców i spadku, jaki po nich odziedziczył. Bawiąc w domu dziewczyny, bierze "na przechowanie" należący do niej brylant. Przekonuje panienkę, że będzie to sprawdzian jej zaufania do niego. Zatrzymany przez milicję, udaje chorego i podczas badań lekarskich ucieka. W Rabce pojawia się jako jubiler - przygodnie poznana licealistka Dorota tak przedstawia go swoim rodzicom. Oczarowani urokiem oszusta i magią złota, nad którym "pracuje", pozwalają mu zamieszkać w swoim domu. Tulipan spotyka Anię, dziewczynę, która naprawdę mu się podoba. On jednak nie znajduje uznania jej najbliższych. Po wizycie adoratora dziewczyna zostaje wyrzucona z domu ciotki. Tulipan zabiera Anię do Zakopanego, wyznaje jej miłość. 10:00 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - GOTOWANIE NA GRZYBOBRANIU Magazyn, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W tym odcinku Karol Okrasa wyruszy do pomorskich lasów. Jesień to pora, kiedy Polacy w każdy wolny dzień ruszają na grzyby. Czasem trafia się rok grzybny, czasem grzybów w lesie jest na przysłowiowe lekarstwo. Tym razem Karola spotka niespodzianka. Grzybobranie będzie wyjątkowo obfite. Mimo deszczowej pogody Karol wraz z miejscowymi leśnikami szybko napełni kosze i zabierze się za ich przygotowanie. Oprócz znanych gatunków grzybów, takich jak borowiki czy podgrzybki, kucharz pokaże jak przygotować mniej znane gatunki, takie jak choćby siedzuń sosnowy zwany popularnie kozią brodą czy twardzioszek czosnkowy. Karol przygotuje trzy potrawy, w których głównym składnikiem będą grzyby. Będzie królik duszony z borowikami w kociołku, będzie naleśnik z kozią brodą w śmietanie, a na koniec wędzone polędwiczki z królika z duszonymi podgrzybkami. 12:55 DZIKA PRZYRODA BLISKIEGO I ŚRODKOWEGO WSCHODU - PÓŁWYSEP ARABSKI KRAINA ZŁUDZEŃ (ARABIA - LAND OF ILLUSION) Film dokumentalny, 52 min, Niderlandy (Holandia), 2014 Reżyseria: James Hemming Wykonawcy: Aleksandra Biernacka Odc. 5 Półwysep Arabski to przede wszystkim pustynie, a wśród nich jeden z największych na świecie piaszczystych obszarów Rub Al - Chali. Żyje tu jednak zaskakująca liczba zwierząt. To dom dla oryksów, które zostały ocalone przed wyginięciem, dzięki staraniom rządu Omanu. Raz do roku, monsuny przynoszą chmury nad południowo - wschodnie wybrzeże, które na kilka miesięcy zamienia się w oazę zieleni. 14:30 DALEKO OD SZOSY - ODC. 6/7 - EGZAMIN Serial obyczajowy, 71 min, Polska 1976 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Zbigniew Chmielewski, Henryk Czarnecki Zdjęcia: Mikołaj Sprudin Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Krzysztof Stroiński, Sławomira Łozińska, Antoni Jurasz, Gustaw Lutkiewicz, Irena Kownas, Jan Himilsbach, Janusz Paluszkiewicz, Andrzej Wichrowski, Bogusław Semotiuk, Tomek Wilczyński, Ferdynand Matysik Leszek jedzie do Warszawy, aby osobiście interweniować w Ministerstwie Oświaty. Wreszcie spotyka osobę gotową go wysłuchać i uznać jego racje. Pomyślnie zdaje egzaminy do technikum. W Łodzi ma kłopoty z mieszkaniem, nocuje w zajezdni, sypia w autobusach. Pokój znaleziony w jednorodzinnym domku przyspiesza decyzję zakochanych o zawarciu małżeństwa. Ania odbywa burzliwą rozmowę z matką, w efekcie zrywa kontakty z rodziną, definitywnie wyprowadza się z domu. Młodzi biorą ślub, ale właścicielka domku odmawia im wynajęcia mieszkania. 15:50 MARZYCIELE - WACŁAW FELCZAK Dysk./wywiad/debata, 23 min, Polska, 2021 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Kolejnym bohaterem programu z cyklu "Marzyciele" jest Wacław Felczak, historyk, znawca tematyki węgierskiej, podczas wojny organizujący ruch kurierów na trasie Budapeszt - Warszawa. Po 1945 kontynuował działalność kurierską, m.in. pomagając w ucieczce przywódców PSL z komunistycznej Polski. W 1948 roku został skazany na dożywocie. Po 1956 podjął pracę naukową w Instytucie Historii UJ. Pochowany na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem. 16:20 OCZY ATAKAMY (EYES OF THE ATACAMA) Film dokumentalny, 52 min, Austria, 2013 Reżyseria: Annette Scheurich, Klaus Scheurich Film dokumentalny o pustyni Atakama w Chile, leżącej na wysokości ponad 5 tysiecy metrów. To najbardziej sucha pustynia na świecie. Wyjątkowo nieprzyjazna życiu sceneria, ale wymarzone miejsce, by obserwować narodziny Wszechświata. Właśnie tutaj znajduje się ALMA (Atacama Large Millimeter/submillimeter Array) - największy na świecie interferometr radiowy. Astronomowie stwierdzili, że warunki, jakie tu panują, są w innych miejscach globu nieosiągalne. Obserwatorium jest położone tak wysoko, że pracujący w nim astronomowie muszą korzystać z masek tlenowych. Ponad 60 radioteleskopów prowadzi stałą obserwację kosmosu, nawet najbardziej odległych obłoków gazów i pyłów, z których tworzą się nowe gwiazdy i galaktyki. W tym filmie animowane sekwencje odtwarzają wizje niewyobrażalnych zjawisk potrzebnych do zrozumienia stworzenia życia, pochodzenia Wszechświata i natury nieskończoności. Przy okazji warto zauważyć wyjątkowe piękno samej pustyni Atakamy. 17:25 SPÓR O HISTORIĘ - WŁADZE RP WOBEC AGRESJI SOWIECKIEJ Dysk./wywiad/debata, 32 min, Polska, 2020 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) 17 września 1939 roku rano, ze strażnic Korpusu Ochrony Pogranicza zaczęły spływać meldunki o agresji Armii Czerwonej. Prezydent, rząd i naczelny wódz znajdowali się wówczas nad granicą rumuńską. Tego samego dnia w nocy Naczelne Władze Rzeczypospolitej opuściły terytorium Państwa Polskiego. Jakie decyzje podjęły wobec sowieckiej agresji przed opuszczeniem kraju? Dlaczego Naczelny Wódz skierował do żołnierzy dyrektywę ogólną, w które rozkazał: z bolszewikami nie walczyć, chyba w razie natarcia z ich strony albo próby rozbrojenia oddziałów, po czym również wyjechał do Rumunii? 18:10 PRZEPROWADZKI - ODC. 10/10 - SZAFA BRYGADIERA ABRAMKA Serial historyczno - obyczajowy, 52 min, 10 odc. , Polska 2001 Reżyseria: Leszek Wosiewicz Scenariusz: Cezary Harasimowicz Zdjęcia: Krzysztof Ptak Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Kinga Preis, Krzysztof Banaszyk, Maja Ostaszewska, Wiktor Zborowski, Piotr Krukowski, Władysław Grzywna, Wojciech Majchrzak, Paweł Burczyk, Marcin Chocholewski, Olaf Lubaszenko, Łukasz Nowicki, Adam Kamień Rok 1941. Choć wokół szaleje hitlerowski terror, firma Szczygła jakoś funkcjonuje. Niedaleko jej siedziby staje mur getta. To zły znak dla Abrahama Rozenberga, silnego jak tur i niezwykle sympatycznego brygadiera z firmy Cześka. Szczygieł nie potrafi rozstać się ze swym długoletnim, lojalnym pracownikiem. Postanawia go ukrywać, ale pada ofiarą donosu szmalcownika. Czesław trafia na Szucha. Ma jednak wyjątkowe szczęście. Jednym z przesłuchujących go gestapowców okazuje się sturmfuhrer Reutt, krewny pewnego doktora, któremu niegdyś Szczygieł ocalił majątek. Dzięki interwencji Reutta Czesław wychodzi na wolność pod pretekstem samodzielnego odnalezienia Abramka. Gdy Szczygieł spotyka przyjaciela, na jego usilną prośbę pomaga mu przeprowadzić się do getta, gdzie znajduje się rodzina Rozenberga. Sam niesie szafę Abramka na plecach. Tuż po przekroczeniu muru strażnik wypędza Cześka razem z meblem na aryjską stronę. Szczygieł nie zdaje sobie sprawy, że w szafie ukrywa się żydowskie dziecko. 19:00 GIGANCI HISTORII - ODC. 42. STANISŁAW LEM. ŻYCIE I TWÓRCZOŚĆ W CZASACH WYŚCIGU NA ORBITĘ. Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Studiował medycynę, miał zadatki na naukowca i inżyniera, ale jego powołaniem okazała się literatura. Stanisław Lem to najczęściej tłumaczony polski pisarz, czołowy przedstawiciel nurtu fantastyki naukowej, filozof, futurolog i wielki wizjoner. "Solaris", "Powrót z gwiazd", "Bajki robotów" czy "Opowieści o Pilocie Pirxie" to tylko kilka z jego dzieł, ale łączy je jedno: kosmiczne podróże, próby kontaktu z obcymi i wyzwania przyszłości. Tematy niezwykle aktualne w czasach zimnowojennej rywalizacji USA i ZSRR o to, kto pierwszy umieści na orbicie sztucznego satelitę, wyśle w kosmos człowieka i zatknie flagę na księżycu. To właśnie Stanisław Lem w swoich powieściach przewidział internet, smartfony, e - booki i wirtualną rzeczywistość, jeszcze zanim stały się elementem naszej codzienności. W tym odcinku teleturnieju pytamy o Stanisława Lema, jego życie i twórczość w czasach wyścigu na orbitę. 20:00 DYNASTIA TUDORÓW III - ODC. 4/8 (THE TUDORS III, EP. 4) Serial historyczny, 47 min, USA/Irlandia/Kanada, 2008 Reżyseria: Ciaran Donnelly Aktorzy: Jonathan Rhys Meyers, Henry Cavill, Natalie Dormer, Maria Doyle Kennedy Przywódcy powstania zostają zgładzeni. Brandona jednak zaczynają dręczyć wyrzuty sumienia za okrucieństwo, którego się dopuścił. Henrykowi w kóncu rodzi się upragniony syn. Niestety, królowa umiera wkrótce po porodzie... 21:10 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - CZARNA LEGENDA KRÓLOWEJ MARGOT (LA LEGENDE NOIRE DE LA REINE MARGOT) Film dokumentalny, 106 min, Francja, 2017 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Żyła we Francji XVI wieku, rozdartej wojnami religijnymi, pomiędzy protestantami a katolikami. Była nielubianą córką królowej Francji Marii Medycejskiej. Jej ojcem był król Francji Henryk II. Aby zażegnać konflikty, z nakazu rodzicielskiego, poślubiła protestanckiego księcia Nawarry, Henryka, który wraz z nią został królem Francji, Henrykiem IV. Margot była bardzo zmysłową królową, kochającą życie i wszelkie jego uroki. Była piękna, wolna, odważna i inteligenta - nie pasowała do tamtych czasów i do dziś porusza umysły. 23:05 A WIĘC WOJNA - /25/ Reportaż, 4 min, Polska, 2019 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska 25 września. Poniedziałek. Po trwającym całą noc ostrzale artyleryjskim, o godzinie siódmej rano rozpoczyna się bombardowanie miasta. Trwa ono do godziny ósmej wieczorem. Ten dzień zostaje nazwany czarnym poniedziałkiem, zaś warszawianie mówią o nim lany poniedziałek. Luftwaffe zrzuca 560 ton bomb kruszących, w tym pierwsze bomby tysiąckilogramowe. Na Warszawę Niemcy zrzucają również 72 tony bomb zapalających. Ginie około 10 tysięcy mieszkańców stolicy. Pod gruzami części zbombardowanego Ratusza ginie wiceprezydent Warszawy Jan Około - Kułak oraz jego współpracownicy. Biuro Stefana Starzyńskiego zostaje przeniesione do piwnic Ratusza. Niemcy bombardują ostatni czynny w Warszawie szpital - Szpital Dzieciątka Jezus. Zdobywają Fort Mokotowski i Królikarnię. Ginie 10 tys. mieszkańców, 35 tys. jest rannych. Na mocy ustaleń traktatu Ribbentrop - Mołotow Niemcy opuszczają Zamość. Do miasta wchodzi Armia Czerwona. Broni się załoga Helu. Zwycięski pojedynek artyleryjski z niemieckimi pancernikami Schleswig - Holstein i Schlesien toczy 31. Helska Bateria Cyplowa im. Heliodora Laskowskiego. Baterią dowodzi kapitan marynarki Zbigniew Przybyszewski. 25 września 1939 roku prezydent Ignacy Mościcki przekazuje władzę rządowi RP na uchodźstwie. Prezydent zgodnie z konstytucją kwietniową z 1935 roku wyznaczył swojego następcę. Został nim ambasador Polski we Włoszech, gen. Bolesława Wieniawa - Długoszowski. Kandydatura ta nie spotkała się z uznaniem Francuzów. 23:15 PLUTON (PLATOON) Dramat wojenny, 115 min, USA 1986 Scenariusz i reżyseria: Oliver Stone Zdjęcia: Robert Richardson Muzyka: Samuel Barber Występują: Charlie Sheen, Tom Berenger, Willem Dafoe, Forest Whitaker, Francesco Quinn, John C. McGinley, Richard Edson, Kevin Dillon, Reggie Johnson, Keith David, Johnny Depp, David Neidorf, Oliver Stone i inni Zrealizowane bardzo skromnymi środkami (6, 5 miliona dolarów) dzieło Olivera Stone'a odniosło olbrzymi sukces komercyjny i artystyczny (wpływy z dystrybucji przekroczyły 120 milionów). Krytyka uznała "Pluton" za jeden z najbardziej realistycznych wojennych filmów w historii kina. Akademia Filmowa wprost obsypała go Oscarami, wręczając słynne statuetki za najlepszy film, reżyserię, montaż i dźwięk. Ponadto nominacje przypadły w udziale aktorom Willemowi Dafoe i Tomowi Berengerowi oraz scenarzyście i autorowi zdjęć. Oliver Stone został również uhonorowany Złotymi Globami (za film i reżyserię) oraz Srebrnym Niedźwiedziem na festiwalu w Berlinie. "Pluton" jest autobiograficznym filmem reżysera, który brał udział w wojnie wietnamskiej. 21-letni młodzieniec wyruszył do Wietnamu, jako ochotnik, uznając swą decyzję za patriotyczny obowiązek. Gotów był nawet umrzeć za swój kraj, jak powiedział w jednym z wywiadów. Kiedy po kilkunastu miesiącach służby wrócił do domu, nie mógł znaleźć sobie miejsca. Był wstrząśnięty bezsensem wojny i obojętnością ludzi wobec wietnamskiego koszmaru. Włóczył się, zmieniał pracę, trafił nawet do więzienia za narkotyki (skończyło się na szczęście na niewielkim wyroku). Po ukończeniu kursu filmowego w Nowym Jorku (jego profesorem był Martin Scorsese) zaczął pisać scenariusze, jednak długo nie otrzymywał żadnej oferty. Zniechęcony pierwszymi niepowodzeniami podjął pracę taksówkarza, próbował też innych zawodów. Scenariusz do "Plutonu" napisał w lipcu 1976 roku, jednak nikt nie podjął się jego realizacji, uznając go za zbyt pesymistyczny i brutalny. Stone zawarł w nim osobiste wspomnienia oraz straszliwe przeżycia i obserwacje. Dopiero po dziesięciu latach udało mu się zgromadzić dostateczne fundusze. Zdjęcia kręcono na Filipinach w ciągu zaledwie 54 dni. Zanim jednak przystąpiono do realizacji, aktorzy zostali poddani ciężkiej próbie. Pod okiem Dale'a Dye, przeniesionego do rezerwy kapitana marines, przeszli 14-dniowe szkolenie w filipińskiej dżungli, w spartańskich warunkach, bez hoteli, samochodów i normalnych posiłków. "Pluton" rozpoczyna się sceną, w której w Wietnamie na polowym lotnisku lądują młodzi, niedoświadczeni żołnierze. Wśród nich jest bohater filmu (odtwarzający samego Stone'a), 18-letni ochotnik Chris Taylor (Charlie Sheen), który rzucił wszystko, by walczyć w Wietnamie. Już pierwsze zetknięcie z wojną wywołuje u nowicjusza wstrząs. Na lądowisku mija innych żołnierzy powracających do kraju w plastikowych workach. 01:50 BYLI ŻOŁNIERZAMI JODŁY Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2000 Reżyseria: Wincenty Ronisz Film nie tylko przypomina losy ziemi kielecko - radomskiej w czasie okupacji hitlerowskiej, nie tylko losy Hubala, Wybranieckich, Jędrusiów, Barabasza, Ponurego, Nurta i Szarego, ale przede wszystkim dramatyczne losy żołnierzy Armii Krajowej z okręgu "Jodła" poprzez wspomnienia uczestników tamtych wydarzeń.