TVP Dokument Wtorek, 28.09.2021 06:00 DZIKA POLSKA - WIERZĘ W NIETOPERZE Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2008 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński Na południu Polski uchowały się jeszcze kolonie zagrożonego zagładą nietoperza podkowca małego. To drobne zwierzątko uznaje tylko obszary wyżynne i górskie, jak choćby pasma Beskidów. Tu ich badaczem i czynnym obrońcą jest bohater odcinka dr Rafał Szkudlarek, od lat prowadzący wraz z innymi członkami tzw. grupy nietoperzowej program ochrony nietoperzy, a zwłaszcza podkowców. Te mają bowiem szczególne wymagania, o których spełnienie w przyrodzie coraz trudniej. Zarazem są całkiem uzależnione od ludzi, bo swe letnie, decydujące o przetrwaniu kolonie rozrodcze zakładają na strychach. Najczęściej są to strychy budowli sakralnych, a zwłaszcza drewnianych kościołów i cerkwi, rozsianych na pogórzu. Ich nieodpowiednie remontowanie albo też całkowite, wynikłe z braku środków zaniechanie remontów zagraża nie tylko zabytkowym budowlom, ale i koloniom podkowców. Toteż grupa nietoperzowa stara się te środki zdobyć i przyczyniła się już do uratowania niejednego obiektu. O szczególnej symbiozie przyrodników z księżmi i wspólnej ich opiece nad nietoperzami opowiada ten odcinek. 06:35 DZIKA POLSKA - MIĘDZY NAMI JAJAMI Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2008 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński Telewizyjna przygoda przyrodnicza, zaskakujące sytuacje, pasjonaci dzikich zwierząt i piękno przyrody Program pokazuje świat dzikich zwierząt, przyrody oraz ludzi, którzy ją chronią. Każdy program to ekspedycja w najbardziej niedostępne i dzikie miejsca w Polsce. Bohaterami cyklu są szaleńcy natury ludzie, którzy ulegli głębokiej fascynacji jakąś cząstką przyrody polskiej, jakimś gatunkiem żywych organizmów, jakimś przejawem życia, jakąś sprawą. Prowadzący program Tomasz Kłosowski i Marcin Kostrzyński spotykaja tych szaleńców w terenie i ruszają śladem ich fascynacji. Z pierwszymi dniami wiosny na naszych łąkach, polach i zalewiskach pojawiają się naturalne pisanki i kraszanki. To jaja ptaków, które już wkrótce po stajaniu śniegu przystępują do lęgu: czajek, żurawi, gęsi. Natura zaopatrzyła je w naturalne desenie, zabezpieczając przed okiem drapieżników i jednocześnie ułatwiając odnalezienie ich przez prawowitych właścicieli. Trudno je odszukać i obejrzeć, ale zadanie to podejmują bohaterowie "Dzikiej Polski". Odwiedzają też olbrzymi, gromadzony przez dziesięciolecia, zbiór jaj ptasich, a zarazem ujawniają, skąd biorą się oryginalne kształty i desenie tych ptasich skarbów i w jak przemyślny sposób ptaki ukrywają je w swych gniazdach przed oczami intruzów. 07:00 PODWODNY RAJ BORNEO Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2013 Wokół pięciu rajskich wysepek, otaczających Borneo, które odwiedzimy, rozsiane są bogate w życie rafy koralowe. Prawdziwą perłą wśród nich jest Sipadan, mekka płetwonurków. Czy jednak można wejść do raju, nie zetknąwszy się wcześniej ze śmiercią? W jaki sposób żywioł oceanu zawłaszcza i wykorzystuje spoczywający na dnie wrak Syreny? Wody Indo - Pacyfiku są pełne fascynujących i groźnych stworzeń. Dokąd prowadzi Aleja Żarłacza? Czy uda nam się odkryć tajemnicę i spenetrować niebezpieczną Jaskinę Żółwia, gdzie śmierć od stuleci zbiera żniwo? Eksplorując wody wokół północno - wschodniego Borneo, nie tylko staniemy oko w oko z rekinami, żółwiami, barrakudami czy płaszczkami, ale także spotkamy Morskich Cyganów. Kim są? Jak żyją? Nie tylko woda kryje w sobie tajemnice. Tropikalny las deszczowy Borneo także pełen jest zagadek. Jak daleko uda się zapuścić w jego głąb, płynąc dziką rzeką Kinabatangan? Podczas fascynującej borneańskiej wyprawy odwiedzimy rezerwaty ginących gatunków: Sepilog, centrum rehabilitacji orangutanów oraz Labuk Bay, jedyne na świecie sanktuarium nosaczy. W niezwykłą podróż zabierze nas Piotr Matejek, doświadczony płetwonurek z 25 - letnim stażem, którego doświadczenie i wiedza przemienią wyprawę w prawdziwą przygodę. Podwodny raj Borneo to seria filmów dokumentalnych o świecie Borneo i zetknięciu z nim człowieka, dla którego podwodny świat jest całym życiem. 07:30 SIWA - WROTA PUSTYNI ODC. 1 SHALI Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Reżyseria: Andrzej Misiuk Seria dokumentalna, która stanowi dokumentację niezwykłej wyprawy do Egiptu śladami ludzi, władców i ich bogów. Kiedy kosmiczny wiatr przygody, omiatający planetę Ziemia, rzuca wędrowca na brzeg Wielkiego Oceanu Piasku, perspektywa, z jakiej oglądał do tej pory wszechświat nieodwracalnie zmienia się. Szlak słońca i wiatru bierze swój początek w oazie Siwa, położonej na krańcach Egiptu. To właśnie tu znajduje się wyrocznia Amona - Ra, gdzie pielgrzymujący Aleksander Wielki został obwołany boskim synem, a także słynne źródło Kleopatry. Starożytni władcy upodobali sobie Siwę. Czy odsłoni przed nami swoje tajemnice? Co spotka nas na Górze Umarłych? Wyruszając na wyprawę, wędrowiec miał nadzieję, że pustynia okaże mu więcej łaski niż zaginionej pięćdziesięciotysięcznej perskiej armii, wysłanej przez króla Kambyzesa. Siwą nie można władać, od Siwy można się jedynie uczyć. Pokora, z jaką udał się na zamieszkały przez tajemniczych ludzi kraniec świata, została nagrodzona. 08:05 DZIKIE OPOWIEŚCI. ODC. 1 UCHATKA AUSTRALIJSKA I JEJ KRÓLESTWO (WILD TALES. EP. 1 THE SEA LION KING) Serial dokumentalny, 51 min, Australia, 2018 Reżyseria: Kylie Stott Fascynująca seria przyrodnicza, ukazująca historie kultowych, australijskich zwierząt oraz biologiczne i ewolucyjne czynniki, które je łączą. Każdy film opowiada jedną historię, ale połączone w "Dzikie opowieści" tworzą serię tak urzekającą i różnorodną, jak sama natura. Odcinek pierwszy poświęcony jest uchatce australijskiej. Ta opowieść pochodzi z południowo - zachodniego wybrzeża Australii. Poznamy życie uchatki australijskiej, jej dwa światy, narodziny na skalistym wybrzeżu i walkę o przetrwanie. Ten gatunek jest zagrożony między innymi przez żarłacze białe i ludzi. Przez pierwsze 18 miesięcy życia matka karmi i chroni swoje dziecko, to wyjątkowo długi czas. Większość fok zapewnia macierzyńską opiekę swojemu potomstwu tylko przez 12 miesięcy. Dodatkowy czas zostanie tu wykorzystany na naukę techniki żerowania i sposobów na znalezienie pożywienia. 09:05 ŻYRAFA - ŚWIAT Z WYSOKA (GIRAFFE UP HIGH AND PERSONAL) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2015 Scenariusz i reżyseria: Herbert Ostwald Film dokumentalny o żyrafach. Ten afrykański ssak ma prawie sześć metrów wysokości i jest uważany za cud fizjologii. Podziwiany przez naukowców i miłośników przyrody. Zwierzę intrygowało różne kultury, i starożytne, i współczesne, z uwagi na swój charakterystyczny wygląd. Często przedstawiano je na rysunkach, w książkach i kreskówkach. Żyrafy występują na afrykańskich sawannach od Czadu po RPA i od Nigru po Somalię. Główne źródło pożywienia żyrafy to liście akacji. Osobniki dorosłe nie tworzą silnych więzi społecznych, choć gromadzą się w luźnych grupkach, gdy przemieszczają się w tym samym kierunku. Samce tworzą hierarchię społeczną ustanawianą poprzez walkę na uderzenia szyjami. W filmie zobaczymy wspaniałe ujęcia z lotu ptaka przemieszczających się żyraf. 10:05 EKSPEDYCJA CHINY, W POSZUKIWANIU SHANGRI - LA ODC. 6. OCHRONA PANDY WIELKIEJ (EXPEDITION CHINA: SEARCH FOR SHANGRI - LA EPISODE 06: CONSERVATION OF THE GIANT PANDA / TAOISM, BALANCE AND HARMONY) Serial dokumentalny, 50 min, USA, 2019 Reżyseria: Keith Neubert Scenariusz: Gary Hines Seria dokumentalna, która zabierze widzów w podróż po najpiękniejszych i najatrakcyjniejszych miejscach w Chinach. Będą zaskakujące zwroty akcji, w których uczestniczy amerykański poszukiwacz przygód i były gracz NFL, Keith Neubert. Będzie on przemierzał i odkrywał Chiny swoim Harleyem Davidsonem. Po inspirującej wędrówce do Świątyni Shaolin (miejsca narodzin Kung - Fu) otrzyma on mapę, która pozwoli mu odbyć epicką podróż po intrygach i sekretach Chin i odkryć tajemnicze Shangri - La. Część szósta to okazja do poznania rezerwatów i sposobów ochrony pandy wielkiej. Poznamy też bliżej taoizm, religię równowagi i harmonii. 10:55 ZBLIŻENIA. MAGAZYN FILMOWY Magazyn, 29 min, Polska, 1984 Scenariusz: Iwonna Łękawa Zdjęcia: Adam Kaczanowski Magazyn filmowy pod redakcją Iwonny Łękawy z roku 1983. W wydaniu: 1. relacja z planu zdjęciowego filmu pod roboczym tytułem "Musisz żyć" (film ostatecznie otrzymał tytuł "Wedle wyroków twoich") w reżyserii Jerzego Hoffmana, ze zdjęciami Jerzego Gościka, rozmowa ze Zdzisławem Ćwikłą, dyrektorem Centralnej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowej w Warszawie i jednocześnie konsultantem sceny wysadzania pociągu w powietrze, przygotowania do sceny wykolejenia pociągu oraz efekty tej pracy, 2. Wytwórnia Filmów Fabularnych w Łodzi - Wydział Techniki Zdjęciowej, rozmowa z kierownikiem Wydziału - inż. Marianem Jaszczukiem, który prezentuje widzom kamery filmowe, nasadki na obiektywy i filtry, 3. Sonda wśród widzów po projekcji filmu "Ucieczka z Nowego Jorku" w reżyserii Johna Carpentiera z udziałem Kurta Russella, 4. Rozmowa z Piotrem Fronczewskim o aktorstwie i pracy przy filmach "Wolne miasto" w reżyserii Stanisława Różewicza i "Akademia Pana Kleksa" w reżyserii Krzysztofa Gradowskiego. 11:30 USŁYSZCIE MÓJ KRZYK Film dokumentalny, 46 min, Polska, 1991 Scenariusz: Maciej Drygas Zdjęcia: Stanisław Śliskowski 8 września 1968 r. podczas dożynek na Stadionie X - lecia na znak protestu "przeciw tyranii kłamstwa ogarniającego świat" podpalił się 60 - letni Ryszard Siwiec z Przemyśla. Ofiara jego nie została zauważona przez publiczność na trybunach. W Archiwum WFD zachował się siedmiosekundowy skrawek taśmy, na którym operator utrwalił tragiczne wydarzenie. W filmie wykorzystano fragmenty autentycznego nagrania zarejestrowanego przez Ryszarda Siwca na dwa dni przed samospaleniem i ujęcie (7 sek) płonącego Ryszarda Siwca utrwalone przez operatora PKF Zbigniewa Skoczka. "Ja, Ryszard Siwiec, zdrów na ciele i umyśle, po długiej walce i rozwadze postanowiłem zaprotestować przeciw totalnej tyranii zła, nienawiści i kłamstwa opanowującego świat". Tymi słowami pięćdziesięcioletni księgowy z Przemyśla rozpoczął swój testament. 8 września 1968 roku podczas uroczystości dożynkowych na Stadionie X - lecia dokonał aktu samospalenia. Zanim podpalił swój nasączony benzyną garnitur, zdążył jeszcze rozrzucić kilkanaście ulotek zawierających protest przeciwko wkroczeniu wojsk Układu Warszawskiego do Czechosłowacji. Ciężko poparzonego Siwca przewieziono do szpitala. W kilka dni później zmarł. Nazwisko Siwca nie znalazło się na pierwszych stronach polskich ani zachodnich gazet. Przez wiele mięsięcy milczała również rozgłośnia Wolnej Europy. Kiedy ponad pół roku później na placu Vaclava w Pradze samospalenia dokonał Jan Palach, świat był wstrząśnięty. Opinia publiczna dowiedziała się również o podobnym proteście Litwina Romasa Kalanty. Na podstawie zachowanych dokumentów, zwierzeń najbliższych i relacji naocznych świadków autor filmu próbuje odpowiedzieć na pytania, jakimi motywami kierował się Siwiec, jakim był człowiekiem i jak należy określić popełniony przez niego czyn. Z tych dokumentów i wypowiedzi wyłania sie portret człowieka honoru, niegodzącego się na kompromisy, którego okrutna śmierć miała być protestem przeciwko panującemu systemowi. Film kończy wstrząsająca, przypadkowo nakręcona na stadionie sekwencja archiwalna - moment samospalenia Ryszarda Siwca. 12:30 ABU HARAZ Film dokumentalny, 72 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Maciej Drygas Zdjęcia: Andrzej Musiał Abu Haraz to wioska położona nad Nilem w Sudanie północnym, skazana na zagładę po decyzji miejscowych władz o rozpoczęciu budowy tamy. Na początku dokumentu Macieja Drygasa jeden z jego bohaterów wspomina swój utracony raj, miejsce, którego już nie ma, rozmowy z kimś, kogo nie ma, rzeczy, które już nie istnieją. On sam czuje, że jest już martwy, choć wciąż żyje. Nikt z Abu Haraz nigdy nie pogodził się z faktem, że ich rodzinna wioska zniknęła z powierzchni ziemi bezpowrotnie. Bardzo dobrze przyjęty przez krytykę film Macieja Drygasa powstawał kilka lat. Autor chciał zachować pamięć o Abu Haraz, zatrzymać czas, uchwycić w kadrze miejsca i okruchy życia ludzi związanych z nimi. Nie komentując i nie oceniając sytuacji z wolna wprowadza widza w ten niezwykły świat, który już wkrótce przestanie istnieć. Oko kamery koncentruje się na ostatnich latach Abu Haraz, dyskretnie obserwuje tubylców wraz z ich codziennymi troskami i radościami. Zdjęcia znakomicie oddają klimat dzikiej afrykańskiej przyrody, na tle której toczą się zwyczajne losy wioski: narodziny nowego obywatela, nauka uczniów w miejscowej szkole, poznających znaczenie słowa bieda. Rytm życia w Abu Haraz wyznaczają pory roku i wylewy Nilu. Całe życie miejscowej ludności jest związane z ciężką pracą na roli od świtu, zmaganiami z surową przyrodą, z codziennymi problemami. Mieszkańcy wioski potrafią jednak też cieszyć się drobiazgami, dostrzegać radosne chwile w swej trudnej egzystencji. Ułożony świat Abu Haraz burzy nagle wiadomość o planowanej budowie gigantycznej tamy na Nilu. Ludzie dowiadują się, że wkrótce będą zmuszeni opuścić wioskę i przenieść się w zupełnie nieznane im miejsce. Jeszcze próbują się przeciwstawić władzy, nie zamierzają oddawać swej ziemi ani rzeki, która jest ich żywicielką. Walka jest jednak skazana na przegraną, nie ma odwołania od decyzji. Przygotowaniom do opuszczenia wioski towarzyszą płacz i rozpacz nad utraconym rajem. Budowa nowoczesnej tamy pociąga za sobą spustoszenie w psychice mieszkańców Abu Haraz, ból, rozpacz i cierpienie. Nagle tracą wszystko: dobytek, domy i ziemię należącą do nich od pokoleń. Muszą też rozwiązać problem przeniesienia prochów przodków, spoczywających na miejscowym cmentarzu. Budowa tamy na Nilu w Sudanie północnym spowodowała powstanie sztucznego jeziora o długości około 180 km. Wioska Abu Haraz znalazła się 35 m pod powierzchnią wody. 13:50 DZIKIE OPOWIEŚCI. ODC. 2 JASZCZURKI Z AUSTRALII (WILD TALES. EP. 2 LIZARDS OF OZ) Serial dokumentalny, 51 min, Australia, 2018 Reżyseria: Kylie Stott Fascynująca seria przyrodnicza, ukazująca historie kultowych, australijskich zwierząt oraz biologiczne i ewolucyjne czynniki, które je łączą. Każdy film opowiada jedną historię, ale połączone w "Dzikie opowieści" tworzą serię tak urzekającą i różnorodną, jak sama natura. Odcinek drugi to opowieść o australijskich jaszczurkach. Australia jest najbardziej suchym, zamieszkałym kontynentem na świecie, a większość lądu to pustynia. Jednak zimnokrwiste gady ewoluowały w niemal niewiarygodny sposób, aby przetrwać, a nawet prosperować w tak trudnych warunkach. Jaszczurki, małe scynki, niektóre gekony są szybkie, a inne tak powolne, że prawie się nie poruszają w ciągu dnia. Zaradne i zdolne do adaptacji gady australijskie zamieszkały też w lasach deszczowych, a nawet w nowoczesnych miastach. Jaszczurki to stworzenia żyjące na całym kontynencie. Dostosowały się do każdego środowiska, w którym jest możliwe życie zimnokrwistych gadów. Ale świat wciąż się zmienia, a gady będą się zmieniać wraz z nim, dostosowując się i ewoluując w sposób, jakiego my nie możemy sobie nawet wyobrazić. 14:55 ZA MŁODZI NA ŚMIERĆ - ODC. 5 - SHARON TATE (ODC. 5 - SHARON TATE) Абарваныя жыцці: Шэран Тэйт (Too Young to Die: Sharon Tate), д/ф Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2012 Reżyseria: Matthias Schmidt W dobie masowego przekazu śmierć gwiazdy jest zawsze wydarzeniem publicznym, które będzie wykorzystywane w mediach. Cykl "Za młodzi na śmierć" prezentuje gwiazdy z czasów ich popularności. Mieli sukces i wczesną sławę, a często ulegali rozpaczy i spotykały ich tragedie. Dowiemy się, jaka jest różnica między życiem rzeczywistym a publicznym. W tym odcinku: Sharon Tate. Modelka i aktorka uważana za symbol lat 60. , żona światowej sławy reżysera Romana Polańskiego, robiła olśniewającą karierę, gdy stało się coś przerażającego... Latem 1969 r. znaleziono ją zamordowaną we własnym domu. Wszyscy goście, którzy odwiedzili ją tego wieczoru, również zostali zabici. Brutalność, z jaką popełniono zbrodnię, wywołała szok w społeczeństwie amerykańskim - Sharon była w dziewiątym miesiącu ciąży. 16:00 APOKALIPSA CZŁOWIEKA PIERWOTNEGO 2 (APOCALYPSE NEANDERTHAL) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Jason Levangie Zdjęcia: Paul Mccurdy Muzyka: Jihwoan Ahn Przez tysiące lat neandertalczycy przemierzali ziemię, ale w mgnieniu oka zniknęli z historii. Neandertalczyk jest jedną z najbardziej zaskakujących tajemnic w historii. Ale nowe informacje mogą rozwiązać tą zagadkę; Naukowcy uważają, że neandertalczyk uległ zagładzie, gdy 39 tysięcy lat temu wybuchł wulkan. Zespół naukowców bada tę teorię wulkanicznej anihilacji. A jeśli wybuchy wulkanu oznaczały koniec dla neandertalczyków, może w przyszłości erupcja spowoduje zagładę ludzkości. 17:05 WYBRZEŻE MORZA CZARNEGO. BUŁGARIA, RUMUNIA - PIONIERSKI DUCH WYBRZEŻA (THE BLACK SEA. ROMANIA/BULGARIA THE PIONEERING SPIRIT OF THE COAST / DIE SCHWARZMEERKÜSTE) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Steven Galling Seria dokumentalna opowiadająca o krajach położonych wokół Morza Czarnego. Morze Czarne zawsze fascynowało ludzi, o czym świadczą liczne legendy dotyczące tego regionu. Słynie z pięknych krajobrazów, a niektóre osady na jego wybrzeżu mają historię sięgającą ponad 3000 lat. Region charakteryzuje się kontrastami, które wyłoniły się z burzliwej historii, starych tradycji i euforycznej atmosfery. Wzdłuż słynnego wybrzeża - europejskiego na północy, azjatyckiego na południu - leży sześć sąsiednich krajów, które nie mogłyby się bardziej od siebie różnić: Turcja, Rosja, Gruzja, Ukraina, Rumunia i Bułgaria. Film dokładnie bada te fascynujące regiony, odkrywa ich piękno i podsumowuje wartości, wyzwania i nadzieje, które kształtują życie ludzi z tego w dużej mierze nieznanego zakątka ziemi. W odcinku pierwszym - Bułgaria i Rumunia. Dwa kraje dzielą się wybrzeżem długości 550 km. To obszar o pięknej scenerii, przeważnie nieznanej obcym. Słońce świeci tu 300 dni w roku. Atrakcyjne jest zwłaszcza bułgarskie wybrzeże północne, gdzie woda morska jest wyjątkowo czysta. W latach 30. królowa Rumunii, Maria, miała w miasteczku Bałczik letni pałacyk wraz z otaczającym go pięknym ogrodem botanicznym. Dziś przylądek Kaliakra słynie z przysmaku - małże tu wyławiane uważa się za najlepsze w Morzu Czarnym. 100 km na północ, po rumuńskiej stronie granicy leży Kostanca. Tutejsze kasyno, zamknięte w 1990 roku, jest teraz smutnym symbolem kiedyś kwitnącego miasta portowego. Populacja Konstancy wynosi blisko 300 tysięcy osób. To największe miasto na wybrzeżu Morza Czarnego, a także najstarsze uzdrowisko morskie w kraju. Konstanca rozwijała się szybko w XIX wieku, ale podupadła w ostatnich czasach. Populacja Bułgarii to 7 milionów ludzi, a długość wybrzeża - 330 km. Święty Iwan jest największa wyspą bułgarską na Morzu Czarnym, ma powierzchnię 1 km kwadratowego. Rumuńska Delta Dunaju to raj dzikiej natury i habitat ponad 300 gatunków ptaków. Delta to labirynt jezior, lagun i mokradeł. 18:05 LUDZKIE ŚCIEŻKI. ODC. 7 WIETNAM, DROGI KRÓLÓW (THE PATH OF MEN EP. 7 VIETNAM, THE ROAD OF THE KINHS) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Donat Lefebvre, Jeremie Saint Jean Seria dokumentalna, która łączy odkrycia geograficzne, historyczne, kulturowe i socjologiczne z mitycznymi drogami eksplorowanymi przez poszukiwaczy przygód lub przez cywilizacje i wędrownych kupców. Przedstawia perspektywę rozwoju cywilizacji na przestrzeni kilkuset lat i odzwierciedla ewolucję przyrody i ludzkości na całym świecie. W siódmym odcinku poznamy drogi królów prowadzące przez Wietnam. Historia Wietnamu zaczęła się 5000 lat temu. Kraj ten był chińskim protektoratem lub lennem, potem francuską kolonią. Niepodległość zdobył dopiero w połowie XX wieku. Najpierw był podzielony na dwa kraje, ale zjednoczył się w 1975 roku. W drugiej połowie lat osiemdziesiątych komunistyczny Wietnam rozpoczął proces liberalizacji gospodarki. Mimo długiej historii jest młodym państwem, które łączy tradycyjną kulturę z nowoczesnością. Razem odkryjemy ten szybko rozwijający się kraj. Korzenie Wietnamu sięgają ludu Viet zasiedlającego deltę Mekongu. Podróż rozpoczynamy w zatoce. Rzeka wciąż pozostaje ważnym szlakiem komunikacyjnym. Ludzie mieszkają i handlują na łodziach. Lud Viet zrodził się z miłości królowej Ho Ko i smoka Lak Long Kwana. Owocem ich pożycia było 100 dzieci. Nie można łączyć wody z ogniem. Ho Ko i smok postanowili się rozstać. Pięćdziesięcioro dzieci podążyło w góry za matką, pięćdziesięcioro za ojcem do morza. Ci ostatni założyli w delcie Czerwonej Rzeki królestwo Van Lang. Wietnamczycy uważają, że ta legendarna dynastia sprzed pięciu tysięcy lat dała początek ludowi Viet. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - HOLANDIA. BEZ POŚPIECHU (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i wybitne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. Holandia należy do najgęściej zaludnionych państw w Europie. To kraj tradycyjnych wiatraków i nowoczesnych turbin wiatrowych, kraj zakorzeniony w tradycji, a jednocześnie otwarty na awangardę. Wygoda i spokój mieszkańców są tak samo ważne, jak szacunek wobec przyrody. 20:10 RADIOAKTYWNE MIASTO (EMBITTERED CITY) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Tatyana Detig Zdjęcia: Alexander Detig Film dokumentalny będący zapisem dziennikarskiego śledztwa. Film został nakręcony na Ukrainie, w Czarnobylu. 26 kwietnia 1986 roku doszło tu do wybuchu w miejscowej elektrowni atomowej. W wyniku awarii skażeniu uległ obszar ponad 130 000 km kwadratowych terenu na pograniczu Białorusi, Ukrainy, Rosji. Doszło do bezpośredniej emisji radioaktywnego pyłu grafitu oraz uranu z wnętrza uszkodzonego reaktora do atmosfery i otoczenia elektrowni. Ta radioaktywna chmura rozprzestrzeniła się po całej Europie. W efekcie skażenia ewakuowano i przesiedlono ponad 350 tysięcy osób. 21:15 BARBARA WŁODARCZYK ZAPRASZA - MATKI DO WYNAJĘCIA. SUROGATKI NA UKRAINIE. Magazyn, 8 min, Polska, 2021 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Rodzą cudze dzieci. Głównie Amerykanów, Szwedów czy Chińczyków. Za donoszenie ciąży dostają po kilkanaście tysięcy dolarów. Mowa o surogatkach na Ukrainie, którą niektórzy nazywają dosadnie fabryką dzieci dla świata. Legalną. O swoim filmie "Matki do wynajęcia. Surogatki na Ukrainie" Barbara Włodarczyk rozmawia z Piotrem Pogorzelskim. 21:20 MATKI DO WYNAJĘCIA. SUROGATKI NA UKRAINIE Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2021 Reżyseria: Barbara Włodarczyk Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Szymon Kowalski, Witalij Kowalenko Rodzą nieswoje dzieci. Głównie cudzoziemców. Amerykanów, Szwedów czy Chińczyków. Za donoszenie ciąży dostają po kilkanaście tysięcy dolarów. Mogą za to kupić dom, albo wysłać własne dziecko do dobrej szkoły. Dlatego bez ogródek nazywają to pracą. Mowa o surogatkach na Ukrainie, nazywanej przez niektóryche fabryką dzieci dla świata. Wedłyg szacunków ukraińskie matki zastępcze rodzą na zamówienie ok. 4 tysięcy niemowląt rocznie. O sprawie stało się głośno w czasie pierwszej fali pandemii, kiedy do internetu trafiło nagranie z jednej z kijowskich klinik. Widać na nim dziesiątki niemowląt urodzonych przez surogatki. Wszystkie tygodniami czekały na odbiór, bo genetyczni rodzice nie mogli po nie dotrzeć z powodu zamkniętych granic. Wywołało to duży rezonans i sprowokowało dyskusje na temat istoty surogacji. Pojawiły się zarzuty wobec bogatych zachodnich klientów, którzy wykorzystują tragiczną sytuację ukraińskich kobiet. Film pokazuje przyczyny surogacji i kontrowersje, jakie wzbudza. Odpowiada na pytanie, dlaczego Ukraina stała się Mekką matek zastępczych dla zagranicznych par. Bohaterkami są surogatki, które już urodziły, albo dopiero czekają na rozwiązanie. Kobiety pokazują jak żyją, szczerze opowiadają o motywach swojej decyzji, o tym, jak wygląda nabór matek zastępczych i rozstanie z dzieckiem, które nosi się przez 9 miesięcy pod sercem. Autorzy filmu pokazali też kliniki wspomagania rozrodczości i agencje werbujące surogatki. Dotarli do miejsc, które rzadko komu udaje się sfilmować, jak laboratorium embriologii. Opowiedzieli niezwykłe historie, np. o małej Bridget, której wyrzekli się amerykańscy rodzice, kiedy dowiedzieli się, że dziecko urodzone przez surogatkę jest niepełnosprawne. Dotarli do zwolenników i przeciwników surogacji. 22:20 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA SPRZEDAWCY DYWANÓW W BAKU Reportaż, 24 min, Polska, 2004 Autor: Barbara Włodarczyk Reportaż z Baku - miasta, które leży na pograniczu Europy i Azji. W azerbejdżańskiej stolicy zawsze ścierały się i walczyły o prym dwie kultury i tradycje. Tu obok dziewczyn w jeansach można zobaczyć kobiety w czadorach, a obok nowoczesnych biurowców - średniowieczne minarety. Bohaterem jest 27 letni Elczin - sprzedawca słynnych azerbejdżańskich dywanów i upominków. Sklep, w którym pracuje, mieści się na bakijskiej Starówce, gdzie można poczuć prawdziwą atmosferę świata orientu. Kamera towarzyszy Elczinowi w domu, w pracy, kiedy targuje się z klientami, podczas spotkania z kolegami w czajchanie, czyli typowo wschodniej herbaciarni, w czasie muzułmańskiej modlitwy i wieczorem w nocnym klubie na pokazie orientalnego tańca brzucha. 22:55 ZAPACH RAJU CZ. 1 (ZAPACH RAJU) Film dokumentalny, 51 min, Polska/Niderlandy (Holandia), 2004 Scenariusz: Mariusz Pilis, Marcin Mamoń "Zapach Raju" jest filmem, w którym odbywamy podróż po pograniczu islamu i naszej, zachodniej kultury. Autorzy zabierają nas do Pakistanu, Afganistanu, Czeczenii, Iraku i Kataru. Jest to "film drogi" ukazujący zachodzące w świecie przemiany z drugiej strony, widziane oczami ludzi wychowanych i głęboko tkwiących w kulturze islamu. Czy świat ten ewoluuje, czy reaguje na coraz szybciej zachodzące zmiany? Jak ludzie widzą dzisiaj samych siebie po tragedii 11.09.2001? W jaki sposób tradycjonaliści czy wspólnoty feudalne wchłaniają nowoczesny świat? Czy współpracują z nim, czy wciąż pozostają nań zamknięte? Wreszcie, czy islam i Zachód "prą z całą siłą kursem na zderzenie cywilizacji"? 23:55 ZIELONA KARTA 20 Telenowela dokumentalna, 22 min, Polska, 2002 Scenariusz i reżyseria: Sławomir Grunberg, Jarosław Sypniewski Muzyka: Michał Sęk, Urszula Dudziak, Mika Urbaniak Opowieść o losach trzech rodzin z różnych stron Polski, które wylosowały "zieloną kartę" i decydują się na emigrację do USA. 00:20 NOTACJE: ŁUCJA KOSSAKOWSKA. FARBY OD DZIADKA Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2015 Łucja Kossakowska, ur. 1928 r w Błoniu koło Warszawy, scenografka, malarka, uczestniczka powstania warszawskiego, absolwentka Wydziału Scenografii Akademii Sztuk Pięknych. Współpracowała z wybitnymi reżyserami - Wilamem Horzycą, Kazimierzem Dejmkiem w Teatrze Narodowym w Warszawie, z Andrzejem Łapickim realizowała wiele spektakli fredrowskich, projektowała scenografię dla Warszawskiej Opery Kameralnej. 00:35 LUDZIE Z BAGIEN Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Piotr Sadziński Zdjęcia: Anna Sadzińska Biebrzański Park Narodowy to największy obszar chroniony w Polsce. Symbioza przyrody i ludzi została na tym terenie zachwiana. Rolnicy zaprzestają koszenia bagiennych łąk i wypasu zwierząt, w efekcie czego bagna zarastają. W tej sytuacji tysiące ptaków mogą stracić swój dom, w tym także wodniczka - mały szary ptak zagrożony wyginięciem w skali całego świata. Jego największa populacja w Unii Europejskiej żyje właśnie w tym miejscu. Biebrzański Park Narodowy to także raj dla rydzyków, czajek, batalionów, bocianów, żurawi i innych ptaków. Dokument "Ludzie z bagien" przedstawia zapaleńców, którym mocno leży na sercu ochrona przyrody. Bohaterowie filmu: Małgorzata Górska i Krzysztof Górski realizują swoje marzenia o zachowaniu piękna naszego kraju dla przyszłych pokoleń. Zamieniwszy wielkomiejskie wygody na surowe życie w zgodzie z naturą, walczą o dziką przyrodę, o ochronę naturalnego środowiska doliny między Narwią i Biebrzą. Małgorzata Górska jest czynnie zaangażowana w działalność organizacji ekologicznej - Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków. Kiedy z wykorzystaniem unijnych funduszy miało powstać lotnisko koło Tykocina między Biebrzą a Narwią, jeździła nawet z petycją do Parlamentu Europejskiego do Brukseli. Razem z innymi zagorzałymi bojownikami udało się jej zmienić decyzję polskiego rządu w sprawie Rospudy. W San Francisco w Kalifornii odebrała Nagrodę Goldmanów, zwaną ekologicznym Noblem. Krzysztof Górski stara się zarazić miłością do dzikiej przyrody córkę Julię, która mieszka w mieście i jeszcze chodzi do szkoły, ale jest już świadoma konieczności walki o ochronę środowiska naturalnego dla przyszłych pokoleń. Wydaje się, że ta walka o dziką przyrodę jest na pierwszy rzut oka przegrana od samego początku. Czy można bowiem powstrzymać rozwój cywilizacji? Czy kiedy na szali stawiamy życie małego szarego ptaka i wygodę ludzi, ten pierwszy w ogóle się liczy? 01:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - DODANE DO MAPY PAMIĘCI Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Dodane do Mapy Pamięci. W roku 1864 w czasach największych carskich represji wobec Polaków zaangażowanych w Powstanie Styczniowe, właściciel majątku Lejno koło Sosnowicy, przy wiejskiej świątyni postawił krzyż z napisem Pamięci Jana Bogdanowicza, rozstrzelanego 7 marca 1863 roku w Lublinie. Bogdanowicz to jeden z liderów zrywu na Lubelszczyźnie pojmany i rozstrzelany przez Rosjan. Przez lata władze carskie chciały przymusić Liniewskiego do usunięcia krzyża, a przynajmniej napisu. Ten utracił majątek, ale nie uległ. Krzyż ścięły dopiero wojska carskie w czasie walk I Wojny Światowej. Od lat upominamy się o jego powrót do Lejna. I wreszcie mamy szansę na realizację tego pomysłu. Zapomniana bitwa. Zapomniana bitwa to jedna z tych, które stoczone zostały na osi drogi żelaznej Warszawa - Petersburg. To wątek powstańczych dziejów zupełnie nierozpoznany przez historyków. Kolej i telegraf stanowiły dwa elementy taktycznej przewagi Rosjan i tylko nieliczni z powstańczych liderów rozumieli, że zniszczyć je, to pozbawić wroga silnych atutów. Rozpoznajemy wydarzenie z 27 i 28 stycznia 1863 roku, które rozegrało się w okolicach Łochowa. Udało się już odkryć bardzo szeroko pojęty teren bitwy. Teraz przyszła pora na szczegółowe badania. 02:00 UWOLNIĆ MOTYLA Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2012 Reżyseria: Joanna Frydrych Poruszający dokument Joanny Frydrych przedstawia historię Katarzyny Rosickiej - Jaczyńskiej, zmagającej się przez 12 lat ze stwardnieniem zanikowym bocznym. Dziś wiadomo, że ostatecznie przegrała tę nierówną walkę. Katarzyna Rosicka - Jaczyńska jest autorką książki, w której opowiada o własnych doświadczeniach, wspomina o tym jak losowe wydarzenia podzieliły jej życie. Pisze o sobie jako o kobiecie biznesu, właścicielce agencji modelek. Z drugiej jednak strony jako o osobie zamkniętej w swoim ciele pełnym niemocy. "Uwolnić motyla" to film o niezwykłej kobiecie i o nadprzyrodzonej woli przetrwania. Kiedyś cały świat leżał u jej stóp, miała pieniądze, urodę i sławę. Potem przyszła choroba. Stwardnienie zanikowe boczne zabija średnio po czterech latach, ale bohaterka filmu żyje z tym dwanaście lat. Ta choroba nie daje szans na jakikolwiek ruch, a ona cały czas jest niezwykle aktywna. Nie może wymówić ani jednego słowa, ale napisała książkę, która stała się bestsellerem. Jak się jej to wszystko udało, o tym będzie mowa w dokumencie. 02:55 SPOSÓB NA KRYZYS Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Ivo Kardel Zdjęcia: Maciej Domagalski Muzyka: Piotr Lutyński, Małgorzata Tekiel, Amina Dargham Miejsce akcji filmu dolumentalnego to wieżowiec na Czerniakowie, w warszawskiej dzielnicy Mokotów. Czas akcji: współcześnie. Bohaterem tego ciekawego i miejscami zabawnego filmu jest p. Wojciech Kosiorek, dozorca z 26 - letnim stażem, mający pod swoją opieką łącznie trzy budynki. Dokument przedstawia codzienną pracę pana Wojtka, jego relacje i rozmowy z lokatorami, a także jego poglądy na życie, politykę oraz na światowy kryzys gospodarczy, który wybuchł jesienią 2008 r. Lokatorzy wieżowca swoimi troskami i radościami dzielą się z życzliwym i zawsze pogodnym panem Wojtkiem, który w przeciwieństwie do innych nigdy nie narzeka ani na kryzys, ani na swój los, choć ma trudną i niewdzięczną pracę. Mimo wielu obowiązków, które wykonuje już od wczesnych godzin rannych, zawsze znajduje czas na wysłuchanie problemów mieszkańców, zawsze służy im pomocą i radą. Blok 56 został zbudowany na początku lat 70. ubiegłego wieku, jest usytuowany u zbiegu ulic Czerniakowskiej i Bartyckiej. Z dachu piętnastopiętrowego budynku rozpościera się widok na Stadion Narodowy, kominy elektrociepłowni Siekierki oraz znajdujący sie tuż pod blokiem Kopiec Czerniakowski, który powstał z gruzów zburzonej Warszawy podczas II wojny światowej. Od 2004 roku nazwany Kopcem Powstania Warszawskiego.