TVP Historia Poniedziałek, 27.09.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 27 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1605 - bitwa pod Kircholmem; 1939 - powołanie Służby Zwycięstwu Polski; 1959 - wizyta Chruszczowa w USA; 1991 - zmarł Stefan Kisielewski; 07:25 CZAS HONORU - POWSTANIE - ODC. 8 "KANAŁY" Serial wojenny, 45 min, Polska, 2014 Reżyseria: Jan Hryniak Scenariusz: Jarosław Sokół Aktorzy: Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Jakub Wesołowski, Maciej Zakościelny Jest czwarty tydzień sierpnia 1944 roku. W kwaterze na Starówce, załamany po stracie syna Krawiec wydaje rozkazy. Bronek dostaje zadanie sprowadzenia posiłków czekających w Kampinosie. Władek ma wzmocnić jedną z barykad, która przygotowuje się na niemieckie natarcie. Michał zdobywa dla Słowińskiego morfinę, która pozwoli mu dalej funkcjonować. Pluton Bronka przygotowuje się do morderczego przejścia kanałami na północ, na Żoliborz. Pabst odwiedza Rainera i zwierza się, że spotkał kobietę swojego życia. Dla Celiny opieka Pabsta jest coraz bardziej niebezpieczna. 08:40 NORWID. ŚWIATŁO I MROK Film dokumentalny, 48 min, Polska, 1998 Reżyseria: Krzysztof Bukowski Scenariusz: Tomasz Jastrun Zdjęcia: Jacek Mierosławski, Ryszard Jaworski Wykonawcy: Tomasz Jastrun Aktorzy: Krzysztof Kolberger "Cyprian Norwid był jak przybysz z innej planety, który znalazł się w nie swoim czasie, w nie swoim miejscu. Kiedyś powiedział o sobie:"Dzisiejszej Polski obywatelem nie jestem. Tylko trochę przeszłej i dużo przyszłej". Wyprzedził swój czas, a czas takich rzeczy nie wybacza i zawsze jakoś się mści. Norwid jest autorem niezwykłego wiersza:"Jak dziki zwierz przyszło nieszczęście do człowieka". Wiersza o tym, że artysta ma tę szansę, ma ten dar, aby z nieszczęścia tworzyć temat i że wtedy to nieszczęście traci na wadze. On o tym wiedział, pięknie o tym pisał, ale jednocześnie nie potrafił z tej wielkiej mądrości w pełni skorzystać." To słowa Tomasza Jastruna jednego z autorów filmu, który stanowi próbę przedstawienia biografii Cypriana Kamila Norwida. O poecie mówią także: Juliusz Gomulicki, Tomasz Łubieński i Czesław Miłosz. Po raz pierwszy ujawnione zostaną nieznane sensacyjne szczegóły z życia Norwida. Poznawczy charakter filmu wzbogaca interesująca forma: bogata ikonografia, materiały archiwalne, wizje lokalne miejsc związanych z życiem poety: Paryż, Głuchy i wiele innych. 09:45 "SENSACJE XX WIEKU" - ASTROLOG (ASTROLOG) Dokument fabularyzowany, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Krzysztof Pieczyński, Marek Kalita, Robert Wabich, Tomasz Schimscheiner, Mirosław Neinert, Tomasz Dedek W kolejnym odcinku "Sensacji XX wieku" dramatyczne losy niemieckiego astrologa Wilhelma Wulffa, uwolnionego z obozu koncentracyjnego, który został następnie doradcą Reichsführera SS Heinricha Himmlera. Powszechnie znane zainteresowanie hitlerowców astrologią i okultyzmem przejawiało się na różnych polach - od poszukiwań antycznych artefaktów po stawianie horoskopów. W swoich działaniach i podejmowanych decyzjach najwyżsi rangą ludzie Hitlera często mieli kierować się tym, co było pisane im w gwiazdach. Ten fakt postanowił wykorzystać Wilhelm Wulff, który wspólnie z masażystą Felixem Kerstenem, ryzykując życie, wykorzystywał słabość nazistowskich przywódców do prowadzenia własnej gry, umiejętnie kierując postępowaniem Himmlera i podejmowanymi przez niego decyzjami. Dzięki temu mógł uratować tysiące więźniów obozów koncentracyjnych. W tym odcinku wystąpili m.in.: Krzysztof Pieczyński (w roli Wulffa) i Marek Kalita (jako Himmler). 10:35 DZIKA PRZYRODA BLISKIEGO I ŚRODKOWEGO WSCHODU - PÓŁWYSEP ARABSKI KRAINA ZŁUDZEŃ (ARABIA - LAND OF ILLUSION) Film dokumentalny, 52 min, Niderlandy (Holandia), 2014 Reżyseria: James Hemming Wykonawcy: Aleksandra Biernacka Odc. 5 Półwysep Arabski to przede wszystkim pustynie, a wśród nich jeden z największych na świecie piaszczystych obszarów Rub Al - Chali. Żyje tu jednak zaskakująca liczba zwierząt. To dom dla oryksów, które zostały ocalone przed wyginięciem, dzięki staraniom rządu Omanu. Raz do roku, monsuny przynoszą chmury nad południowo - wschodnie wybrzeże, które na kilka miesięcy zamienia się w oazę zieleni. 12:15 ZAKLĘTY DWÓR - ODC. 7/7 BRACIA Serial przygodowo - historyczny, 56 min, Polska 1976 Reżyseria: Antoni Krauze Scenariusz: Andrzej Wydrzyński Występują: Krzysztof Jasiński, Olgierd Łukaszewicz, Roman Wilhelmi, Danuta Kowalska, Andrzej Żarnecki, Jerzy Binczycki, Aleksandra Karzyńska, Gustaw Lutkiewicz, Wiesław Gołas, Jan Nowicki, Wiesław Wójcik, Janusz Paluszkiewicz i inni W nocy, kiedy maziarz - starościc czeka na Juliusza, Horawa podpala przyzamkowe zabudowania. W płomieniach zostaje córka starościca. Przybywają ludzie, ale tylko Czorgut odważa się wejść w ogień na ratunek. Zebrani przy pożarze opowiadają potem, że uratował go upiór - duch starościca. Bulij tymczasem zaprasza hrabiego Zygmunta na spotkanie z bratem. O północy hrabia przybywa do zaklętego dworu. Mikołaj Żwirski, który w przebraniu maziarza przygotowuje rewolucję, tłumaczy bratu wydarzenia z przeszłości. Zjawia się również Juliusz. Hrabia Zygmunt zgadza się zastąpić Jadwidze ojca, a Juliusz zostaje jej narzeczonym. Starościc Mikołaj wyrusza do leśnego oddziału spiskowców. Razem z nim jedzie Czorgut. 13:25 LUDZIE Z POCIĄGU Dramat, 91 min, Polska 1960 Reżyseria: Kazimierz Kutz Scenariusz na podstawie opowiadania Mariana Brandysa "Chłopiec z pociągu": Marian Brandys i Ludwika Woźnicka Zdjęcia: Kurt Weber Muzyka: Tadeusz Baird Aktorzy: Jerzy Block, Maciej Damięcki, Danuta Szaflarska, Andrzej May, Janina Traczykówna, Aleksander Fogiel, Bogdan Baer, Małgorzata Dziedzic, Zdzisław Karczewski i inni Trzeci, po "Krzyżu Walecznych" i "Nikt nie woła", film fabularny w dorobku Kazimierza Kutza, nagrodzony Srebrnym Żaglem na MFF w Locarno w 1961 r. Stosunkowo drobny epizod z wojennej rzeczywistości, zawarty w zaledwie parogodzinnym przedziale czasowym, staje się dla reżysera pretekstem do nakreślenia kilku wyrazistych portretów psychologicznych ludzi postawionych w skrajnie dramatycznej sytuacji: w obliczu śmierci. W takich okolicznościach ujawnia się w człowieku to, co najbardziej autentyczne, jego prawdziwy charakter. Tylko nieliczne jednostki wychodzą godnie z takiej próby. W filmie Kutza, którego akcja rozgrywa się jesienią 1943 r. , próbie tej zostają poddani pasażerowie pociągu, który przybywa na małą stacyjkę Koriany. Okazuje się, że dwa ostatnie wagony trzeba odczepić, bo pękły osie. Pasażerowie z tych dwóch wagonów muszą czekać na następny pociąg osobowy, który przybędzie dopiero nazajutrz. Ale wkrótce przez stacyjkę ma przejeżdżać towarowy. Paskarze upijają policjanta kolejowego, aby móc zatrzymać zbliżający się skład. Pijany żandarm gubi gdzieś karabin i nie rozumiejąc o co chodzi wzywa telefonicznie SS. Twierdzi, że na stację napadli partyzanci. Razem z pociągiem towarowym na dworzec przybywają SS - mani. Podczas rewidowania pasażerów znajdują karabin. Ponieważ nikt nie chce się do niego przyznać, ustawiają wszystkich w szeregu i co piątą osobę wyciągają na rozstrzelanie. Masakra wydaje się nieunikniona. Sytuację wyjaśnia zawiadowca, który przyprowadza pijanego policjanta kolejowego. 15:05 DZIKA KANADA CZ. 3 SERCE LĄDU (WILD CANADA THE ETERNAL FRONTIER) Film dokumentalny, 52 min, Austria, 2014 Reżyseria: Brian Leith, Jeff Turner W tym odcinku filmowa podróż po środkowej i północnej Kanadzie, miejscach ogromnego bogactwa krajobrazów. Rozległe lasy, łąki, niezliczone jeziora i niezwykła rozmaitość gatunków fauny i flory. Dla Europejczyków, którzy przybyli tu w XVII wieku, borealne lasy iglaste i prerie wydawały się dziewicze, ukształtowane wyłącznie przez matkę naturę. Historia Kanady jest jednak pełna niespodzianek. Pod koniec marca na łąkach i preriach południowego Saskatchewan odbywa się niezwykły spektakl. Przed przybyciem samic - samiec preriokura bażanciego stroszy piórka, walcząc o miejsce w hierarchii. To swoisty konkurs tańca. Zwycięzca zajmie najlepszą pozycję, by samice zobaczyły go pierwszego. Preriokury rok po roku wykonują swoje tańce godowe w tym samym miejscu. Fakt ten jest świetnie znany innym mieszkańcom otwartej przestrzeni. Od tysięcy lat ludzie zamieszkiwali prerię razem z jej fauną. Członkowie plemienia Czarnych Stóp wciąż wykonują tradycyjny taniec, inspirowany wiosennymi zachowaniami preriokurów ptaków, na które zresztą często polują. Na długo przed przybyciem Europejczyków, ludy Kanady rozwinęły cywilizację opartą na głębokiej wiedzy o tej krainie i jej faunie. Czarne Stopy stosowały również praktyki, które przekształcały środowisko. W 1691 roku angielski podróżnik Henry Kelsey był jednym z pierwszych Europejczyków, przemierzających Kanadę Południową, który poznał ten wyjątkowy krajobraz prerii. Towarzysze z plemienia Assinboinów zapewne opowiadali Kelseyowi o bogatych terenach łowieckich na rozległych, trawiastych równinach. Nie był jednak przygotowany na widok, którego miał być świadkiem. Widok stad bizonów, liczących do 4 milionów sztuk! Bizony to olbrzymie, silne stworzenia o agresywnej naturze. Od tysięcy lat w sercu Kanady ludzie żyli razem z dzikimi stworzeniami. Jeśli zapewnimy przyrodzie przestrzeń, której potrzebuje, będzie się rozwijać i nadal nas zadziwiać. 17:05 POLSKIE PAŃSTWO PODZIEMNE 1939 - 1945 Film dokumentalny, 62 min, Polska, 2002 Reżyseria: Andrzej Sapija Scenariusz: Andrzej Sapija Zdjęcia: Henryk Janas Wykonawcy: Maria Staszewska, Kazimierz Łodziński, Władysław Bartoszewski Film dokumentalny "Polskie Państwo Podziemne" w odróżnieniu od innych produkcji filmowych poświęconych okresowi II wojny światowej skupia się nie tylko na działaniach wojennych, ale ma ambicję objęcia i opisania całości unikatowego w skali europejskiej zjawiska tamtego okresu, jakim w rzeczywistości okupowanej Polski lat 1939 - 45 były struktury cywilne, administracyjne, polityczne tworzące Polskie Państwo Podziemne (PPP). Mowa jest więc w tym filmie m. in. o strukturach administracyjno - politycznych Delegatury Rządu na Kraj, o tajnym nauczaniu, tajnej prasie i wydawnictwach, działaności Rady Pomocy Żydom "Żegota", podziemnym wymiarze sprawiedliwości i programie "działań przyszłościowych". O fenomenie Polskiego Państwa Podziemnego mówią świadkowie, uczestnicy tamtych wydarzeń, m. in. Maria Dmochowska, Maria Staszewska, Krystyna Grostal, Kazimierz Łodziński, Józef Garliński i Władysław Bartoszewski. W dyskusji uczestniczą także historycy, zarówno polscy, jak i zagraniczni: Andrzej Ajnenkiel, Janusz Tazbir, Norman Davies (Wielka Brytania) i Bernd Martin (Niemcy). 18:45 CZAS HONORU - POWSTANIE - ODC. 9 'NOC POŚLUBNA" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2014 Reżyseria: Jan Hryniak Scenariusz: Jarosław Sokół Aktorzy: Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Jakub Wesołowski, Maciej Zakościelny Pierwsze dni września 1944, Stare Miasto powoli chyli się ku upadkowi. Jastrząb raportuje Krawcowi o tragedii na Starówce. Jeśli Krawiec nie wyda rozkazu o przedarciu się z odsieczą, dzielnica padnie. Radiostacja powstańcza odbiera sygnał z Londynu. Armia Krajowa została uznana za organizację kombatancką. Powstańcy z Kompanii Specjalnej stacjonują w teatrze w Śródmieściu. Michał przysyła do Bronka specjalistę od szyfrowanych wiadomości, Fibonacciego. Może wreszcie uda się złamać szyfr Inżyniera. Wilk obwieszcza wszystkim, że nazajutrz bierze ślub z Mileną. Władek zgadza się na przeniesienie dziewczyny do jego plutonu. Odbywa się piękne wesele. 19:40 PRASA DONOSI - PRZESTĘPCZOŚĆ W II RP Felieton, 4 min, Polska, 2021 Scenariusz: Magdalena Majewska "Prasa donosi" to cykl krótkich programów filmowych. Ich celem jest przedstawienie II Rzeczpospolitej z perspektywy codziennej prasy, która ukazywała się w Polsce, w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Gazeta Łódzka, Kurjer, Echo, Kurjer Lwowski - żelaznym łomem zabił kolegę, który mu odbił dziewczynę, niewidomy otruł własna żonę. Tragiczne losy kobiety, która poślubiła kalekę. Dosypał arszeniku do herbaty. Porwał dziecko, bo żona chciała z nim się rozwieść. 16 - latka zabiła nożem 83 - letnią kobietę! Historie kryminalne w gazetach. Sposób relacjonowania, podawanie pełnych nazwisk, adresów ofiar i sprawców, szczegółowe opisywanie przebiegu zbrodni. Komentarz historyka - dlaczego przedwojenne gazety tak szczegółowo opisywały historie kryminalne? Czy był to sposób na przyciągnięcie czytelnika? Skąd popyt na sensację? Jak przed wojna były chronione dane osobowe? 19:50 WZDŁUŻ RUROCIĄGU (POTRUBI / PIPELINE) Film dokumentalny, 116 min, Rosja/Niemcy/Czechy, 2013 Reżyseria: Vitaly Mansky Scenariusz: Vitaly Mansky Na całej rozpiętości gazociągu transsyberyjskiego wiodącego przez Rosję, Czechy oraz Niemcy, pracują i mieszkają ludzie. Vitaly Mansky, kierując się wzdłuż gazociągu, ukazuje kojejne sceny z ich życia codziennego. Po drodze trafia między innymi na wesele w Chabarowsku, ludzi wędkujących w zamarźniętej syberyjskiej rzece oraz mszę odprawianą w niesprawnym wagonie kolejowym. Podchodzi z szacunkiem do filmowanych ludzi, który twórzą portret prowincjonalnej Rosji. Mimo ogromnego bogactwa, jakie przepływa przez gazociąg tuż obok, sami nie mają z niego prawie żadnych korzyści. 22:00 SPÓR O HISTORIĘ - REŹ HUMAŃSKA Dysk./wywiad/debata, 28 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller(Prowadzący) W 1768 roku, podczas konfederacji barskiej, w okolicach Kijowa i Bracławia, wybuchła krwawa rebelia, której przewodzili Maksym Żeleźniak i Iwan Gonta. Powstanie ogarnęło także Podole i Wołyń. Kozacy i ruskie chłopstwo atakowało miasta, polską szlachtę, kler katolicki i Żydów. W Humaniu - według różnych szacunków - hajdamacy zamordowali około 20 tysięcy Polaków i Żydów. Rzeź humańska - rzeź ludności polskiej i żydowskiej. Jak rebelianci weszli do miasta? Ile osób znalazło tu schronienie? Jaka jest skala ofiar? Czy Koliszczyzna i Rzeź humańska były zaplanowane przez Rosję, jako narzędzie depolonizacji Ukrainy? Odpowiedź Stanisława Augusta Poniatowskiego. Jakie stanowisko wobec rebelii zajmuje Katarzyna II? Kiedy przystępuje do tłumienia rozruchów? Co dzieje się z pojmanymi przywódcami? Skutki koliszczyzny; liczba ofiar. Koliszczyzna była badana już podczas Sejmu Wielkiego. Do jakich wniosków dochodzą posłowie? Goście: dr Przemysław Gawron - Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, dr Adam Danilczyk - Instytut Historii PAN 22:35 A WIĘC WOJNA - /27/ Reportaż, 4 min, Polska, 2019 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska 27 września. Środa. Przez całą noc Warszawa jest ostrzeliwana przez niemiecką artylerię. Stolica broni się ostatkiem sił. Miejscami dochodzi do walk na bagnety. Miasto płonie. Brakuje żywności i leków. Beznadziejna sytuacja zmusza obrońców do podjęcia rokowań z Niemcami. Prowadzą je generał Tadeusz Kutrzeba, pułkownik Aleksander Pragłowski i kapitan Tadeusz Wojciechowski. O godzinie 1.00 generał Walerian Czuma wydaje rozkaz: Zarządzam z dniem 27 września godzina 12.00 całkowite zawieszenie działalności bojowej. Należy wyjąć miny z dróg. Uwolnieni zostają jeńcy niemieccy. Zostali skierowani przez most kolejowy obok Cytadeli na szosę radzymińską. Puszczono ich w kierunku pozycji niemieckich. Oficerów przewieziono samochodami. Liczba rannych szacowana jest na 36 tysięcy, w tym 20 tys. ludności cywilnej. W Warszawie powstaje konspiracyjna Służba Zwycięstwu Polski. Dowódcą Głównym zostaje generał Michał Tokarzewski Karaszewicz "Torwid". W przyszłości przekształci się ona w Armię Krajową. 22:45 STALIN I TROCKI - WALKA NA ŚMIERĆ I ŻYCIE (STALIN - TROTSKY, A BATTLE TO DEATH) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2014 Reżyseria: Marie - Laurence Rincé Meksyk. 20 sierpnia 1940 roku. Trocki zostaje uderzony czekanem w głowę i umiera. Wraz z jego śmiercią kończy się 20 - letni pojedynek w ścisłym gronie najwyższych przywódców ruchu komunistycznego. Stalin w końcu eliminuje swojego wieloletniego rywala. Obie główne postacie rewolucji, Stalin i Trocki, nie cofnęły się przed niczym, aby zdobyć władzę absolutną. Ich pojedynek był starciem dwóch skrajnie różnych osobowości. Pierwszy to syn gruzińskiego szewca, drugi żydowski intelektualista. Pierwszy metodyczny, przewidujący człowiek; drugi, rzutki i entuzjastyczny umysł. Pierwszy cyniczny intrygant; drugi idealista. Był to ideologiczny pojedynek dwóch wizji komunizmu; pojedynek polityczny, pojedynek o władzę, a przede wszystkim pojedynek na śmierć i życie. Eliminując Trockiego, Stalin ostatecznie osiągnął najwyższy urząd i ugruntował swoje miejsce w historii. 23:50 ŚLADAMI ESKULAPA - ŚWIST STRZAŁ IM KUL Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Scenariusz: Wiktor Szymborski, Paweł F. Nowakowski Wykonawcy: Paweł Nowakowski (prowadzący), Wiktor Szymborski (prowadzący) W tym odcinku opowiadamy o medycynie pola walki. 00:20 SZEROKIE TORY. MODA Reportaż, 23 min, Polska, 2010 Autor: Barbara Włodarczyk "W Moskwie są teraz takie same butiki jak na całym świecie. Tyle tylko, że bardziej bogate i wyszukane niż na Zachodzie. Bo zamożni ludzie w Rosji nie rozumieją zachodniego ascetyzmu!" Autorką tych słów jest Julia Dalakian - jedna z czołowych projektantek mody w Moskwie. Przez kilka lat pracowała na Zachodzie, między innymi dla znanego włoskiego krawca Roberto Cavallego. Dziś ma swój salon w rosyjskiej stolicy. Ubiera kobiety biznesu, gwiazdy i żony bogatych Rosjan. Moskwa to raj dla rynku mody. Bo po kilku dekadach deficytu, kiedy eleganckie kreacje były nieosiągalnym symbolem Zachodu, zamożne Rosjanki chcą mieć wszystko co naj. I nie żałują na to pieniędzy. W rosyjskiej stolicy mają swoje butiki wszyscy liczący się krawcy świata. Jest to jeden z największych znaków czasu i przemian Moskwy. Reportaż przedstawia jeden dzień z życia Julii Dalakian. Projektantka pokazuje swój butik, casting modelek, modny klub, bogate sklepy i siermiężny bazar. Poznajemy też jej córkę (studentkę dyplomacji), która jak większość młodych moskwianek nie ma już żadnych kompleksów wobec Zachodu. 01:35 "SENSACJE XX WIEKU" - ASTROLOG (ASTROLOG) Dokument fabularyzowany, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Krzysztof Pieczyński, Marek Kalita, Robert Wabich, Tomasz Schimscheiner, Mirosław Neinert, Tomasz Dedek W kolejnym odcinku "Sensacji XX wieku" dramatyczne losy niemieckiego astrologa Wilhelma Wulffa, uwolnionego z obozu koncentracyjnego, który został następnie doradcą Reichsführera SS Heinricha Himmlera. Powszechnie znane zainteresowanie hitlerowców astrologią i okultyzmem przejawiało się na różnych polach - od poszukiwań antycznych artefaktów po stawianie horoskopów. W swoich działaniach i podejmowanych decyzjach najwyżsi rangą ludzie Hitlera często mieli kierować się tym, co było pisane im w gwiazdach. Ten fakt postanowił wykorzystać Wilhelm Wulff, który wspólnie z masażystą Felixem Kerstenem, ryzykując życie, wykorzystywał słabość nazistowskich przywódców do prowadzenia własnej gry, umiejętnie kierując postępowaniem Himmlera i podejmowanymi przez niego decyzjami. Dzięki temu mógł uratować tysiące więźniów obozów koncentracyjnych. W tym odcinku wystąpili m.in.: Krzysztof Pieczyński (w roli Wulffa) i Marek Kalita (jako Himmler). 02:30 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - NAJDŁUŻSZA BITWA Magazyn, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony najdłuższej bitwie wojny - bitwie o Atlantyk.