TVP Historia Czwartek, 30.09.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 30 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1938 - został zawarty układ monachijski; 1946 - zapadł wyrok Trybunału Norymberskiego; 1955 - aktor James Dean zginął śmiercią tragiczną; 07:00 CZAS HONORU - POWSTANIE - ODC. 11 "BRATNIA POMOC" Serial wojenny, 45 min, Polska, 2014 Reżyseria: Jan Hryniak Scenariusz: Jarosław Sokół Aktorzy: Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Jakub Wesołowski, Maciej Zakościelny Zdziesiątkowana kompania Krawca broni resztką sił domu na Czerniakowie. Niemcy przypuszczają już trzeci atak. Wszyscy wiedzą, że przy tak niewielkim uzbrojeniu powstańcy długo się nie utrzymają. Z kompanii odłącza się na chwilę Bronek, który wyrusza na poszukiwanie tajemniczego mieszkańca z domu na Wilanowskiej. W siedzibie radia, Michał znów odbiera nietypowy sygnał. Podejrzewa, że są to instrukcje dla sowieckich agentów. Namawia umierającego z bólu Słowińskiego, by spróbował odkodować szyfrowaną informację. Rainer zastanawia się, gdzie ukryć archiwum. Pabst jednak wydaje się nieobecny i prosi kolegę o cyjanek dla siebie i swojej ukochanej Hilde. 07:50 W KOTLE HISTORII - ODC. POKÓJ TORUŃSKI. Z MALBORKA DO KRÓLEWCA Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) 19 października 1466 roku został zawarty w Toruniu II pokój toruński pomiędzy Polską a Zakonem Krzyżackim, kończący wojnę trzynastoletnią. Na cześć króla polskiego i wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego w Dworze Artusa wydano ucztę. Jan Długosz w swoich kronikach nie wspomina, jakie dania serwowano podczas tej uroczystości, ale Łukasz Modelski prowadzący program "W kotle historii" trochę nam odkryje tajniki kuchni krzyżackiej. Przepisy pochodzą z wydanej pod koniec XV wieku "Królewieckiej Książki Kucharskiej" zawierającej 33 przepisy. Pierwszą potrawą jest kura na zielono, a drugą rybny pasztet en croute. 08:30 KAZIMIERZ LESKI Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2016 Reżyseria: Małgorzata Brama Opowieść o legendarnym asie polskiego wywiadu, powstańcu warszawskim, honorowym obywatelu Warszawy i Izraela, pułkowniku Kazimierzu Leskim ps. "Bradl". Film oparty jest m.in. na autentycznych relacjach ostatnich żyjących żołnierzy Batalionu "Miłosz", podkomendnych Kazimierza Leskiego oraz jego przyjaciół i najbliższej rodziny. 09:45 SENSACJE XX WIEKU - WOJNA POLSKO - BOLSZEWICKA 1920 ROK Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2001 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Zdjęcia: Adam Sikora Aktorzy: Krzysztof Globisz, Tadeusz Malak Odtworzenie biegu wydarzeń, które sprawiły, że armie bolszewickie doszły na odległość 20 kilometrów od Warszawy w 1920 roku. 10:50 BITWA NIEMEŃSKA 1920 Film dokumentalny, 62 min, Polska, 2020 Reżyseria: Stefan Skrzypczak Scenariusz: Stefan Skrzypczak Film opowiada o bitwie nad Niemnem, decydującej bitwie wojny polsko - bolszewickiej, stoczonej w dniach 20 - 26 września 1920 roku. Był to drugi zasadniczy sukces militarny wojska polskiego w kontrofensywie przeciw Armii Czerwonej, po Bitwie Warszawskiej. (Film zrealizowany w ramach konkursu dla OTV.) 12:05 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - IMPERIUM ZŁA. REAKTYWACJA Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) Związek Sowiecki rozpadał się na naszych oczach. Zbudowanie nowych stosunków z Moskwą zdawało się realne. Ale dziś to już jest zamierzchła przeszłość. Rosyjską strategię analitycy określają dobitnie: Wszystko jest wojną. O strategii Kremla mówią m.in. Marek Budzisz - ekspert ds. Rosji oraz Witold Jurasz - ekspert ds. polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. 12:40 CZARNE CHMURY - ODC. 3/10 - ZAWIŚĆ Serial przygodowy, historyczny, 50 min, Polska 1973 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Ryszard Pietruski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Leonard Pietraszak, Ryszard Pietruski, Edmund Fetting, Stanisław Niwiński, Tadeusz Białoszczyński, Anna Seniuk, Janusz Zakrzeński, Jerzy Zelnik, Artur Młodnicki, Mariusz Dmochowski, Józef Nalberczak, Bronisław Pawlik, Mieczysław Stoor, Joanna Kostusiewicz, Elżbieta Starostecka W kuźni zjawiają się elektorscy rajtarzy. Nieunikniona w tej sytuacji potyczka kończy się szczęśliwie dla uciekinierów. Pułkownik Dowgird i Kacper, przebrani w zdobyczne mundury, ruszają w dalszą drogę. Pilno im na dwór królewski, ale nie mogą puścić płazem jawnej niesprawiedliwości. Stają w obronie chłopa, zabieranego siłą do elektorskiego wojska. Wybawiony z opresji nieszczęśnik zaprasza ich na ślub i wesele. Uroczystość zakłóca pojawienie się rajtarów kapitana Knothego. Dowgird zwycięża w pojedynku, rozwścieczony Knothe z zemsty podpala wioskę. Pułkownik ze swoim wiernym wachmistrzem szukają schronienia we młynie, gdzie nieoczekiwanie zjawia się ich drugi prześladowca, rotmistrz Zaremba. Niegdyś przyjaciel pana Krzysztofa, dziś dowódca ścigającego go oddziału dragonów, staje do pojedynku z pułkownikiem Dowgirdem. 17:05 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA - ARCHITEKCI - ZBIGNIEW KARPIŃSKI, BOHDAN PNIEWSKI Reportaż, 12 min, Polska, 2021 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa, Zuzanna Elbert - Stelmach Muzyka: Filip Kuncewicz Wykonawcy: Andrzej Dobosz (prowadzący) Cykl poświęcony życiu kulturalnemu w czasach PRL. Przewodnikiem po tych czasach jest Andrzej Dobosz, felietonista, krytyk literacki, autor książek: "Pustelnik z Krakowskiego Przedmieścia", "Generał w bibliotece" oraz "Z różnych półek". Każdy odcinek opowiada o innym bohaterze czy miejscu. Bohaterami tego odcinka są architekci: Zbigniew Karpiński i Bohdan Pniewski. 17:20 CI CHOLERNI POLACY. LOTNICTWO POLSKIE 1939 - 1945 - ODC. 4 WYSPY OSTATNICH NADZIEI Film dokumentalny, 13 min, Polska, 2020 Reżyseria: Grzegorz Styła Scenariusz: Marek Szczepanek Wykonawcy: Krzysztof Mroczkowski (prowadzący) Wraz z kapitulacją Francji, na rozkaz generała Sikorskiego, Wojsko Polskie uciekając przed armią niemiecką ewakuowało się do Wielkiej Brytanii przeróżnymi drogami, często pod ostrzałem samolotów i okrętów nieprzyjaciela. 17:40 KORNEL Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Kuciński Scenariusz: Piotr Kuciński Zdjęcia: Mirosław Basaj Ostatni wywiad telewizyjny z Kornelem Morawieckim, w którym oprócz podsumowania działaności opozycyjnej okresu PRL, pojawiają się wątki osobiste. Kornel Morawiecki to twórca Solidarności Walczącej, Marszałek Senior Sejmu RP VIII kadencji, kawaler Orderu Orła Białego. W filmie chronologicznie zostały przedstawione wydarzenia: wiec na Placu Defilad w Warszawie w 1956 roku, strajk studentów w marcu 1968 roku, masakra na Wybrzeżu w 1970 roku, czerwiec 1976, stan wojenny, powstanie Solidarności Walczącej w 1982 roku, deportacja Kornela Morawieckiego w 1988 roku, obrady Okrągłego Stołu w1989 roku. W filmie wykorzystano materiały archiwalne. 18:35 MARZYCIELE - WACŁAW FELCZAK Dysk./wywiad/debata, 23 min, Polska, 2021 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Kolejnym bohaterem programu z cyklu "Marzyciele" jest Wacław Felczak, historyk, znawca tematyki węgierskiej, podczas wojny organizujący ruch kurierów na trasie Budapeszt - Warszawa. Po 1945 kontynuował działalność kurierską, m.in. pomagając w ucieczce przywódców PSL z komunistycznej Polski. W 1948 roku został skazany na dożywocie. Po 1956 podjął pracę naukową w Instytucie Historii UJ. Pochowany na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem. 19:05 CZAS HONORU - POWSTANIE - ODC. 12 "WARSZAWA" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2014 Reżyseria: Jan Hryniak Scenariusz: Jarosław Sokół Aktorzy: Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Jakub Wesołowski, Maciej Zakościelny Na Czerniakowie sytuacja staje się krytyczna. Nawet gdy powstańcy otrzymują wsparcie ogniowe z drugiej strony Wisły, uderza ono w pozycje Polaków, a nie w Niemców. Podczas ostrzału Janek zostaje ranny. Władek próbuje wymóc na Siergiejewie kolejny desant berlingowców. Orlicki chwali Michała za złamanie szyfru używanego przez Armię Czerwoną. Niestety, nie traktuje tej informacji poważnie, ponieważ została ona uzyskana od Niemca. Michał ma zgodę na przeniesienie na Czerniaków. Ostatnią noc w Śródmieściu spędza z Halszką. Rainer dostaje rozkaz likwidacji obozu przejściowego. Nakazuje Woźniakowi osobiście nadzorować transport więźniów do innych placówek. W tej chwili interesuje go już tylko archiwum. Władek informuje Bronka, Bolka i Janka o koniecznym odwrocie z Czerniakowa. Część rannych trzeba ewakuować na praską stronę. Pomimo odniesionych ran Janek chce walczyć dalej. Bronek ma przeprawić się na praską stronę z rannymi i tam na terenach kontrolowanych przez Armię Czerwoną organizować polskie podziemie. Gdy zapada zmrok, Siergiejew stara się wyprowadzić grupę rannych powstańców do łodzi, aby przeprawić się na praską stronę Wisły. Podczas próby przedarcia się do rzeki, eskorta zostaje ostrzelana przez Niemców. O świcie niedobitki grupy lądują na drugim brzegu Wisły. Między Bronkiem a Siergiejewem dochodzi do decydującej rozmowy. Na barykadzie ochraniającej właz kanałowy, Ruda i Władek chcą wziąć ślub. Żołnierze z Czerniakowa ewakuują się kanałami do Śródmieścia. 19:50 PRASA DONOSI - UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE W II RP Felieton, 5 min, Polska, 2021 Scenariusz: Magdalena Majewska Tematem kolejnego odcinka są ubezpieczenia społeczne. Przypomnimy organizację służby zdrowia, wprowadzenie rent i emerytur, omówimy też reformę ubezpieczeń społecznych z 1933 roku i jaki był realny dostęp obywateli do opieki medycznej. 20:50 A WIĘC WOJNA - /30/ Reportaż, 4 min, Polska, 2019 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska 30 września. Sobota. W Warszawie obrońcy składają broń w wyznaczonych miejscach. Prezydent Stefan Starzyński apeluje do mieszkańców, aby oddawali broń i amunicję, którą mają u siebie. Wprowadza także zakaz poruszania się po ulicach między godziną 19:00 a 5:00. Zakazana została także działalność partii i organizacji politycznych. W Warszawie działają 23 sklepy sprzedające żywność. Jest to przede wszystkim chleb, ryż, masło, smalec, cukier i mąka. Trwa porządkowanie Warszawy. Miasto jest zniszczone w 12 procentach. Internowany w Rumunii prezydent Rzeczypospolitej Ignacy Mościcki podpisuje akt rezygnacji z zajmowanego urzędu. Jego miejsce zajmuje Władysław Raczkiewicz. Prezydent przyjmuje dymisję rządu generała Felicjana Sławoja Składkowskiego. Stanowisko premiera, ministra spraw wojskowych i ministra spraw wewnętrznych obejmuje generał Władysław Sikorski. Pierwszy rząd Rzeczypospolitej na uchodźstwie rozpoczyna urzędowanie w paryskim hotelu "Regina". Został uznany przez 51 państw. Nie uznały go Niemcy, Związek Sowiecki, Słowacja, Estonia, Łotwa, Litwa i Afganistan. Nad Helem samoloty niemieckie zrzucają ulotki wzywające obrońców do poddania się. Od rana artyleria niemiecka ostrzeliwuje pozycje polskie od Chałup po Jastarnię. Rejon Umocniony Hel dowodzony przez komandora Włodzimierza Steyera broni się. 21:00 GIGANCI HISTORII - ODC. 42. STANISŁAW LEM. ŻYCIE I TWÓRCZOŚĆ W CZASACH WYŚCIGU NA ORBITĘ. Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (pProwadzący) Studiował medycynę, miał zadatki na naukowca i inżyniera, ale jego powołaniem okazała się literatura. Stanisław Lem to najczęściej tłumaczony polski pisarz, czołowy przedstawiciel nurtu fantastyki naukowej, filozof, futurolog i wielki wizjoner. "Solaris", "Powrót z gwiazd", "Bajki robotów" czy "Opowieści o Pilocie Pirxie" to tylko kilka z jego dzieł, ale łączy je jedno: kosmiczne podróże, próby kontaktu z obcymi i wyzwania przyszłości. Tematy niezwykle aktualne w czasach zimnowojennej rywalizacji USA i ZSRR o to, kto pierwszy umieści na orbicie sztucznego satelitę, wyśle w kosmos człowieka i zatknie flagę na księżycu. To właśnie Stanisław Lem w swoich powieściach przewidział internet, smartfony, e - booki i wirtualną rzeczywistość, jeszcze zanim stały się elementem naszej codzienności. W tym odcinku teleturnieju pytamy o Stanisława Lema, jego życie i twórczość w czasach wyścigu na orbitę. 22:35 GUŁAG - BUDOWANIE IMPERIUM. ODC. 1/3 (GULAG, THE STORY) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2019 Reżyseria: Patrick Rotman Niezwykle ważne polityczne, historyczne, ludzkie i gospodarcze zjawisko XX wieku, GUŁag, represyjny system sowieckich obozów pracy przymusowej, pozostaje w dużej mierze nieznany. Historia GUŁagu jest długa, złożona i pod wieloma względami specyficzna. Seria pokazuje funkcjonowanie GUŁagu od czasów rewolucji z 1917 roku do rządów Gorbaczowa, przez wojnę domową w Rosji, okres wielkiego terroru, II wojnę światową, zimną wojnę i śmierć Stalina. Widzowie dowiedzą się, kiedy i dlaczego ZSRS stworzył system obozów pracy przymusowej, w którym miliony ludzi wykonywały niewolniczą pracę często kończącą się śmiercią. Seria przybliża losy zarówno katów, jak i ofiar na podstawie wcześniej niepublikowanych materiałów archiwalnych i badań znanych historyków i ekspertów. 23:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - OD JUTRA NA OBCZYŹNIE Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Od jutra na obczyźnie Dziś naszą wyprawę zaczynamy od podkrakowskich Staniątek. 800 lat historii zamkniętej za murami klasztoru sióstr benedyktynek. Sprowadził nas tu jeden z najsmutniejszych momentów w historii Polski: upadek Powstania Listopadowego i gorycz Wielkiej Emigracji. Klasztor, skromna z zewnątrz świątynia z czerwonej cegły, ma dziś wnętrze zapierające dech w piersiach. Ale naszym celem jest dziś klasztorna biblioteka. Znajduje się tu pierwszy tom kroniki staniąteckiej z czasu Powstania Listopadowego, a w niej interesująca nas opowieść o korpusie ułanów Karola Różyckiego i jego szlaku bojowym. 00:20 SENSACJE XX WIEKU - WOJNA POLSKO - BOLSZEWICKA 1920 ROK Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2001 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Zdjęcia: Adam Sikora Aktorzy: Krzysztof Globisz, Tadeusz Malak Odtworzenie biegu wydarzeń, które sprawiły, że armie bolszewickie doszły na odległość 20 kilometrów od Warszawy w 1920 roku. 01:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - KURSK CZ. 1 Magazyn, 23 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Pierwsza część odcinka poświęconego bitwie o Kursk.