TVP Historia Sobota, 02.10.2021 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 2 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1938 - zajęcie Zaolzia; 1944 - koniec Powstania Warszawskiego; 1957 - zamknięto tygodnik "Po prostu"; 1968 - zmarł malarz francuski Marcel Duchamp; 07:05 BIBLIA - SAMSON I DALILA CZ. 4 (THE BIBLE - SAMSON AND DALILAH P. 4) Serial biblijny, 45 min, Niemcy/Włochy/Francja/USA, 2000 Reżyseria: Nicolas Roeg Aktorzy: Eric Thal, Elizabeth Hurley, Dennis Hooper, Paul Freeman Cykl filmów ze znakomitą obsadą, opowiadający o głównych postaciach biblijnych. Ziemie Izraelitów od 40 lat okupują Filistyni. Naród wybrany przyjmuje ich jarzmo jako karę bożą za nieposłuszeństwo, aż przychodzi na świat chłopiec, którego Bóg wyznaczył na przywódcę i wyzwoliciela. Rodzice nadają mu imię Samson i na znak przymierza i oddania w służbę Bogu nigdy nie obcinają mu włosów. Samson wyrasta na silnego mężczyznę, nie wie jednak, jak ma wypełnić swą misję. 07:55 ŚLADAMI ESKULAPA - CZARNE JEST CZARNE A BIAŁE JEST BIAŁE Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz: Wiktor Szymborski, Paweł F. Nowakowski Wykonawcy: Paweł Nowakowski (prowadzący), Wiktor Szymborski (prowadzący) W tym odcinku opowiadamy o higienie jamy ustnej. 08:25 WOJOWNICY CZASU - KAWALKATOR, CZYLI JAK UŁOŻYĆ HUSARSKIEGO KONIA Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Największe wiktorie polskiego oręża zawdzięczamy jedynej w swym rodzaju formacji, jaką przez prawie trzy stulecia była husaria. Dziś jej współcześni entuzjaści odtwarzają nie tylko jej przebogate stroje, ekwipunek i broń, ale studiując traktaty kawalkatorów mistrzów ujeżdżania koni z dawnych wieków, układają do swych ćwiczeń i pokazów konie według ich wskazówek. 09:00 TULIPAN - ODC. 5/6 Serial obyczajowy, 60 min, Polska, 1986 Reżyseria: Janusz Dymek Scenariusz: Andrzej Swat Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Jan Monczka, Marta Klubowicz, Anna Milewska, Janusz Bylczyński, Maria Probosz, Artur Barciś, Jerzy Kryszak, Andrzej Gawroński, Krystyna Kołodziejczyk, Krystyna Borowicz, Włodzimierz Kwaskowski Podczas wypoczynkowego pobytu z Anią w Krynicy Tulipana rozpoznaje matka Gosi. Oboje uciekają przed milicją. Ania już wie, że interesy Jurka nie są w porządku. Dziewczyna wraca do rodziców, rodzi dziecko. Tulipan zjawia się w ich domu, daje pieniądze na utrzymanie Ani i dziecka. Zyskuje nawet sympatię jej ojca. Wydobywa ukryte złoto, aby kupić pensjonat. Ojciec Ani przechwytuje pieniądze w decydującym momencie i kupuje pensjonat na swoje nazwisko. Tulipan nakłania go do kolejnych transakcji, aby w końcu umknąć z milionami i z Anią. Młodzi jadą do Warszawy. Ania tęskni do dziecka. Tymczasem Jurek nie próżnuje. Następną jego ofiarą zostaje młodziutka sprzedawczyni sklepowa, Kasia. Jurek pozyskuje jej zaufanie, spędza z nią noc, podprowadza jej klucze i obrabia sklep. Kasia zostaje skazana, trafia do więzienia. Jej brat Zbyszek przysięga Tulipanowi zemstę. 10:05 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - POMORSKA JAGNIĘCINA Magazyn, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Adam Kubiak Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) Co zobaczymy w kolejnej wyprawie kulinarnej Karola Okrasy? Tym razem nasz kucharz wyruszy na Pomorze i zajmie się mięsem jagnięcym. Choć baranina czy jagnięcina kojarzy się przeciętnemu Polakowi raczej z kuchnią Podhala, to na Pomorzu również hodowano owce. Specjalnie wyhodowana rasa owcy pomorskiej była przeznaczona głównie na pozyskanie wełny, ale oczywiście dawni mieszkańcy tej krainy nie gardzili także jej mięsem. Do dziś w Muzeum Kultury Ludowej Pomorza hoduje się dawną rasę owiec. Zachowały się też dawne przepisy oraz przekazy o tym, jak przyrządzano na tych terenach jagnięcinę i baraninę. A jakie potrawy z pomorskiej jagnięciny przygotuje Karol? Zobaczymy potrawę z mielonej pomorskiej jagnięciny, inspirowaną z jednej strony arabskim daniem śniadaniowym - szakszuką, a z drugiej strony włoskim sosem do makaronu po bolońsku, podawanym na obiad. Będzie też zupa wedle danego przepisu, doprawiona pszenicznym piwem i octem piwnym oraz pieczone combry jagnięce w boczku z marynowanymi ogórkami gruntowymi. Jak będą wyglądać takie potrawy? Zobaczymy w programie. 12:50 DZIKIE KRAINY AUSTRALII. WYSPA DIABŁA (AUSTRALIA’S WILD PLACES.) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Peters Moers, Rory Mcguinness Pięcioczęściowa dokumentalna opowieść o dzikich krainach Australii - prastarego kontynentu, pełnego skrajności. Kraju najbardziej jadowitych węży, osobliwych gatunków zwierząt i roślin. Przez dziesiątki tysięcy lat ludzie przystosowywali się tu do życia. Znosili ekstremalne warunki środowiskowe tej nieokiełznanej krainy, by z czasem ją pokochać. Od bujnych lasów deszczowych po spieczone słońcem pustynie i ośnieżone góry. Dzikie piękno tego kontynentu do dziś zachowało się w parkach narodowych. Między Australią a Antarktydą, smagana przez Ryczące Czterdziestki, leży Tasmania - największa i najdziksza wyspa przybrzeżna Australii. Nawet w środku lata silny wiatr zachodni wiejący wokół Antarktyki może przynosić sztormy, a niekiedy opady śniegu. Wyspa trwa tu jednak niewzruszenie, jakby na przekór niszczycielskim żywiołom. Urwiste góry tworzą wyjątkowe środowisko, w którym do dziś przetrwały pozostałości zaginionego świata. Tasmania powstała wskutek ruchu płyt tektonicznych, kiedy 45 milionów lat temu Australia odłączyła się od Antarktydy, co zakończyło rozpad superkontynentu Gondwany. Ponad jedną trzecią powierzchni wyspy zajmują parki narodowe, wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Stare doliny porośnięte lasem deszczowym strefy umiarkowanej zostały objęte ochroną. Duża wilgotność i łagodne temperatury sprawiły, że korony drzew utworzyły niemal w pełni zamknięte sklepienie, funkcjonujące jak dach cieplarni. Wokół rozlegają się głosy dziwacznych zwierząt. W pierwotnym lesie jakby zatrzymał się zegar ewolucji. Żyją tu jedne z najbardziej osobliwych gatunków zwierząt na świecie: składający jaja ssak z dziobem kaczki, czteronogi mięsożerny torbacz o pysku psa i pręgach jak u tygrysa, i wreszcie istny diabeł. Torbacz, który żywi się mięsem, pokrzykuje jak upiór i jest nienasycony jak wampir. Wciąż panuje mit, że diabeł tasmański to dzika bestia, która zaatakuje nas w lesie. Wszyscy tak mówią, ale to nieprawda. Tymczasem na każdej fotografii czy w filmie diabeł tasmański ma otwarty pysk i złowrogo ryczy. W rzeczywistości to bardzo płochliwe zwierzę. Większość ludzi nigdy nie zobaczy go w naturalnym środowisku W 1922 roku na tym niemal dziewiczym obszarze utworzono Park Narodowy Cradle Mountain - Lake Saint Clair, który ciągnie się od bazaltowych szczytów Cradle Mountain po leżące na południu Jezioro Saint Clair. To zupełnie wyjątkowe miejsce. 14:25 RODZINA POŁANIECKICH - ODC. 1/7 PANNA MARYNIA Serial obyczajowy, 77 min, Polska 1978 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza: Andrzej Mularczyk, Bożena Hlebowicz Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Anna Nehrebecka, Andrzej May, Andrzej Chrzanowski, Teresa Lipowska, Jan Englert, Czesław Wołłejko, Bronisław Pawlik, Ewa Żukowska, Ewa Szykulska, Anna Milewska, Andrzej Seweryn, LeonardPietraszak, Alicja Jachiewicz, Lucjan Fogiel, Andrzej Precigs i inni Historia miłości Stanisława Połanieckiego i pięknej Maryni Pławickiej, osadzona w scenerii ziemiańskich dworków i Warszawy z końca XIX wieku. Ekranizacja powieści Henryka Sienkiewicza, cieszącej się swego czasu popularnością wśród czytelników i chłodno przyjętej przez ówczesną krytykę literacką ("Rodzinę Połanieckich" odczytano nawet jako świadectwo kiepskiego stanu ducha po skandalu związanym z jego nieudanym małżeństwem). Historia powtórzyła się niespełna sto lat później - recenzenci krytykowali twórców serialu za dłużyzny, błędy kompozycji i powierzchowność całej opowieści, ale obejrzało go ponad 70 procent dorosłych widzów. "Starałem się stworzyć epicki obraz czasów minionych, bez dopowiedzeń sensów, których u Sienkiewicza nie ma - odpierał zarzuty reżyser. - Nie ukrywajmy, Balzakiem umiłowany przez was Sienkiewicz nie był i obce mu były problemy społeczne, rozważania nad sensem historycznych przemian."Rodzina Połanieckich" to powieść pisana z potrzeby serca, w której mówi się o honorze, godności, o wielkiej trudniej miłości - tak jak je pojmowali ówcześni ludzie". Jest wiosna 1893 roku. Trzydziestoparoletni Stanisław Połaniecki, potomek zamożnej rodziny ziemiańskiej, po studiach za granicą powraca do kraju. Zamierza zająć się kupiectwem jako współwłaściciel Domu Bankowo - Handlowego pragnie rozszerzyć jego działalność. Gromadząc niezbędny kapitał, postanawia odebrać kilkadziesiąt tysięcy rubli pożyczonych przed laty dalekiemu krewnemu, panu Pławickiemu. Przybywa do Krzemienia, majątku rodowego Pławickich, poznaje córkę gospodarza, uroczą pannę Marynię. Między młodymi nawiązuje się nić sympatii. Pławicki nie jest w stanie zwrócić pożyczki, więc Stach opuszcza Krzemień z zamiarem sprzedania długu ciążącego na hipotece majątku. 15:50 MARZYCIELE - JÓZEF OSTAFIN Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Kontynuacja cyklu z 2019 roku, w którym przedstawiono sylwetki Polaków, walczących na różne sposoby o odzyskanie niepodległości Ojczyzny, a następnie budujących odrodzoną Drugą Rzeczpospolitą. Nowa edycja 2021 przedstawia siedemnaście wybranych postaci, podejmujących walkę z okupantem podczas II Wojny Światowej. Kolejnym bohaterem programu z cyklu "Marzyciele" jest Józef Ostafin, pochodzący z Sułkowic k. Krakowa legionista, uczestnik III Powstania Śląskiego, inżynier, poseł, żołnierz AK, członek WiN - u (Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość). We wrześniu 1946 roku został aresztowany przez UB. W pokazowym procesie skazany na karę śmierci. O wykonaniu wyroku rodzina dowiedziała się dopiero po 10 latach. Miejsce jego pochówku do dzisiaj pozostaje nieznane. 16:20 NIEZWYKŁE MIASTA - AMSTERDAM. ODC. 1/3 (SECRET CITIES SERIA 1) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2017 Wykonawcy: Janina Ramirez (prowadząca), Alastair Sooke (prowadzący) Fascynujące historie zabytków sztuki, które ukształtowały trzy olśniewająco piękne miasta. Amsterdam, Sankt Petersburg i Barcelona są odwiedzane przez turystów, którzy spacerują po wydeptanych ścieżkach wokół wielkich galerii, pałaców i placów. Ale w tej serii historyk sztuki Janina Ramirez i krytyk sztuki Alastair Sooke odkrywają istotę każdego miasta w świeży i fascynujący sposób, schodząc z utartych szlaków, odwiedzając wybrane przez siebie zabytki, które ich zdaniem trzeba zobaczyć. W Amsterdamie badają kontrasty w sercu miasta, które podsycały mistrzów takich jak Rembrandt i Vermeer. W Petersburgu odkrywają, w jaki sposób sztuka została wykorzystana do zwiększenia władzy przywódców. W Barcelonie pokazują miasto naznaczone katalońską walką o pełną niezależność. 17:25 SPÓR O HISTORIĘ - WRZESIEŃ 1939. PRZYCZYNY KLĘSKI Dysk./wywiad/debata, 31 min, Polska, 2018 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Grzegorz Łukomski (prowadzący) Jesienią 1939 roku polska armia nie zdołała obronić kraju przed najazdem totalitaryzmu niemieckiego i sowieckiego. Wiele oddziałów uległo rozproszeniu. Brakowało sprzętu. Czy zdecydowały o tym różnice w potencjałach gospodarczych i wojskowych, czy też złe plany obrony Polski przyjęte przez Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego? Może przyczyna tkwiła w braku zagwarantowanej nam pomocy ze strony aliantów zachodnich? Jak przebiegały walki naszej armii z wojskami niemieckimi wówczas, gdy naprzeciwko siebie stawały podobnie wyposażone oddziały? I wreszcie, czy Polska należycie wykorzystała potencjał zbrojeniowy w 1939 roku? 18:00 A WIĘC WOJNA - /32/ Reportaż, 4 min, Polska, 2019 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska 2 października. Poniedziałek. Wchodzi w życie podpisana dzień wcześniej kapitulacja Helu. W nocy obrońcy "samotnego półwyspu" topią amunicję w Bałtyku. Rano żołnierze Rejonu Umocnionego Hel zebrali się w Helu, Jastarni i Juracie. Stąd mieli udać się do niewoli. O godzinie 11:00 do portu wchodzą okręty niemieckie. Podczas trzydziestu dwóch dni obrony zginęło około 50 żołnierzy, 150 odniosło rany. Ponad 3600 obrońców - wśród nich dowódca obrony Wybrzeża admirał Józef Unrug - poszło do niewoli. W oflagu - pochodzący z rodziny niemieckiej admirał Unrug - kontaktował się z Niemcami przez tłumacza. Twierdził, że zapomniał, jak się mówi po niemiecku. Warszawę opuszczają ostatnie jednostki Wojska Polskiego. Stany Zjednoczone uznają rząd polski na wychodźstwie. Rząd polski na wychodźstwie uznaje także Francja. 18:10 WSZYSTKIE PIENIĄDZE ŚWIATA - ODC. 2/4 Serial obyczajowy, 53 min, Polska 1999 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Kotkowski Zdjęcia: Włodzimierz Głodek Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Maciek Stuhr, Radek Elis, Joanna Benda, Agnieszka Pilaszewska, Ewa Wiśniewska i inni Późna jesień 1940 r. Po przyjeździe do Warszawy, Burek, Władek oraz Rysia zamieszkują u ciotki, która robi co może, by całej trójce jak najlepiej zorganizować życie. Po pierwszej lekcji w szkole rezygnują i dzięki znajomości ciotki z prezesem Parcewiczem zatrudniają się jako mechanicy w fabryce "Neptun". Dobrze zarabiają, mają ausweisy. Idylla się jednak kończy. Chłopcy dostają skierowanie do pracy w Monachium. 19:00 GIGANCI HISTORII - ODC. 43. POWSTANIE WARSZAWSKIE Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) W największym zrywie oporu w Europie w czasie II Wojny Światowej zginęło 16 tysięcy żołnierzy i 200 tysięcy cywilów. Powstańcy warszawscy stanęli na ochotnika przeciwko niemieckiej okupacji 1 sierpnia 1944 roku. Marzenie o życiu w wolnej od Niemców i nadciągających Rosjan Polsce było większe niż strach. Przez dwa miesiące warszawiacy walczyli z miażdżącą przewagą wroga. Chcieli żyć normalnie. W tym czasie działały kina i odbywały się spektakle teatralne, na ślubnym kobiercu stanęło 256 par. Dzięki tym ludziom Warszawa przeżyła własną śmierć. Powstanie Warszawskie, które wpłynęło na losy i postawy kolejnych pokoleń Polaków, będzie tematem tego odcinka teleturnieju. 20:00 DYNASTIA TUDORÓW III - ODC. 5/8 (THE TUDORS III, EP. 5) Serial historyczny, 50 min, USA/Kanada/Irlandia, 2008 Reżyseria: Jeremy Podeswa Aktorzy: Jonathan Rhys Meyers, Henry Cavill, Natalie Dormer, Maria Doyle Kennedy Podczas gdy Henryk opłakuje żonę w odosobnieniu, jego przeciwnicy wykorzystują to, by zamordować kilka osób z otoczenia króla. Cromwellowi ciężko pogodzić się z faktem, jak bardzo Kościół anglikański jest podobny do katolickiego... 21:05 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - ZGUBNA URODA KLEOPATRY (CLEOPATRE OU LA BEAUTE FATALE) Film dokumentalny, 104 min, Francja, 2016 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Była piękną inteligentną kobietą, pochodziła z królewskiego rodu, władającego Egiptem od wielu pokoleń. Kleopatra była najsłynniejszą królową starożytności; kobietą zwodniczą i urzekającą. Dowodziła armiami, kochała, mordowała, organizowała szalone zabawy i wzbudzała podziw. Wobec jej urody nikt nie pozostawał obojętny, nawet władcy Imperium Rzymskiego Juliusz Cezar i Marek Antoniusz, którzy byli w niej szaleńczo zakochani. 23:05 BIEGNIJ, CHŁOPCZE, BIEGNIJ (LAUF JUNGE, LAUF (RUN BOY RUN)) Dramat wojenny, 102 min, Niemcy/Polska/Francja 2013 Reżyseria: Pepe Danquart Scenariusz: Heinrich Hadding Zdjęcia: Daniel Gottschalk Muzyka: Stephane Mucha Aktorzy: Andrzej Tkacz, Janette Hain, Rainer Bock, Elizabeth Duda, Zbigniew Zamachowski, Mirosław Baka, Grażyna Szapołowska, Olgierd Łukaszewicz, Przemysław Sadowski, Izabela Kuna Dramat wojenny Pepe Danquarta, zdobywcy Oscara w 1994 r. za krótki metraż "Schwarzfahrer". Za podstawę scenariusza dramatu "Biegnij..." o chłopcu, który ucieka z warszawskiego getta, posłużyła bestsellerowa powieść Uri Orleva, urodzonego w Warszawie w 1931 r. pisarza polsko - żydowskiego pochodzenia. Orlev opisał w swojej książce prawdziwą historię życia Yorama Fridmana, który przeżył wojnę dzięki pomocy Polaków. Akcja rozgrywa się latem 1942 roku. 8 - letni Srulik ucieka z getta w Warszawie i ukrywa się w Puszczy Kampinoskiej. Samotnie walczy o przetrwanie, żywiąc się leśnym runem, małymi zwierzętami i tym, co udaje mu się ukraść z miejscowych ogródków. Kiedy nadchodzi zima, daje mu schronienie pewien Polak, który jednocześnie pomaga małemu Żydowi zmienić tożsamość. I tak Srulik Fridman przeobraża się w polskiego sierotę, Jurka Staniaka. Wkrótce znajduje pracę w gospodarstwie, ale podejrzliwość gospodarzy sprawia, że znowu musi uciekać. Niestety, wpada w ręce gestapowców. Na szczęście i tym razem udaje mu się zbiec i uniknąć rozstrzelania. Ścigającym go oprawcom wymyka się na bagnach. Srulik próbuje przetrwać w kolejnym gospodarstwie, gdzie znajduje zajęcie pomocnika. Wskutek nieszczęśliwego splotu zdarzeń ulega jednak groźnemu wypadkowi. Ze zmiażdżoną w młockarni ręką trafia do szpitala. Lekarz odkrywa, że chłopak jest Żydem i ten znowu musi uciekać. Wciąż ścigany przez gestapo Srulik nie poddaje się, tak bardzo pragnie żyć. Podejmuje różne dorywcze prace w kolejnych gospodarstwach. Wreszcie znajduje dom u rodziny Kowalskich. Dzięki przyjaźni z miejscowym księdzem przyjmuje komunię świętą. Po wojnie trafia do żydowskiego sierocińca. 01:40 POLE CHWAŁY Film dokumentalny, 60 min, Polska, 1989 Reżyseria: Mieczysław Siemieński Scenariusz: Mieczysław Siemieński Zdjęcia: Jerzy Sobociński Wykonawcy: Edmund Lipka Epopeja Samodzielnej Grupy Operacyjnej Polesie, jednostki bitnej, która nie dała się zdemoralizować. Nawet w obliczu końca, nieuchronnej katastrofy, gdy alianci zawiedli, Armia Czerwona zadała nam cios w plecy, gen. Franciszek Kleeberg prowadzi żołnierzy do walki. Stoczy bitwę pod Kockiem, nacierając do wyczerpania amunicji. Obszerny dokument Mieczysława Siemieńskiego opowiada, jak doszło do ostatniej bitwy Września, rozegranej 5 października 1939 r. W filmie zobaczymy maszynopis rozkazu, zdjęcia z walk, również wykonane przez niemieckich fotografów, dokumenty, malarstwo batalistyczne. Kamera przybliża realia pola walki, ukazując obecny, niezmieniony krajobraz stron przemierzanych przez SGO Polesie. Marszrutę i kolejne odsłony starć przybliża szereg map wojskowych.