TVP Dokument Sobota, 01.10.2022 06:00 DZIKA POLSKA - KORYTARZE ŻYCIA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzenie: Tomasz Kłosowski, Artur Tabor Telewizyjna przygoda przyrodnicza, zaskakujące sytuacje, pasjonaci dzikich zwierząt i piękno przyrody. Dzikie puszcze i rozległe nadrzeczne bagna stanowiły większą część przyrody Polski jeszcze tysiąc lat temu, stwarzając idealne warunku do życia dla rysi, wilków czy niedźwiedzi. Na przestrzeni dziejów i rozwoju ludzkiej cywilizacji przybywało miast, zagęszczała się sieć dróg, aż w końcu znacznie zmalał obszar lasów, a bagna zanikły niemal zupełnie. Niegdyś osobniki gatunków mogły się spotykać na przestrzeni tysięcy kilometrów, dzisiaj oddzielone są od siebie nieprzekraczalnymi barierami, stworzonymi przez człowieka. Zanim Polskę na dobre poszatkują autostrady i drogi ekspresowe, trzeba wytyczyć korytarze dla zwierząt, twierdzą naukowcy i ekolodzy. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 5 W STAROPOLSKIEJ ZAGRODZIE Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Gdzie dawniej przechowywano żywność, gdy jeszcze nie było lodówek? Dlaczego stawiano tajemniczą i wysoką konstrukcję na czterech palach obok domu? Jaka potrawa jest naprawdę rdzennie polska? Na te pytania odpowiada Radosław Kotarski, który tym razem odkrywa tajemnice dawnego gospodarstwa wiejskiego. Wciela się w rolę rolnika, sprawdza jak wyrabiano sery i próbuje ustalić, jakie zwierzęta hodowano w staropolskiej zagrodzie. 07:00 NOTACJE - ZDZISŁAW SKWARA. OSTATNIE DNI POWSTANIA Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2007 Autor: Lucyna Smolińska Zdzisław Skwara - jeden z pokolenia "Kolumbów", wybitny artysta śpiewak, w chwili wybuchu wojny 19-letni uczeń warszawskiej szkoły im. Wawelberga i Rotwanda. Autor opisuje swą wrześniową tułaczkę, pobyt w sowieckim łagrze i niemieckim obozie, powrót, wiosną 1940 r., do rodzinnego miasta, scenerię życia w okupacyjnej Warszawie, walkę w powstaniu warszawskim, w szeregach 101. kompanii saperów Zgrupowania "Gozdawy". Przed kamerami zajmująco opowiada o swej artystycznej drodze, m.in. studiach w tajnym konserwatorium, w klasie śpiewu prof. Stanisława Kazury, uczestnictwie w konspiracyjnych koncertach odbywających się w szkołach zawodowych, kawiarniach, kościołach, a także o tych organizowanych pod egidą Rady Głównej Opiekuńczej. W jenieckim stalagu, w którym znalazł się po upadku powstania, kontynuował swoje artystyczne pasje, współtworząc teatr żołnierski. Po uwolnieniu stał się jednym z organizatorów Polskiego Teatru Objazdowego w Hanowerze. Utrwalił barwne sceny z jego działalności, także tamtych, powojennych miesięcy, kiedy tysiące takich jak on niedawnych jeńców stanęło przed dylematem: pozostać na Zachodzie, czy wracać do Polski? Autor wybrał drugie rozwiązanie. Powrócił do Warszawy, gdzie rozwijał z powodzeniem działalność artystyczną i pedagogiczną. 07:10 NOTACJE - ZDZISŁAW SKWARA. Z WARSZAWY DO JENIECKIEGO OBOZU Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2007 Autor: Lucyna Smolińska Zdzisław Skwara - jeden z pokolenia "Kolumbów", artysta śpiewak. W chwili wybuchu wojny miał 19 lat i był uczniem warszawskiej szkoły im. Wawelberga i Rotwanda. Autor opisuje swą wrześniową tułaczkę, pobyt w sowieckim łagrze i niemieckim obozie, powrót, wiosną 1940 r., do rodzinnego miasta, scenerię życia w okupacyjnej Warszawie, walkę w Powstaniu Warszawskim, w szeregach 101. Kompanii Saperów Zgrupowania "Gozdawy". Przed kamerami zajmująco opowiada o swej artystycznej drodze, m. in. studiach w tajnym konserwatorium, w klasie śpiewu prof. Stanisława Kazury, uczestnictwie w konspiracyjnych koncertach odbywających się w szkołach zawodowych, kawiarniach, kościołach, a także o tych organizowanych pod egidą Rady Głównej Opiekuńczej. W jenieckim stalagu, w którym znalazł się po upadku powstania, kontynuował swoje artystyczne pasje, współtworząc teatr żołnierski. Po uwolnieniu stał się jednym z organizatorów Polskiego Teatru Objazdowego w Hanowerze. Utrwalił barwne sceny z jego działalności, także tamtych, powojennych miesięcy, kiedy tysiące takich jak on niedawnych jeńców stanęło przed dylematem: pozostać na Zachodzie czy wracać do Polski? Autor wybrał drugie rozwiązanie. Powrócił do Warszawy, gdzie rozwijał z powodzeniem ukochaną działalność artystyczną i pedagogiczną. 07:25 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 111 LIDZBARK WARMIŃSKI Magazyn, 21 min, Polska, 2018 Reżyseria: Agnieszka Grabarska Scenariusz: Agata Winnicka Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Lidzbark Warmiński leży w malowniczej dolinie dwóch rzek. Nazywany jest warmińską Wenecją - brzegi miasta położonego nad Łyną i Symsarną łączy ponad 20 mostów i kładek. Dzięki temu wiele tutejszych zabytków podziwiać można podczas wycieczki kajakiem lub gondolą. W mieście o ponad 700 - letniej historii zachował się średniowieczny układ urbanistyczny wraz z fragmentami murów obronnych i 4 - piętrową Wysoką Bramą, jedyną spośród trzech dawnych bram wjazdowych. Ponad lidzbarskimi dachami góruje wieża XIV - wiecznego kościoła oraz Zamek Biskupów Warmińskich, jeden z najcenniejszych zabytków architektury gotyckiej w Polsce, w 2018 roku oficjalnie uznany za pomnik historii. Określany jest mianem Wawelu Północy. Przez ponad 400 lat zamek stanowił siedzibę biskupów warmińskich, gościł także wyjątkowe osobistości. Najbardziej znanym mieszkańcem był biskup Ignacy Krasicki. Mieszkał tu także biskup Łukasz Watzenrode - wuj Mikołaja Kopernika, który sprowadził go do Lidzbarka. W przełomowym odkryciu Kopernikowi pomogły czynione tutaj obserwacje nieba. Choć ton nadaje miastu bogata historia i wysokiej klasy zabytki, nie mniejszą uwagę przywiązuje się tu do korzystania z piękna natury. Nic dziwnego, że Lidzbark Warmiński przyjęty został do Cittaslow, czyli międzynarodowej sieci miast dobrego życia. Zanim rozważymy przeprowadzkę, warto odwiedzić go choć na chwilę. Nawet krótki pobyt tutaj staje się relaksującym doświadczeniem. 07:55 PRZYRODNIK NA TROPIE - ODC. 3 - BOCIAN BIAŁY Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz i prowadzenie: Łukasz Bożycki Bohater tego odcinka od wieków żył blisko człowieka. W starożytnym Egipcie był przedstawiany w hieroglifach jako symbol oznaczający duszę, a w mitologii greckiej był wzorem rodzicielskiego poświęcenia. Słowianie zaś wierzyli, że przynosi dzieci, co pewnie było wygodną odpowiedzią na pytania dzieci o to, skąd się wzięły. Gniazda bociana białego często zamieszkują także inni lokatorzy. Czasem są to szpaki, kawki czy pliszki siwe, a niemal z każdym gniazdem nierozerwalnie związane są wróble. Jego bliski krewny - bocian czarny, jest jego zupełnym przeciwieństwem. Żyje w lesie, unikając kontaktu z człowiekiem. 08:25 KOPALNIE W KOSMOSIE (ASTEROID MINING, THE NEW ELDORADO / ASTEROIDES, LE NOUVEL ELDORADO SPATIAL) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Guillaume Lenel Dokument o eksploatacji asteroidów. To dziedzina od dawna uważana za część science fiction, ale jest bliska urzeczywistnienia. Potężni decydenci oraz państwa przygotowują się do tego poważnie, bowiem może to być odpowiedź na rosnące zapotrzebowanie na rzadkie metale, które są niezbędne do naszej rewolucji numerycznej i naszej transformacji energetycznej. W 2018 roku sprzedano miliard czterysta milionów smartfonów. Najnowsze komórki zawierają złożoną mieszankę metali, z których większość to metale rzadkie. W ekranie dotykowym znajduje się ind, w baterii kobalt, za wibracje odpowiada neodym. Dzięki nim smartfony są coraz lżejsze i pojemniejsze. Celem Planetary Resources jest pozyskiwanie bogactw kosmosu dla ludzkości w kosmosie i na ziemi. Planeta cierpi na brak surowców, ale potrafimy zmienić niedobór w obfitość. Jakie kroki wciąż oddzielają nas od nadejścia nowej ery górnictwa? A co ten sen o Eldorado mówi o naszym sposobie wykorzystywania środowiska? Asteroidy zawierają te same bogactwa, które można znaleźć na ziemi, ponieważ są cegłami, z których zbudowane są planety. 6-7 miliardów lat temu Układ Słoneczny był dyskiem gazów i pyłów krążących wokół Słońca. Z czasem te pyły zaczęły się zlepiać, tworząc zalążki planet. Ale część tego materiału utknęła między Marsem a Jowiszem, tworząc Pas Asteroid. Opierając się na tym fascynującym temacie, jakim jest eksploatacja kosmosu, film konfrontuje dwa aspekty naszej cywilizacji: potrzebę odkrywania przyszłych terytoriów oraz sposób radzenia sobie z eksploatacją terytoriów obecnych. 09:25 NAJWSPANIALSZE GÓRY ŚWIATA - ODC. 4 KILIMANDŻARO (WORLD'S GREATEST MOUNTAINS EP. 4 KILIMANJARO) Cykl dokumentalny, 44 min, Australia, 2018 Reżyseria: Jim Greayer, Tom Brisley Miniseria dokumentalna o największych górach na świecie, które należą do najbardziej niebezpiecznych miejsc na ziemi. Cztery szczyty to Mount Everest, najwyższa góra na świecie; Mont Blanc, najwyższy szczyt w Europie Zachodniej i miejsce narodzin współczesnej turystyki górskiej; Kilimandżaro, niesamowity afrykański wulkan, który ma pięć wyjątkowych ekosystemów i czyni wspinaczkę na szczyt lodowcowy najbardziej spektakularną na świecie; i Ben Nevis, najbardziej ekstremalna i niebezpieczna góra w Wielkiej Brytanii. Film zawiera relacje naocznych świadków i ekspertów, opowiadających wiele ciekawych historii, jak dramatyczne pierwsze próby podboju tych szczytów, epickie walki ludzi o przetrwanie, zapierające dech w piersiach cuda natury oraz niezwykła przyroda. odc. 4 Kilimandżaro. Ma wysokość 5895 metrów n.p.m. i jest najwyższą górą Afryki. Z całego świata przybywają chętni, by ją zdobyć. Żyjący u jej podnóża mieszkańcy nazwali ją Wspaniałą Górą. Nie ma drugiej takiej. To najwyższa na świecie wolnostojąca góra. W przeciwieństwie do Mount Everestu czy Mont Blanc, należących do łańcuchów górskich, wznosi się samotnie nad okolicą. Słowo Kilimandżaro przywodzi mi na myśl duszę. Kilimandżaro leży w Tanzanii we wschodniej Afryce. To istniejący od dwóch milionów lat nieaktywny wulkan o powierzchni całkowitej równej powierzchni Kornwalii. 10:20 PIRENEJE - PIĘKNE I DZIKIE (THE WILD BEAUTY OF THE PYRENEES / DIE WILDE SCHÖNHEIT DER PYRENAEN) Film dokumentalny, 44 min, Niemcy, 2020 Film dokumentalny o Pirenejach i tamtejszej dzikiej przyrodzie. To pasmo górskie między Morzem Śródziemnym a Atlantykiem, z ciężko pracującymi mieszkańcami i zachwycającą przyrodą. Od ponad stu lat góry są wyzwaniem dla kolarzy Tour de France, a wąskimi dolinami wije się mały, żółty pociąg. To też raj dla sportów ekstremalnych, niektórzy sięgają tu gwiazd. Pireneje są naturalną granicą między Francją a Hiszpanią, a Andora, jedno z najmniejszych państw w Europie, znajduje się w jej sercu. Eksplorujemy francuskie Pireneje i zapraszamy publiczność na spotkanie z jej mieszkańcami, prowadząc wiejskie życie w kraju o czystej urodzie. Od wybrzeża Morza Śródziemnego po Ocean Atlantycki mijamy wysokie na 3000 metrów góry z nietkniętymi jeziorami, gigantycznymi wodospadami i średniowiecznymi wioskami, w których ludzie prowadzą życie w ścisłym związku z dziką przyrodą. Towarzyszymy kilku bohaterom w ciągu jednego roku. Różne pory roku charakteryzują nietknięty górski krajobraz Pirenejów, a także florę i faunę. Wiosną, latem, jesienią i zimą doświadczamy transformacji tego zadziwiającego krajobrazu i wyzwań, z którymi mierzą się mieszkańcy o każdej porze roku. 11:05 OD MORZA ŚRÓDZIEMNEGO DO AFRYKI POŁUDNIOWEJ - ODC. 8. GÓRA ATHOS (FROM THE MEDITERANEAN TO SOUTH AFRICA / DE LA MEDITERRANE A L'AFRIQUE DU SUD. AU MONT ATHOS) Serial dokumentalny, 6 min, Francja, 2010 Reżyseria: Yannick Charles Seria dokumentalna, która pozwoli poznać szlak od Morza Śródziemnego aż po Południową Afrykę. Athos... Święta Góra... Przez wieki święte miejsce prawosławia, wzgórze, które skrywa grób Matki Bożej. Dziś na legendarnym półwyspie mieszkają jedynie pustelnicy i mnisi. Czas się tu zatrzymał. Ostoja poświęconej modlitwie duchowości, zakazana dla kobiet i zwierząt płci żeńskiej, pozostałość dawnego Bizancjum. Athos nie różni się od reszty Grecji poza tym, że nią nie jest. Flaga, którą wymachuje mnich, należy do Monastycznej Republiki Athos. Nie ma tu dróg, lecz monastyry łączą tysiące ścieżek. Najodważniejszą konstrukcją jest wiszący 200 metrów nad wodą, przypominający średniowieczny zamek, monastyr Simonopetra. Dociera się do niego arkadowym mostem. Po kładkach spacerują mnisi. Niektórzy ukrywają twarze. 11:15 PORTRETY DOKUMENTALNE. S.II - ARKADIUSZ GOŁĘBIEWSKI Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Panorama polskiego dokumentu - portrety twórców, ich droga artystyczna i twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem odcinka jest Arkadiusz Gołębiewski. 11:45 AMAZING GRACE (AMAZING GRACE: ARETHA FRANKLIN) Film dokumentalny, 85 min, USA, 2018 Reżyseria: Alan Elliott Do roku 1971, Aretha Franklin nagrała ponad 20 płyt, zdobyła 5 nagród Grammy i miała 11 "jedynek" z rzędu na listach przebojów. W styczniu 1972 roku, Aretha chce zrobić coś innego. Przyjeżdża do Los Angeles by nagrać płytę z piosenkami które śpiewała w swojej młodości. Aretha Franklin, podczas dwóch styczniowych nocy w 1972 roku nagrywa na żywo w New Temple Missionary Baptist Church w Los Angeles album gospel pt. "Amazing Grace". Śpiewa głównie do afroamerykańskiej publiczności. Towarzyszy jej chór wspólnotowy południowej Kalifornii pod dyrekcją Aleksandra Hamiltona. James Cleveland występuje wraz z Arethą i akompaniuje jej na fortepianie. Aretha wznosi się na wyżyny swego talentu i boskiego daru, oddając hołd swemu Wielkiemu Ojcu, muzyce gospel oraz całej społeczności Ameryki tamtych lat. Ta diva, występując przed entuzjastyczną publicznością, rozgrzewa ich do czerwoności, wyciska łzy i pozostawia trwały ślad w duszy. Takiej muzycznej uczty nie da się zapomnieć. Podczas drugiej nocnej sesji na widowni zagościli m.in. Mick Jagger i Charlie Watts, wokalista i perkusista The Rolling Stones, którzy kończyli właśnie w LA swój album "Exile on Main Street". 13:15 BÓG STWORZYŁ ŚWIAT I DAŁ GO CZŁOWIEKOWI Film dokumentalny, 15 min, Polska, 1989 Scenariusz i reżyseria: Roman Dębski Zdjęcia: Marek Jaworski, Piotr Łukaszewicz, Roman Dębski Muzyka: Henryk Rogala Bohaterem filmu jest przyroda Załęczańskiego Parku Krajobrazowego i przedstawiciel pokolenia, które umiało współżyć z przyrodą w zgodzie i harmonii. Ludwik Mencwel - cytatem z Biblii określa swój stosunek do natury, której cząstkę stanowi. Współczesny człowiek burzy równowagę i harmonię przyrody proponując w zamian świat betonu i dymiących kominów. 13:35 DO STUDZIANNEJ Film dokumentalny, 14 min, Polska, 1960 Reżyseria: Stanisław Grabowski Scenariusz: Wacław Biliński Zdjęcia: Anatol Fidek, Marceli Matraszek, Kazimierz Mucha Muzyka: Edward Pągowski Film etnograficzny o tradycjach artystycznego rzemiosła ludowego, które coraz częściej staje się już tylko reliktem. Temat potraktowany jest jako barwna opowieść, której tłem jest malowniczy krajobraz regionu opoczyńskiego. Odpust św. Michała w Studziannej (łódzkie). 13:55 MACIERZYŃSTWO W ŚWIECIE ZWIERZĄT - ODC. 1 MALUCHY (ANIMAL MUMS. BABIES) Cykl dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Alice Keens-Soper Serial BBC Worldwide prezentuje matki i macierzyństwo w świecie zwierząt. Matki, niezastąpione w życiu każdego z nas. Wśród zwierząt odgrywają równie wyjątkową rolę. Przed nami opowieść o najsilniejszej więzi w świecie przyrody. Od narodzin młodych do osiągnięcia przez nie samodzielności. Poznamy najbardziej niesamowite matki w świecie zwierząt. Od pierwszych chwil po narodzinach między matką a potomstwem tworzy się magiczna więź. Samica pomaga maleństwu stawiać pierwsze kroki. Potrafi wykarmić zgłodniałą czeredkę i wszelkimi sposobami będzie ochraniać swoje młode. Niezwykła relacja między matką a jej potomstwem, najsilniejsza więź w świecie zwierząt, istnieje już od porodu. Jagnię za chwilę pozna najważniejszą owcę w swoim życiu - matkę. Samice królika zwykle porzucają swoje młode po czterech tygodniach, by ponownie się rozmnażać. W pierwszym dniu po narodzinach młoda żyrafa potrafi nie tylko chodzić, ale i galopować. 14:50 SEKRETNE ŻYCIE PSÓW CZ. 1 NAJLEPSZY PRZYJACIEL CZŁOWIEKA (THE SECRET LIFE OF DOGS (1/3) MAN'S BEST FRIEND) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Michael Massey Trzyczęściowa opowieść dokumentalna BBC Worldwide o naszych czworonożnych przyjaciołach. W każdym odcinku prawdziwe historie. Poznamy psy rasowe i kundelki. Ich spacery, domowe rytuały, dzikość, którą mają w naturze. Psy to przyjaciele, ale niektóre ciężko pracują, są szkolone. Inne większość czasu na kanapie. Te niezwykłe stworzenia towarzyszą człowiekowi od tysięcy lat. Psy - lojalne, skore do zabaw, kochające, wierne. Nic dziwnego, że to najlepsi przyjaciele człowieka. Nawet jeśli są potomkami dzikich drapieżców. W jaki sposób groźny wilk z czasem stał się ulubionym czworonogiem, który zamieszkał w naszym domu? By odpowiedzieć na to pytanie, prezentujemy najbardziej niezwykłe historie z całego świata. Najnowsze odkrycia pozwolą nam lepiej zrozumieć, w jaki sposób pies stał się naszym przyjacielem, nieocenionym współpracownikiem i ukochanym członkiem rodziny. W tym odcinku, sprawdzimy dlaczego pies stał się najlepszym przyjacielem człowieka. Naukowcy dowodzą, że psy są podobne do nas w znacznie większym stopniu, niż moglibyśmy sądzić. Szacuje się, że na świecie żyje dziś około miliarda psów. Pozwoliliśmy, by uczestniczyły w naszym życiu znacznie aktywniej niż jakiekolwiek inne zwierzę. A przecież psy są bezpośrednimi potomkami naszego niegdyś największego wroga - wilka! Wskutek ewolucji psy przeobraziły się z drapieżników w domowych milusińskich. Jak pies stał się najlepszym przyjacielem człowieka? Czworonożnych ulubieńców możemy wybierać spośród ponad czterystu ras. Z najnowszych badań wynikają ciekawe dane. Niezależnie od rasy więź między człowiekiem a psem zawsze jest wyjątkowa. Psy potrafią nas zrozumieć, umieją komunikować się z nami i przystosowywać do naszego stylu życia. Dzięki temu stały się naszymi przyjaciółmi. I podobnie jak my, łakną towarzystwa. Najlepszy przyjaciel człowieka wciąż pozostaje niezastąpiony. Opiekuńczy, zwinny, mądry. 15:50 NASZE POCHODZENIE - ODC. 2 ROLA POŻYWIENIA (ORIGINS OF US 2 GUTS) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2011 Reżyseria: Sacha Baveystock Seria popularno - naukowa, badająca anatomiczne zmiany, które dały nam i naszym przodkom przewagę nad innymi reprezentantami fauny. Jedzenie sprawia, że zachowujemy się dziwnie. Wpływa nawet na relacje z płcią przeciwną. To, w jaki sposób szukaliśmy pożywienia i jak je trawiliśmy, nie tylko wpłynęło na budowę naszego ciała, ale i wzmocniło nasz sukces jako gatunku. 16:50 SIMON REEVE W AMERYCE PÓŁNOCNEJ ODC. 3 (NORTH AMERICA WITH SIMON REEVE / THE AMERICAS WITH SIMON REEVE: SERIES) Serial dokumentalny, 54 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Chris Mitchell Autor i poszukiwacz przygód, Simon Reeve wyrusza w kolejną podróż, tym razem do Ameryki Północnej. Odnajduje rozległy i zróżnicowany kontynent, z lodowcami, pustyniami i dżunglami, gdzie istnieje wielkie bogactwo obok zupełnej biedy, podziałów politycznych i ludzkich dramatów. Będziemy wraz z nim podziwiać piękno Gór Skalistych i surowy blask lasów zachodniego wybrzeża kontynentu. Spotkamy kowbojów z Montany, stojących w obliczu niepewnej przyszłości i rdzennych mieszkańców Gwatemali, migrujących na północ w poszukiwaniu lepszego życia. Simon, wygrzewając się w meksykańskim słońcu i drżąc w Arktyce, przetestuje temperaturę naprawdę fascynującego kontynentu. W tej części wyprawy podróżuje po Kalifornii, pięknym stanie na Zachodnim Wybrzeżu. To obszar pełen olbrzymich dystansów i kontrastów. Taki widok warto chronić. Zagrożony suszą i pożarem. Prędkość płomieni jest zdumiewająca. Tu jest jak na Dzikim Zachodzie. To jedno z najbogatszych miejsc na świecie. Można przyjechać tu z niczym i zrobić wielką karierę. Rosną tu sekwoje, najwyższe i najstarsze drzewa na Ziemi. Kalifornia Północna to malowniczy krajobraz, w który wpisane są typowe, amerykańskie miasteczka. 18:00 POLSKIE DZIEDZICTWO S.II - SEZON 2 ODC. 2 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski, Kamil Szymański W drugim sezonie programu "Polskie Dziedzictwo" przybliżona zostanie widzom zapomniana historia polskiej spuścizny na Litwie, Łotwie i Estonii, oraz w Rumunii i Mołdawii, W stosunku do poprzedniego sezonu cyklu autorzy pragną poszerzyć spektrum omawianych tematów. Oprócz zamków, pałaców czy kościołów, zamierzają także więcej opowiedzieć o wybitnych Polakach, wodzach i ich bitwach. 18:35 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 2. MAGIA Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Seria podróżnicza, niemająca wiele wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Serbowie, Bośniacy czy Bułgarzy są notorycznie przesądni i nigdzie ten strach przed zjawiskami nadprzyrodzonymi nie jest bardziej namacalny niż na Bałkanach. Ludzie zajmujący się magią wołoską (Vlah) są nazywani ostatnią generacją wiedźm i liczą ponad 30 tysięcy wyznawców, pomimo najlepszych prób serbskich mediów, by przedstawiać ją jako zacofaną i brutalną. Inną tradycją na Bałkanach są Kukeri - czyli wytwórcy tradycyjnych masek mających odstraszać złe demony na wschodzie Bułgarii. Zwrócimy również uwagę na liczną mniejszość Romów w Macedonii (około 50 - 200 tysięcy osób), którzy słyną ze swoich mistycznych rytuałów. Wraz z Leną wybierzemy się w podróż do tego tajemniczego świata. 19:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 150 CZĘSTOCHOWA Magazyn, 21 min, Polska, 2019 Reżyseria: Agnieszka Grabarska Scenariusz: Michał Piedziewicz Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor W tym odcinku odwiedzamy Częstochowę - miasto, do którego przybywa najwięcej pielgrzymów w Polsce. Jasnogórski klasztor zbudowali paulini sprowadzeni tu w roku 1382. Swój obecny kształt kompleks osiągał przez wieki, choć większość zabudowań klasztornych wzniesiona została w wieku XVII. Wśród kaplic otaczających świątynię szczególnie znacznie ma kaplica Matki Bożej. Aby w niej modlić przed Cudownym Obrazem, w mury klasztoru wstępowali najświetniejsi goście. W mieście warto też zobaczyć Park imienia Stanisława Staszica, który powstał w połowie XIX wieku. Ciekawe są też trzy kameralne muzea. Oddział Muzeum Częstochowskiego poświęcony jest ludności żydowskiej, licznie zamieszkującej niegdyś miasto. Niewielkie muzeum upamiętnia Halinę Poświatowską; mieszkanie poetki, która się tutaj urodziła i spędziła dzieciństwo oraz młodość, odwiedza wielu fanów, którzy uwielbiali ją między innymi za przejmującą "Opowieść dla przyjaciela". Pasjonatów zabytków industrialnych zainteresuje Muzeum Produkcji Zapałek - w jego zaniedbanych dziś murach czeka gotowy do uruchomienia kompletny stuletni zestaw maszyn. To jeden z punktów na Szlaku Zabytków Techniki województwa śląskiego i unikat na skalę światową. Miejscową atrakcją jest też ławeczka, gdzie można przysiąść u boku pewnej znanej postaci - to Marek Perepeczko, najsłynniejszy polski harnaś, niezapomniany odtwórca roli Janosika. Aktor właśnie w Częstochowie spędził ostatnie lata życia. 19:40 MIESZCZANIE ŻYWIECCY - JOANNA Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Jankowski Seria składa się z dwunastu filmów poświęconych ludziom mieszkającym w Żywcu. To opowieść o tradycji, ciągłości pokoleniowej i o pracy, która w Żywcu uważana jest za coś, co tworzy człowieka. W poszczególnych odcinkach cyklu poznamy żywieckie rodziny mieszczańskie i góralskie, które międzypokoleniowo kultywują tradycję, nawet, jeśli rozumieją ją trochę inaczej niż ich poprzednicy. Joanna Zając - Slapniar to malarka pochodząca ze starej żywieckiej rodziny. W swojej twórczości eksploruje wątki związane z przodkami i tradycją mieszczan żywieckich. Prowadzi artystyczne warsztaty dla dzieci. Na podstawie starych zdjęć i pamiątek tworzy serię malarską. 20:10 UCIECZKA NA SREBRNY GLOB Film dokumentalny, 91 min, Polska, 2021 Historia realizacji, przerwania i dokończenia po latach filmu Andrzeja Żuławskiego "Na Srebrnym Globie", opowiedziana w kontekście historyczno - filmowo - psychologiczno - politycznym, a także metafizycznym. Piętrowa historia, która przy każdym kolejnym podejściu odsłania nowe konteksty. W 1975 roku Andrzej Żuławski, kontrowersyjny reżyser wizjoner, rozpoczął pracę nad filmem "Na Srebrnym Globie", pierwszym w historii polskiego kina epickim filmem science - fiction, imponującym zarówno pod względem warstwy artystycznej, jak i produkcyjnej. Zaangażowanie w ten wymagający i futurystyczny projekt stało się dla reżysera rodzajem ucieczki od rozgrywającej się w tle osobistej tragedii. W tym samym czasie w Polsce partia komunistyczna zajmowała coraz bardziej zdecydowane stanowisko w sprawie kinematografii. Dwa tygodnie przed zakończeniem zdjęć, partyjny minister kinematografii wstrzymał prace i nakazał zniszczyć rolki filmowe. Załamany Żuławski opuścił Polskę. Dziesięć lat później wrócił jednak do zachowanego materiału i rozpoczął jego montaż. Choć tylko częściowo ukończony, z biegiem lat film stał się legendą. Do dzisiaj jednak tajemnicą pozostaje to, co naprawdę wydarzyło się na planie i dlaczego zdjęcia w ostatniej chwili zostały przerwane? 21:50 CZŁOWIEK DELFIN (DOLPHIN MAN) Film dokumentalny, 56 min, Grecja, 2017 Reżyseria: Lefteris Charitos Scenariusz: Jacques Mayol Zdjęcia: Stelios Apostolopoulos Historia Jacques'a Mayola, który w latach 40. i 50. był znawcą i fanem delfinów. W filmie dowiemy się wielu ciekawych rzeczy o nurkowaniu głębokim na wstrzymanym oddechu, technikach oddechowych, jodze i podpatrywaniu zwierząt oraz współpracy z nimi. Jacques Mayol (1927 - 2001) był francuską legendą nurkowania i posiadaczem wielu światowych rekordów w nurkowaniu swobodnym. To jeden z największych nurków w historii, wielokrotny rekordzista świata w nurkowaniu głębinowym, określany mianem człowieka delfina, teoretyk i pasjonat nurkowania, filozof, którego życie stało się inspiracją kultowego filmu "Wielki błękit" z 1988 r., wyreżyserowanego przez Luca Bessona. Poznajemy charyzmatycznego człowieka, rozdartego między lądem a wodą, który ryzykował życie nie dla sławy, lecz dla wyższego celu. Nurkowanie dało mu szansę stać się posłańcem, który dotarł do granic ludzkiego ciała i umysłu nie tylko po to, by pobić dotychczasowe rekordy, lecz odkryć głębsze powinowactwo pomiędzy człowiekiem i morzem. Film splata wspaniałą współczesną fotografię podwodną w wykonaniu najlepszych na świecie nurków z intymnymi komentarzami najbliższych przyjaciół Mayola, rodziny oraz mistrzów świata w nurkowaniu. Gdy schodzisz pod wodę, znikają odczucia z normalnego świata. Ciało zmienia wagę, rozmiar. Serce bije wolniej - 13 uderzeń na minutę. Siła grawitacji działa inaczej. Na głębokości 150 m ciśnienie wynosi 16 kg na każdy centymetr twego ciała. Płuca kurczą się do 1/16 swojej normalnej pojemności. Gdy masz niewiele tlenu, dochodzącego do serca i mózgu, niknie problem z oddechem. Jeśli tracisz świadomość i nie ma nikogo, kto ci pomoże - umierasz. Bohater filmu zwany też "homo delphinus" pojął, że nie żyje w separacji z naturą, z oceanem. Wiedział, że od mikroba po płetwala błękitnego nic nie jest gorsze czy lepsze. Wszystko jest ze sobą połączone. Nie postrzegał morza jako nowego frontu walki, nowego terytorium do zdobycia i eksploatowania. Dla niego morze było najważniejszym żywiołem. Film zdobył wiele nagród na festiwalach. m.in. Nagrodę Publiczności na Festiwalu Filmowym Millenium Docs Against Gravity w 2018 r. 22:55 KURATORZY (THE GUARDIANS) Film dokumentalny, 99 min, Kanada, 2018 Reżyseria: Billie Mintz Film dokumentalny o tym, jak starsi ludzie znikają w Stanach Zjednoczonych. Między innymi w Las Vegas, gdzie są uważani za niekompetentnych, starych i nieświadomych. Są oni usuwani z własnych domów, odurzani i przenoszeni do domów opieki wbrew woli. Ich autonomia zostaje skradziona, godność zniszczona, a oszczędności życia stopniowo zagrabione - wszystko bez ich zgody. To wielomilionowe oszustwo jest popełniane przez the Guardians - kuratorów, którzy mieli chronić tych najsłabszych. Kuratorzy to przedstawiciele potrzebujących pomocy lub niebędących w stanie samemu prowadzić swoich spraw. Podżegani przez sieć nieuczciwych sędziów, prawników i lekarzy, ci pseudoopiekunowie realizują pozbawiony skrupułów plan, udoskonalany przez 30 lat, który czerpie zyski z największego transferu bogactwa w historii. To bezlitosne nadużycia ze strony tych samych ludzi, którym powierzono ochronę najbardziej bezbronnych obywateli społeczeństwa. Obecnie w USA pod opieką kuratorów przebywa półtora miliona dorosłych. 00:45 NOTACJE - ZDZISŁAW SKWARA. WALCZYŁEM NA STARYM MIEŚCIE Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2007 Autor: Lucyna Smolińska Jeden z pokolenia "Kolumbów", wybitny artysta-śpiewak, w chwili wybuchu wojny 19–letni uczeń warszawskiej Szkoły im. Wawelberga i Rotwanda. Autor opisuje swą wrześniową tułaczkę, pobyt w sowieckim łagrze i niemieckim obozie, powrót, wiosną 1940 r., do rodzinnego miasta, scenerię życia w okupacyjnej Warszawie, walkę w powstaniu warszawskim, w szeregach 101. kompanii saperów Zgrupowania "Gozdawy". Zajmująco opowiada o swej artystycznej drodze, m.in. studiach w tajnym Konserwatorium, w klasie śpiewu prof. Stanisława Kazury, uczestnictwie w konspiracyjnych koncertach odbywających się w szkołach zawodowych, kawiarniach, kościołach, także tych, organizowanych pod egidą Rady Głównej Opiekuńczej. W jenieckim stalagu, w którym znalazł się po upadku powstania, kontynuował swoje artystyczne pasje, współtworząc teatr żołnierski. Po uwolnieniu stał się jednym z organizatorów Polskiego Teatru Objazdowego w Hanowerze. Tuż po wojnie tysiące takich jak on, niedawnych jeńców, stanęło przed dylematem: pozostać na Zachodzie, czy wracać do Polski? Autor wybrał drugie rozwiązanie: powrócił do Warszawy, gdzie rozwijał z powodzeniem ukochaną działalność artystyczną i pedagogiczną. 01:05 ANTYBOHATER Film dokumentalny, 76 min, Polska, 2020 Michał jest wielokrotnym Mistrzem Polski w narciarstwie alpejskim osób niepełnosprawnych. Zarówno jego ręce, jak i nogi nie wykształciły się w pełni. Z powodu kradzieży skuterów i samochodu, oskarżony traci miejsce w Narodowej Kadrze Polski. Tym samym kariera Michała, planowany start w zimowej olimpiadzie stanęły pod znakiem zapytania. Młody sportowiec otrzymuje jednak ostatnią szansę na powrót do kadry. Czy uda mu się przezwyciężyć słabości i wyrwać się ze środowiska, które sprowadziło go na krawędź przepaści? To ta walka okaże się dla niego najtrudniejszym wyzwaniem. 02:25 KOMEDA, KOMEDA Film dokumentalny, 70 min, Polska, 2012 Reżyseria: Natasza Ziółkowska - Kurczuk, Marek Hendrykowski Film dokumentalny "Komeda, Komeda" poświęcony jest wybitnemu twórcy muzyki jazzowej Krzysztofowi "Komedzie" Trzcińskiemu. Film ukazuje genialnego kompozytora, łącząc go z obrazem miasta, z którego artysta i które ukształtowało jego wrażliwość oraz muzyczną wyobraźnię. 03:45 OPTIMISTA Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Kryspin Pluta Zdjęcia: Wojciech Ostrowski, Kryspin Pluta Muzyka: Mikołaj Majkusiak "Optimista" to emocjonująca, subtelna opowieść o tym jak mało odwagi mamy w sobie i jak dużo możemy zyskać, gdy staniemy się odważni - tak mówił o swoim dokumencie w jednym z wywiadów sam autor, Kryspin Pluta. Tytuł filmu pochodzi od nazwy klasy jachtów przeznaczonych dla dzieci. Na takiej właśnie łódce regatowej ćwiczy bohater tej opowieści, 8 - letni Mateusz, uczeń szkółki żeglarskiej dla najmłodszych. Pod okiem swego trenera, Krzysztofa Kociędy, chłopiec zgłębia trudne tajniki żeglowania. Kamera krok po kroku śledzi zmagania młodego żeglarza, od bezpiecznych przygotowań na basenie, do samodzielnej wyprawy na pełne morze, od porażek i zwątpień, po pierwsze sukcesy. Puszczony samotnie na wzburzone fale Bałtyku Mateusz przechodzi prawdziwą szkołę przetrwania, stara się pokonać swoje słabości i strach, próbuje zapanować nad miotaną przez żywioł łódeczką, sam obsługuje żagiel i ster. Czy ośmiolatkowi uda się zdać swój pierwszy życiowy egzamin?