TVP Historia Poniedziałek, 26.09.2022 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 26 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1908 - akcja pod Bezdanami; 1957 - premiera "West Side Story"; 1978 - zmarł Jan Parandowski; 1985 - aresztowano w Toruniu grupę astronomów nielegalnie emitujących programy TV Solidarność; 07:10 CZAS HONORU - ODC. 18 "MOCNE PAPIERY" S. II Serial wojenny, 47 min, Polska, 2009 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Magdalena Różczka, Daniel Olbrychski Sowińska informuje Bronka, że ich córka została zwolniona z Pawiaka. Helena dowiaduje się, że Fisher, któremu przekazała pieniądze, został zamordowany. Danka zachęca Helenę do pracy w restauracji Woźniaka. Rainer i Halbe uruchamiają tam podsłuch i punkt obserwacyjny. Graba każe Wandzie przygotować się do transportu do Oświęcimia. Władek dostaje pracę w Reichsbanku. Michał chce nawiązać bezpośredni kontakt z Halbem. Otrzymuje na to zgodę dowództwa. Proponuje Celinie współpracę. Władek spotyka się z mecenasem Radwańskim, zobowiązuje się zorganizować podziemną radiostację. Do współpracy angażuje Kamila, o szczegółach budowy radiostacji rozmawiają w lokalu Woźniaka. Janek wchodzi na teren getta, prosi Sajkowskich o rękę Leny. Bronek próbuje dowiedzieć się czegoś o Wandzie uwięzionej na Pawiaku. Wanda zachęca Ninę do ucieczki. Doktor Maria zastaje w swoim gabinecie niemieckiego lekarza. Rozpoznaje w nim Otta, znajomego medyka sprzed lat. 08:30 HISTORIA POLSKI - ... POWINNIŚCIE BYĆ WDZIĘCZNI STALINOWI Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2000 Reżyseria: Andrzej Trzos-Rastawiecki Scenariusz: Andrzej Trzos-Rastawiecki Zdjęcia: Jacek Bonecki Historia deportacji Polaków na Syberię. Świadkowie tych wydarzeń opowiadają o swoich sybirskich losach. 09:50 SENSACJE XX WIEKU - RAJD NA ST. NAZAIRE CZ 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1994 Reżyseria: Arek Bieńkowski Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Odcinek poświęcony brytyjskiemu atakowi na niemiecką bazę morską we francuskim porcie Saint - Nazaire podczas II wojny światowej. Akcja została przeprowadzona w nocy 28 marca 1942 roku połączonymi siłami Royal Navy i komandosów British Army. 10:15 SENSACJE XX WIEKU - RAJD NA ST. NAZAIRE CZ 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1994 Reżyseria: Arek Bieńkowski Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Odcinek poświęcony brytyjskiemu atakowi na niemiecką bazę morską we francuskim porcie Saint - Nazaire podczas II wojny światowej. Akcja została przeprowadzona w nocy 28 marca 1942 roku połączonymi siłami Royal Navy i komandosów British Army. 10:40 BRAZYLIA. HISTORIA NATURALNA - ODC. 3 LABIRYNT JEZIOR (WILD BRAZIL) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2014 Reżyseria: Christian Baumeister, Paul Reddish Dokument o Brazylii. Pantanal to największa tropikalna równina bagnista na naszej planecie. Cudowna kraina z mokradłami i źródłami jak sznury klejnotów - jest domem wielu gatunków zwierząt. Wygląda jak raj. Ten raj ma jednak ciemną stronę. Losy żyjących tu zwierząt nieustannie się zmieniają, ponieważ co roku cały region znika pod wodą, a potem znowu wysycha. W Pantanal przetrwanie nawet dla tych najsilniejszych nigdy nie jest stuprocentowo pewne. Pantanal znajduje się w samym sercu kontynentu południowoamerykańskiego. To łagodna niecka w południowo - zachodniej części wyżyny brazylijskiej. Rzeki płyną z otaczających nieckę gór, tworząc labirynt lasów, łąk, rzek i jezior. Pod koniec pory deszczowej Pantanal jest zalana. Staje się wodną krainą, a stworzenia tu żyjące - muszą sobie radzić z nieustannie zmieniającym się krajobrazem. Największe na świecie gryzonie i wydry zdane są na te tropikalne wody. Pantanal jest siedzibą zadziwiająco dużej liczby jaguarów, które polują w labiryncie rzek. To kraina obfitości i głodu. Tu los każdego stworzenia zależy od pory roku, a zagłada jednego oznacza zysk innego. 11:35 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - SOWIETOLOGIA ZAPOMNIANA Magazyn, 30 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) Przez dziesięciolecia sowietolodzy ostrzegali świat przed ekspansjonizmem Moskwy. Nazywano ich jastrzębiami za twardy antykomunizm, w kontrze do lewicowych gołębi. Stawiali pytania, których celność dziś w pełni doceniamy. Mówią historyk emigracji dr hab. Sławomir Łukasiewicz i dziennikarz oraz twórca Ośrodka KARTA Zbigniew Gluza, a także profesor Andrzej Nowak - czołowy w Polsce znawca tematyki rosyjskiej 12:10 ROK 1863 Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2012 Reżyseria: Przemysław Bednarczyk Scenariusz: Przemysław Bednarczyk Zdjęcia: Waldemar Kolsicki, Rafał Chudziak Wykonawcy: Tomasz Marzecki Aktorzy: Albert Pawłowski, Wojciech Twardowski, Danuta Dolecka Film dokumentalny poświęcony Powstaniu Styczniowemu 1863 r. ; przedstawia sytuację ziem polskich przed powstaniem, jego przebieg oraz skutki po nieudanym zrywie. Jaki był ten drugi w XIX wieku zryw? Nieprzemyślany, niepotrzebny, niezaplanowany czy realistyczny, z szansą na powodzenie? Kim byli główni inspiratorzy Powstania styczniowego? Młodzi idealiści czy konserwatywni działacze polityczni, dążący do ugody i spokojnego życia? 13:10 EROICA Nowela I: SCHERZO ALLA POLACCA Nowela II: OSTINATO - LUGUBRE Dramat wojenny, 80 min, Polska 1957 Reżyseria: Andrzej Munk Scenariusz: Jerzy Stefan Stawiński Zdjęcia: Jerzy Wójcik Muzyka: Jan Krenz Występują: Edward Dziewoński, Barbara Połomska, Ignacy Machowski, Leon Niemczyk, Kazimierz Opaliński, Kazimierz Rudzki, Henryk Bąk, Mariusz Dmochowski, Roman Kłosowski, Bogumił Kobiela, Józef Kostecki, Tadeusz Łomnicki, Józef Nowak, Wojciech Siemion Jedno z czołowych osiągnięć "szkoły polskiej", będące swoistym rozrachunkiem z mitologizowaniem wojennej przeszłości. Na VIII MFF w Mar del Plata w 1959 r. "Eroica" otrzymała III Nagrodę (za najlepszy film, najlepszy scenariusz i nagrodę FIPRESCI), a wcześniej, w 1958 r. "Syrenę Warszawską" Polskiej Kroniki Filmowej. Film należy do rzadko spotykanego gatunku - składa się z dwóch luźno ze sobą związanych tematycznie nowel. Część pierwsza opowiada o warszawskim cwaniaku, który przypadkowo wciągnięty w Powstanie Warszawskie zdobywa się na czyn bohaterski, choć właściwie niepotrzebny. Gdy wybucha powstanie, Dzidziuś Górkiewicz w popłochu opuszcza stolicę. Jest dobrze zarabiającym handlarzem i nie ma ochoty ginąć. Dociera do żony w Zalesiu. Żona Dzidziusia roztacza przed nim perspektywy spokojnego życia. Tymczasem Górkiewicz ruszony porywem patriotyzmu w ostatniej chwili postanawia wrócić do walczącej Warszawy. Akcja drugiego opowiadania rozgrywa się w niemieckim oflagu i po raz pierwszy przedstawiono w niej życie polskich oficerów w obozie jenieckim w czasie ostatniej wojny. Do legendy urasta tu ucieczka por. Zawistowskiego. Tylko najbardziej wtajemniczeni wiedzą, że cały czas jest on w obozie - ukryty w przewodzie wentylacyjnym. Mimo starań i opieki kolegów bohater umiera - z zimna i samotności. A wszystko po to, by zachować legendę, która podtrzymywała na duchu wszystkich stłoczonych w obozie żołnierzy. "Eroica" to nie pierwszy przykład współpracy scenarzysty Jerzego Stefana Stawińskiego i reżysera Andrzeja Munka. Wcześniej zrealizowali film "Człowiek na torach". Po wielu samodzielnych sukcesach - Stawiński jest m.in autorem scenariusza do filmu "Kanał", a Munk zdobył wiele nagród w dziedzinie filmu dokumentalnego - ich drogi spotkały się w "Eroice". W filmie tym swoją uwagę skupili na temacie bohaterstwa. W obu nowelach przedstawili bohaterstwo, które właściwie nie przyniosło żadnego konkretnego sukcesu, ale od niego ważniejsze dla autorów stały się pobudki psychiczne kierujące postępowaniem ludzi w trudnych momentach. W ten sposób przedstawili różnorodność charakterów, bogactwo ludzkich typów - studium psychologiczne bohaterów. Film prawie całkowicie zrealizowany został w plenerach, głównie w Warszawie, w Bukowinie i na Śląsku. Jest to także pierwszy polski film szerokoekranowy. 15:40 WYSPY CZASÓW ODYSEUSZA - KRÓLESTWO SŁOŃCA (ISLANDS IN TIME - A WILDLIFE ODYSSESY 3. RULED BY THE SUN) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2017 Reżyseria: Matt Hamilton, Paul Reddish Trzyczęściowy film dokumentalny o wyspach Azji Południowo - Wschodniej, które należą do najbardziej ciekawych i różnorodnych miejsc na Ziemi. Są domem dla majestatycznych, pięknych i dziwacznych zwierząt. Na wyspach między Australią i Azją potężne siły utworzyły najbogatsze biosfery na ziemi. Istnieje moc, rządząca ponad wszystkimi i dyktująca codzienny rytm, do którego musi się dostosować każda forma życia. Zmienia jedne drzewa lasów deszczowych we wznoszące się olbrzymy, a drugie w groźnych zabójców. Dziwne stworzenia kryją się w cieniu, za to inne pławią się w dającej im życie energii tropikalnego słońca. Las czeka na swojego władcę. Życie tu od milionów lat podporządkowane jest rytmowi dnia. To stały cykl, rządzony przez moc słońca. Rodziny gibonów zaznaczają swoje miejsca na czubkach drzew specjalną pieśnią. Dźwięk niesie się daleko w chłodnym powietrzu świtu. Pieśń gibbonów zwiastuje pojawienie się największej siły, rządzącej tym prastarym lasem deszczowym. Wyspy ciągną się wzdłuż równika, dlatego słońce wstaje o tej samej porze każdego dnia. To stały element wiecznie powtarzającego się cyklu. Rośliny i zwierzęta w lesie deszczowym poddają się władzy słońca bardziej niż jakiekolwiek innej. Drzewa potrzebują energii słonecznej, by rosnąć. Miliardy liści parują, chłonąc życiodajne promienie. W trakcie dnia słońce staje się coraz mocniejsze. Wczesnym rankiem pod koronami drzew jest niezwykle ruchliwie. Zielone królestwo to niełatwe miejsce do życia, dlatego młody orangutan sumatrzański spędza 9 lat przy matce, ucząc się dżungli. U naczelnych, nie licząc nas ludzi, to najdłuższy okres dzieciństwa. Właśnie się zaczyna ważny dzień nauki. Wśród człowiekowatych orangutany sumatrzańskie to wyjątek, bo prowadzą głównie tryb życia nadrzewny. Nowo narodzony maluch spędzi całe życie w koronach drzew. Musi się nauczyć bezpiecznej nawigacji. Matka porusza się z wielką ostrożnością. Zachowuje równowagę w przemieszczaniu się nawet po najbardziej zdradzieckich lianach. Orangutany sumatrzańskie to nadzwyczajne naczelne ze względu na sposób poruszania się wśród drzew. Zamiast skakać matka powoli się przemieszcza, wykorzystując swój ciężar do pokonywania odległości między gałęziami. W czasie wspólnych lat samica uczy dziecko przetrwania w promieniach słońca. Habitat ten od milionów lat zdominowany przez jedną rodzinę drzew; są to dwuskrzydlcowate, jest ich setki gatunków i w niektórych miejscach zajmują 80 procent lasu. Jak w przypadku większości drzew walka o światło zaczyna się w ciemnych głębinach lasu. 17:00 CZAS HONORU - ODC. 19 "WOJNA I MIŁOŚĆ" S. II Serial wojenny, 47 min, Polska, 2009 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Magdalena Różczka, Daniel Olbrychski Halbe pokazuje Rainerowi zdjęcia Władka i Kamila zrobione w restauracji Woźniaka. Władek zakochuje się w od pierwszego wejrzenia w nowej łączniczce, Rudej. Michał pokazuje Margaret legitymację z fabryki Woyciechowskiego. Sowińska wyjaśnia Bronkowi sytuację Elżbiety, której Niemcy rozstrzelali rodzinę. Otto tłumaczy Marii, że otrzymał rozkaz pracy w jej szpitalu i nie mógł odmówić. Maria czuje się zakłopotana tą sytuacją. Michał przekazuje Celinie fałszywe dokumenty na nazwisko Beata Heinemann. Władek znajduje pokój w domu w Józefowie, skąd będzie nadawać radiostacja. Mosler daje Kwapiszowi pieniądze. Zauważa Janka na zdjęciu z Leną. Władek przedstawia Doktorowi i chłopakom plan napadu na Reichsbank. Janek prosi Bronka o pieniądze dla Kwapisza. Tymczasem Kamil melduje Władkowi, że radiostacja działa. Próbuje złapać Londyn, zgłasza się jednak radiostacja niemiecka. Michał i Celina jako małżeństwo poznają w kasynie Halbego. 17:50 A WIĘC WOJNA - /26/ Reportaż, 4 min, Polska, 2019 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska 26 września. Wtorek. Niemcy rozpoczynają generalny szturm na Warszawę. Warszawa płonie. Ludność wspólnie z wojskiem próbuje odgrzebać spod gruzów zasypane żywcem ofiary nalotu z poprzedniego dnia. Kilkadziesiąt tysięcy rannych cywilów przebywa w punktach medycznych. Internowany w Rumunii Naczelny Wódz marszałek Edward Śmigły - Rydz podpisuje ostatni rozkaz skierowany do dowódcy Armii "Warszawa" generała Juliusza Rómmla. Po południu Dowództwo Obrony Warszawy podejmuje decyzję o kapitulacji stolicy. Polscy parlamentariusze dostarczają Niemcom list, w którym generał Juliusz Rómmel prosi o nawiązanie rozmów kapitulacyjnych i dwudziestoczterogodzinne zawieszenie broni. Niemcy żądają natychmiastowego poddania się i oddania miasta. Generał Rómmel upoważnia generała Tadeusza Kutrzebę, pułkownika Aleksandra Pragłowskiego i kapitana Tadeusza Wojciechowskiego do prowadzenia rozmów kapitulacyjnych. Broni się twierdza Modlin. 18:30 SPÓR O HISTORIĘ - OJCOWIE KLĘSKI 1939 ROKU Dysk./wywiad/debata, 31 min, Polska, 2020 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) 1 września 1939 roku Niemcy napadły na Polskę. 17 września do Niemiec dołączył Związek Sowiecki. Polska w starciu z Niemcami poniosła klęskę. Sowieci ją dopełnili. Wojsko Polskie nie było w stanie powstrzymać Niemców. Kiedy umierał Józef Piłsudski, rządził już Adolf Hitler i Niemcy gwałtownie rozbudowywały swoją potęgę militarną. W tej sytuacji oczywiste powinno było być pytanie o stan polskiej armii, ale też kwestię korekty dotychczasowej polityki wewnętrznej i zagranicznej. Kto ponosi odpowiedzialność za wrześniową katastrofę? Czy władze państwowe, cywilne i wojskowe, zrobiły co było można, aby uratować od niej kraj? Dlaczego już trzeciego dnia wojny wyjechali z Warszawy? Czy rządzących Polską w 1939 roku można nazwać ojcami klęski? 19:05 HISTORIA POLSKI - LIDIA LWOW - EBERLE. PRO MEMORIA Film dokumentalny, 37 min, Polska, 2022 Reżyseria: Dorota Kania Film opowiada tragiczną, a zarazem piękną, bo będącą hołdem najwyższym wartościom moralnym i narodowym, historię bohaterki Armii Krajowej w czasie II wojny światowej i okupacji sowieckiej w Polsce. W filmie przedstawiono losy Lidii Lwow - Eberle oraz to, jaką była osobą, widzianą oczyma córki, towarzyszy broni i przyjaciół. Osobiste relacje są wzbogacone o merytoryczną ocenę i opis działalności głównej bohaterki. Punktem wyjścia jest spotkanie kombatantów po latach w Juracie. Lidię Lwow - Eberle poznajemy dzięki rozmowom z jej córką, Justyną Eberle, oraz z Wandą Czyżewską - Bortkiewicz ps. "Basia". Jednocześnie historia dzielnej sanitariuszki pokazuje nam dramat polskiego ruchu oporu w czasie II wojny światowej, a później podziemia antykomunistycznego i jednego z największych przywódców mjr. Zygmunta Szendzielarza ps. "Łupaszko", z którym była związana. W filmie wykorzystane są sceny fabularne, ukazujące najbardziej dramatyczne momenty w życiu głównej bohaterki. Materiały archiwalne pozwolą poczuć tamten czas w fotografiach, nagraniach audio. 19:50 AKCJA ŻYWIEC Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2018 Reżyseria: Rafał Geremek Scenariusz: Rafał Geremek Aktion Saybusch (Akcja Żywiec), jak nazwano tę operację, trwała w pierwszym rzucie do połowy grudnia 1940 roku. Wysiedlono wówczas głównie na tereny centralnej Polski zwanej Generalną Gubernią (GG) ponad 20 tys. osób. W sumie do 1944 roku na Żywiecczyźnie straciło domy ok. 50 tys. mieszkańców. Ówcześnie to była jedna trzecia tamtejszej ludności. W ich miejsce osiedlano głównie Niemców ze Wschodu, przeważnie z Ukrainy, krajów bałtyckich, z rumuńskiej Bukowiny. 00:45 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA FRYZJERA W TIBILISI Reportaż, 24 min, Polska, 2004 Autor: Barbara Włodarczyk Kolejny reportaż z Gruzji, gdzie dokonała się bezkrwawa rewolucja. Bohaterem programu jest fryzjer, który pracuje w jednym z najlepszych salonów Tibilisi. W zakładzie tym bywają przedstawiciele klasy średniej. Jego klienci, jak to zwykle w takich miejscach, żywo dyskutują o tym, co ich boli, a co cieszy. Kamera towarzyszy bohaterowi w domu i w pracy w salonie fryzjerskim oraz w mieszkaniach klientek, a także w łaźni, gdzie wieczorem spotyka się z przyjaciółmi. Reportaż przedstawia warunki pracy i życia klasy średniej w Gruzji po Rewolucji Róż. 01:50 SENSACJE XX WIEKU - RAJD NA ST. NAZAIRE CZ 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1994 Reżyseria: Arek Bieńkowski Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Odcinek poświęcony brytyjskiemu atakowi na niemiecką bazę morską we francuskim porcie Saint - Nazaire podczas II wojny światowej. Akcja została przeprowadzona w nocy 28 marca 1942 roku połączonymi siłami Royal Navy i komandosów British Army. 02:20 SENSACJE XX WIEKU - RAJD NA ST. NAZAIRE CZ 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1994 Reżyseria: Arek Bieńkowski Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Odcinek poświęcony brytyjskiemu atakowi na niemiecką bazę morską we francuskim porcie Saint - Nazaire podczas II wojny światowej. Akcja została przeprowadzona w nocy 28 marca 1942 roku połączonymi siłami Royal Navy i komandosów British Army. 02:45 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - KILKA NAJDŁUŻSZYCH DNI CZ. 1 Magazyn, 29 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii drugiej wojny światowej. Pierwsza część odcinka poświęconego największej operacji desantowej, mającej na celu otwarcie drugiego frontu w Europie Zachodniej - lądowaniu aliantów w Normandii 6 czerwca 1944 roku. W nagraniu unikatowe materiały archiwalne.