TVP Historia Środa, 28.09.2022 06:45 BYŁ TAKI DZIEŃ - 28 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1825 - pierwszy pociąg z lokomotywą parową; 1939 - korekta granic stref okupacyjnych ZSRS i Niemiec w Polsce; 1954 - Radio Wolna Europa rozpoczęło nadawanie relacji Józefa Światły; 1981 - samorozwiązanie KOR; 06:55 CZAS HONORU - ODC. 20 "ŚLAD NA FOTOGRAFII" S. II Serial wojenny, 47 min, Polska, 2009 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Sajkowski dostaje pierwszą pensję, jednak Mosler zabiera mu większą część pieniędzy. Bronek planuje ucieczkę Wandy z Pawiaka, Elżbieta szkicuje plan Serbii. Rainer i Halbe wpadają na trop komórki fałszującej dokumenty. Michał zaprasza Hanię na randkę. W szpitalu Otto domyśla się, że Maria współpracuje z podziemiem. Radzi jej, w imię dawnej przyjaźni, żeby tak nie ryzykowała. Halbe widzi Michała z Hanią. Grażyna, strażniczka na Pawiaku, próbuje załatwić przeniesienie Wandy do pracy w szklarni, gdzie Bronek mógłby się przebić przez mur od strony getta. Władek z chłopakami rozpoczynają przygotowania do napadu na Reichsbank. Wybierają miejsce napadu ulicznego na konwój. Janek i Bronek sprawdzają kamienicę w getcie, z której można się przebić na Pawiak. Oficerowie łączności sprawdzają radiostację Władka i Kamila. Dochodzi do połączenia radiowego z Londynem. Janek namawia Romka, żeby wystawił mu Moslera. Romek prowokuje Moslera informacją o wielkim szmuglu. Tymczasem na Pawiaku Wanda trafia do izolatki. 08:25 HISTORIA POLSKI - POLSKIE PAŃSTWO PODZIEMNE 1939 - 1945 Film dokumentalny, 62 min, Polska, 2002 Reżyseria: Andrzej Sapija Scenariusz: Andrzej Sapija Zdjęcia: Henryk Janas Wykonawcy: Zofia Korobińska, Maria Staszewska, Kazimierz Łodziński, Władysław Bartoszewski Film dokumentalny "Polskie Państwo Podziemne" w odróżnieniu od innych produkcji filmowych poświęconych okresowi II wojny światowej skupia się nie tylko na działaniach wojennych, ale ma ambicję objęcia i opisania całości unikatowego w skali europejskiej zjawiska tamtego okresu, jakim w rzeczywistości okupowanej Polski lat 1939 - 45 były struktury cywilne, administracyjne, polityczne tworzące Polskie Państwo Podziemne (PPP). Mowa jest więc w tym filmie m. in. o strukturach administracyjno - politycznych Delegatury Rządu na Kraj, o tajnym nauczaniu, tajnej prasie i wydawnictwach, działaności Rady Pomocy Żydom "Żegota", podziemnym wymiarze sprawiedliwości i programie "działań przyszłościowych". O fenomenie Polskiego Państwa Podziemnego mówią świadkowie, uczestnicy tamtych wydarzeń, m. in. Maria Dmochowska, Maria Staszewska, Krystyna Grostal, Kazimierz Łodziński, Józef Garliński i Władysław Bartoszewski. W dyskusji uczestniczą także historycy, zarówno polscy, jak i zagraniczni: Andrzej Ajnenkiel, Janusz Tazbir, Norman Davies (Wielka Brytania) i Bernd Martin (Niemcy). 09:50 SENSACJE XX WIEKU - TUNELE WOJNY, CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 1998 Reżyseria: T Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W czasie wojny wietnamskiej w rejonie Sajgonu partyzanci wybudowali gigantyczny system podziemnych tuneli o łącznej długości ponad 200 km. Umieścili tam szpitale, warsztaty, bunkry, magazyny. Dzięki podziemnemu miastu, rozciągającemu się pod amerykańską bazą w Cu Shi, mogli walczyć i regenerować swoje siły. Program przedstawia sposób budowy podziemnych tuneli i prowadzenia walki. 10:15 SENSACJE XX WIEKU - TUNELE WOJNY, CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 1998 Reżyseria: T Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Stany Zjednoczone, mimo zaangażowania ogromnie wielu środków, nie zdołały wygrać wojny w Wietnamie. Dlaczego tak było? W czasie wielkiej operacji "Imadło" w 1966 roku żołnierze amerykańscy odnaleźli tajemnicze podziemia. Jeszcze nie wiedzieli, jak ogromną rolę tunele odegrają w tej wojnie. Szybko przekonali się, że nie są to podziemne schrony, lecz bardzo rozbudowany system tuneli, ciągnący się przez setki kilometrów. Program przedstawia sposób budowy i użytkowania podziemnych tuneli i pomieszczeń, które chroniąc partyzantów, umożliwiały im jednocześnie prowadzenie bardzo skutecznych działań. 10:45 KUŹNIA NOBLISTÓW Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2018 Reżyseria: Dagmara Spolniak Scenariusz: Dagmara Spolniak Śląsk od zawsze miał szczęście do wybitnych jednostek. Ze świecą szukać drugiego takiego regionu w Europie, który wydałby na świat tak wielu laureatów Nagrody Nobla. Film "Kuźnia noblistów" to opowieść o jedenastu ludziach, których łączą dwie rzeczy: wybitny umysł i to, że urodzili się na Śląsku. 12:20 VI BRYGADA PANI KOMENDANT Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2020 Reżyseria: Wojciech Królikowski Scenariusz: Wojciech Królikowski Zdjęcia: Sławomir Chudowski W dwudziestoleciu międzywojennym, w Warszawie, pewna dzielna kobieta postanowiła rzucić wyzwanie środowiskom przestępczym. Kim była niewysoka brunetka, która zdecydowanie, z pełną determinacją, zwalczała prostytucję, handel dziećmi, stręczycielstwo? W jaki sposób od zera stworzyła formację, o której z podziwem pisano w europejskiej prasie? Jaką tajemnicę skrywała? Kobieta, której całe życie, praca, były ściśle związane z odradzającym się państwem polskim, a korzenie sięgają starożytnej Grecji? Czego mogłaby dokonać gdyby nie wojna? Film dokumentalny poświęcony postaci Stanisławy Paleolog, która od 1935 r. kierowała nowo utworzonym Referatem Policji Kobiecej w Centralnej Służbie Śledczej. Do niej też należało organizowanie szkoleń dla kandydatek do policji kobiecej oraz inspekcja poszczególnych jej komórek. Nadzorowała utworzoną w 1935 r. przez gen. J. K. Zamorskiego kobiecą policję mundurową. Poszukiwała też optymalnych rozwiązań w pracy policyjnej i utrzymywała kontakty z policjantkami z innych państw. Szczególnie bliskie, przyjacielskie stosunki łączyły ją z funkcjonariuszkami angielskimi. Kierowana przez nią policja kobieca cieszyła się uznaniem w całej Europie, a Palelog sama też pisała o zadaniach realizowanych przez swoje podkomendne i ich sukcesach. Zabiegała o prestiż i wizerunek medialny kierowanej przez siebie formacji. Prostytucja była dla niej przede wszystkim problemem społecznym, a jej źródła widziała w niskim poziomie kultury i upadku moralności. W listopadzie 1938 r. reprezentowała polskie policjantki na paryskim kongresie, poświęconym walce z handlem kobietami i wygłosiła referat poświęcony dorobkowi polskiej policji kobiecej i sprawie resocjalizacji prostytutek oraz dziewcząt zagrożonych demoralizacją. 14:20 SAGA PRASTAREJ PUSZCZY - OPOWIEŚĆ O DZIKU: CENA NIEZALEŻNOŚCI Dokument fabularyzowany, 52 min, Polska, 2007 Reżyseria: Jan Walencik, Bożena Walencik Scenariusz: Bożena Walencik, Jan Walencik Zdjęcia: Jan Walencik Wykonawcy: Krzysztof Gosztyła, Tadeusz Karolak, Michał Górczyński, Marta Maślanka, Polska Orkiestra Radiowa, Klaudiusz Baran W tym odcinku opowieść o dziku. Dzik urodzony w rezerwacie, żyjący w wielkim stadzie kuzynów, wybiera życie w pojedynkę - w wolnej puszczy. Odchodzi z rodzinnej ostoi, ale okazuje się, że za niezależność płaci wysoką cenę. Spoufalony z ludźmi jest o krok od śmierci. W końcu wraca do domu. Niepotrzebnie. 15:25 KRWAWA HISTORIA SZKOCKICH KLANÓW - ODC. 2 (BLOOD OF THE CLANS) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Craig Collinson W tym porywającym sequelu serii "Historia szkockich klanów" klany powracają jeszcze potężniejsze i jeszcze bardziej nikczemne. Narrator, Neil Oliver, zabiera widzów w podróż po najgorętszym okresie historii Wielkiej Brytanii. Klany, wciąż ze sobą skłócone, muszą stawić czoła brutalnej wojnie domowej, oszustwom legendarnego Rob Roya i zagrażającemu zagładą wyzwaniu rzuconemu przez nowego króla. Śmierć i zdrada kryją się za każdym rogiem. W trzech częściach serii występują inni bohaterowie. Najpierw są to protagoniści wojny domowej z lat 1644 - 51, potem słynny szkocki Janosik Rob Roy, a w końcu animatorzy i pogromcy ostatniego powstania jakobitów, czyli zwolenników przywrócenia na brytyjski tron dynastii Stuartów. Twórcy postawili na inscenizacje. Akcja, częściej niż we wnętrzach historycznych budowli, rozgrywa się w plenerze, aby widzowie mogli poznać posępny urok Gór Kaledońskich. Cykl nie idealizuje jednak przeszłości: górale są bitni, kłótliwi i nie gardzą pieniędzmi. Religijne i polityczne spory bywają przykrywką dla ich egoistycznych pobudek. Oprócz fanatyków niepodległości, swoje argumenty przedstawiają także zwolennicy unii z Anglią. Neil Oliver nie komentuje zza kadru, towarzyszy bohaterom, przyciszonym głosem tłumacząc powody, okoliczności i następstwa ich działań. 16:55 CZAS HONORU - ODC. 21 "GRUPA RAINERA" S. II Serial wojenny, 45 min, Polska, 2009 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Grażyna pomaga Wandzie wydostać się z izolatki. Janek szuka kryjówki dla Leny, z pomocą Sitka postanawia ukryć narzeczoną w piwnicy jego kamienicy. Margaret ostrzega Michała, że Niemcy pytali już o niego w odlewni. Ruda zajmuje się obserwacją domu, gdzie zainstalowano radiostację. Rappke wypuszcza na miasto grupę agentów. Jeden z nich trafia do szpitala Marii, inny na Kercelak, gdzie ma handlować dokumentami. Danka przekazuje Margaret zgłoszenie Heleny do pracy w konspiracji. W lokalu Woźniaka goście podejrzewani o kontakt z podziemiem kierowani są do stolika z zainstalowanym podsłuchem. Kamil wtajemnicza w sprawy radiostacji nowego telegrafistę, Stefana. Władek zaprasza Rudą, Kamila i Stefana do restauracji. Woźniak poznaje Władka, dzwoni z informacją do gestapo. Halbe mówi Michałowi, że widział go z kochanką. W zamian za dyskrecję oczekuje zaaranżowania spotkania z Celiną. 17:50 A WIĘC WOJNA - /28/ Reportaż, 5 min, Polska, 2019 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska 28 września. Czwartek. Generał Tadeusz Kutrzeba i generał Johannes von Blaskowitz o godzinie 13.15 na terenie fabryki Škody podpisują umowę o kapitulacji Warszawy. Niemcy gwarantują zwolnienie do domu wszystkich szeregowych. Oficerowie mają pójść do niewoli. W czasie obrony stolicy zginęło około 2 6 tys. żołnierzy. Rannych zostało około 15 tys. Straty wśród ludności cywilnej wynoszą około 10 - 20 tys. zabitych i około 50 tys. rannych. Około 120 140 tysięcy żołnierzy broniących stolicy trafia do niewoli. O godzinie 7:30 rozpoczyna się zawieszenie broni w Modlinie. W Moskwie zostaje podpisany niemiecko - sowiecki układ o przyjaźni i granicach oraz trzy protokoły dodatkowe. W podpisanym dokumencie mówi się o byłym państwie polskim. Granica niemiecko - sowiecka przebiega na linii Pisy, Narwi, Bugu, Wisłoka i Sanu. Artykuł II podpisanego układu mówił, że obie strony uznają ustaloną w Artykule I granicę obustronnych interesów państwowych za ostateczną i oddala wszelką odnoszącą się do tej regulacji ingerencję państw trzecich. Podpisy na dokumencie, który był faktycznie czwartym rozbiorem Polski złożyli minister spraw zagranicznych Rzeszy Niemieckiej Joachim von Ribbentrop i przewodniczący Rady Komisarzy Ludowych i ludowy komisarz spraw zagranicznych ZSRR Wiaczesław Mołotow. Z układem sowiecko - niemieckim "o przyjaźni i granicach" zbiegło się wystąpienie sowieckiego premiera i ministra spraw zagranicznych Wiaczesława Mołotowa, w którym rozbite państwo polskie nazwał "pokracznym bękartem traktatu wersalskiego". Samodzielna Grupa Operacyjna "Polesie" dowodzona generała Franciszka Kleeberga walczy z Armią Czerwoną. Broni się załoga Helu. W Paryżu ambasador Juliusz Łukasiewicz powierza generałowi Władysławowi Sikorskiemu dowództwo nad tworzącą się armią. 18:25 W PRL-U - PIENIĄDZE W PRL Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2022 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadzący) Pieniądze zawsze dobrze mieć, ale też w PRL - u nie było łatwo je zdobyć, bo władza pilnowała, żeby ludzie się nie bogacili. Ludzie więc pieniądze przechowywali na różne sposoby. Od najprostszych w szafie pod bielizną (tzw. w skarpecie) do bardziej wymyślnych metod takich jak zakopywanie słoików w ogródku, co ironicznie nazywano bankiem ziemskim. Władza nadmiar gotówki starała się w różny sposób ściągać z rynku. W tym celu organizowano różnego rodzaju premie dla oszczędzających, najbardziej znaną formą były książki samochodowe. Na specjalnej książce oszczędnościowej deponowało się odpowiednią kwotę i później ta książeczka brała udział w losowaniu samochodów. Można było posiadać kilka takich książeczek. Zachodnimi walutami handlować nie było wolno, ale obywatele PRL mogli za nie legalnie kupować rzeczy w specjalnych sklepach. Zanim powstał słynny Pewex, deficytowe w Polsce Ludowej towary sprzedawały oddziału banku PeKaO. Prowadzenie: Beata Michniewicz Goście: Andrzej Sadowski - ekonomista, publicysta, prezydent Centrum im. Adama Smitha, Grzegorz Sieczkowski - dziennikarz, publicysta, pisarz 18:55 HISTORIA POLSKI - UMRZEĆ ZA WARSZAWĘ (POWSTANIE WARSZAWSKIE) Film dokumentalny, 51 min, Polska/Francja, 2013 Reżyseria: Krzysztof Talczewski Scenariusz: Krzysztof Talczewski Film "Umrzeć za Warszawę" w koprodukcji polsko - francuskiej przedstawia przyczyny i przebieg Powstania Warszawskiego. Pokazuje sytuację polityczną, w jakiej się znajdowała Polska w latach 1939 - 44 i która doprowadziła do podjęcia decyzji o rozpoczęciu bitwy o Warszawę. Przedstawia zarówno działania zbrojne w walczącej stolicy, jak i życie codzienne jej mieszkańców. W dokumencie wykorzystano przede wszystkim zdjęcia filmowe i fotografie zrobione przez żołnierzy - operatorów Armii Krajowej oraz w mniejszym stopniu niemieckie materiały propagandowe. Narracja filmu opiera się często na świadectwach uczestników Powstania, co pozwala nadać bardziej osobisty i emocjonalny charakter. Prof. Norman Davies, dr Aleksandra Viatteau, dr Dariusz Gawin opowiadają o tym, co działo się w Londynie, Moskwie i Warszawie w kluczowych dla wydarzenia momentach. Tytuł filmu "Umrzeć za Warszawę" nawiązuje do popularnego w Europie Zachodniej, przed wybuchem drugiej wojny światowej, stwierdzenia poddającego w wątpliwość potrzebę umierania za Gdańsk. 22:00 WINNETOU - WINNETOU I APANACZI (WINNETOU UND DAS HALBBLUT APANATSCHI) Film przygodowy, western, 86 min, Jugosławia/Niemcy 1966 Reżyseria: Harald Philipp Scenariusz według powieści Karola Maya: Fred Denger, Harald Philipp Aktorzy: Pierre Brice, Lex Barker, Ursula Glas, Goetz George, Ralf Wolter, Walter Barnes, Marinko Cosić, Ilja Dżuvalekovski i inni Apanaczi, córka białego osadnika Mac Hallera i jego indiańskiej żony, kończy 21 lat. Jej mały braciszek Happy ofiarowuje jej z tej okazji zdobyte z narażeniem życia orle pióro, a przyjaciel ojca, Winnetou - prawdziwy strój indiański. Co więcej, ojciec wyraża zgodę na zaręczyny Apanaczi z młodym traperem, Jeffem Brownem. Wraz z ojcem i Winnetou dziewczyna wyrusza w góry, żeby odebrać najważniejszy prezent urodzinowy - żyłę złota odkrytą przed wielu laty przez Mac Hallera. Po powrocie do domu zastają tam gości: myśliwych Sloana i Pincky’ego, którzy przypadkowo dowiadują się o złocie. Zaślepieni chciwością myśliwi zmuszają Mac Hallera, żeby im wskazał złotodajny teren. Jeff wyrusza na pomoc przyszłemu teściowi. Podczas walki ze Sloanem i Pinckym Mac Haller zostaje zabity, a Jeff ranny. Apanaczi z kolei ucieka do obozu robotników budujących linię kolejową. W samą porę zjawia się tam Old Shatterhand, żeby uratować dziewczynę i jej brata z rąk ścigających ich myśliwych. Ale, niestety, wieść o złocie dociera również do bandy Curly Billa, która opanowała miasteczko Rocky Town. Bandyci ruszają do obozu robotników. Porywają Apanaczi i jej brata, a podczas strzelaniny giną Sloane i Pincky. Old Shatterhand organizuje wśród robotników i uciekinierów z Rocky Town oddział, który ma zlikwidować groźną bandę. Członkom oddziału udaje się uwolnić Apanaczi, ale bandyci uprowadzają małego Happy. Aby go ratować, Winnetou zdradza miejsce, gdzie znajduje się złoto, licząc, że zachłanni bandyci powybijają się między sobą. 23:50 PRZESZCZEPIANIE NADZIEI Film dokumentalny, 53 min, Polska, 1996 Reżyseria: Dariusz Król Scenariusz: Dariusz Król Akcja filmu rozgrywa się na oddziale chirurgii transplantacyjnej Szpitala Klinicznego nr 1 w Warszawie. Jest to zamknięta klamrą od poniedziałku do poniedziałku opowieść o pracy oddziału, zajmującego się przeszczepami narządów. Bohaterami są pacjenci, którzy poddali się operacji przeszczepu oraz lekarze - chirurdzy. Jest to film pokazujący emocje, mocny w warstwie uczuć, propagujący pewne postawy i wzorce zachowania. 00:50 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ŚLADAMI PODKÓW Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Wreszcie przyszedł ten dzień, by przejść całą trasę oddziału wydzielonego Wojska Polskiego majora Hubala. Jesteśmy w Porębie, w rejonie Ostrowii Mazowieckiej. Tu w miejscowości Udrzyn oddział Hubala przechodził brodem przez Bug. Tego miejsca będziemy dziś szukać. Przed takim przejściem zapewne zapadały decyzje: co zostawiamy, a co bierzemy ze sobą. Z naszych doświadczeń wynika bowiem, że brzeg, z którego wyrusza wojsko przed przeprawą, obfituje potem w najróżniejsze przedmioty taborowe, które dla nas są teraz cenną pamiątką 01:20 SENSACJE XX WIEKU - TUNELE WOJNY, CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 1998 Reżyseria: T Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W czasie wojny wietnamskiej w rejonie Sajgonu partyzanci wybudowali gigantyczny system podziemnych tuneli o łącznej długości ponad 200 km. Umieścili tam szpitale, warsztaty, bunkry, magazyny. Dzięki podziemnemu miastu, rozciągającemu się pod amerykańską bazą w Cu Shi, mogli walczyć i regenerować swoje siły. Program przedstawia sposób budowy podziemnych tuneli i prowadzenia walki. 01:50 SENSACJE XX WIEKU - TUNELE WOJNY, CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 24 min, Polska, 1998 Reżyseria: T Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Stany Zjednoczone, mimo zaangażowania ogromnie wielu środków, nie zdołały wygrać wojny w Wietnamie. Dlaczego tak było? W czasie wielkiej operacji "Imadło" w 1966 roku żołnierze amerykańscy odnaleźli tajemnicze podziemia. Jeszcze nie wiedzieli, jak ogromną rolę tunele odegrają w tej wojnie. Szybko przekonali się, że nie są to podziemne schrony, lecz bardzo rozbudowany system tuneli, ciągnący się przez setki kilometrów. Program przedstawia sposób budowy i użytkowania podziemnych tuneli i pomieszczeń, które chroniąc partyzantów, umożliwiały im jednocześnie prowadzenie bardzo skutecznych działań. 02:20 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - DROGA PRZEZ PIEKŁO CZ. 1 Magazyn, 28 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczny program Bogusława Wołoszańskiego, popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. W tym wydaniu autor omawia: - dzieje konwojów wiozących sprzęt wojenny dla Związku Radzieckiego, - sytuację na frontach europejskich, - zajęcie Norwegii przez Niemców, - pomoc Anglii w transporcie broni dla Związku Radzieckiego, - szlaki morskie z portów amerykańskich i kanadyjskich do Murmańska, - rolę Norwegii w planach wojennych Adolfa Hitlera, - znaczenie strategiczne portu w Murmańsku, - atak wojsk niemieckich na Murmańsk.