TVP Historia Piątek, 30.09.2022 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 30 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1938 - został zawarty układ monachijski; 1946 - zapadł wyrok Trybunału Norymberskiego; 1955 - aktor James Dean zginął śmiercią tragiczną; 07:05 CZAS HONORU - ODC. 22 "STRZAŁY NA PAWIAKU" S. II Serial wojenny, 47 min, Polska, 2009 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Michał melduje Margaret, że Halbe chce się spotykać z Celiną. Dla dziewczyny udział w tej akcji to rozkaz, nie chce tylko, by dowiedział się o tym jej narzeczony. Dla kamuflażu Michał i Celina wprowadzają się do wspólnego mieszkania. Bronek wie od Heleny, że Wanda wyszła z izolatki na Pawiaku. Janek odwiedza Lenę w kryjówce, przynosi jej jedzenie. Władek próbuje wykraść mundury kierowców Reichsbanku, przyłapany przez nadzorcę Lippkego, zabija go. W tej sytuacji Doktor odwołuje akcję napadu na bank. Janek prosi Bronka o kontakt z fałszerzem, który ma dostęp do lewych papierów. Trafia na Kercelak i poznaje Wysockiego, jednego z niemieckich agentów. Wanda dowiaduje się od Grażyny o terminie organizowanej ucieczki. Bronek przebija się na Pawiak. Rappke informuje Rainera, że pelengator namierzył radiostację w rejonie Józefowa. Halbe poznaje Michała i Celinę z Rainerem. Danka prosi Helenę, by ta pomogła jej kuzynowi, Włodkowi. Helena nie wie, że to jeden z agentów Rainera. 08:05 KUCHNIA DWUDZIESTOLECIA - ODC. CO BYŁO, A NIE JEST. KUCHNIA NIEISTNIEJĄCA. Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Zdjęcia: Maciej Brola Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) W kolejnym odcinku programu poznamy przepis na ozór z sardelami w sosie chrzanowym według przepisu Marii Disslowej, oraz śledziowe mlecze w muszelkach. Drugi przepis pochodzi z książki Marii Gałeckiej, wydanej w Warszawie w1916 roku, "Jak przyrządzać ryby morskie smacznie i tanio. 70 przepisów zebranych z najlepszych źródeł...". 08:35 HISTORIA POLSKI - MARZYCIEL. KORNEL MORAWIECKI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Marcin Bradke Scenariusz: Marcin Bradke Zdjęcia: Mateusz Jerzmański, Robert Sitek Muzyka: Konstancja Kochaniec "Marzyciel. Kornel Morawiecki" to film dokumentalny o Kornelu Morawieckim, zrealizowany już po śmierci głównego bohatera. Było to możliwe dzięki nagranej w roku 2016 notacji, udostępnionej przez Dolnośląską Solidarność. W filmie występują krewni, przyjaciele i bliscy współpracownicy marszałka seniora. Wykorzystano archiwalia TVP, materiały IPN oraz ze zbiorów prywatnych. Nie uwypuklamy działalności politycznej i patriotycznej Morawieckiego, choć i o tym jest mowa. Raczej koncentrujemy się na tym, jakim był człowiekiem, ojcem i przyjacielem. Filmów o Solidarności Walczącej powstało już kilka, nie było jednak dotąd obrazu poświęconego Kornelowi Morawieckiemu. Ten jest pierwszy. 09:50 SENSACJE XX WIEKU - STALOWE PRZYMIERZE ODC. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program poświęcony współpracy wojskowej III Rzeszy i Związku Radzieckiego w latach poprzedzających II wojnę światową. Już na początku lat 20. podjęto próby odtworzenia niemieckiej potęgi wojskowej, ograniczanej postanowieniami Traktatu Wersalskiego. Rosła również w siłę Armia Czerwona. W programie wykorzystano najnowsze dokumenty ujawnione przez archiwa rosyjskie, dotyczące tajnych porozumień militarnych między ZSRR i Niemcami. 10:15 SENSACJE XX WIEKU - STALOWE PRZYMIERZE ODC. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1999 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program poświęcony współpracy wojskowej III Rzeszy i Związku Radzieckiego w latach poprzedzających II wojnę światową. Już na początku lat 20. podjęto próby odtworzenia niemieckiej potęgi wojskowej, ograniczanej postanowieniami Traktatu Wersalskiego. Rosła również w siłę Armia Czerwona. W programie wykorzystano najnowsze dokumenty ujawnione przez archiwa rosyjskie, dotyczące tajnych porozumień militarnych między ZSRR i Niemcami. 10:45 INDEKS I KARABIN. TAJNE NAUCZANIE Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2021 Reżyseria: Hanna Etemadi Scenariusz: Hanna Etemadi "Indeks i karabin" to opowieść o idei tajnego nauczania jako formy przeciwstawiania się hitlerowskim planom zamienienia Polaków w niewolników, poprzez biologiczne wyniszczenie inteligencji i likwidację placówek oświaty. Film przypomni moment powstania tajnego nauczania już w czasie obrony Warszawy i utworzenia Obywatelskiego Komitetu Obrony Warszawy, w ścisłym związku z tworzonymi równocześnie strukturami walki zbrojnej. Już w październiku 1939 roku powstała Tajna Organizacja Nauczycielska TON, która później stała się koordynatorem tajnego nauczania na wszystkich poziomach nauczania w całej Polsce. Trzy główne ośrodki tajnego nauczania to Warszawa, Kraków, Poznań. Tajne nauczanie zwłaszcza na szczeblu wyższym było ściśle związane z walką zbrojną, co było szczególnie widoczne w tzw. wpadkach, np. wykrycie, aresztowanie, a następnie śmierć całego kompletu socjologii na Żoliborzu w Warszawie, co było skutkiem aresztowania na ulicy dwóch łączniczek. 12:05 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA - HISTORYCY FILOZOFII Reportaż, 15 min, Polska, 2022 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa, Zuzanna Elbert - Stelmach Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski, Mateusz Wołoczko Muzyka: Filip Kuncewicz Wykonawcy: Andrzej Dobosz (prowadzący) Bohaterami tego odcinka są historycy filozofii: Władysław Tatarkiewicz i Stefan Świeżawski. 12:25 DIAMENT ŚMIERCI - ODC. 5/5 - PRZYJACIELE Serial dla młodzieży, 54 min, Polska, 1986 Reżyseria: Paweł Komorowski Scenariusz: Paweł Komorowski, Krzysztof Winiewicz Zdjęcia: Krzysztof Winiewicz Aktorzy: Djoko Rosić, Dobri Dobrew, Aleksander Goczew, Nikoła Hadżijanew, Andrzej Balcerzak, Henryk Bista, Zbigniew Borek, Andrzej Kozak, Edward Lubaszenko, Hanusz wraz z Semenem i jego ojcem są w Polsce. Docierają w rodzinne strony, ze zdumieniem odnajdują zamiast pogorzeliska nowy odbudowany zajazd. Odbudowali go, jak się okazuje, tarnowscy kupcy, czekając na powrót Hanusza. 13:35 OPOWIEŚCI O YELLOWSTONE - ODC. 1. ZIMA (YELLOWSTONE TALES FROM THE WILD) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2009 Reżyseria: Andrew Murray Zdjęcia: John Aitchison Muzyka: Edmund Butt Zimą 1807 roku samotny traper, John Colter, dotarł w samo serce Gór Skalistych w Ameryce Północnej. W okolicach górnego biegu rzeki Yellowstone odkrył zaginiony świat. W tym malowniczym krajobrazie królują: lód, ogień i siarka. Kraina wielkich kontrastów jest dużym wyzwaniem dla każdego organizmu, żyjącego tu i walczącego o przetrwanie. Yellowstone - to jeden z najcenniejszych skarbów przyrody na ziemi. Pierwszego marca 1872 roku amerykański prezydent Ulisses Simpson Grant docenił wyjątkowość tego miejsca, tworząc tu pierwszy w świecie park narodowy. Seria BBC "Opowieści o Yellowstone" składa się z trzech odcinków: "Zima", "Lato" i "Jesień". Całość tworzy niezwykły obraz przyrody najstarszego parku narodowego. Żyjące tu zwierzęta muszą przystosować się do ekstremalnych warunków, wynikających w nietypowego usytuowania tej krainy. Pod powierzchnią rozciągającego się tu wulkanicznego płaskowyżu znajduje się olbrzymia komora magmowa. Yellowstone to najbardziej rozległy obszar geotermalny na Ziemi. Słynie m. in. z gejzerów, gorących źródeł i wodospadów. Każda pora roku jest tu wyrazista. Niektóre zwierzęta odwiedzają to miejsce sezonowo, lokalne gatunki muszą stawić czoło zmianom zachodzącym wraz z kolejnymi porami roku. Brytyjscy dokumentaliści przybliżają widzom zwyczaje żyjących tu drapieżników i roślinożerców. Kamera podpatruje m. in. wilki, niedźwiedzie grizzly, bieliki amerykańskie, bizony i jelenie wapiti. Zima to raj dla wilków. Właśnie o tej porze roku te drapieżniki nabierają sił, polując na swoje ofiary osłabione mrozami. Kamera śledzi stado wilków, jedną z największych i najpotężniejszych watah w Yellowstone, które otaczają samca jelenia wapiti. Ten jednak nie daje łatwo za wygraną i szala zwycięstwa przechyla się raz na jedną, raz na drugą stronę. Wilki muszą działać razem nawet przeciwko pojedynczemu osobnikowi. To właśnie życie w stadzie pozwala im przetrwać. Mieszkańcami Yellowstone są także bizony, dobrze przystosowane do panujących tu zimą ciężkich warunków. Grube futro dobrze chroni je przed mrozem, zapewnia ciepło nawet przy temperaturze do minus 35 stopni Celsjusza. Te ostatnie stada bizonów przetrwały dziesiątki tysięcy lat. W ekstremalnych warunkach skupiają się na jedzeniu. Aby uniknąć głodu przed nadejściem wiosny, bizony muszą za wszelką cenę zachować cenną energię, która pozwoli im dotrzeć do pożywienia ukrytego pod grubą i twardą warstwą śniegu. Sroga zima w Yellowstone trwa. W lutym, gdy większość zwierząt jest już na skraju wyczerpania, wataha wilków jest w pełni sił. O tej porze młode samice wkraczają w okres rozrodczy. Ale wraz z końcem zimy nadchodzi zmierzch panowania wilków. Z legowiska wyłania się bowiem samica niedźwiedzia grizzly z potomstwem. 15:40 GENIUSZE I MARZYCIELE. ANTONI KOCJAN. CZŁOWIEK, KTÓRY ZATRZYMAŁ RAKIETY V Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2018 Reżyseria: Małgorzata Walczak, Marek Pawłowski Film o niezwykłym wynalazcy, na którego życiu cieniem położyła się tragiczna historia Polski. Młody chłopak pochodzący z niewielkiej wsi, dzięki uporowi i ogromnemu talentowi został jednym z najważniejszych konstruktorów samolotów w XX - leciu międzywojennym. Szybowce stworzone przez Antoniego Kocjana nie miały sobie równych w całej Europie. Błyskotliwą karierę wynalazcy przerwał wybuch II wojny światowej. Od początku zaangażowany w działalność ruchu oporu, trafił do KL Auschwitz. Cudem się wydostał i kontynuował z sukcesami niebezpieczną misję zdobywania informacji wywiadowczych na temat tajnej broni tworzonej przez Niemców. Meldunki wysyłane do Londynu, a nawet części śmiercionośnych rakiet V2 zdobyte przez Polaków, były nieocenioną pomocą dla aliantów. O historii tego wielkiego patrioty i jego dramatycznych wojennych losach opowiedzą historycy, pasjonaci lotnictwa, a także krewni pamiętający tego nieśmiałego, niewysokiego pana w kapeluszu. 17:10 CZAS HONORU - ODC. 23 "NIEMIECKA RULETKA" S. II Serial wojenny, 45 min, Polska, 2009 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Helena już wie, że akcja odbicia Wandy się nie powiodła. Po zaginięciu Lippkego Rappke chce przesłuchać wszystkich Polaków pracujących w Reichsbanku. Na liście do przesłuchania jest także Władek. Rainer otrzymuje pierwsze meldunki od swoich agentów. Janek załatwia u Górki paszport dla Moslera. Na Pawiaku Nina wraca pobita z przesłuchania, decyduje się na udział w ucieczce wspólnie z Wandą. Helena jako gosposia rozpoczyna pracę u Halbego. Woźniak załatwia zwolnienie Danki z aresztu. Władek okazuje Rudej swoje uczucia. Michał, zazdrosny o Celinę, przerywa jej spotkanie z Halbem, dąży też do przerwania całej akcji. Janek i Bronek organizują zasadzkę na Kwapisza. Otto przez przypadek zabija agenta Rainera w szpitalu. W kasynie wybucha strzelanina, Celina zostaje ranna. 18:10 WYKORZENIENI. EUROPA 1945 (LES DRACINS, L'EUROPE EN 1945) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Jrome Lambert, Philippe Picard 8 maja 1945 roku w Europie świętowano zakończenie II wojny światowej, ale po euforii zwycięstwa, pokój, a z nim nowe granice wielu państw, oznaczał przesiedlenia milionów mężczyzn, kobiet i dzieci. Dzięki świadectwu kilku z nich, film "Wykorzenieni. Europa 1945" ukazuje koniec wojny z punktu widzenia zwykłych ludzi - ich domostwa znalazły się na terenach przyznanych innemu państwu. Przybliża historię powojennych przesiedleń w Europie Wschodniej widzianą oczami Francuzów, którzy dystansują się od decyzji podjętych przez Wielką Trójkę i mówią wprost, że pokój zbudowano na niemoralnych zasadach. Nikt nie pytał o zdanie najbardziej zainteresowanych: ludzi, którzy mieli stracić swoje domy i zacząć nowe życie od początku na obcej ziemi. Oprócz relacji wysiedlanych - wówczas dzieci, wykorzystano archiwalne materiały filmowe, podkreślając, że większość z nich ma charakter propagandowy i nie oddaje rzeczywistych warunków, w jakich odbywała się przymusowa wędrówka ludów. W lutym 1945 roku nazistowskie Niemcy jeszcze się nie poddały, ale dla aliantów zwycięstwo było już kwestią czasu. Od lata 1944 roku armia III Rzeszy była w odwrocie. Wojska alianckie wylądowały w Normandii, a na część terytoriów Ukrainy i Polski wkroczyła Armia Czerwona. Konflikt jeszcze się nie skończył, a w Jałcie, nad brzegiem Morza Czarnego, decydowano o przyszłości Europy. Churchill i Roosevelt negocjowali ze Stalinem kształt powojennej Europy. Z silną pozycją militarną Stalin zamierzał rozszerzyć granice Związku Sowieckiego na zachód kosztem sąsiadów, Polski i Ukrainy, którzy zostali głównymi ofiarami tego porozumienia. Zatwierdzone na konferencji w Poczdamie w sierpniu 1945 roku porozumienia jałtańskie doprowadziły do największego transferu ludności w historii. Zamysłem przywódców alianckich było stworzenie państw jednorodnych etnicznie. Stalin twierdził bowiem, że: "problem narodowości to tylko problem transportu", a Churchill dodawał: "Przesiedlenia są najbardziej satysfakcjonującym rozwiązaniem, aby położyć kres mieszaniu ludności, które jest źródłem niekończących się problemów". Po ustanowieniu nowych granic kilkanaście milionów ludzi zostało wysiedlonych ze swoich ojczyzn i zmuszonych do emigracji. 19:10 HISTORIA POLSKI - POLSKI ZWYCIĘZCA BITWY O ATLANTYK Film dokumentalny, 42 min, Polska, 2020 Reżyseria: Norbert Rudaś Scenariusz: Norbert Rudaś, Jan Tarczyński O losach bitwy o Atlantyk, kluczowej dla przetrwania Wielkiej Brytanii i możliwości wsparcia przez USA walk w Europie, zadecydowała taktyka i technologiczny wyścig, który doprowadził do gwałtownego rozwoju lotnictwa morskiego, dekryptażu niemieckich szyfrów kodowanych maszynami Enigma oraz masowego wprowadzenia urządzeń wykrywających niemieckie okręty podwodne. Urządzenia te to aktywne sonary, radary oraz radionamierniki HF/DF. Radionamierniki, które przyczyniły się do ok. 1/4 wszystkich strat U - bootów podczas wojny, stały się potężną bronią aliantów dzięki przełomowemu wynalazkowi polskiego inżyniera Wacława Struszyńskiego. Jednego z pięciu i pół tysiąca naukowców, inżynierów i technologów, którzy po przegranej we wrześniu 1939 r. walce z niemieckim i sowieckim najeźdźcą, znaleźli się na ziemi zachodnich sojuszników, wspierając ich ośrodki badawcze i przemysłowe w wojnie z III Rzeszą. Radionamierniki, czyli urządzenia umożliwiające namierzenie sygnału pracującej radiostacji były powszechnie stosowane przez obydwie strony konfliktu w pojazdach i samolotach. Jednak ich skuteczne użycie na okrętach powszechnie uważano za niewykonalne. Wacław Struszyński udowodnił, że to założenie było błędne i dostarczył aliantom broń, która pomogła rozbić zgrupowania okrętów podwodnych, tzw. wilcze stada, uderzając w podstawę ich taktyki - komunikację między U - bootami. Efekty tej pracy przez dziesięciolecia stanowiły tajemnicę wojskową. Film opowiada historię prac nad wynalazkiem zespołu inż. Struszyńskiego na tle dramatycznych zmagań na Atlantyku. 20:25 TEATR TELEWIZJI - ELŻBIETA, KRÓLOWA ANGLII Teatr, 152 min, Polska, 1984 Autor: Ferdynand Bruckner Przekład: Zbigniew Krawczykowski Reżyseria i realizacja tv: Laco Adamik Scenografia: Barbara Kędzierska Wyk. Teresa Budzisz - Krzyżanowska (Elżbieta), Jan Frycz (Essex), Marek Walczewski (Filip II), Henryk Machalica (Cecil), Zdzisław Wardejn (Bacon), Andrzej Szalawski (Walshingam), Lech Ordon (Coke), Bogusz Bilewski (Suffolk), Antoni Pszoniak (Gresham), Halina Drohocka (lady Anna), Krystyna Wachelko - Zaleska (Mary), Adam Ferency (Northumberland), Piotr Machalica (Mountjoy), Tomasz Budyta (Southampton), Michał Bajor (Plantagenet), Barbara Bursztynowicz (Izabella), Krzysztof Wieczorek (Espinoza), Józef Onyszkiewicz (Ojciec Mariana), Teodor Gendera, Grzegorz Wons, Edward Sosna, Krzysztof Kalczyński, Edward Rauch (Lordowie) oraz Jolanta Czaplińska, Barbara Dembińska, Ewa Węglarzówna, Henryk Łapiński, Panowanie Elżbiety I zapisało się jako "złoty" okres w historii Anglii. Lata 1558 - 1603 to czas nieustannego wzrostu potęgi gospodarczej, politycznej i religijnej Albionu. Blisko półwiecze rządów królowej - dziewicy było czymś tak wyjątkowym, że ukuto dla niego specjalną nazwę - czasów elżbietańskich. W epoce, kiedy nikomu nie śniło się o emancypacji, Elżbieta budziła podziw nie tylko swą nietuzinkową urodą, lecz także niepospolitą inteligencją (władała pięcioma językami), siłą charakteru i zmysłem politycznym. Nigdy nie wyszła za mąż i - jak wieść niesie - do końca życia zachowała cnotę. Nie znaczy to bynajmniej, że była kobietą oschłą i nieczułą. Miała licznych faworytów (najsłynniejszy z nich to hrabia Essex) i pretendentów do ręki (m.in. król Hiszpanii Filip II). Afekt do tych pierwszych starannie jednak ukrywała przed światem, z tymi drugimi zaś nie chciała dzielić się władzą. Niebanalna osobowość i dzieje Elżbiety od dawna inspirowały prozaików, dramaturgów, filmowców. W znanym serialu angielskim z 1971 roku poświęconym życiu królowej wybitną kreację stworzyła Glenda Jackson. W Polsce rolę Elżbiety I odtwarzały m.in. Maria Przybyłko - Potocka i Zofia Jaroszewska. Obie w sztuce Ferdynanda Brucknera (właściwie: Theodora Taggera, 1891 - 1958), austriackiego dramaturga, który największe sukcesy odnosił w latach trzydziestych. Napisany w 1934 roku dramat pt. "Elżbieta, królowa Anglii" przyniósł mu światowy rozgłos. Pisarz zawdzięczał go głównie znakomitemu opanowaniu rzemiosła (soczyste dialogi, wyraziste i bogate psychologicznie postaci, symultaniczne prowadzenie akcji) oraz umiejętnemu tasowaniu faktów historycznych i dopasowywaniu się do aktualnych mód intelektualnych (freudyzm). Stanowczo nie był natomiast typem myśliciela, porażającym głębią refleksji na temat władzy, samotności, przemijania, czy odwiecznego konfliktu między racjami serca i rozumu. Nie dziwi więc, że popularność "Elżbiety..." z upływem czasu malała. Sławny ongi dramat zachował jednak ukryty potencjał, który w rękach wytrawnego reżysera może ożywić ten już dziś nieco anachroniczny tekst. Owym potencjałem są role, dające ogromne możliwości aktorom. Bezbłędnie dostrzegł to i wykorzystał Laco Adamik, realizując w 1984 roku blisko trzygodzinną, telewizyjną adaptację sztuki Brucknera. Na odtwórczynię tytułowej bohaterki reżyser wybrał Teresę Budzisz - Krzyżanowską. Aktorka zgodziła się zagrać nie bez oporów, o których tak mówiła w jednym z wywiadów: "Pamiętam zachwycającą kreację Glendy Jackson w angielskim serialu"Elżbieta, królowa Anglii". Obawiałam się nieuchronnych, jak mi się wydawało, porównań. Teraz myślę, że moje obawy były niesłuszne. Tamta Elżbieta to była pełnowymiarowa postać w jejtroską o dzieło swego życia, o Anglię, potężną i bogatą; z poczucia własnej wartości i dumy". Najwyraźniej przelotne obawy dodatkowo zmobilizowały aktorkę, gdyż stworzyła kreację, którą bez obawy o nadmierny patos wypada nazwać wielką. Elżbieta w interpretacji Budzisz - Krzyżanowskiej to postać fascynująca. Z jednej strony władca - gospodarz, mądra, zdecydowana, oszczędna, miłująca pokój, zabiegająca o dobrobyt ludności. Z drugiej zaś monarchini kapryśna, odwołująca własne decyzje, wręcz rozhisteryzowana, pełna wahań, wątpliwości i niemających końca rozterek. Przy tym wszystkim zaś kobieta coraz bardziej znużona życiem, lękająca się starości, samotna, pieczołowicie skrywająca zwiędłą urodę, wciąż świadoma własnej wartości, pragnąca się podobać i być kochaną. Budzisz - Krzyżanowska z wirtuozerią posługuje się instrumentarium sztuki aktorskiej. W mimice, spojrzeniach, gestach, sposobie poruszania się, modulacji głosu potrafi oddać najdrobniejsze niuanse psychiki swojej bohaterki, wielobarwną paletę jej nastrojów - od wściekłości do melancholijnej rezygnacji. Kunszt Budzisz - Krzyżanowskiej znajduje rewelacyjne wsparcie w charakteryzacji. Dzięki niej aktorka zaskakująco upodabnia się fizycznie do Elżbiety. Zarówno tej"oficjalnej", upiększonej przez wytworny strój, perukę i makijaż; jak i tej"buduarowej", brzydkiej, pomarszczonej, niemal łysej. Scena, w której królowa postanawia ujawnić całą swą szpetotę Essexowi, bez wątpienia należy do najbardziej wstrząsających w całym spektaklu. Trudno zresztą znaleźć słabe punkty Adamikowego przedstawienia. Znakomicie zindywidualizowani bohaterowie mocno zapadają w pamięć. Szczególnie Henryk Machalica jako spokojny, rozważny, pełen godności Cecil; Jan Frycz w roli egzaltowanego, naiwnego i infantylnie przebiegłego Essexa; Zdzisław Wardejn jako błyskotliwy i makiaweliczny Bacon oraz świetny Marek Walczewski, kreujący postać schorowanego króla Hiszpanii Filipa II, w którym w niepojęty sposób zmieszały się pycha, okrucieństwo i autentyczne, głębokie pragnienie służenia Bogu. Akcja sztuki zaczyna się w momencie, gdy Essex usilnie zabiega u królowej o mianowanie swego przyjaciela Bacona prokuratorem koronnym. Umizgi, prośby, namowy hrabiego odnoszą jednak niewielki skutek. Elżbieta się waha. Po pierwsze Bacon naraził się jej w przeszłości, po drugie zaś jest człowiekiem nieprzewidywalnym i niebezpiecznym. Nawet młodzieńczy afekt Essexa nie zmiękcza serca monarchini. W efekcie prokuratorem zostaje Coke, protestancki ortodoks stały w poglądach i łatwy do kontrolowania. Essex nie posiada się z oburzenia. Wspólnie z grupą wysoko urodzonych i równie młodych przyjaciół przygotowuje zamach stanu. Z planowanego przedsięwzięcia zwierza się Baconowi. Ten, widząc żałosną amatorszczyznę"spisku", radzi hrabiemu wycofać się póki czas. Sam tymczasem w tajemnicy donosi o wszystkim królowej. 22:55 TAJNE AKTA III RZESZY - ODC. 5/6 NAZISTOWSKI DŻIHAD (ODC. 5/6) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Sam Taplin, Paul Jenkins, Sid Bennett Odc. 5 Podczas II wojny światowej ogromna liczba niemieckich Żydów wyjechała na Bliski Wschód w poszukiwaniu bezpiecznego domu. Arabowie widzieli w nowych przybyszach zagrożenie dla własnej tradycji i ustalonego porządku. Rozpoczęły się masowe ataki i prześladowania. Ludność żydowska nie zdołała uciec przed zagładą, a jej los niewiele różnił się od tego, jaki spotkał ich krewnych pozostałych w Europie. 24:00 TAJEMNICE III RZESZY (SEZON II) - ODC. 1/5 ZAGADKOWA ŚMIERĆ HESSA (ODC. 1/5 THE HESS ENIGMA) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Friedrich Schrerer, Steffi Schlobel, Thomas Staehler Scenariusz: Guido Knopp Cykl dokumentalny (5 odcinków) Co się stało ze składem pociągu, zawierającym nazistowskie złoto? Ile prawdy jest w plotce, że osobisty lekarz Hitlera stopniowo go truje lekami? Co się stało z zaginionym okrętem podwodnym U - 513? Dlaczego zastępca Hitlera Rudolf Hess odbył fatalny lot do Wielkiej Brytanii w 1941 roku? To tylko niektóre z pytań, na które starają się odpowiedzieć twórcy serii na podstawie ostatnio odkrytych dokumentów i archiwaliów. 01:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - FROMBORK PEŁEN ZDZIWIEŃ I TAJEMNIC Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Z wyprawy do Fromborka wróciliśmy bogatsi o wrażenia i wiedzę. Dla wędrowca nic właściwszego niż spotkać na swojej ścieżce poznania właściwych ludzi. Kipią oni wiedzą i mają naturalną potrzebę podzielenia się nią z każdym, kto słucha. My rozmawiamy dziś z przewodnikami po Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku, a wraz z księdzem proboszczem zwiedzimy gotycką Katedrę Wniebowzięcia NMP. Dnia by nie starczyło w miejscu, gdzie każdy dotknięty kamień generuje opowieść. Wiedzeni ciekawością, jako zwiadowcy historii chcielibyśmy zbadać to, co znajduje się pod posadzką kościoła. Wiemy, że ta katedra wciąż ma swoje tajemnice. Prawdopodobnie znajdują się tam krypty biskupów, którzy pełnili tu w przeszłości funkcje duszpasterskie. Katedra jest też miejscem spoczynku Mikołaja Kopernika. Historia poszukiwania jego grobu w miejscowej świątyni obfituje w sensacyjne zwroty akcji. Jako kanonik warmiński korzystał on z przywileju pochówku w katedrze, dlatego przyjęto, że ta krypta powinna się znajdować właśnie na terenie kościoła. Poszukiwania na szeroką skalę rozpoczęto dopiero w roku 2005. Badania potwierdziły, że odnalezione szczątki należą do Mikołaja Kopernika. Nasze badania wskazują zaś, że na terenie katedry znajdują się kolejne, nieodkryte jeszcze krypty. Mamy więc nadzieję na nowy program archeologiczny dla tej świątyni. Kolejne tajemnice czekają na wyjaśnienie. 01:50 SENSACJE XX WIEKU - STALOWE PRZYMIERZE ODC. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program poświęcony współpracy wojskowej III Rzeszy i Związku Radzieckiego w latach poprzedzających II wojnę światową. Już na początku lat 20. podjęto próby odtworzenia niemieckiej potęgi wojskowej, ograniczanej postanowieniami Traktatu Wersalskiego. Rosła również w siłę Armia Czerwona. W programie wykorzystano najnowsze dokumenty ujawnione przez archiwa rosyjskie, dotyczące tajnych porozumień militarnych między ZSRR i Niemcami. 02:10 SENSACJE XX WIEKU - STALOWE PRZYMIERZE ODC. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1999 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program poświęcony współpracy wojskowej III Rzeszy i Związku Radzieckiego w latach poprzedzających II wojnę światową. Już na początku lat 20. podjęto próby odtworzenia niemieckiej potęgi wojskowej, ograniczanej postanowieniami Traktatu Wersalskiego. Rosła również w siłę Armia Czerwona. W programie wykorzystano najnowsze dokumenty ujawnione przez archiwa rosyjskie, dotyczące tajnych porozumień militarnych między ZSRR i Niemcami. 02:40 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - BRYTANIA DWÓCH PREMIERÓW Magazyn, 20 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony polityce Wielkiej Brytanii w przededniu wybuchu wojny. W programie wykorzystano archiwalne materiały filmowe.