TVP Kultura Wtorek, 27.09.2022 08:00 WĘDROWIEC POLSKI 11 Reportaż, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Krzysztof Koehler, Agnieszka Żmijewska W kolejnym odcinku trafiamy do miejscowości Radocyna. Kiedyś mieszkało tu pełno ludzi. Z wszystkich stron docierał hałas, słychać było dzwony z cerkwi, szczekanie psów, a zimą unosiły się dymy znad kominów. Tak było w Radocynie, w Czarnem, w Wołowcu i w wielu innych miejscowościach, które zniknęły z mapy. Po dawnych domostwach, po pełnych życia miejscach pozostały dziczejące sady, jakieś kamienne podmurówki, resztki po cmentarnych krzyżach. Zwiedzamy krainę Łemków, z którymi historia obeszła się dosyć okrutnie. Cykl programów, którego celem jest przybliżenie historii, tradycji, kultury różnych regionów Polski. Prowadzącym ten niekonwencjonalny kulturalny przewodnik po Polsce jest poeta, literaturoznawca i krytyk literacki Krzysztof Koehler. 08:40 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - CRANACH Magazyn, 5 min, Polska, 2022 Reżyseria: Anna Zakrzewska, Tomasz Filiks Scenariusz: Anna Zakrzewska, Tomasz Filiks Obraz Opłakiwanie Chrystusa powstał w dwugiej połowie lat 30. XVI w. w pracowni Lucasa Cranacha starszego, czołowego niemieckiego malarza doby renesansu. Dzieło zostało ufundowane przez rodzinę kupca Konrada von Günterode i Anny z domu von Alnpeck, o czym świadczą herby umieszczone w dolnej partii obrazu - herb rodu von Günterode z sową w koronie oraz herb rodu von Alnpeck z głową ptaka z otwartym dziobem. Para fundatorów wraz z czwórką swych dzieci: Tillmannem, Anną, Veroniką i Apolonią, uwieczniona została na obrazie w scenie opłakiwania Chrystusa obok postaci biblijnych: Marii matki Jezusa, Marii Magdaleny i Jana Ewangelisty. O obrazie z kolekcji Muzeum Narodowego we Wrocławiu opowiada Piotr Oszczanowski. 09:00 PARĘ OSÓB, MAŁY CZAS Dramat psychologiczno - obyczajowy, 105 min, Polska 2005 Scenariusz na podstawie książki Jadwigi Stańczakowej "Dziennik we dwoje" i reżyseria: Andrzej Barański Zdjęcia: Dariusz Kuc Aktorzy: Krystyna Janda, Andrzej Hudziak, Igor Przegrodzki, Monika Obara, Arkadiusz Detmer, Krystyna Tkacz, Elżbieta Kępińska, Witold Skaruch, Zdzisław Wardejn Andrzej Barański już w połowie lat 80. myślał o przeniesieniu na ekran "Zawału" Mirona Białoszewskiego, ale na przeszkodzie stawały mu kłopoty z pozyskaniem praw autorskich i zdobyciem funduszy na produkcję. Pod koniec lat 90. miał już gotowy scenariusz o jego serdecznej przyjaciółce i sekretarce, niewidomej Jadwidze Stańczakowej, ale znów musiało minąć kilka lat, nim wreszcie projekt doczekał się realizacji. Za kanwę scenariusza posłużyła książka Jadwigi Stańczakowej "Dziennik we dwoje", na podstawie której powstała kameralna i subtelna, niezwykle ciepła, ale przenikliwa opowieść o przyjaźni dwojga artystów pióra, uhonorowana m. in. na FPFFw Gdyni w 2005 r. nagrodą za wybitną kreację Krystyny Jandy i nagrodą dziennikarzy, oraz nagrodą na festiwalu w Karlovych Varach za główną rolę męską dla równie znakomitego Andrzeja Hudziaka. Akcja filmu obejmuje lata 1975 - 1982 i ukazuje złożone relacje Mirona Białoszewskiego i Jadwigi Stańczakowej z punktu widzenia tej ostatniej. Trudno jednak powiedzieć, że jest to wyłącznie jej relacja: niewidoma kobieta oglądała bowiem i poznawała świat oczyma Mirona, czy to podczas przejażdżek z nim po mieście (co prawda, często w środku nocy, bo pisarza drażnili ludzie i światło słoneczne), czy to poprzez jego teksty opisujące rzeczywistość. Potrzebowali siebie nawzajem, mimo że nie umieli nazwać tego, co ich łączyło: przyjaźń, bliskość duchowa, platoniczne uczucie? On - nadwrażliwy egoista, kapryśny introwertyk, odsuwał od siebie wszystko, co stanowiło prozę codziennej egzystencji. Potrzebował kogoś, kto by się nim opiekował i pilnował bieżących spraw: od kupowania ubrań, sprzątania i prania, poprzez załatwianie spraw urzędowych, po przepisywanie jego tekstów, umawianie spotkań z wydawcami i czytelnikami. Ona pragnęła za wszelką cenę żyć jak ludzie widzący, być aktywna i samodzielna, czuć się potrzebna. Po rozstaniu z wieloletnim przyjacielem, nazwanym w filmie Jackiem, Białoszewski stał się jeszcze bardziej zależny od niej i grona znajomych, sąsiadów, przyjaciół, którzy dbali o niego i jego sprawy pod dyskretne dyktando Jadwigi. On nie bardzo umiał okazywać wdzięczność, bywał wobec niej opryskliwy, ale też potrafił jak nikt inny pocieszyć ją w samotności i depresji, na którą cierpiała. Gdy Jadwiga też zapragnęła pisać, bezceremonialnie krytykował jej wiersze, powodowany doświadczeniem, ale i zawodową zazdrością. Nie chciał mieć przy sobie konkurentki, która początkowo podejmowała te same tematy, opisywała te same miejsca i osoby co on, lecz jednocześnie udzielał jej cennych wskazówek pisarskich. Gdy zdołał ją przekonać, że powinna się skupić na swych odczuciach i przeżyciach osoby niewidomej, przyniosło to korzyść im obojgu: jej wiersze zyskały na autentyzmie i oryginalności, on przestał się obawiać rywalizacji i porównań. Nie ma w tym filmie wyraźnie zarysowanej akcji, linearnej fabuły, są za to drobne obrazki z PRL - owskiej codzienności, w której oboje żyli (kłopoty z zaopatrzeniem, problemy ze zdobyciem telefonu, biurokracja, nie najłatwiejsze warunki mieszkaniowe itp.), ale także z cowtorkowych spotkań literackich w mieszkaniu pisarza, z jego wieczorów autorskich, spacerów z Jadwigą po mieście. Film Andrzeja Barańskiego opowiada również o tym, jak ta zgrzebna rzeczywistość przekształca się w sztukę, staje się tworzywem literackim, dając dzieła najwyższej próby. 12:00 CLAUDIA, LA MISTERIOSA (CLAUDIA, LA MISTERIOSA) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Marie - Dominique Montel, Christopher Jones Claudia Cardinale, jedna z największych gwiazd kina włoskiego, W 1993 roku zasiadała w jury konkursu głównego na 46. MFF w Cannes. W 2002 roku na 52. MFF w Berlinie otrzymała Honorowego Złotego Niedźwiedzia za całokształt twórczości. Wprawdzie zagrała w kilku filmach amerykańskich, ale pozostaje wierna produkcjom europejskim. Najbardziej znane filmy to: "Rocco i jego bracia", "8 i pół", "Królowe Dzikiego Zachodu", "Ucieczka na Atenę", "Portret rodzinny we wnętrzu", "Lampart", "Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu". 13:30 RODZINA POŁANIECKICH - ODC. 6/7 ZDRADA Serial obyczajowy, 81 min, Polska 1978 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz: Andrzej Mularczyk, Bożena Hlebowicz na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza "Rodzina Połanieckich" Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Anna Nehrebecka, Andrzej May, Andrzej Chrzanowski, Teresa Lipowska, Jan Englert, Czesław Wołłejko, Bronisław Pawlik, Ewa Żukowska, Ewa Szykulska, Anna Milewska, Andrzej Seweryn, Leonard Pietraszak, Alicja Jachiewicz, Lucjan Fogiel, Andrzej Precigs i inni Lato przynosi wiele wydarzeń w życiu zaprzyjaźnionych rodzin. Marynia spodziewa się dziecka, stary pan Pławicki oddaje się uciechom wielkomiejskiego życia. Stanisław Połaniecki zostaje pewnej nocy z powabną Teresą Maszkową pod nieobecność pana domu. Po tej przygodzie pozostaje jednak Połanieckiemu niesmak i wyrzuty sumienia. Dochodzi do tragedii; Ignacy Zawiłowski, poeta, zarabiający jako kancelista u Połanieckiego, zastaje swą narzeczoną, pannę Castelli, w ramionach bawidamka, pana Kopowskiego. Młody człowiek strzela do siebie z rewolweru. 15:05 CO MÓWIĄ LEKARZE Film obyczajowy, 24 min, Polska, 2009 Reżyseria: Michał Wnuk Scenariusz: Michał Wnuk Zdjęcia: Michał Popiel-Machnicki, Michał Bielawski Aktorzy: Agnieszka Glińska, Dominika Ostałowska, Tomasz Borkowski, Karolina Stefańska Dr Glik, anestezjolog, przystępuje do stwierdzania zgonu osiemnastoletniej samobójczyni i podjęcia decyzji o pobraniu jej organów do przeszczepu. Dochodzi jednak do spotkania z matką dziewczyny, która nie ufa lekarzom. Film powstał w ramach projektu "30 minut". 15:50 U PANA BOGA W OGRÓDKU Komedia obyczajowa, 114 min, Polska 2007 Scenariusz i reżyseria: Jacek Bromski Zdjęcia: Ryszard Lenczewski Muzyka: Henri Seroka Aktorzy: Wojciech Solarz, Emilian Kamiński, Małgorzata Sadowska, Krzysztof Dzierma, Agata Kryska, Andrzej Zaborski, Aleksander Skowroński, Mieczysław Fiodorow, Jan Wieczorkowski, Marian Krawczyk i inni Uhonorowana Nagrodą Specjalną Jury na FPFF w Gdyni w 2007 r. komedia obyczajowa będąca kontynuacją przeboju kinowego Jacka Bromskiego "U Pana Boga za piecem". Reżyser po raz kolejny przeniósł widzów w nostalgiczno - sielankowy krajobraz białostockiej prowincji z jej zaśpiewną, kresową mową, nieśpiesznym życiem małego miasteczka i zręcznie nakreślonymi, nietuzinkowymi bohaterami, którzy bronią się przed zgiełkiem świata, ale i do nich docierają w końcu modne nowinki techniczne i, niestety, także współczesne plagi (mafia i supermarkety). Całość okrasił dużą dawką humoru i wątkiem kryminalnym, też potraktowanym z przymrużeniem oka. Równolegle przygotował 8 - odcinkową wersję telewizyjną tej opowieści, a Dwójka emitowała ten serial. Mimo upływu czasu w małej mieścinie Królowy Most, gdzie życie płynie leniwie i spokojnie, niewiele się zmieniło. Rząd dusz nadal sprawuje ten sam ksiądz proboszcz regularnie opowiadający Najświętszej Panience o wydarzeniach w okolicy i radzący się Jej w trudnych sprawach. Porządku w miasteczku i na posterunku pilnuje ten sam komendant, ale teraz przybyło mu trosk. Agenci CBŚ właśnie tam przywożą bowiem gangstera Józefa Czaplę, pseudonim Żuraw, świadka koronnego w procesie mafijnym. W ramach programu ochrony świadków dają mu nową tożsamość (teraz Czapla nosi nazwisko Jerzy Bocian), umieszczają w luksusowej willi na uboczu i przydzielają świetnie wyposażony samochód, przekonani, że na takim odludziu nikt Czapli vel Żurawia vel Bociana nie znajdzie. W całą sprawę wtajemniczają tylko komendanta, który i bez tego ma dość zmartwień. Ojciec komendanta, emerytowany ogniomistrz, co i raz wspina się na wysoki fabryczny komin i trzeba go stamtąd ściągać, angażując ekipę strażacką i bufetową Struzikową, której obfity biust ma wielką siłę oddziaływania na staruszka. Komendant nie może też znaleźć męża dla swej córki Luśki, która - choć nad wyraz ponętna - ma nieślubnego potomka. Ojciec każe więc podwładnym łapać kierowców za rzekome wykroczenia i na posterunku poddaje ich bacznej lustracji w nadziei, że któryś z nich nada się na zięcia. W związku z nowymi zadaniami podwładnych zaczyna brakować, ale na szczęście z centrali zostaje przysłany na służbę do Królowego Mostu nowy pracownik - aspirant Marian Cielęcki. Co prawda, był najgorszym studentem szkoły policyjnej i przełożeni specjalnie wysłali go na głuchą prowincję uznawszy, że tam nie będzie miał czego zepsuć, ale tego komendant już nie wie. Nowo przybyły trochę się dziwi miejscowym obyczajom i darzy niekłamanym zachwytem córkę komendanta, lecz ona nie odwzajemnia jego zainteresowania. Tymczasem Bocian nie za bardzo chce żyć w ukryciu i rozbija się po okolicy swoją terenówką. Ksiądz i komendant, każdy na swój sposób, zajmują się jego zbłąkaną duszą, ale skutek ich zabiegów jest mizerny. Dopiero kiedy mafia namierza kryjówkę byłego gangstera i organizuje na niego nocny zamach, z którego Bocian wychodzi cało tylko dzięki opiece Najświętszej Panienki, następuje w nim nagła przemiana. Nawraca się i jeszcze zakochuje w kuszącej Struzikowej. Mafia jednak nie odpuszcza i postanawia zrobić wszystko, żeby Bociana uciszyć. I tu nieoczekiwanie bardzo pomocny okazuje się aspirant Cielęcki, który wyrasta na prawdziwego bohatera. 20:00 Z RODU BOREASZA (LES BOREADES) Opera, 154 min, USA, 2019 Reżyseria: Barrie Kosky Wykonawcy: Emmanuelle Haim, Helene Guilmette, Emmanuelle De Negri, Mathias Vidal, Christopher Purves, Yoann Dubruque, Edwin Crossley - Mercer, Sebastien Droy, Le Concert Dastree, Le Concert Dastree Pięcioaktowa tragedia liryczna z 1763 roku, ostatnie dzieło Jeana - Philippe’a Rameau. Produkcja Opery w Dijon w inscenizacji Barriego Kosky'ego. 01:20 MŁODA POLSKA - STACJA Komediodramat, 21 min, Polska, 2018 Reżyseria: Arkadiusz Bartosiak Scenariusz: Arkadiusz Bartosiak, Kacper Wójcicki, Łukasz Suchocki Zdjęcia: Kacper Wójcicki Aktorzy: Konrad Wosik, Marianna Zydek, Stanisław Cywka Klemens prowadzi prowincjonalną stację benzynową, jednocześnie opiekując się autystycznym bratem i chorym ojcem. Pewnego dnia poznaje na stacji niebieskooką piękność, która wywraca jego życie do góry nogami. "Stacja" to ironiczna historia miłosna, opowiedziana z perspektywy dwóch braci, trzech bażantów, sparaliżowanego myśliwego, miejscowego macho i zniewalającej blondynki Marioli. (filmpolski) 01:55 PANORAMA KINA POLSKIEGO - ŻELAZNY MOST Dramat, 80 min, Polska, 2019 Reżyseria: Monika Jordan - Młodzianowska Scenariusz: Monika Jordan - Młodzianowska Zdjęcia: Piotr Kukla Aktorzy: Bartłomiej Topa, Julia Kijowska, Łukasz Simlat, Cezary Łukaszewicz, Andrzej Konopka Sztygar Kacper, rozdzielając zadania pracującym pod ziemią górnikom, wysyła swojego przyjaciela, Oskara, na najdalsze odcinki, by mieć więcej czasu na spotkania z jego żoną, Magdą. Jedno ze spotkań kochankom przerywa telefon z kopalni - miał miejsce wstrząs o niespotykanej sile, nie ma kontaktu z załogami pracującymi pod ziemią. Wkrótce okazuje się, że niewiadomy jest los Oskara. Uwalniający się metan uniemożliwia bezpieczne dotarcie do zasypanego, dlatego za namową Kacpra, kierownik akcji ratunkowej zarządza przedostanie się do niego za pomocą otworu drążonego z powierzchni, podobnie jak to zrobiono podczas słynnej akcji w Chile. Kochankowie rzucają się w wir akcji ratunkowej, mając nadzieję, że ratując przyjaciela, ocalą także własne sumienia. 04:30 KINO NOCNE - THE CAVE Film obyczajowy, 26 min, Polska, 2017 Reżyseria: Kamil Krukowski Scenariusz: Kamil Krukowski Zdjęcia: Piotr Matysiak Aktorzy: Bartłomiej Firlet, Ewa Szykulska, Dorota Naruszewicz Trzydziestoletni Paweł chciałby się uniezależnić, ale na przeszkodzie stoi jego skomplikowana relacja z matką (źródło: PISF)