TVP Kultura Piątek, 30.09.2022 08:25 KRONOS - WRÓŻBY Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2022 Wykonawcy: Piotr Nowak (prowadzący) W kolejnym odcinku programu "Kronos" profesor Piotr Nowak wraz z zaproszonymi do studia gośćmi poddaje analizie pojęcia z zakresu filozofii, religii, historii. Tematem kolejnego odcinka są wróżby. Wróżba, czyli przepowiadanie przyszłości. Dlaczego ludzie chcą znać swoją przyszłość? Czy ktoś może znać naszą przyszłość bez naszej wiedzy? Czy można czynnie przeciwstawić się wróżbie? 12:00 ORDONKA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 1993 Scenariusz: Maria Kwiatkowska Zdjęcia: Krzysztof Pakulski Wykonawcy: Maria Chwalibóg Hanka Ordonówna, aktorka, gwiazda kabaretowa i legenda dwudziestolecia międzywojennego. Jej piosenki wciąż cieszą się popularnością, śpiewa je już czwarte pokolenie. Film przedstawia jej życie od czasów dzieciństwa, aż do momentu, kiedy przeistoczyła się w olśniewającą gwiazdę oraz okres wojenny do ostatnich dni życia artystki z dala od ojczyzny. Ilustracją są zdjęcia, materiały archiwalne, oryginalne nagrania Ordonki. Urodziła się 25 września 1902 roku jako jedyna córka państwaPietruszyńskich, mieszkających wówczas w Warszawie przy ulicy Żelaznej 68. W 1918 roku w stolicy rozpoczęły działalność liczne teatry oraz kabarety "Argus", "Czarny Kot", "Miraż", "Sfinks". Dyrektorem "Sfinksa" był Wacław Julicz, występowali tam Ludwik Sempoliński i "król tanga" Karol Hanusz. Wśród pięciu uczennic przyjętych do baletu była 16 - letnia Marysia Pietruszyńska. W jednym z programów śpiewała piosenkę "Szkoda słów". Następnego dnia w warszawskim dzienniku ukazała się notka "... jesteśmy zdania, że kotów i dzieci na scenie nie trzeba pokazywać". Hanka Ordonówna (na ten pseudonim artystyczny namówił Marysię Karol Hanusz) po nieudanym debiucie w "Sfinksie" wyjechała do Lublina, gdzie związała się z "Wesołym Ulem". Kiedy kabaret zawiesił działalność, wróciła do Warszawy. Tańczyła w "Mirażu", wzięła też udział w wielkiej imprezie artystycznej "Na gwiazdkę dla żołnierzy", która odbyła się w hotelu Bristol. W 1920 roku otrzymała angaż w słynnym "Qui pro Quo", gdzie występowali już "Lopek" Krukowski, Ludwik Lawiński, Mira Zimińska, Zula Pogorzelska i inni. Hanka Ordonówna zdobywała coraz większą popularność (pojawiły się karty pocztowe z jej podobizną, chętnie angażowano ją do reklam). Piosenki pisali dla niej Lechoń, Tuwim, Hemar. 26 marca 1931 roku w kościele św. Krzyża w Warszawie odbył się jej ślub z Michałem hrabią Tyszkiewiczem. Ordonka nie zrezygnowała jednak z dalszej kariery. Występowała w rewiach, teatrach, zagrała też główną rolę w filmie "Szpieg w masce". Losy wojny rzuciły ją za granicę. W czasie choroby w Jerozolimie napisała: "Bezbrzeżna jest moja tęsknota I nic mnie tu nie uleczy Nie płuca moje są chore To serce za krajem krzyczy Och dajcie mi wrócić do Polski To jedno mnie tylko uleczy" Hanka Ordonówna zmarła 25 września 1950 roku, została pochowana na cmentarzu polskim w Bejrucie. Od 12 maja 1990 roku jej prochy spoczywają na warszawskich Powązkach. 13:30 NAD NIEMNEM - ODC. 3/4 Serial obyczajowy, 56 min, Polska 1986 Reżyseria: Zbigniew Kuźmiński Scenariusz: Kazimierz Radowicz Zdjęcia: Tomasz Tarasin Muzyka: Andrzej Kurylewicz Aktorzy: Iwona Pawlak, Marta Lipińska, Adam Marjański, Janusz Zakrzeński, Edmund Fetting, Bożena Rogalska, Jacek Chmielnik, Michał Pawlicki, Jerzy Zygmunt Nowak, Ewa Decówna, Ewa Wencel, Jan Prochyra, Zbigniew Bogdański Kirło i jego żona gorliwie swatają Różyca, ale Justyna patrzy na niego z obrzydzeniem. Pomaga Bohatyrowiczom w czasie żniw. Dowiaduje się, że matka Janka marzy o ślubie syna z bogatą sąsiadką, Jadwigą Domuntówną. Mimo to Justyna spędza coraz więcej czasu z Janem, a także Anzelmem. Ciotka Marta namawia ją na małżeństwo z Różycem, choć sama kiedyś popełniła błąd, odrzucając człowieka, którego kochała. Na wiadomość o zamiarach Różyca wobec Justyny Zygmunt Korczyński jedzie do Korczyna. Prosi dziewczynę o wybaczenie i przekonuje, że ich młodzieńcza miłość może się odrodzić. 14:50 KRZYŻACY Film historyczny, 166 min, Polska 1960 Reżyseria: Aleksander Ford Scenariusz na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza: Jerzy Stefan Stawiński i Aleksander Ford Zdjęcia: Mieczysław Jahoda Muzyka: Kazimierz Serocki Aktorzy: Mieczysław Kalenik, Andrzej Szalawski, Grażyna Staniszewska, Aleksander Fogiel, Urszula Modrzyńska, Emil Karewicz, Józef Kostecki, Tomasz Białoszyński, Lucyna Winnicka, Janusz Stachocki, Zdzisław Jasiukiewicz, Mieczysław Voit, Henryk Borowski, Seweryn Butrym, Leon Niemczyk Premiera "Krzyżaków" odbyła się 15 lipca 1960 r. , dokładnie w 550. rocznicę bitwy grunwaldzkiej. Dotrzymanie tego terminu miało wymowę niemal symboliczną. O tym, jak bardzo starano się go nie przekroczyć, świadczy fakt, że od powzięcia pomysłu o ekranizacji Sienkiewiczowskiej powieści do uroczystej premiery upłynęło zaledwie półtora roku. Poprzedziła ją bardzo szeroko zakrojona kampania reklamowa, dyskusje w radiu i w telewizji. Dziesiątki konsultantów dopasowywały literacki obraz wydarzeń i postaci do ówczesnego stanu badań historycznych nad tą epoką. Korekcie poddano przede wszystkim powieściowy wizerunek króla Władysława Jagiełły, niezbyt przychylnie ukazanego na kartach książki. Na jego filmowej rehabilitacji zyskała poetyka filmu, opiewającego królewską mądrość i odwagę. Obszerny materiał literacki wymagał - z konieczności - selekcji, ograniczenia się do kilku wybranych wątków. Na pierwszy plan wysunięto losy Juranda ze Spychowa, zdradziecko atakowanego przez Krzyżaków ze Szczytna, którym przewodzi okrutny komtur Zygfryd de Loewe. Równolegle poprowadzono wątek romansowy między Zbyszkiem, Danuśką i Jagienką. Punkt kulminacyjny stanowi finałowa bitwa pod Grunwaldem. Po premierze filmu opinie recenzentów były podzielone. Jedni widzieli w tym obrazie zrealizowanym w nowatorskiej jak na tamte czasy technice panoramicznej ogromny sukces polskiej kinematografii, inni - i ci byli w większości - wytykali brak szerszego spojrzenia na zderzenie nie tylko dwóch sił politycznych, ale także dwóch kultur, dwóch cywilizacji. Nie bacząc na zdanie krytyków, publiczność ciągnęła tłumnie do kin. Popularność filmu wzmagała zresztą powszechna znajomość książki. Rok 1409. Młody, porywczy rycerz Zbyszko z Bogdańca atakuje pod Krakowem poselstwo krzyżackie. W odwecie Kuno von Lichtenstein żąda od Jagiełły śmierci Zbyszka za znieważenie majestatu. Od śmierci ratuje młodzieńca dwórka księżnej Anny Mazowieckiej, Danusia Jurandówna, córka rycerza ze Spychowa. Staropolskim zwyczajem wybiera Zbyszka na męża, co uniemożliwia wykonanie wyroku. Wkrótce Krzyżacy najeżdżają siedzibę Juranda ze Spychowa - jednego z największych wrogów zakonu. Zabijają jego żonę i porywają córkę, którą trzymają w zamku malborskim. Zbyszko nadaremnie jej szuka, zbliżając się w tym czasie do zakochanej w nim Jagienki. Krzyżacy zaś wysyłają Jurandowi wiadomość, że uwolnią córkę, jeśli on sam stawi się w Malborku. Krzyżacy upokarzają Juranda i wtrącają do lochu, a zamiast córki pokazują mu obcą dziewczynę. Tymczasem Zbyszko w pojedynku zabija brata Rotgiera, przybranego syna komtura Zygfryda de Loewe. 17:50 RES POLONIAE - O POLSCE Z ODDALI - AISTE BIMBIRYTE - MACKEVICIENE Dysk./wywiad/debata, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Piotr Poraj Poleski Scenariusz: Jolanta Rzegocka, Anna Szałańska, Piotr Poraj Poleski Wykonawcy: Jolanta Rzegocka (prowadząca) Seria ekskluzywnych wywiadów przeprowadzonych przez Jolantę Rzegocką na Litwie, z wybitnymi przedstawicielami litewskiej kultury i polityki. Bohaterowie programu opowiadają o związkach Litwy z Polską, wzajemnych inspiracjach kulturalnych, wspólnej historii i perspektywach na przyszłość. Tym razem Jolanta Rzegocka rozmawia z doktor Aiste Bimbiryte - Mackeviciene, kierowniczką Wileńskiej Galerii Obrazów. Galeria mieści się w Pałacu Chodkiewiczów, należącym niegdyś do jednego z najważniejszych rodów magnackich polsko - litewskich. W swych badaniach doktor Bimbiryte - Mackeviciene interesuje się historią kolekcjonerstwa, kulturą dworów litewskich i jej związkami z tradycjami zachodnioeuropejskimi oraz działalnością hrabiów Tyszkiewiczów. 20:00 WIECZÓR KINOMANA - WSTĘP DO FILMU - PORTRET KOBIETY W OGNIU Dysk./wywiad/debata, 4 min, Polska, 2022 Łukasz Jasina rozmawia z krytykiem filmowym Łukaszem Adamskim o filmie "Portret kobiety w ogniu", reż. Celine Sciamma. 22:45 NOMADA. NA TROPIE BRUCE'A CHATWINA (NOMAD - IN THE FOOTSTEPS OF BRUCE CHATWIN) Film dokumentalny, 85 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Werner Herzog Scenariusz: Werner Herzog Zdjęcia: Louis Caulfield, Mike Paterson Gdy brytyjski pisarz i podróżnik Bruce Chatwin umierał na AIDS, oddał swojemu przyjacielowi Wernerowi Herzogowi plecak, z którym wędrował dookoła świata. 30 lat później Herzog, niosąc ten sam plecak, podróżuje śladami swojego przyjaciela, przyznając się do wielu inspiracji zaczerpniętych z wypraw i książek ojca nowoczesnej literatury podróżniczej. Chatwina interesowało życie nomadów i opisywał ich stosunek do natury, historii i świata marzeń. Razem z Herzogiem wędrujemy do śnieżnej Patagonii i na bezdroża Australii, gdzie Chatwin opisywał niezwykłą naturę pieśni Aborygenów, a także do Południowej Walii, gdzie pisarz z żoną mieszkał w ruinach klasztoru z XI wieku. Herzog ukazuje niespokojną i przenikliwą duszę Chatwina, podkreślając ich wspólne pokrewieństwo w poszukiwaniu sekretnej wiedzy o świecie. Dowiadujemy się, że Herzogowska idea ekstatycznej prawdy w filmie została zaczerpnięta z Chatwinowskiego stylu opowieści. Co więcej: plecak podróżnika znalazł praktyczne zastosowanie w filmie. Spełnił rolę ochronnego siedziska Herzoga w czasie niespodziewanej 55 - godzinnej burzy śnieżnej w masywie Cerro Torre. 00:25 GOMORRA S.I - ODC. 10 (GOMORRA S. 1 - 3) Serial kryminalny, 43 min, Włochy/Niemcy 2014 Reżyseria: Claudio Cupellini Scenariusz: Roberto Saviano Aktorzy: Salvatore Esposito, Marco D'Amore, Cristiana Dell'Anna, Fortunato Cerlino Daniele dowiaduje się z telewizji, że jego dziewczyna została brutalnie zamordowana. Przerażony dzwoni do brata, który jest kierowcą Contego. Massimo postanawia powiedzieć całą prawdę swojemu szefowi. Conte obiecuje wziąć Daniele pod swoją opiekę. Jadą na spotkanie z ukrywającym się chłopakiem. 01:25 TERAZ ANIMACJE! - DOBRE CHĘCI (GOOD INTENTIONS) Film animowany, 8 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Anna Mantzaris Scenariusz: Anna Mantzaris Krótki film animowany. Po tym jak kobieta potrąca człowieka i ucieka z miejsca wypadku, zaczynają dziać się dziwne i niepokojące rzeczy. Krótki thriller o ludziach, którzy nie zawsze podejmują właściwe decyzje. (opis festiwalowy) 01:30 TERAZ ANIMACJE! - SUROGAT (THE SURROGATE / СУРОГАТ) Film animowany, 5 min, Ukraina, 2020 Reżyseria: Stas Santimov Scenariusz: Stas Santimov Krótki film animowany. Mężczyzna znajduje w lesie gniazdo przerażającej istoty. Ale to dopiero początek strasznego wieczoru... 01:55 CZWARTKOWY KLUB FILMOWY - OSIEM KOBIET (8 FEMMES) Komediodramat, 106 min, Francja/Włochy 2001 Reżyseria: Francois Ozon Scenariusz na motywach sztuki Roberta Thomasa: Francois Ozon, Marina de Van Muzyka: Krishna Levy Aktorzy: Catherine Deneuve, Isabelle Huppert, Emmanuelle Beart, Fanny Ardant, Danielle Darrieux, Virginie Ledoyen, Ludivine Sagnier, Firmine Richard, Dominique Lamure Komediodramat, kryminał i musical w jednym - dzieło niebanalne, urzekające wdziękiem i urodą występujących w nim aktorek - kilku pokoleń największych gwiazd francuskiego kina, reprezentujących różne typy kobiecości, odmienne temperamenty i osobowości. Za występ w tym filmie uhonorowano je wspólnym Srebrnym Niedźwiedziem na festiwalu w Berlinie w 2002 r. oraz wspólną Europejską Nagrodą Filmową. Za kanwę scenariusza posłużyła Ozonowi wydana w 1964 r. sztuka Roberta Thomasa pod tym samym tytułem i ten teatralno-bulwarowy rodowód swego filmu, nawiązanie do musicali lat 50. i 60., świadomie sztuczną, wystylizowaną rzeczywistość ówczesnych produkcji reżyser z upodobaniem podkreśla. Na tym sztucznym tle tym bardziej prawdziwe - prawem kontrastu - stają się emocje bohaterek, ich skrywane namiętności i cierpienia, pożądanie, zazdrość, rywalizacja, nienawiść, głód uczuć maskowane wystudiowanymi pozami i minami, ściśnięte gorsetem konwenansu. Środek zimy. Do rezydencji na odludziu, gdzie oprócz pana domu, Marcela, mieszka jego żona Gaby, młodsza córka Catherine, szwagierka Augustine, teściowa Mamie, oraz dwie służące - czarnoskóra Chanel i młodsza, ponętna Louise, przyjeżdża rankiem na święta Bożego Narodzenia starsza córka Marcela i Gaby, Suzon, ucząca się na co dzień z dala od domu. Wszystkie panie czekają, aż obudzi się Marcel, który długo w nocy siedział w swoim pokoju. W końcu Gaby posyła do jego pokoju pokojówkę Louise, która ma zanieść mu śniadanie. Louise odkrywa zwłoki Marcela, którego ktoś zamordował w jego własnym łóżku, wbijając mu nóż w plecy. Po pierwszym szoku i nieudanej próbie wezwania policji (ktoś odciął bowiem kabel telefoniczny i uszkodził samochód), panie zaczynają głośno się zastanawiać, jak mogło dojść do tragedii. Rozważają różne możliwości, przypominają sobie, co która z nich robiła ostatniej nocy i która ostatnia widziała Marcela żywego. Dochodzą zgodnie do wniosku, że morderstwa dokonała któraś z nich siedmiu, a właściwie ośmiu, bo chwilę później w rezydencji zjawia się również Pierrette, siostra Marcela, twierdząc, że ktoś wezwał ją telefonicznie do domu brata. Odcięte od świata, zdane tylko na siebie, panie próbują znaleźć winowajczynię. Szukając klucza do kryminalnej zagadki, odsłaniają zaskakujące tajemnice każdej z nich. Okazuje się, że każda miała jakiś powód, żeby zamordować Marcela, a żadna nie ma stuprocentowego alibi. Śmierć pana domu wyzwala w nich emocje, których już nie muszą i nie potrafią dłużej ukrywać. Obnażają swe prawdziwe oblicza. W ciągu jednej nocy dowiadują się o sobie więcej niż przez całe lata życia pod jednym dachem. Ranek przynosi zaskakujące zakończenie.