TVP Dokument Sobota, 09.10.2021 06:00 DZIKA POLSKA - DZIĘCIOŁ NA JĘZYKACH Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2009 Reżyseria: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Artur Tabor Bohaterami kolejnego odcina programu będą dzięcioły. Choć mają długie języki, nie plotkują. Za to porozumiewają się, uderzając z werwą w rynny i latarnie traktowane jako blaszane bębenki. Zagrzebują się w mrowiskach dla zdrowia i urody. Potrafią spać przyczepione do pionowej drewnianej ściany, podpierając się ogonem. A nade wszystko umieją wykuć w drewnie głęboką dziuplę o zdumiewająco dużym otworze. To przez taki otwór do tych dziupli zmyślnym sposobem zagląda dr Tomasz Mazgajski z Muzeum i Instytutu Zoologii PAN w Warszawie. I to on wprowadzi nas w tym odcinku w tajniki życia dzięciołów kto wie czy nie najdziwniejszych naszych ptaków. 06:30 DZIKA POLSKA - W DZIEŃ FOCZEGO NARODZENIA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2009 Reżyseria: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Artur Tabor Pracownicy Stacji Morskiej w Helu tym razem zdradzają widzom tajniki życia fok. W Bałtyku żyje 20 tysięcy fok szarych - pięć razy mniej, niż przed stu laty. Do niedawna zagrożone wyginięciem, dziś mają szansę na odrodzenie. Co roku z helskiego fokarium wypływają w morze młode foki. Rodzą się tu pod okiem człowieka, ale podlegają treningowi, który pozwala im z jednej strony nabrać zaufania do ludzi, a z drugiej - zachować wszelkie cechy w pełni dzikich zwierząt. Nim to nastąpi, młode, narodzone z końcem zimy foczki pozostają pod opieką swych matek, oferujących im zasobne, mające do 80 proc. tłuszczu mleko oraz czułą opiekę. 07:00 PODWODNY RAJ BORNEO Serial dokumentalny, 23 min, Polska, 2013 Wokół pięciu rajskich wysepek, otaczających Borneo, które odwiedzimy, rozsiane są bogate w życie rafy koralowe. Prawdziwą perłą wśród nich jest Sipadan, mekka płetwonurków. Czy jednak można wejść do raju, nie zetknąwszy się wcześniej ze śmiercią? W jaki sposób żywioł oceanu zawłaszcza i wykorzystuje spoczywający na dnie wrak Syreny? Wody Indo - Pacyfiku są pełne fascynujących i groźnych stworzeń. Dokąd prowadzi Aleja Żarłacza? Czy uda nam się odkryć tajemnicę i spenetrować niebezpieczną Jaskinę Żółwia, gdzie śmierć od stuleci zbiera żniwo? Eksplorując wody wokół północno - wschodniego Borneo, nie tylko staniemy oko w oko z rekinami, żółwiami, barrakudami czy płaszczkami, ale także spotkamy Morskich Cyganów. Kim są? Jak żyją? Nie tylko woda kryje w sobie tajemnice. Tropikalny las deszczowy Borneo także pełen jest zagadek. Jak daleko uda się zapuścić w jego głąb, płynąc dziką rzeką Kinabatangan? Podczas fascynującej borneańskiej wyprawy odwiedzimy rezerwaty ginących gatunków: Sepilog, centrum rehabilitacji orangutanów oraz Labuk Bay, jedyne na świecie sanktuarium nosaczy. W niezwykłą podróż zabierze nas Piotr Matejek, doświadczony płetwonurek z 25 - letnim stażem, którego doświadczenie i wiedza przemienią wyprawę w prawdziwą przygodę. Podwodny raj Borneo to seria filmów dokumentalnych o świecie Borneo i zetknięciu z nim człowieka, dla którego podwodny świat jest całym życiem. 07:25 PODWODNY RAJ BORNEO Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2013 Wokół pięciu rajskich wysepek, otaczających Borneo, które odwiedzimy, rozsiane są bogate w życie rafy koralowe. Prawdziwą perłą wśród nich jest Sipadan, mekka płetwonurków. Czy jednak można wejść do raju, nie zetknąwszy się wcześniej ze śmiercią? W jaki sposób żywioł oceanu zawłaszcza i wykorzystuje spoczywający na dnie wrak Syreny? Wody Indo - Pacyfiku są pełne fascynujących i groźnych stworzeń. Dokąd prowadzi Aleja Żarłacza? Czy uda nam się odkryć tajemnicę i spenetrować niebezpieczną Jaskinę Żółwia, gdzie śmierć od stuleci zbiera żniwo? Eksplorując wody wokół północno - wschodniego Borneo, nie tylko staniemy oko w oko z rekinami, żółwiami, barrakudami czy płaszczkami, ale także spotkamy Morskich Cyganów. Kim są? Jak żyją? Nie tylko woda kryje w sobie tajemnice. Tropikalny las deszczowy Borneo także pełen jest zagadek. Jak daleko uda się zapuścić w jego głąb, płynąc dziką rzeką Kinabatangan? Podczas fascynującej borneańskiej wyprawy odwiedzimy rezerwaty ginących gatunków: Sepilog, centrum rehabilitacji orangutanów oraz Labuk Bay, jedyne na świecie sanktuarium nosaczy. W niezwykłą podróż zabierze nas Piotr Matejek, doświadczony płetwonurek z 25 - letnim stażem, którego doświadczenie i wiedza przemienią wyprawę w prawdziwą przygodę. Podwodny raj Borneo to seria filmów dokumentalnych o świecie Borneo i zetknięciu z nim człowieka, dla którego podwodny świat jest całym życiem. 08:05 NA RATUNEK DZIKIEJ PRZYRODZIE ODC. 4 (WILDLIFE SOS EP. 4) Serial dokumentalny, 47 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: James Incledon Serial dokumentalny, który śledzi pracę personelu i wolontariuszy w Wildlife Aid Foundation - organizacji zajmującej się ratowaniem, opieką i rehabilitacją chorych, rannych lub osieroconych zwierząt. Seria jest pełna ekscytujących i rozdzierających serce akcji ratunkowych, zarówno w Wielkiej Brytanii, jak i na całym świecie. W tym odcinku Simon zostaje wezwany podczas ulewnej burzy, by uratować straumatyzowanego lisa, którego głowa jest wciśnięta między betonowy słup a drewniany płot i któremu grozi powolne uduszenie. Po powrocie do szpitala Simonowi pokazano nowego przybysza, maleńkiego borsuka oddzielonego od swojej mamy. Simon spędza większość nocy z ledwo przytomną sierotą, kusząc go mieszanką mleka i miodu. Międzynarodowe podróże Simona obejmują wyprawę do Tajlandii, gdzie spotyka się z kolegą Edwinem Weekiem, który prowadzi ośrodek zapewniający nowe życie setkom zwierząt uratowanych ze strasznych warunków. Simon dołącza, aby uratować niespokojnego i przestraszonego niedźwiedzia, który od ponad czterech lat jest trzymany w klatce w szokujących warunkach. Ratunek jest niezwykle trudny ze względu na nieprzewidywalność przestraszonego niedźwiedzia. Po powrocie do Surrey Simon korzysta z pomocy lokalnego weterynarza, Guya Heilperna, aby usunąć dużą narośl pod łapą łabędzia. 09:05 AMUR NAJWIĘKSZA RZEKA AZJI - AMUR. AMAZONKA AZJI. TAJEMNICZE ŹRÓDŁA (AMUR ASIA’S AMAZON. THE SECRET SPRINGS) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2015 Reżyseria: Franz Hafner, Klaus Feichtenberger Film dokumentalny. Trzy odcinki opowieści o rzece Amur, jednej z najpotężniejszych na Ziemi. Powierzchnia dorzecza to prawie dwa tysiące kilometrów, długość rzeki wynosi 2824 km. To rzeczna granica pomiędzy Rosją a Chinami. Jedna z największych rzek świata wciąż kryje w sobie wiele tajemnic. Płynąc z głębi kontynentu azjatyckiego do Pacyfiku, rozdziela dwa supermocarstwa. Ale jej liczne dopływy łączą zróżnicowane krainy. Najrozleglejsze obszary trawiaste na Ziemi. Dziewicze lasy pełne dzikich zwierząt. Ukształtowane przez wulkany tereny o księżycowym krajobrazie. Parne wilgotne lasy. Bezkresne równiny zalewowe i dzikie tereny podmokłe. Wszystkie te środowiska zasilają jedno z najbogatszych północnych mórz, które w zamian sprowadza deszcze spadające na dorzecze o powierzchni blisko dwóch milionów kilometrów kwadratowych. To nie tylko rzeka, ale rozległa sieć strumieni, jezior i bagien pełen wód krajobraz na miarę kontynentu. Nie sposób określić, gdzie kończy się rzeka, a zaczyna morze. Amur wpływa do Oceanu Spokojnego w nieustannie powtarzającym się tańcu rzeki, morza i nieba. Amur wpada do Cieśniny Tatarskiej, która łączy Morze Japońskie z Morzem Ochockim - jednym z największych łowisk na świecie. U wybrzeży skalistej zatoki słodkie wody potężnego Amuru mieszają się ze słoną wodą morską w miejscu, gdzie spotykają się oceaniczne prądy podzwrotnikowe i polarne. Powstałe w związku z tym mgły - postrach żeglarzy - wprowadzają masy wilgoci w głąb lądu. 10:05 JEDNOŚLADEM W HIMALAJE. ODC. 4 Z KATMANDU NAD OCEAN INDYJSKI (HIMALAYA CALLING - OVERLAND TO THE HIGHEST PASSES ON EARTH EP. 4 FROM KATHMANDU TO THE INDIAN OCEAN / HIMALAYA CALLING - AUF DEM LANDWEG ZU DEN HOCHSTEN PASSEN DER WELT) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Erik Peters Seria podróżnicza, 4 - odcinkowa, film drogi. Podróżnicy to motocykliści, którzy odkrywają monumentalne krajobrazy i magię obcych kultur. W ciągu sześciu miesięcy pokonują 28 000 kilometrów z Niemiec do Indii. Zwariowany pomysł? Piekielna przygoda? Być może. Erik i Alain ruszają w trasę pełną niespodzianek nawet dla najbardziej zatwardziałych motocyklistów. Przez Turcję, Kaukaz i dalej w kierunku Azji Środkowej, poprzez przestrzenie kazachskiego stepu aż po ośnieżone szczyty "dachu świata". Pogoda bywa gwałtowna i zmienna. Drogi wyboiste lub pełne chaosu w Indiach. 11:00 PORTRETY DOKUMENTALNE. MACIEJ CUSKE Cykl dokumentalny, 30 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Cykl pod nazwą "Portrety dokumentalne", to seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem tego odcinka jest Maciej Cuske. Maciej Cuske (ur. 28 marca 1972 roku w Bydgoszczy) reżyser, scenarzysta i operator filmów dokumentalnych. W 2005 roku ukończył kurs dokumentalny w Szkole Wajdy. Jest autorem wielokrotnie nagradzanych dokumentów, wśród których największe sukcesy odnosiły: "Kuracja" (2004), "Antykwariat" (2005), "Na niebie, na ziemi" (2007), "III. Pamiętaj, abyś dzień święty święcił" (2008). Maciej Cuske skupia się na człowieku. Oczywiście konstrukcja dramaturgiczna jest przemyślana i Cuske nie zostawia widza samego sobie - prowadzi go przez opowieść, zostawiając jednak wyjątkowo dużo przestrzeni dla widza. Obserwuje twarze, drobne gesty, zamyślenia, ziewanie, czekanie, zagubienie. Z tych drobnych rzeczy składa widzom świat. Charakterystyczne dla jego twórczości jest też poczucie humoru. Nie śmiejemy się z bohaterów, ale widzowi towarzyszy pewnego rodzaju czułe rozbawienie. Czasem więcej jest rozbawienia jak w "Kuracji", innym razem więcej nostalgii jak w "Elektryczne". W każdym jednak przypadku jesteśmy bardzo blisko człowieka. Cuske daje widzowi dużo przestrzeni - pomiędzy scenami, pomiędzy rozmowami nie dzieje się nic, a dzieje się wszystko. Widz ma szansę przyjrzeć się bohaterom i czas, aby pojawiły się emocje - bardzo subtelnie, bez szantażu emocjonalnego. Cuske nie oszczędza też siebie. W "Daleko od miasta" czy "Pamiętaj, abyś dzień święty święcił" słyszymy go i widzimy. Dokładnie takiego, jakim jest - bez wybielania, bez przybierania roli. To również ciekawy zabieg - rzadko reżyser w filmie dokumentalnym zdradza swoją obecność, zazwyczaj jest zupełnie odwrotnie - im mniej widać reżysera, tym wydaje się to lepsze. Tu jedno drugiemu nie przeszkadza. Pretekstem do takich zabiegów jest bliskość bohaterów - Cuske na bohaterów swoich filmów "Daleko od miasta" i "Pamiętaj, abyś dzień święty święcił" wybrał swoich bliskich. Ostatni film Macieja Cuske "Wieloryb z Lorino" jest mocnym punktem zwrotnym w jego drodze twórczej. Poetycka, apokaliptyczna opowieść - czuła i skupiona na opowieści o człowieku. To jest stałym punktem dzieł Macieja Cuske - pokazuje świat bez znieczulenia, ale też bez oskarżania i bez oceniania. Cuske nie stawia tez. Otwiera przed widzem jakiś świat i otwiera pytania. Może najbardziej te do samego siebie. 11:40 WIELKA ARCHITEKTURA (BIG TIME) Film dokumentalny, 90 min, Dania, 2017 Reżyseria: Kaspar Astrup Schröder Zdjęcia: Kaspar Astrup Schröder Przypominająca stok narciarski elektrownia, wieżowiec zaprojektowany w kształcie chińskiego znaku dla mieszkańców Szanghaju, dom Lego pomyślany jako zbudowane z klocków interaktywne centrum rozrywki czy nowe dwie wieże World Trade Center to tylko niektóre z oryginalnych projektów Bjarke Ingelsa, jednego z najciekawszych i najbardziej oryginalnych architektów naszych czasów, okrzykniętego w 2011 roku przez The Wall Street Journal Innowatorem Roku w dziedzinie architektury. Uhonorowany wieloma prestiżowymi nagrodami czterdziestoparoletni Ingels, szef biura architektonicznego Bjarke Ingels Group, traktuje architekturę jak pragmatyczną utopijną sztukę, która stawia sobie za cel stworzenie doskonałych miejsc ze społecznego, ekonomicznego i ekologicznego punktu widzenia. Znany jest z budynków, które sprzeciwiają się zarówno tradycyjnym konwencjom architektonicznym, jak i przestrzennym wymiarom. Jego nowatorskie projekty oparte na idei zrównoważonego rozwoju zdobyły duże uznanie na całym świecie. 13:15 PARK KRAJOBRAZOWY WZNIESIEŃ ŁÓDZKICH Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2003 Reżyseria: Roman Dębski Scenariusz: Wanda Jabłońska Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych. Film otwiera cytat z "Książki moich wspomnień" Jarosława Iwaszkiewicza, w której autor zdobywa się na apoteozę północno - wschodniego regionu łódzkiego, uroczej doliny Moszczenicy. W celu zachowania i chronienia pięknych krajobrazów utworzono w 1996 roku między Łodzią, Strykowem i Brzezinami Park Krajobrazowy Wzniesień Łódzkich. Wyżynny krajobraz prawie w środku niżu mazowieckiego ma swoją specyficzną historię, pochodząc od lodowców i działalności człowieka. Film stanowi komentarz naukowy na temat geologii i rzeźby parku, przy tym bogaty jest w treści typowo przyrodnicze i etniczne. Twórcy przedstawiają pomniki przyrody, rozlewiska wodne i liczne źródła rzeczne, Grodzisko w Starych Skoszewach, drewniany, modrzewiowy kościół św. Wojciecha w Niesułkowie, kościół mariawicki w Lipce, nagrobki, młyn nad Mrożycą w Dąbrówce Małej, relikty przyrody naturalnej, w tym rezerwat przyrody Struga Dobieszkowska, Parowy Janinowskie, czy Las Łagiewnicki. Wśród okazów przyrodniczych można rozróżnić ziarnopłon wiosenny, gajowiec żółty, szczawik zajęczy, zawilec gajowy, żabę trawną i moczarową, traszkę zwyczajną, która w Europie zachodniej zagrożona jest całkowitym wyginięciem, trudną do wypatrzenia rzekotkę drzewną. Wszystko to w pobliżu przestrzeni miasta Łodzi jest oddechem dla miejskiego betonu. Zdjęcia mają często charakter impresyjny i teledyskowy, towarzyszą im efekty rozmycia, zdjęcia przyśpieszone, czy animacje oraz odpowiednio nastrojowa i dynamiczna muzyka. Wykorzystano zdjęcia podwodne. Film zrealizowany ze środków Gminnego i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i Leśnictwa Miejskiego w Łodzi. 13:50 RODZINA NIEDŹWIEDZI (MEET THE BEARS) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Anuschka Schofield Od potężnego niedźwiedzia grizzly, po pandę jedzącą bambusy i dziwnie wyglądającego niedźwiedzia leniwca, ta niezwykła rodzina zwierząt od dawna pobudza naszą wyobraźnię. Jako jedne z największych ssaków lądowych na naszej planecie, potrzebują wielu zasobów, aby przetrwać i muszą wykorzystać wszystkie swoje umiejętności, siłę i mózg, aby uzyskać to, czego potrzebują - niezależnie od tego, czy napadają na spiżarnię w naturze, stawiają czoła rywalom lub wychowują młode. Będziemy śledzić przygody ośmiu gatunków niedźwiedzi z całego świata, które wykorzystują swoje unikalne adaptacje, aby przetrwać w ciągle zmieniającym się świecie i dowiemy się, co jest tak naprawdę potrzebne, aby być niedźwiedziem. 14:55 FACTOMANIA - FAKTOMANIA (FACTOMANIA) Cykl dokumentalny, 47 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: John Farren, Emma Parkins Popularnonaukowa seria dokumentalna. Dynamiczne połączenie faktów, zabawy, przekomarzania się, animacji, eksperymentów - i rywalizacji. Najbardziej niesamowite fakty świata i wybuchowe eksperymenty, niezwykłe animowane opowieści i dziwne akrobacje. W każdym odcinku gospodarze Dom Byrne (Mr Curious), Fran Scott (Bold Experimentalist) i Greg Foot (Daredevil Scientist) mają trzy szanse na wygraną. Mogą przyznawać sobie nawzajem punkty za maksimum faktów i maksimum zabawy. 15:50 POWRÓT CZARNEJ ŚMIERCI (RETURN OF THE BLACK DEATH) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Kenny Scott Czarna śmierć była największym koszmarem średniowiecznego świata. Czarna śmierć, łac. mors nigra, to pandemia dżumy. Zarazki zostały przyniesione do Europy z Azji Środkowej. Czarna śmierć spowodowała ogromne straty demograficzne. Szacuje się, że na dotkniętych nią obszarach zmarło w skali całej Europy, około 1/3 ludności. Film odkrywa tajemnicę, co tak naprawdę spowodowało Czarną śmierć. Czarna śmierć zabijała biednych i bogatych, starych i młodych; ofiary cierpiały na bolesne czyraki, krwawienie z uszu i czarne plamy. Świat nie widział nic podobnego, ani przedtem, ani potem. W filmie naukowcy ponownie badają szczątki, dochodząc do nowych wniosków dzięki nowoczesnej medycynie. 16:45 NOTACJE: IRENA SANTOR. MUZYKA TO ŚWIAT MAGICZNY Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2015 Irena Santor (rocznik 1934), piosenkarka śpiewająca mezzosopranem. W latach 1951 - 1959 była solistką zespołu Mazowsze. Jest laureatką międzynarodowych festiwali piosenkarskich, a także wykonawczynią wielu utworów, które stały się przebojami: "Tych lat nie odda nikt", "Powrócisz tu", "Już nie ma dzikich plaż", "Walc Embarras", "Ja mam słabość". 17:00 OPOWIEŚĆ O CHINACH - PRZODKOWIE ODC. 1/6 (THE STORY OF CHINA) Serial dokumentalny, 54 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Rebecca Dobbs Michael Wood wyrusza w wielką historyczną podróż, analizuje historię, ludzi, przyrodę, które tworzyły szczególny charakter Chin i ich geniusz przez ponad cztery tysiące lat. 18:00 POLSKIE DZIEDZICTWO ODC. 1 Magazyn historyczny, 29 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Kamil Szymański Zdjęcia: Damian Szprejda, Jacek Cichocki, Mariusz Gala Prowadzący: Stefan Tompson Cykl dokumentalno - historyczny o polskim dziedzictwie kulturowym na Kresach Wschodnich, prowadzony przez Stefana Tompsona, w którym przybliżona zostanie widzom historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Zaprezentowane będą najciekawsze polskie posiadłości, usytuowane za naszą obecną wschodnią granicą. Ukazane zostaną najciekawsze miejsca, zarówno te oczywiste i znane z przewodników, jak również te, o których już dawno zapomniano. Autorzy przedstawią ich historię, a także ciekawostki i legendy dotyczące pokazywanych miejsc. Przybliżą historię Polaków na danym terenie i zachęcą do odwiedzin miejsc polskiego dziedzictwa kulturowego na Kresach Wschodnich. 18:35 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 6 ŻYĆ JAK SŁOWIANIN Serial dokumentalny, 26 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski W tym odcinku dowiemy się, jak trudne było przetrwanie w brudnej i zimnej słowiańskiej chacie, w której na dodatek roi się od robactwa? Radosław Kotarski na własnej skórze przekonuje się o tym, przeprowadzając się do zrekonstruowanego domostwa sprzed ponad 1000 lat. W ten sposób lepiej poznaje codzienne życie naszych przodków i problemy, z którymi mogli się zmagać. Poza tym odkrywa dawne wierzenia, sposoby polowania i obyczaje wczesnych Słowian. 19:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 69 JAROSŁAW Magazyn, 23 min, Polska, 2018 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Agnieszka Bajtyngier Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Jarosław to jedno z najbogatszych miast Rzeczypospolitej przełomu XVI i XVII wieku. Położone na dawnym europejskim szlaku handlowym, było jednym z najważniejszych targowisk ówczesnej Polski. Ślady tych bogatych tradycji kupieckich widoczne są w architekturze do dziś, a współczesne życie kulturalne miasta czerpie inspiracje z wiekowej tradycji. Na jarosławskim rynku uwagę zwraca ratusz. Wybudowany w XVII wieku przechodził różne koleje losu. Elementem, na który warto zwrócić uwagę jest zegar na ratuszowej wieży, który wybija godziny od 1896 roku. Z uwagi na kilkutygodniowe jarmarki podczas letnich miesięcy i tony produktów w mieście, pod kamienicami budowano magazyny. Wraz z rozwojem miasta i popularyzacją jarmarków, powstawało ich coraz więcej, aż stworzyły podziemną sieć korytarzy, dziś udostępnionych do zwiedzania. Jarosław można również polecić entuzjastom architektury sakralnej. W tym 40 - tysięcznym mieście jest kilkanaście świątyń, o imponującej architekturze i wystroju. Ze skarbów, jakie skrywają, można wymienić chociażby rzeźbę Cudownej Piety Matki Bożej Bolesnej w kościele oo. dominikanów oraz jeden z najcenniejszych zabytków Jarosławia Ołtarz Relikwii. Na wzgórzu, w pierwotnej lokalizacji miasta znajduje się opactwo pobenedyktyńskie. Kompleks z pięknymi ogrodami, złożony z średniowiecznych obwarowań, budynków zakonu sióstr benedyktynek, kościoła i domu pielgrzyma, nazywany jest podkarpackim Carcassonne. Mnogość tajemnic i dumna historia czyni Jarosław wyjątkowym miejscem na mapie Polski. 19:45 JAK CO DZIEŃ... Film dokumentalny, 11 min, Polska, 1955 Scenariusz i reżyseria: Kazimierz Karabasz Zdjęcia: Zbigniew Karpowicz Etiuda studencka Kazimierza Karabasza - mistrza polskiego kina dokumentalnego ukazująca ciężką pracę podmiejskiej kolejki dojazdowej, codzienne perypetie podróżnych oraz mozolną i precyzyjną pracę maszynistów i dróżników. 19:55 NAPRZÓD KOLEJARZE Film dokumentalny, 10 min, Polska, 1956 Scenariusz i reżyseria: Robert Stando Zdjęcia: Anatol Fidek Dla fanów PKP. Humorystyczne przedstawienie życia kolejarzy w ekranizacji artykułu prasowego "Naprzód kolejarze". Robert Stando umiejętnie buduje napięcie między słowem a obrazem. 20:15 MALARKA I ZŁODZIEJ (THE PAINTER AND THE THIEF) Film dokumentalny, 102 min, Norwegia, 2020 Reżyseria: Benjamin Ree Młoda, czeska artystka, Barbora Kysilkova przeprowadza się z Berlina do Oslo, aby rozpocząć karierę malarki. W kwietniu 2015 r. jej dwa najcenniejsze, wielkoformatowe obrazy zostały skradzione. Stało się to w biały dzień, z okien galerii Nobel w centrum Oslo. Desperacko szukając odpowiedzi na temat kradzieży swoich obrazów, Barbora staje przed niezwykłą okazją, by skontaktować się z jednym z mężczyzn biorących udział w napadzie, którym jest norweski kryminalista Karl - Bertil Nordland. Filmowiec Benjamin Ree zaczyna dokumentować historię, po tym jak Barbora w niewiarygodny sposób zaprasza złodzieja do pozowania do portretu. Ujawniają się nieprawdopodobne relacje, powstające, gdy para odnajduje wspólne tematy i tworzy nierozerwalną więź poprzez wzajemne przywiązanie do sztuki. 22:10 (NIE)UCZCIWOŚĆ: PRAWDA O KŁAMSTWACH ((DIS)HONESTY: THE TRUTH ABOUT LIES) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2015 Reżyseria: Yael Melamede Zdjęcia: Tom, Asc Hurwitz Muzyka: John Dragonetti Film dokumentalny, z którego dowiemy się całej prawdy o kłamstwach. Podobno kłamstwo leży w ludzkiej naturze, a niewątpliwie towarzyszy nam co dnia. Znany amerykański psycholog i profesor ekonomii behawioralnej, Dan Ariely, na podstawie konkretnych przykładów z życia codziennego, opinii ekspertów, wyników eksperymentów behawioralnych i materiałów archiwalnych pokazuje jak kłamstwo wpływa na życie jednostek i społeczeństw. Stara się też odpowiedzieć na podstawowe pytania: dlaczego kłamiemy i jak to robimy. Dan Ariely jest profesorem Duke University i założycielem Centrum Zaawansowanego Myślenia Wstecznego. Razem z kolegami i studentami przeprowadza setki doświadczeń, by zrozumieć ludzkie zachowanie. W ostatnich latach skupia się na nieuczciwości. Analizuje skandale w świecie biznesu: Enron, WorldCom, kryzys finansowy 2008 roku. Zauważyli wzrost oszustw w świecie sportu zawodowego oraz kłamstw politycznych o katastrofalnych skutkach. Chcemy patrzeć w lustro i myśleć, że jesteśmy dobrzy, uczciwi, wspaniali. Jednocześnie chcemy samolubnie zyskać na własnej nieuczciwości. Póki oszukujemy tylko troszkę, nasz wizerunek ani nasze samopoczucie nie ponoszą uszczerbku. Nazywamy to "współczynnikiem niepewności". To jednoczesna zdolność postępowania wbrew zasadom i dobrego samopoczucia. W życiu codziennym jest wiele przykładów współczynnika niepewności. Kłamstwo jest jak nóż. Można nim kogoś dźgnąć. To jest złe. Ale można go użyć do posmarowania chleba i nie ma w tym nic złego. Nieuczciwość jest zaraźliwa. Widzimy to w wielu sytuacjach, w świecie rzeczywistym i w eksperymentach. Ma szersze uwarunkowania, łączy się z naszymi przekonaniami o otaczających nas ludziach. W krajach skandynawskich ponad 60 procent mieszkańców twierdzi, że większości ludzi można ufać. W innych krajach, zwłaszcza w Afryce i w Ameryce Południowej, uważa tak niespełna dziesięć procent mieszkańców. Okazuje się, że zaufanie społeczne pobudza wzrost gospodarczy. Jest dla gospodarki znacznie ważniejsze niż poziom umiejętności. Możemy się wiele nauczyć i wiele zyskać dzięki zrozumieniu naszych ułomności etycznych. Rozumiemy nasze ograniczenia, kiedy tworzymy świat fizyczny. Budujemy drogi i mosty, by pokonać przeszkody, których nie pokonamy o własnych siłach. Zapominamy jednak o tym, że nasze umysły są ograniczone i niedoskonałe. Nauka inspiruje nas do zastanowienia się nad tą kwestią. Nie będzie łatwo, ale możemy zbudować lepszy, uczciwszy świat. 23:15 ODPRAWA Film dokumentalny, 19 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Filip Drzewiecki Zdjęcia: Jakub Giza Film stanowi rejestrację codzienności studentów medycyny podczas letniego obozu praktyk. Wszystko dzieje się tu szybko, każdy przypadek jest nowością, a niektóre sytuacje okazują się wręcz zaskoczeniem dla młodych adeptów sztuki lekarskiej. "Odprawa" ma zwięzły charakter, oddający pospieszny rytm pracy lekarzy. Twórcy nie tracą z pola widzenia pacjenta, skupiając się jednakże na perspektywie początkującego lekarza, który nie ma nawet zbyt wiele czasu na refleksję o śmierci na szpitalnym łóżku. Czekają następni chorzy. [opis festiwalowy] 23:40 NOTACJE: MICHAŁ SUMIŃSKI. PTAKI TO TAJEMNICA Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2014 Autor: Krzysztof Tadej Michał Jan Sumiński (1915 - 2011), podróżnik, zoolog, jachtowy kapitan żeglugi wielkiej i dziennikarz, autor książek o tematyce żeglarskiej i popularnego programu telewizyjnego "Zwierzyniec". 23:50 W ZALEWIE REKLAMY (YOU'RE SOAKING IN IT) Film dokumentalny, 72 min, Kanada, 2017 Reżyseria: Scott Harper Współczesna reklama jest nie tylko wszechobecna, ale też zupełnie inna niż jeszcze kilka lat temu. Reklama jest dziś spersonalizowana, interaktywna i doskonale dopasowana do preferencji poszczególnych grup konsumentów. Jest tworzona na podstawie solidnych badań różnych danych, z wykorzystaniem skomplikowanych algorytmów i najnowszej technologii. Dawne przeczucia czy kreatywna intuicja pracowników agencji reklamowych zostały zastąpione dokładną i wnikliwą obserwacją i analizą udostępnianych przez nas codziennie danych. Korzystając z luk prawnych i naszej niefrasobliwości lub lenistwa, firmy są w stanie gromadzić ogromne zasoby danych na każdego, kto korzysta z internetu. Ludzie z branży nazywają tę nową rzeczywistość reklamową "Dzikim Zachodem". Badacze rynku precyzyjnie prognozują preferencje konsumentów płatków śniadaniowych, mydła i papierosów. Co minuta w sieci pojawia się 400 godzin nowych treści. Ludzkie doświadczenia można katalogować. I temu służy analiza danych: porządkujemy to, co zastaliśmy i przedstawiamy w nowy sposób. Ludzkie reakcje można prześledzić. Trzeba tylko dobrych analityków, twórców programów i algorytmów, którzy mają dostęp do danych. Jedno kliknięcie wystarczy, żeby firma, która ma odpowiedni budżet, wiedziała z góry, co zrobimy. Ten dokument ukazuje kulisy procesu gromadzenia naszych danych i tworzenia zindywidualizowanych, "chodzących za nami" reklam, których zadaniem jest wpłynięcie na nasze decyzje w chwilach naszej słabości. Czy współczesna reklama to niedozwolona ingerencja w naszą prywatność, czy cena, jaką godzimy się płacić za bezpłatny dostęp do internetu? 01:15 DALEKO OD MIASTA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Katarzyna Trzaska Muzyka: Bart Pałyga W tej ciepłej komedii dokumentalnej zobaczymy zderzenie osób reprezentujących zupełnie inne filozofie życiowe. Troje uduchowionych i ekologicznie świadomych młodych Berlińczyków Elle, Mario i Jon, w ramach wakacyjnej wyprawy, a także poszukiwań miejsc, gdzie ludzie żyją w zgodzie z naturą, zwiedza wschód Polski i trafia na przepiękną podlaską wieś, gdzie wynajmują stary drewniany dom od miejscowego gospodarza zajmującego się hodowla krów - pana Stanisława. Przybysze z Berlina medytują, modlą się do księżyca, kąpią nago przy studni, współczują zwierzętom hodowlanym, jedzą warzywa wygrzebane ze śmietnika, w ramach oszczędzania pożywienia na ziemi. Dla miejscowych są bardziej egzotyczni, niż jakiekolwiek osoby znane im z telewizji i filmów. Czy mimo bariery komunikacyjnej i olbrzymiej kulturowej przepaści jest możliwe porozumienie pomiędzy dzisiejszym hipisami i rolnikami z Podlasia? Co to dzisiaj znaczy być blisko natury? Nowa wizja ekologicznej przyszłości kontra stara podlaska tradycja, a w tle ludzkie radości i dramaty oraz bardzo dużo humoru i piękna strona wizualna. 02:15 ANTYKWARIAT Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2005 Scenariusz i reżyseria: Maciej Cuske Antykwariat kojarzy się najczęściej ze spokojem odwiedzających i ciszą należną starym, pokrytym kurzem książkom. Ten jeden w Warszawie jest jednak zupełnie inny. Tu przychodzi się nie tylko po książki, które z trudem należy sobie samemu wykopać ze stert zalegających w niewielkim pomieszczeniu. Klienci to w większości bywalcy, którzy traktują antykwariat jako miejsce spotkań, rozmów, zwierzeń często wobec obcych sobie ludzi. Przybytkiem kieruje pan Krzyś. Niczym doktor wie, co boli jego klientów i czego potrzebują. Mimo swojego szorstkiego charakteru, zjednuje sobie ludzi, a rozmowy w jego książkowym królestwie toczą się od rana do wieczora. 02:50 OPTIMISTA Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Kryspin Pluta Zdjęcia: Wojciech Ostrowski, Kryspin Pluta Muzyka: Mikołaj Majkusiak "Optimista" to emocjonująca, subtelna opowieść o tym jak mało odwagi mamy w sobie i jak dużo możemy zyskać, gdy staniemy się odważni - tak mówił o swoim dokumencie w jednym z wywiadów sam autor, Kryspin Pluta. Tytuł filmu pochodzi od nazwy klasy jachtów przeznaczonych dla dzieci. Na takiej właśnie łódce regatowej ćwiczy bohater tej opowieści, 8 - letni Mateusz, uczeń szkółki żeglarskiej dla najmłodszych. Pod okiem swego trenera, Krzysztofa Kociędy, chłopiec zgłębia trudne tajniki żeglowania. Kamera krok po kroku śledzi zmagania młodego żeglarza, od bezpiecznych przygotowań na basenie, do samodzielnej wyprawy na pełne morze, od porażek i zwątpień, po pierwsze sukcesy. Puszczony samotnie na wzburzone fale Bałtyku Mateusz przechodzi prawdziwą szkołę przetrwania, stara się pokonać swoje słabości i strach, próbuje zapanować nad miotaną przez żywioł łódeczką, sam obsługuje żagiel i ster. Czy ośmiolatkowi uda się zdać swój pierwszy życiowy egzamin?