TVP Historia Czwartek, 07.10.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 7 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1849 - zmarł amerykański pisarz Edgar Allan Poe; 1912 - Janusz Korczak otworzył Dom Sierot przy ul. Krochmalnej w Warszawie; 1949 - powstała NRD; 07:10 CZAS HONORU - ODC. 4 PRZYSIĘGA Serial wojenny, 45 min, Polska, 2008 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Wojciech Wójcik Scenariusz: Jarosław Sokół, Jerzy Matysiak Aktorzy: Jan Englert, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Maja Ostaszewska, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Piotr Żurawski, Łukasz Konopka, Agnieszka Więdłocha, Anna Romantowska Janek mieszka u stolarza Maciejewskiego. Jego 16 - letnia wnuczka Jadzia podkochuje się w Janku. Z kolei Bronek mieszka u kolejarza Edwarda, którego żona Wisia próbuje uwieść przystojnego dywersanta. Czesław i Michał mieszkają w dworku Dobrzańskich. Mają zorganizować komórkę kontrwywiadu. Bronek spotyka się ze swoimi ludźmi, którzy przeprowadzili ostatnio nieudaną akcję i chcą wbrew rozkazom naprawić swój błąd - zlikwidować zdrajcę. Władek podejmuje nieudaną próbę ucieczki. Jest przesłuchiwany i torturowany. Leon Sajkowski próbuje bezskutecznie wydostać się razem z rodziną z getta. Składa podania do władz, twierdzi, że on i jego bliscy nie są żydowskiego pochodzenia. Karol zaprzysięga Wandę i swojego dawnego podwładnego Woźniaka. Wykorzystuje w tym celu zaprzyjaźnionego księdza. 08:00 W KOTLE HISTORII - ODC. KUCHNIA NA BIWAKU. DWIE KSIĄŻKI KUCHARSKIE Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) W 1860 roku ukazało się pierwsze wydanie książki Lucyny Ćwierczakiewiczowej "365 obiadów za 5 złotych" i właśnie z tej książki pochodzi pierwszy przepis kolejnego odcinka programu "W kotle historii", a jest to bigos mięsny. Rok 1861 to rok wydania kolejnej książki autorstwa Jeleny Mołochowiec; wydana w Rosji, po rosyjsku, doskonale znana w zaborze rosyjskim. W Polsce powszechnie stosowano przepisy z tej książki. Pierwsze polskie wydanie tej książki miało miejsce w 1929 roku. Z tej książki pochodzi drugie danie prezentowane w tym odcinku - zupa na kaczce. 08:35 DESPERACI - WYBUCHOWA HISTORIA PRL-U - AULA Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2006 Reżyseria: Maciej Muzyczuk, Aneta Chwalba Scenariusz: Maciej Muzyczuk, Aneta Chwalba W nocy z 5 na 6 października 1971 roku została wysadzona w powietrze aula Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu. Nazajutrz miały się tam odbyć centralne obchody święta Milicji Obywatelskiej i Służby Bezpieczeństwa z udziałem władz państwowych i szczególnie zasłużonych funkcjonariuszy resortu spraw wewnętrznych. Natychmiast rozpoczęto szeroko zakrojone śledztwo, jednak przez długi czas nie potrafiono wytypować sprawców. Dopiero w lutym 1972 roku aresztowano autorów zamachu - braci Jerzego i Ryszarda Kowalczyków. W trakcie procesu, który odbył się we wrześniu tegoż roku zostali oni oskarżeni nie tylko o wysadzenie auli, ale także o to, że "działając w celu osłabienia władzy ludowej i wywołania zaburzeń, próbowali dokonać gwałtownego zamachu na życie działaczy politycznych i państwowych". Historię zamachu ukazano poprzez wypowiedzi obu braci. Autorzy filmu ukazują okoliczności dojrzewania w braciach decyzji o wysadzeniu auli, przypominają także ich przeżycia więzienne. 09:05 ROKOSZANIN Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2020 Reżyseria: Izabela Pieczara, Tomasz Kamiński Scenariusz: Izabela Pieczara, Tomasz Kamiński, Tomasz Szarliński Zdjęcia: Andrzej Misaczek, Maciej Mroziewski, Wojciech Kursa Mikołaj Zebrzydowski to jedna z najważniejszych postaci Polski II połowy XVI i początku XVII wieku, Film spróbuje zmierzyć się z czarną legendą, która otacza przywódcę sławnego buntu przeciwko królowi Zygmuntowi III Wazie. Przedstawimy istotne wydarzenia z życia Mikołaja Zebrzydowskiego: w młodości był żołnierzem i za panowania Stefana Batorego brał udział w wojnie polsko - rosyjskiej, walczył m.in. pod Pskowem. Potem zajmował wysokie stanowiska w administracji państwowej: był marszałkiem wielkim koronnym (odpowiednik współczesnego ministra spraw wewnętrznych), wojewodą krakowskim, marszałkiem Trybunału Głównego Koronnego (najwyższego sądu apelacyjnego Rzeczypospolitej). Drugim ważnym wątkiem filmu jest opowieść o sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej, nazywanym Polską Jerozolimą. Jej fundatorem był właśnie Mikołaj Zebrzydowski, znany ze swojej pobożności i filantropii. W 2020 roku minęło 400 lat od śmierci Zebrzydowskiego. 09:45 SENSACJE XX WIEKU - HISTORIA NIKCZEMNOŚCI Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jan Frycz ( Konrad ), Borys Szyc ( Fegelain ), Piotr Grabowski, Adam Woronowicz, Zbigniew Paterak, Ziemowit Pędziwiatr, Andrzej Warcaba, Adam Kopciuszewski, Dorota Liliental, Kasia Danysz O życiu Franza Konrada przed drugą wojną światową nie wiadomo wiele. Urodził się w Wiedniu w 1906 roku. 11 miesięcy swojego życia spędził w więzieniu skazany za kradzież. Przestępcza przeszłość nie zaszkodziła jednak Konradowi, kiedy wstępował do niemieckiej partii nazistowskiej NSDAP. Przeciwnie, już wkrótce jego talenty miały okazać się bardzo pożyteczne. Faszystowskie Niemcy potrzebowały środków na zbrojenia. Dzięki Anschlussowi III Rzesza zyskała bogate zasoby złota i walut z austriackich banków oraz zapasy surowców i silny przemysł. Późniejsze zagarnięcie Czech umożliwiło uzbrojenie 36. Dywizji Wehrmachtu. Eksploatacja podbitego kraju trwała. Z czeskich banków wywieziono do Niemiec 25 mln dolarów w złocie. Rabunkowa polityka państwa faszystowskiego nie znała umiaru. Nie przestrzegano umów międzynarodowych, rabowano także dzieła sztuki i obiekty sakralne. Kiedy wybuchła druga wojna światowa, ideologia nienawiści dała III Rzeszy nowe źródło funduszy umożliwiających prowadzenie działań na wielką skalę. Wrogowie Niemiec na podbitych terenach mieli zostać starci z powierzchni ziemi, lecz przedtem także ograbieni ze wszystkich wartościowych przedmiotów. Do opanowanych przez faszystów zakątków Europy zjeżdżali ludzie, którzy mieli się zająć tym programowym rabunkiem. Jednym z nich był Franz Konrad. Jego kariera zaczęła się w 1940 roku, gdy jako Leiter fuer Wertersfassung in Warschau Ghetto przybył do Warszawy. Stał się odpowiedzialny za przejęcie przez Rzeszę mienia żydowskiego w wydzielonej dzielnicy stolicy podbitej Polski. Wyszukiwał w majątku Żydów rzeczy wartościowe, nieraz podstępem wydzierał tajemnice o ukrytych dobrach. Zorganizował w Warszawie 15 magazynów zagrabionych przedmiotów. Nie działał wyłącznie na rzecz Niemiec, część łupów, które wpadły mu w ręce, chował na własny użytek i wywoził do zamku Fischorn w pobliżu Zell am See. Wkrótce Konrad zyskał ponure miano "króla getta" i w swojej złodziejskiej karierze awansował do stopnia Hauptsturmfuehrera SS. W 1942 roku los Konrada zetknął go z SS - Gruppenfuehrerem Hermannem Fegeleinem, dowódcą dywizji Waffen - SS "Florian Geyer". Esesman potrzebował zręcznego administratora grabieży podczas wojny ze Związkiem Radzieckim. Ofiarą rabusiów Fegeleina padło co najmniej 20 tysięcy ludzi. Wiele łupów Fegelein i Konrad zagarnęli dla siebie. Ale nie dane im było nacieszyć się złupionym bogactwem. W 1944 roku III Rzesza przegrywała wojnę. Fegelein został oddelegowany przez samego Hitlera do zamku Fischorn, gdzie miano ukryć zrabowane przez lata wojny dzieła sztuki i kosztowności. Wśród niezliczonych bogactw, przewożonych w skrzyniach do zamku, był też inny skarb. 10:45 VI BRYGADA PANI KOMENDANT Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2020 Reżyseria: Wojciech Królikowski Scenariusz: Wojciech Królikowski W dwudziestoleciu międzywojennym, w Warszawie, pewna dzielna kobieta postanowiła rzucić wyzwanie środowiskom przestępczym. Kim była niewysoka brunetka, która zdecydowanie, z pełną determinacją, zwalczała prostytucję, handel dziećmi, stręczycielstwo? W jaki sposób od zera stworzyła formację, o której z podziwem pisano w europejskiej prasie? Jaką tajemnicę skrywała? Kobieta, której całe życie, praca, były ściśle związane z odradzającym się państwem polskim, a korzenie sięgają starożytnej Grecji? Czego mogłaby dokonać gdyby nie wojna? Film dokumentalny poświęcony postaci Stanisławy Paleolog, która od 1935 r. kierowała nowo utworzonym Referatem Policji Kobiecej w Centralnej Służbie Śledczej. Do niej też należało organizowanie szkoleń dla kandydatek do policji kobiecej oraz inspekcja poszczególnych jej komórek. Nadzorowała utworzoną w 1935 r. przez gen. J. K. Zamorskiego kobiecą policję mundurową. Poszukiwała też optymalnych rozwiązań w pracy policyjnej i utrzymywała kontakty z policjantkami z innych państw. Szczególnie bliskie, przyjacielskie stosunki łączyły ją z funkcjonariuszkami angielskimi. Kierowana przez nią policja kobieca cieszyła się uznaniem w całej Europie, a Palelog sama też pisała o zadaniach realizowanych przez swoje podkomendne i ich sukcesach. Zabiegała o prestiż i wizerunek medialny kierowanej przez siebie formacji. Prostytucja była dla niej przede wszystkim problemem społecznym, a jej źródła widziała w niskim poziomie kultury i upadku moralności. W listopadzie 1938 r. reprezentowała polskie policjantki na paryskim kongresie, poświęconym walce z handlem kobietami i wygłosiła referat poświęcony dorobkowi polskiej policji kobiecej i sprawie resocjalizacji prostytutek oraz dziewcząt zagrożonych demoralizacją. 11:50 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - KRETY W "DRUGIM OBIEGU" Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) Kontrolowanie podziemnej poligrafii było jednym z głównych zadań SB w walce z opozycją. Jednak doraźne sukcesy, jak zamykanie drukarń i drukarzy nie pozwalały skutecznie infiltrować opozycji. Co innego wydawnictwa, kierowane przez funkcjonariuszy służb. O infiltracji drugiego obiegu przez SB mówią m.in. niezależni wydawcy z tamtych lat - Czesław Bielecki i Wacław Holewiński, a także dr hab. Sebastian Ligarski z IPN. Zobaczymy też materiały operacyjne Służby Bezpieczeństwa z wpadek podziemnych wydawnictw. 12:15 CZARNE CHMURY - ODC. 8/10 - WILCZE DOŁY Serial przygodowy, historyczny, 49 min, Polska 1973 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Ryszard Pietruski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Leonard Pietraszak, Ryszard Pietruski, Edmund Fetting, Stanisław Niwiński, Tadeusz Białoszczyński, Anna Seniuk, Janusz Zakrzeński, Jerzy Zelnik, Artur Młodnicki, Mariusz Dmochowski, Józef Nalberczak, Bronisław Pawlik, Mieczysław Stoor, Joanna Kostusiewicz, Elżbieta Starostecka i inni Zdemaskowany Hollstein musi stanąć do pojedynku z Dowgirdem i ginie z jego ręki. Jednak intrygi elektorskiego namiestnika kontynuują inni. W gospodzie w Wilczych Dołach zamaskowani zbóje napadają na podróżujących do stolicy kupców pruskich. Pułkownik i jego wierny wachmistrz pragną rozszyfrować inspiratorów rozboju. 15:15 TAJEMNICE III RZESZY - ODC. 4/6 PIENIĄDZE HITLERA (LAST SECRETS OF THE THIRD REICH. HITLER'S MONEY) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2011 Reżyseria: Alexander Berkel, Stefan Brauburger Na nazistowskim wiecu Hitler prezentuje się jako skromny wódz, oddany narodowi. "Uważajcie mnie za człowieka, który nie przynależy do żadnej klasy. Nie mam nic, poza więzią z narodem niemieckim". Minister propagandy Joseph Goebbels przedstawiał Fuehrera jako sługę narodu, który z biedy doszedł na szczyt. Było to niezupełnie zgodne z prawdą. Tworzony przez nazistowską propagandę mit ascetycznego, bezinteresownego Fuehrera, gotowego do największych wyrzeczeń w imię ojczyzny i narodu, nie miał nic wspólnego z rzeczywistością. Z dokumentów i badań wynika, że Hitler był multimilionerem, żył w wielkim luksusie na koszt państwa. Wykorzystywał publiczne pieniądze. Uchylał się od płacenia podatków. Czerpał korzyści z przymusowej sprzedaży swego politycznego manifestu Mein Kampf. Otrzymywał ogromne datki od bogatych przemysłowców. Jako wódz przyciągał uwagę i pieniądze, a granice między funduszami partii a prywatnymi rachunkami Hitlera stawały się płynne. Prowadził bardzo wygodne życie. Wstawał późno, spędzał niewiele czasu w biurze, po południu pił herbatę do ciasta, wieczorami oglądał filmy, lubił się otaczać partyjnymi towarzyszami i przyjaciółmi. Osoby, które łączyły z Hitlerem interesy, frustrował fakt, że tak niewiele uwagi poświęcał zarządzaniu. Po wojnie miliony marek na koncie Hitlera straciły na wartości. Dawna waluta zniknęła w 1948 roku wraz z reformą monetarną. Pieniądze ze spadku Hitlera przypadły w udziale rządowi Bawarii. Pozostała część schedy - zbiory sztuki, nabyte dla Muzeum Hitlera w Linzu znajdują się w gestii Republiki Federalnej Niemiec. Wydobyto je z kopalni soli w Aultaussee w Austrii, gdzie zostały ukryte przed nalotami bombowymi aliantów. Niemcy planowali wysadzić w powietrze wejścia do kopalni, zanim przybyli Amerykanie, ale plan się nie powiódł. Zarejestrowano więc tysiące obrazów i sprawdzano, czy nie zostały skradzione. Wiele z nich wróciło do Francji czy Holandii, skąd wcześniej zostały wywiezione podczas niemieckiej okupacji. Ustalono też, że niemal dwie trzecie kolekcji Hitlera nabyto legalnie. Dzieła te przekazano rządowi Niemiec Zachodnich. Oprócz kilku budynków w Alpach bawarskich niewiele pozostało z niegdyś ogromnej fortuny Hitlera. Wierny sługa Niemiec nie tylko dopuszczał się oszustw podatkowych, ale też przywłaszczał sobie zrabowane dzieła sztuki. 16:50 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA - LITERACI - PAWEŁ HERTZ (PIW), MARIAN BIZON (PIW), ZOFIA BARTOSZEWSKA (PIW) Reportaż, 11 min, Polska, 2021 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa, Zuzanna Elbert - Stelmach Muzyka: Filip Kuncewicz Wykonawcy: Andrzej Dobosz (prowadzący) Bohaterami tego odcinka są literaci - Paweł Hertz (PIW), Marian Bizon (PIW), Zofia Bartoszewska (PIW). 17:05 WYJŚCIE Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2019 Reżyseria: Michał Król, Roman Sikoń Scenariusz: Joanna Zając, Michał Król Zdjęcia do filmu realizowane były w dniach od ok. 10 października do ok. 20 października 1989 roku. To nigdy wcześniej nie emitowany unikalny materiał, rejestrujący ważny moment historyczny - Jesień Ludów 1989, początek przemian polityczno - społecznych w Europie Wschodniej. Latem 1989 roku Niemcy z NRD rozpoczęli swój exodus z ojczyzny. Początkowo przez Węgry i Austrię. Gdy ta droga została zamknięta przez władze NRD, kierowali się do Czech i Polski. Nielegalnymi drogami napływali na tereny ambasad RFN. Film dokumentuje relacje indywidualne i grupowe uchodźców, którzy po nielegalnym przekroczeniu granicy NRD i Polski, dostali się do Ambasady RFN w Warszawie. Też Niemców z NRD, którzy korzystając z legalnego pobytu w naszym państwie, postanawiają opuścić swój kraj. Film odsłania emocje zdesperowanych ludzi. Ich sytuację zawieszenia. Większość z nich po raz pierwszy w swoim życiu publicznie rozmawia o sprawach własnego państwa. Nie tylko przed kamerą, też między sobą, w grupach. Próbują przekazać, co zdecydowało, że uciekli z własnego kraju. relacjonują swoje drogi ucieczek. Często wiele godzin trwało namówienie ich do udzielenia wypowiedzi. Boją się. Są z "gołymi rękami", tak jak stoją - bez niczego i z trudno jeszcze przyswajanym poczuciem właśnie pozyskanego małego bezpieczeństwa. (Licencja od Salezjańskiego Wolontariatu Misyjnego - Młodzi Świata - od 15.04.2021 do 14.04.2026) 18:10 CI CHOLERNI POLACY. LOTNICTWO POLSKIE 1939 - 1945 - ODC. 5 W GOŚCINIE U ANGLIKÓW Film dokumentalny, 14 min, Polska, 2020 Reżyseria: Grzegorz Styła Scenariusz: Marek Szczepanek Wykonawcy: Krzysztof Mroczkowski (prowadzący) Cykl programów, przygotowanych wspólnie z Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, prezentujący dokonania polskich lotników w czasie II Wojny Światowej. Historia Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie pisana jest najczęściej językiem historycznych statystyk, danych osobowych, dat zestrzeleń, typów maszyn. Planowany cykl "Ci cholerni Polacy" nie będzie historią poszczególnych Dywizjonów, ale opowieścią o lotnikach, uzupełnioną o dane bitewne czy też techniczne i materiały wspomnieniowe, dotąd niepublikowane, pochodzące ze zbiorów Fundacji Charytatywnej Stowarzyszenia Lotników Polskich w Londynie. Obecnie w zbiorach Muzeum Lotnictwa Polskiego. Planowany cykl opowie o lotnikach, którzy walczyli w szeregach Polish Air Force w latach 1939 - 1941, czyli od chwili ewakuacji, po zakończeniu działań we wrześniu 1939 roku, po koniec Bitwy o Anglię. 18:30 MARZYCIELE - JÓZEF OSTAFIN Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Kontynuacja cyklu z 2019 roku, w którym przedstawiono sylwetki Polaków, walczących na różne sposoby o odzyskanie niepodległości Ojczyzny, a następnie budujących odrodzoną Drugą Rzeczpospolitą. Nowa edycja 2021 przedstawia siedemnaście wybranych postaci, podejmujących walkę z okupantem podczas II Wojny Światowej. Kolejnym bohaterem programu z cyklu "Marzyciele" jest Józef Ostafin, pochodzący z Sułkowic k. Krakowa legionista, uczestnik III Powstania Śląskiego, inżynier, poseł, żołnierz AK, członek WiN - u (Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość). We wrześniu 1946 roku został aresztowany przez UB. W pokazowym procesie skazany na karę śmierci. O wykonaniu wyroku rodzina dowiedziała się dopiero po 10 latach. Miejsce jego pochówku do dzisiaj pozostaje nieznane. 19:00 CZAS HONORU - ODC. 5 PIECZĘĆ TRZECIEJ RZESZY Serial wojenny, 46 min, Polska, 2008 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Wojciech Wójcik Scenariusz: Jarosław Sokół, Jerzy Matysiak Aktorzy: Jan Englert, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Maja Ostaszewska, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Piotr Żurawski Michał jest zaniepokojony zniknięciem Władka, od którego fałszywy lekarz próbuje wyciągnąćinformacje. Romek Sajkowski zostaje pobity przez Mongoła, sadystycznego oprawcę z getta. Bronek przeprowadza szkolenie w swojej grupie. Michał poznaje Hanię, urzędniczkę na poczcie. Zamierza wciągnąć ją w działalność konspiracyjną. Janek otrzymuje zadanie skopiowania pieczęci z drzwi opieczętowanego mieszkania. Podczas akcji zabija pewnego Niemca. Pozbywa się zwłok z pomocą stróża i jego syna rikszarza. Wanda zaczyna pracę w Komitecie Pomocy Więźniom. Dowiaduje się o przekazywanych grypsach. Czesław odwiedza żonę. Informuje Marię, że Władek zniknął. Prosi ją o pomoc w poszukiwaniach syna. 19:50 PRASA DONOSI - RADIO W II RP Felieton, 6 min, Polska, 2021 Scenariusz: Magdalena Majewska Historia Polskiego Radia rozpoczyna się w 1925 roku. W kolejnym odcinku cyklu "Prasa donosi" przypomnimy, jak rozwijała się radiofonia i jaka była rola radia w tamtym czasie. 21:00 GIGANCI HISTORII - ODC. 43. POWSTANIE WARSZAWSKIE Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) W największym zrywie oporu w Europie w czasie II Wojny Światowej zginęło 16 tysięcy żołnierzy i 200 tysięcy cywilów. Powstańcy warszawscy stanęli na ochotnika przeciwko niemieckiej okupacji 1 sierpnia 1944 roku. Marzenie o życiu w wolnej od Niemców i nadciągających Rosjan Polsce było większe niż strach. Przez dwa miesiące warszawiacy walczyli z miażdżącą przewagą wroga. Chcieli żyć normalnie. W tym czasie działały kina i odbywały się spektakle teatralne, na ślubnym kobiercu stanęło 256 par. Dzięki tym ludziom Warszawa przeżyła własną śmierć. Powstanie Warszawskie, które wpłynęło na losy i postawy kolejnych pokoleń Polaków, będzie tematem tego odcinka teleturnieju. 23:40 GUŁAG - ROZWÓJ. ODC. 2/3 (GULAG, THE STORY) Film dokumentalny, 56 min, Francja, 2019 Reżyseria: Patrick Rotman Niezwykle ważne polityczne, historyczne, ludzkie i gospodarcze zjawisko XX wieku, GUŁag, represyjny system sowieckich obozów pracy przymusowej, pozostaje w dużej mierze nieznany. Historia GUŁagu jest długa, złożona i pod wieloma względami specyficzna. Seria pokazuje funkcjonowanie GUŁagu od czasów rewolucji z 1917 roku do rządów Gorbaczowa, przez wojnę domową w Rosji, okres wielkiego terroru, II wojnę światową, zimną wojnę i śmierć Stalina. Widzowie dowiedzą się, kiedy i dlaczego ZSRS stworzył system obozów pracy przymusowej, w którym miliony ludzi wykonywały niewolniczą pracę często kończącą się śmiercią. Seria przybliża losy zarówno katów, jak i ofiar na podstawie wcześniej niepublikowanych materiałów archiwalnych i badań znanych historyków i ekspertów. 00:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - OFLAG II D GROSS BORN Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Oflag II D Gross Born To niepojęte, że przez ponad pół wieku na mapie Polski istniało miejsce wyglądające tak, jakby ktoś wyciął w niej nożyczkami czarną dziurę. Milczały o nim leksykony geograficzne, na dystans od niego utrzymywano ruch drogowy. Badania jego wojennej historii, dla nas Polaków ważnej, dopiero nabierają rozmachu. Borne Sulinowo długo istniało tylko na mapach sztabowych. W powszechnej świadomości to miasteczko funkcjonowało jako obszar eksterytorialny zajęty przez sowietów i niedostępny dla Polaków. Ale dla nas jest to przede wszystkim miejsce męczeństwa. Tu w czasie wojny Wehrmacht zorganizował obóz jeniecki, gdzie znalazło się około 6 tysięcy Polaków. 01:30 SENSACJE XX WIEKU - HISTORIA NIKCZEMNOŚCI Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Jan Frycz ( Konrad ), Borys Szyc ( Fegelain ), Piotr Grabowski, Adam Woronowicz, Zbigniew Paterak, Ziemowit Pędziwiatr, Andrzej Warcaba, Adam Kopciuszewski, Dorota Liliental, Kasia Danysz O życiu Franza Konrada przed drugą wojną światową nie wiadomo wiele. Urodził się w Wiedniu w 1906 roku. 11 miesięcy swojego życia spędził w więzieniu skazany za kradzież. Przestępcza przeszłość nie zaszkodziła jednak Konradowi, kiedy wstępował do niemieckiej partii nazistowskiej NSDAP. Przeciwnie, już wkrótce jego talenty miały okazać się bardzo pożyteczne. Faszystowskie Niemcy potrzebowały środków na zbrojenia. Dzięki Anschlussowi III Rzesza zyskała bogate zasoby złota i walut z austriackich banków oraz zapasy surowców i silny przemysł. Późniejsze zagarnięcie Czech umożliwiło uzbrojenie 36. Dywizji Wehrmachtu. Eksploatacja podbitego kraju trwała. Z czeskich banków wywieziono do Niemiec 25 mln dolarów w złocie. Rabunkowa polityka państwa faszystowskiego nie znała umiaru. Nie przestrzegano umów międzynarodowych, rabowano także dzieła sztuki i obiekty sakralne. Kiedy wybuchła druga wojna światowa, ideologia nienawiści dała III Rzeszy nowe źródło funduszy umożliwiających prowadzenie działań na wielką skalę. Wrogowie Niemiec na podbitych terenach mieli zostać starci z powierzchni ziemi, lecz przedtem także ograbieni ze wszystkich wartościowych przedmiotów. Do opanowanych przez faszystów zakątków Europy zjeżdżali ludzie, którzy mieli się zająć tym programowym rabunkiem. Jednym z nich był Franz Konrad. Jego kariera zaczęła się w 1940 roku, gdy jako Leiter fuer Wertersfassung in Warschau Ghetto przybył do Warszawy. Stał się odpowiedzialny za przejęcie przez Rzeszę mienia żydowskiego w wydzielonej dzielnicy stolicy podbitej Polski. Wyszukiwał w majątku Żydów rzeczy wartościowe, nieraz podstępem wydzierał tajemnice o ukrytych dobrach. Zorganizował w Warszawie 15 magazynów zagrabionych przedmiotów. Nie działał wyłącznie na rzecz Niemiec, część łupów, które wpadły mu w ręce, chował na własny użytek i wywoził do zamku Fischorn w pobliżu Zell am See. Wkrótce Konrad zyskał ponure miano "króla getta" i w swojej złodziejskiej karierze awansował do stopnia Hauptsturmfuehrera SS. W 1942 roku los Konrada zetknął go z SS - Gruppenfuehrerem Hermannem Fegeleinem, dowódcą dywizji Waffen - SS "Florian Geyer". Esesman potrzebował zręcznego administratora grabieży podczas wojny ze Związkiem Radzieckim. Ofiarą rabusiów Fegeleina padło co najmniej 20 tysięcy ludzi. Wiele łupów Fegelein i Konrad zagarnęli dla siebie. Ale nie dane im było nacieszyć się złupionym bogactwem. W 1944 roku III Rzesza przegrywała wojnę. Fegelein został oddelegowany przez samego Hitlera do zamku Fischorn, gdzie miano ukryć zrabowane przez lata wojny dzieła sztuki i kosztowności. Wśród niezliczonych bogactw, przewożonych w skrzyniach do zamku, był też inny skarb. 02:25 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PODWODNA WOJNA CZ 3 Magazyn, 27 min, Polska, 1991 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Tematem odcinka jest przebieg Bitwy o Atlantyk.