TVP Historia Piątek, 08.10.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 8 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1929 - zmarł Jacek Malczewski; 1958 - pierwszy wewnętrzny rozrusznik serca; 1978 - wystawa "Polaków portret własny"; 1982 - ustawa sejmu PRL o związkach zawodowych - wyrugowanie "Solidarności" z życia oficjalnego; 07:10 CZAS HONORU - ODC. 5 PIECZĘĆ TRZECIEJ RZESZY Serial wojenny, 46 min, Polska, 2008 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Wojciech Wójcik Scenariusz: Jarosław Sokół, Jerzy Matysiak Aktorzy: Jan Englert, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Maja Ostaszewska, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Piotr Żurawski Michał jest zaniepokojony zniknięciem Władka, od którego fałszywy lekarz próbuje wyciągnąć informacje. Romek Sajkowski zostaje pobity przez Mongoła, sadystycznego oprawcę z getta. Bronek przeprowadza szkolenie w swojej grupie. Michał poznaje Hanię, urzędniczkę na poczcie. Zamierza wciągnąć ją w działalność konspiracyjną. Janek otrzymuje zadanie skopiowania pieczęci z drzwi opieczętowanego mieszkania. Podczas akcji zabija pewnego Niemca. Pozbywa się zwłok z pomocą stróża i jego syna rikszarza. Wanda zaczyna pracę w Komitecie Pomocy Więźniom. Dowiaduje się o przekazywanych grypsach. Czesław odwiedza żonę. Informuje Marię, że Władek zniknął. Prosi ją o pomoc w poszukiwaniach syna. 08:30 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA - LITERACI - PAWEŁ HERTZ (PIW), MARIAN BIZON (PIW), ZOFIA BARTOSZEWSKA (PIW) Reportaż, 11 min, Polska, 2021 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa, Zuzanna Elbert - Stelmach Muzyka: Filip Kuncewicz Wykonawcy: Andrzej Dobosz (prowadzący) Bohaterami tego odcinka są literaci - Paweł Hertz (PIW), Marian Bizon (PIW), Zofia Bartoszewska (PIW). 08:45 WYJŚCIE Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2019 Reżyseria: Michał Król, Roman Sikoń Scenariusz: Joanna Zając, Michał Król Zdjęcia do filmu realizowane były w dniach od ok. 10 października do ok. 20 października 1989 roku. To nigdy wcześniej nie emitowany unikalny materiał, rejestrujący ważny moment historyczny - Jesień Ludów 1989, początek przemian polityczno - społecznych w Europie Wschodniej. Latem 1989 roku Niemcy z NRD rozpoczęli swój exodus z ojczyzny. Początkowo przez Węgry i Austrię. Gdy ta droga została zamknięta przez władze NRD, kierowali się do Czech i Polski. Nielegalnymi drogami napływali na tereny ambasad RFN. Film dokumentuje relacje indywidualne i grupowe uchodźców, którzy po nielegalnym przekroczeniu granicy NRD i Polski, dostali się do Ambasady RFN w Warszawie. Też Niemców z NRD, którzy korzystając z legalnego pobytu w naszym państwie, postanawiają opuścić swój kraj. Film odsłania emocje zdesperowanych ludzi. Ich sytuację zawieszenia. Większość z nich po raz pierwszy w swoim życiu publicznie rozmawia o sprawach własnego państwa. Nie tylko przed kamerą, też między sobą, w grupach. Próbują przekazać, co zdecydowało, że uciekli z własnego kraju. relacjonują swoje drogi ucieczek. Często wiele godzin trwało namówienie ich do udzielenia wypowiedzi. Boją się. Są z "gołymi rękami", tak jak stoją - bez niczego i z trudno jeszcze przyswajanym poczuciem właśnie pozyskanego małego bezpieczeństwa. (Licencja od Salezjańskiego Wolontariatu Misyjnego - Młodzi Świata - od 15.04.2021 do 14.04.2026) 09:45 PRASA DONOSI - RADIO W II RP Felieton, 6 min, Polska, 2021 Scenariusz: Magdalena Majewska Historia Polskiego Radia rozpoczyna się w 1925 roku. W kolejnym odcinku cyklu "Prasa donosi" przypomnimy, jak rozwijała się radiofonia i jaka była rola radia w tamtym czasie. 09:55 SENSACJE XX WIEKU - GOERING Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Bogdan Stachurski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Egzekucja skazanych na śmierć dwunastu niemieckich hitlerowskich dostojników miała rozpocząć się w sali gimnastycznej odległej o kilkadziesiąt metrów od więzienia w Norymberdze, o godzinie 1 w nocy 16 października. Pierwszy na szafot miał wejść Herman Goering, jednak umknął katu. Przez dziesiątki lat sposób, w jaki to zrobił, był tajemnicą. Dzisiej spróbujemy odpowiedzieć na to pytanie. Goering zapłacił za swoją śmierć, był niezmiernie bogaty. I w tym miejscu łączą się dwie tajemnice: sposób, w jaki zgromadził skarby i jak nimi zapłacił za swoją śmierć. 10:45 TAJEMNICE ASTRONOMII KOPERNIKA Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2019 Reżyseria: Michał Juszczakiewicz Scenariusz: Michał Juszczakiewiecz, Robert Szaj Film dokumentalny z elementami fabularyzowanymi. Podróż śladami Mikołaja Kopernika i starożytnych badaczy Kosmosu. Twórcy filmu, podróżując w czasie do starożytnej Aleksandrię, Bagdadu, Wenecji, Rzymu i Watykanu, a także odwiedzając Frombork, Lubawę i Olsztyn próbują odpowiedzieć na pytanie, w jaki sposób genialny polski astronom dokonał swojego wielkiego odkrycia. Gdzie znajdowało się legendarne obserwatorium - pavimentum Kopernika? Czym obserwował? Gdzie znajduje się jedyny instrument Kopernika, który dotrwał do naszych czasów? Czym zajmował się Kopernik podczas studiów we Włoszech? Czy na renesansowych dziełach Rafaela w Watykanie, czy Giorgione w Wiedniu znajdują się wizerunki Mikołaja Kopernika? 11:35 MARZYCIELE - JÓZEF OSTAFIN Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Kontynuacja cyklu z 2019 roku, w którym przedstawiono sylwetki Polaków, walczących na różne sposoby o odzyskanie niepodległości Ojczyzny, a następnie budujących odrodzoną Drugą Rzeczpospolitą. Nowa edycja 2021 przedstawia siedemnaście wybranych postaci, podejmujących walkę z okupantem podczas II Wojny Światowej. Kolejnym bohaterem programu z cyklu "Marzyciele" jest Józef Ostafin, pochodzący z Sułkowic k. Krakowa legionista, uczestnik III Powstania Śląskiego, inżynier, poseł, żołnierz AK, członek WiN - u (Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość). We wrześniu 1946 roku został aresztowany przez UB. W pokazowym procesie skazany na karę śmierci. O wykonaniu wyroku rodzina dowiedziała się dopiero po 10 latach. Miejsce jego pochówku do dzisiaj pozostaje nieznane. 12:10 CZARNE CHMURY - ODC. 9/10 - ZARĘCZYNY Serial przygodowy, historyczny, 51 min, Polska 1973 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Ryszard Pietruski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Leonard Pietraszak, Ryszard Pietruski, Edmund Fetting, Stanisław Niwiński, Tadeusz Białoszczyński, Anna Seniuk, Janusz Zakrzeński, Jerzy Zelnik, Mariusz Dmochowski, Józef Nalberczak, Bronisław Pawlik, Elżbieta Starostecka i inni Dowgird z Andrzejem dostają się do lochów i uwalniają porwanych delegatów, lecz ich ucieczkę zaobserwowali członkowie bandy. Rozpoczyna się pościg. Przybywa pomoc z Anną i Magdą na czele. W drodze powrotnej piękna szlachcianka przyjmuje oświadczyny pułkownika. Margrabia Ansbach nie ustaje w swoich knowaniach. Uzależnia uwolnienie więzionego w Prusach chorążego Odrowąża od wydania przez pułkownika porwanej wcześniej listy. Gdy podczas umówionego spotkania okazuje się, że Dowgird jej nie przyniósł, rajtarzy napadają na niego. Związany trafia do powozu poczty elektorskiej. Margrabia ma nadzieję, że wykona rozkaz elektora - przewiezie żywego pułkownika do Prus Książęcych. Tymczasem hetman Sobieski i szlachta zebrana na wieczornych zrękowinach zaczyna się niepokoić nieobecnością Dowgirda. 13:15 NIEZWYKŁE MIASTA - BARCELONA. ODC. 2/3 (SECRET CITIES SERIA 1) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Wykonawcy: Janina Ramirez (prowadząca), Alastair Sooke (prowadzący) Fascynujące historie zabytków sztuki, które ukształtowały trzy olśniewająco piękne miasta. Amsterdam, Sankt Petersburg i Barcelona są odwiedzane przez turystów, którzy spacerują po wydeptanych ścieżkach wokół wielkich galerii, pałaców i placów. Ale w tej serii historyk sztuki Janina Ramirez i krytyk sztuki Alastair Sooke odkrywają istotę każdego miasta w świeży i fascynujący sposób, schodząc z utartych szlaków, odwiedzając wybrane przez siebie zabytki, które ich zdaniem trzeba zobaczyć. W Amsterdamie badają kontrasty w sercu miasta, które podsycały mistrzów takich jak Rembrandt i Vermeer. W Petersburgu odkrywają, w jaki sposób sztuka została wykorzystana do zwiększenia władzy przywódców. W Barcelonie pokazują miasto naznaczone katalońską walką o pełną niezależność. 14:20 WE WŁADANIU MONSUNÓW - DZIWNI ROZBITKOWIE ODC. 4/5 (LANDS OF THE MONSOON) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2014 Część 4. Dziwni rozbitkowie Egzotyka, przyroda i kultura południowej Azji zostały ukształtowane przez jedno z największych zjawisk na ziemi: wiatry monsunowe. Przemierzają one ten rozległy region, zamieniając suszę w potop. Życie ludzi i zwierząt zdominowane jest przez to szalejące zjawisko pogodowe. Od północnych wybrzeży Australii po najwyższe szczyty Himalajów, pustynie północnych Indii, do bujnych lasów równikowych Borneo - uczestniczymy we wspaniałej podróży przez ziemie monsunu. Po drodze poznajemy różnorodne smaki i kolory niezwykłej przyrody oraz kultur w różnych regionach. Dowiadujemy się, w jaki sposób mieszkańcy tych terenów radzą sobie z burzliwą pogodą. Film to fascynująca historia relacji między naturą a ludźmi, którzy żyją przez tysiące lat w cieniu monsunu. 17:30 TADEUSZ RÓŻEWICZ - TWARZE Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2012 Reżyseria: Piotr Lachmann Od roku 1980 Tadeusz Różewicz i Piotr Lachmann, spotykając się w różnych miejscach (Kraków, Gliwice, Wrocław, Warszawa, Konstancin), kontynuowali swój zamiar nakręcenia materiałów, które miały posłużyć pierwotnie jako "kulisy" spektakli videoteatralnych z żywym udziałem samego poety. Materiał jednak stawał się coraz bardziej obfity i wykraczał daleko poza pierwotnie założone ramy. Tak więc narodziła się myśl wygenerowania z niego oddzielnego dokumentu, z natury rzeczy poetyckiego, w którym Różewicz ukazałby twarz inną od tej, którą prezentował na oficjalnych wieczorach autorskich, które ograniczają amplitudę jego nie tylko poetyckiego przesłania. Nazywa je "pogrzebowymi ceremoniałami", na których aż za bardzo potwierdza się jego teza o "śmierci poezji". Dążył zawsze do żywej poezji mówionej. Okazało się, że materiały nakręcone zawierają długie sekwencje, w których poezja publikowana, na nowo odczytana i komentowana przez poetę i poezja jakby tworzona w obecności kamery i operatora (w roli miniwidowni i niekiedy rozmówcy) jest właśnie pierwszym i jedynym zapisem tego rodzaju "poezji mówionej". Można więc mówić o dokumencie poetyckim, który demonstruje proces rodzenia się poezji i jej końcowy rezultat. W odpowiedniej aranżacji, po uprzedniej selekcji i montażu pod kątem określonym w (roboczym) tytule "Twarze Różewicza" ma powstać podmiotowy dokument, którego bohater jest jednocześnie dyskretnym sterownikiem kierunku i metody samego filmu. Sugeruje szczegóły, aż po sprawy montażu. Z drugiej strony zostawia reżyserowi wolność, potrzebną do spełnienia jasno wyrażonych postulatów. Dyskursy dotyczą najbardziej dramatycznych, nurtujących poetę problemów: religii, wiary i odchodzenia od niej, pustki społeczeństwa po "śmierci Boga", wojny i związanych z nią dylematów byłego partyzanta, który jako jeden z pierwszych (jeśli nie jako pierwszy) wyciągnął rękę w stronę byłych wrogów, poezji skierowanej na "istotę słowa", a nie na obraz i metaforę. W jedenastu oddzielnych scenach, które przechodzą jedna w drugą na zasadzie asocjacji i kontrapunktów, ujawnia się nieznana dotąd twarz poety, dla którego problematyka twarzy i jej metafizyka jest jednym z elementarnych i jednocześnie ewidentnie filmowych motywów, które konstruują również strukturę tego dokumentu. Będzie tu okazja do ujawnienia nagrań, które od początku miały ambiwalentny status: pozornie prywatne, z fascynującymi scenami wypowiedzi improwizowanych, miały jednak od początku za cel pokazanie się poety przyszłej widowni od zupełnie innej strony, o czym świadczy zacytowany w prologu wiersz "Do Piotra", w którym autor wręcz domaga się od Piotra (Lachmanna) "zakończenia filmu o mnie, o mojej poezji". 19:10 CZAS HONORU - ODC. 6 PAWIAK Film fabularny telewizyjny, 43 min, Polska, 2008 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Wojciech Wójcik Scenariusz: Jarosław Sokół, Jerzy Matysiak Aktorzy: Jan Englert, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Maja Ostaszewska, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Piotr Żurawski Karol żąda od Wandy kopii grypsów. Mówi, że próbuje wykryć niemieckich agentów. Mąż Wisi zaczyna być o nią zazdrosny. Janek spotyka się z Antkiem. Razem przeszukują opieczętowane mieszkanie. Wanda dostaje od Grażyny grypsy. Bronek wykonuje pierwszy wyrok na konfidencie - kobiecie. Zostaje lekko ranny. Po powrocie do domu znajduje ukojenie w ramionach Wisi. Major Halbe i standartenfuhrer Keller spędzają razem czas na polowaniu. Zapada decyzja o przeniesieniu Władka na Pawiak. Niemcy liczą, że dowiedzą się czegoś o jego kontaktach, bo teraz dzięki Karolowi mogą przechwytywać grypsy. Keller przewraca się i skręca sobie nogę. Trafia do szpitala, gdzie zajmuje się nim Maria. Sajkowski spotyka swojego doktoranta, Moslera. Ten obiecuje, że pomoże Sajkowskim wydostać się z getta. Maria dowiaduje się, że Władek jest więziony na Pawiaku. 22:20 WIELKIE MITY HISTORII - MAO - ZAŁOŻYCIEL WSPÓŁCZESNYCH CHIN. ODC 4/4 (HISTORY UNCOVERED) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Cdric Condom, Bernard Georges, Christiane Ratiney Mity, które funkcjonują przez długie lata bardzo trudno obalić. Historia XX wieku nie jest wyjątkiem od tej reguły. Zdarza się, że popularne do dziś przekonania przyjmujemy często za prawdy ewangeliczne. Dlatego uważamy, że zrzucenie bomby na Hiroszimę spowodowało kapitulację Japonii, że plan Marshalla uratował powojenną Europę, że Adolf Hitler był geniuszem wojskowym lub że Mao Zedong był złem koniecznym w modernizacji Chin. Oczywiście twierdzenia te zawierają odrobinę prawdy, ale są zbyt ogólne, by można było je uznać w całości za prawdziwe. Seria, dzięki badaniom powszechnie funkcjonujących mitów, powraca do najważniejszych momentów XX wieku z nowym spojrzeniem i dokładniejszą interpretacją. 23:20 GDZIEKOLWIEK BĘDĘ.... (FILM O MARKU GRECHUCIE) Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2009 Autor: Piotr Poraj - Poleski Reżyseria: Piotr Poraj - Poleski Scenariusz: Danuta Grechuta, Piotr Poraj - Poleski Wykonawcy: Danuta Grechutowa, Jan Kanty - Pawluśkiewicz, Grzegorz Turnau, Andrzej Sikorowski Dokument poświęcony wielkiemu i wszechstronnemu artyście, Markowi Grechucie. Narratorem jest Danuta Grechuta, żona i muza pieśniarza, malarza, architekta, poety i kompozytora, zakochanego w sporcie kibica. Opowiada ona, jak na co dzień była świadkiem zmagania się artysty z własną wrażliwością, jego walki o prawo do własnej odrębności, o prawo do własnego życia w zamkniętej społeczności krakowskich elit artystycznych i intelektualnych. Danuta Grechuta mówi też o namiętnościach i słabościach męża artysty, o jego lękach i radościach. Uczestniczyła w jego życiu, walczyła wraz z nim z chorobą i wspierała go w ciężkich chwilach. Powstał obraz osoby niezwykle ciepłej i niezależnej, charyzmatycznego poety, kompozytora i pieśniarza obdarzonego niespotykaną barwą głosu. Kamera pokazuje tak bliskie bohaterowi miejsca w Krakowie, jak: Politechnika, Rynek, Piwnica pod Baranami. W filmie wypowiadają się także inni ludzie bardzo blisko związani z Markiem Grechutą: m. in. Andrzej Sikorowski, Grzegorz Turnau, Leszek Aleksander Moczulski oraz syn artysty, Łukasz. 01:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - SZKIC DO PORTRETU OJCA Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Szkic do portretu ojca Kiedy w Europie umilkły pomruki wojny, setki tysięcy polskich rodzin zaczęło stawiać pytania o losy swoich najbliższych. Jednym udawało się zdobyć strzępy informacji, inni stawali bezradni wobec mroku historii. Najwytrwalsi nie ustali do dziś. Do naszej redakcji zwrócił się listowanie pan Julian Szczerbiński. Opowiemy dziś historię jego ojca, niezwykłego człowieka służącego w niezwykłej jednostce 201. Pułku Piechoty jednostki rezerwowej, zmobilizowanej w sierpniu 1939 r. , a w kampanii wrześniowej walczącej w składzie Armii Kraków. W dziesiątym dniu wojny znaczne siły Armii Kraków stanęły przed realną groźbą zamknięcia w potrzasku. W takich sytuacjach dowódcy i żołnierze zdają najsurowszy egzamin. 01:55 SENSACJE XX WIEKU - GOERING Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Bogdan Stachurski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Egzekucja skazanych na śmierć dwunastu niemieckich hitlerowskich dostojników miała rozpocząć się w sali gimnastycznej odległej o kilkadziesiąt metrów od więzienia w Norymberdze, o godzinie 1 w nocy 16 października. Pierwszy na szafot miał wejść Herman Goering, jednak umknął katu. Przez dziesiątki lat sposób, w jaki to zrobił, był tajemnicą. Dzisiej spróbujemy odpowiedzieć na to pytanie. Goering zapłacił za swoją śmierć, był niezmiernie bogaty. I w tym miejscu łączą się dwie tajemnice: sposób, w jaki zgromadził skarby i jak nimi zapłacił za swoją śmierć. 02:55 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - TRAGICZNE MIASTO Magazyn, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony oblężeniu Leningradu.