TVP Kultura Czwartek, 07.10.2021 09:15 CO MÓWIĄ LEKARZE Dramat, 24 min, Polska, 2009 Reżyseria: Michał Wnuk Scenariusz: Michał Wnuk Zdjęcia: Michał Popiel-Machnicki, Michał Bielawski Aktorzy: Agnieszka Glińska, Dominika Ostałowska, Tomasz Borkowski, Karolina Stefańska Dr Glik, anestezjolog, przystępuje do stwierdzania zgonu osiemnastoletniej samobójczyni i podjęcia decyzji o pobraniu jej organów do przeszczepu. Dochodzi jednak do spotkania z matką dziewczyny, która nie ufa lekarzom. Film powstał w ramach projektu "30 minut". 14:40 SMUTNE POTWORY Eiuta filmowa, 31 min, Polska, 2013 Reżyseria: Justyna Tafel Scenariusz: Justyna Tafel Zdjęcia: Weronika Bilska Muzyka: Matt Kelly Aktorzy: Barbara Kubiak, Piotr Głowacki, Iwona Karlicka, Adrian Chudzik, Barbara Kończy, Wanda Łuczak, Kinga Krucz, Jerzy Matula, Stefan Rola Etiuda szkolna Justyny Tafel. Sześcioletnia bohaterka filmu to mała księżniczka, a przynajmniej tak jej się wydaje. Wyobraża też sobie, że jej tata jest rycerzem, który dzielnie walczy z potworami. 15:50 HENRYK STRENG / MAREK WŁODARSKI I MODERNIZM ŻYDOWSKO - POLSKI Reportaż, 15 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Wystawa skupia się na twórczości polsko - żydowskiego modernisty Henryka Strenga/Marka Włodarskiego (1898-1960), malarza aktywnego w międzywojennym Lwowie i powojennej Warszawie. Wystawa nie jest jednak pokazem monograficznym, gdyż Streng/Włodarski to przede wszystkim postać, która rozbija stare sposoby myślenia o sztuce polskiej w XX stuleciu i wspiera dekolonizowanie wiedzy o kulturze w tej części Europy. Twórca oryginalnego modernizmu i zarazem nieortodoksyjny socrealista. Artysta czerpiący z kultury polsko - żydowskiej i ocalały z Holokaustu, który pozostał przy tożsamości zagładowej. Świadek historii obarczony dehumanizującym doświadczeniem dwóch totalitaryzmów, nazizmu i stalinizmu. Śledząc jego losy i twórczość, wystawa daje wgląd w zjawiska artystyczne o fundamentalnym znaczeniu dla Europy Środkowo - Wschodniej przed, w trakcie i po II wojnie światowej. Zamiast odniesień do awangardy francuskiej, uwidacznia lokalne adaptacje modernizmu. Zza fasadowego socrealizmu wydobywa szerokie spektrum sztuki zaangażowanej społecznie w postaci faktorealizmu lat 30. i nowoczesnej sztuki socjalistycznej z przełomu lat 40. i 50. W miejsce wykluczającej, bo zbyt jednorodnej wizji kultury polskiej podkreśla złożoną tożsamość, w której mieści się polsko - żydowsko - ukraiński tygiel kulturowy wieloetnicznego Lwowa. Stawia wreszcie w centrum uwagi graniczne doświadczenia wojenne, które odcisnęły się w artefaktach obozowych, obiektach artystycznych i ingerencjach w dzieła sztuki. (źródło opisu: www.artmuseum.pl) 16:10 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - SANDRO BOTTICELLI Magazyn, 7 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Filiks, Anna Zakrzewska Scenariusz: Anna Zakrzewska, Tomasz Filiks Zdjęcia: Magda Seweryn, Kamil Hasiuk Wykonawcy: Grażyna Bastek Druga część szóstego sezonu "Którędy po sztukę" to powrót do warszawskiego Muzeum Narodowego. W pierwszej części cyklu przedstawialiśmy głównie kolekcję muzeum zgromadzoną w Galerii Sztuki Dawnej oraz w Galerii Sztuki XX i XXI wieku. Tym razem naszą opowieść chcemy przenieść do sal prezentujących sztukę XIX wieku, czyli tych, w których można zobaczyć najbardziej ikoniczne dla tego muzeum dzieła. Nie zabraknie tu płócien najsłynniejszych jak "Dziwny ogród" Józefa Mehoffera czy "Hamlet polski" Jacka Malczewskiego. Pojawią się także europejscy mistrzowie jak Sandro Botticelli czy Jacopo Tintoretto. Postaramy się również opowiedzieć o mniej znanych skarbach, np. o Poliptyku Grudziądzkim, czyli późnogotyckiej nastawie ołtarzowej z krzyżackiego zamku czy zabytkach Galerii Faras. Poza szczegółową analizą warstwy artystycznej, skupimy się również na opowiadaniu o polskiej historii, która często jest tematem dzieł. Ponadto będą nas interesowały skomplikowane, często dramatyczne przejścia, jakich prace te doświadczyły, jak np. ukrywanie eksponatów w czasie wojny czy powojenne ich odzyskiwanie. 21:30 CZWARTKOWY KLUB FILMOWY - WSTĘP DO FILMU - LECĄ ŻURAWIE Dysk./wywiad/debata, 5 min, Polska, 2021 Łukasz Jasina rozmawia z krytykiem filmowym Łukaszem Adamskim o filmie "Lecą żurawie" w reż. Michaiła Kałatozowa. 21:35 CZWARTKOWY KLUB FILMOWY - LECĄ ŻURAWIE (LETIAT ZURAWLI) Dramat, 92 min, ZSRR, 1957 Reżyseria: Michaił Kałatozow Scenariusz według własnej sztuki "Wieczno żiwyje": Wiktor Rozow Zdjęcia: Siergiej Urusiewski Muzyka: Moisiej Wajnberg Aktorzy: Tatiana Samojłowa, Aleksiej Batałow, Wasilij Merkurjew, Jelena Kuprianowa, Walentin Zubkow, Aleksander Szworin, Konstantin Nikitin, Antonina Bogdanowa i inni "Lecą żurawie" to bardziej dramat psychologiczny, a dokładniej dramat emocji niż dramat wojenny. To opowieść o pierwszej wielkiej, czystej młodzieńczej miłości, o okrucieństwie historii, która rozdziela młodych kochanków, o poczuciu winy i wreszcie ostatecznym triumfie miłości nad ludzką małością, zwątpieniem i śmiercią. Dowodem uznania dla artystycznego kunsztu reżysera i odtwórców głównych ról (zwłaszcza delikatnej i spontanicznej Tatiany Samojłowej w roli Weroniki) była Złota Palma przyznana filmowi na festiwalu w Cannes w 1958 r. Borysa i Weronikę poznajemy w przededniu ataku hitlerowskiego na ZSRR. Oboje są młodzi, zakochani w sobie, szczęśliwi, nieświadomi wiszącego nad nimi fatum. Weronika jest impulsywna, wiecznie roześmiana. Borys - poważniejszy, trochę kpiący, trochę nieporadny, nazywa ją Wiewióreczką. W ślicznej dziewczynie kocha się również jego przyrodni brat, przystojny muzyk Marek. Weronika odrzuca jednak uparcie jego zaloty. Gdy wybucha wojna, Borys zgłasza się na ochotnika do wojska. Okrutny przypadek sprawia, że Weronika nie zdąża nawet się z nim ożegnać - spóźnia się nie ze swej winy. W urodzinowym prezencie od Borysa otrzymała jeszcze maskotkę, małą wiewiórkę. W koszyczku, pod złotymi orzeszkami leży ukryty miłosny list. Ale znów los sprawia, że dziewczyna nie zauważa go od razu. Znajdzie go dużo później - jako ślad szczęśliwej przeszłości. Tymczasem niecierpliwie czeka na wieści z frontu, lecz te nie nadchodzą. Niemiecka bomba niszczy dom, w którym mieszkała i zabija jej rodziców. Załamaną psychicznie sierotę przygarniają rodzice Borysa. Którejś nocy, podczas gwałtownego nalotu, przerażona dziewczyna ulega Markowi i - nie mając nadal wiadomości od ukochanego - ku oburzeniu jego rodziców wychodzi wkrótce za mąż za Marka. Cała rodzina zostaje ewakuowana na Syberię. Weronika nie jest szczęśliwa w małżeństwie, nienawidzi męża. Jedynym sensem jej życia staje się czekanie na list od Borysa, ale jej ukochany ginie na froncie ratując kolegę. Gdy Marek okazuje się tchórzem, oportunistą i oszustem, Weronika decyduje się na ostateczne zerwanie. Chce odejść z domu, ale zatrzymuje ją ojciec Borysa. Uratowany przez Borysa żołnierz przynosi wiadomość o jego śmierci, lecz Weronika nie chce w to uwierzyć. Nadchodzi wreszcie upragniony koniec wojny. W tłumie ożywionym euforią zwycięstwa dziewczyna wypatruje Borysa. Michaił Kałatozow, gorący zwolennik kina emocjonalnego, dał się poznać jako utalentowany twórca jeszcze u schyłku okresu przeddźwiękowego. Później, pełniąc oficjalne funkcje w resorcie kinematografii, uległ rygorom narzucanym przez władze i nie wychodził poza dozwoloną poprawność. Dopiero w nowych warunkach politycznych dał upust swemu temperamentowi twórczemu. I chociaż w momencie realizacji "Żurawi" ponad 50 - letni Kałatozow reprezentował już starą gwardię radzieckich twórców, to jego film uderza młodzieńczą pasją. Wiele też w nim elementów nowych i nowatorskich. Sposób potraktowania sylwetki bohaterki, wydarzeń frontowych, a przede wszystkim ich zaplecza, stanowi całkowite przeciwieństwo wcześniejszych kanonów obowiązujących w radzieckich obrazach wojennych. Pożegnanie z żołnierzami wyruszającymi do walki to rozdzierająca scena, która nie ma nic wspólnego z błogosławieństwami dla dziarskich młodzieńców. Front to zalegająca nad błotnymi chaszczami trwożna cisza, w której czai się śmierć. Na tyłach widać przede wszystkim nieludzkie zmęczenie pracą na potrzeby armii i powszechną depresję, daleką od haseł bohaterskiego trwania z zaciśniętymi zębami, oraz spekulantów i dekowników (wywodzących się jednak po dawnemu z mieszczaństwa). W owym pejzażu ludzkich cierpień i słabości znajduje swe miejsce także Weronika, jakże inna od dotychczasowych radzieckich bohaterek: krucha i ponad wszystko pragnąca własnego szczęścia, a przez to tym tragiczniejsza w obliczu jego nieodwołalnego kresu. 23:55 NA WSCHÓD OD HOLLYWOOD - MUSTANG (MUSTANG) Dramat, 93 min, Francja/Niemcy/Turcja, 2015 Reżyseria: Deniz Gamze Ergüven Scenariusz: Deniz Gamze Ergüven, Alice Winocour Zdjęcia: David Chizallet, Ersin Gök Muzyka: Warren Ellis Aktorzy: Erol Afsin, Doğa Zeynep Doğuşlu, Elit İşcan, Güneş Nezihe Şensoy, Tuğba Sunguroğlu Nominacja do Oscara i Złotego Globu w kategorii Najlepszy Film Nieanglojęzyczny oraz nagroda FIPRESCI przyznawana przez stowarzyszenie krytyków filmowych. Film stał się pretekstem do dyskusji na temat wolności i praw współczesnych kobiet. Bohaterkami są siostry, młode i pełne życia, pragnące swobody i wolności, ale tym samym ściągają na siebie nieszczęście. Niewątpliwie na uwagę zasługuje gra pięciu młodych aktorek odtwarzających główne role. Akcja filmu rozgrywa się na tureckiej prowincji, w nadmorskim miasteczku oddalonym kilkaset kilometrów od Stambułu. To właśnie tu mieszkają bohaterki: Lale i jej cztery siostry: Sonay, Ece, Selma i Nur. Wraz z nastaniem lata i czasu beztroskich zabaw, już pierwszego dnia wakacji, upojone perspektywą długo wyczekiwanej kanikuły, dziewczyny świętują koniec roku szkolnego, oddając się na plaży niewinnym flirtom z kolegami z klasy. Mieszkańcy miasteczka są jednak zbulwersowani takim zachowaniem. Wybucha skandal, a Bogu ducha winne uczennice za swoje rzekomo gorszące zachowanie muszą słono zapłacić. Rozgniewana rodzina zamyka je w domowym areszcie. Aby zatuszować kompromitujące zdarzenie, jedynym rozwiązaniem wydaje się jak najszybsze zamążpójście córek. Bez wiedzy sióstr wybierają dla nich narzeczonych. Czy dziewczyny muszą poddawać się surowym zasadom moralnym, czy mają prawo swobody wyboru, możliwości wolnego zaspokojenia swoich najskrytszych potrzeb? Czy będą walczyć o swoje prawa? Każda z sióstr, kochających wolność i dotychczasowe pozbawione nakazów życie, inaczej podejdzie do obowiązków narzucanych im przez krewnych i tradycję. Inaczej też potoczą się ich losy. 01:45 KINO NOCNE - ANDRIEJ TARKOWSKI. W ŚWIĄTYNI KINA (ANDREY TARKOVSKY. A CINEMA PRAYER) Film dokumentalny, 97 min, Szwecja/Rosja, 2019 Reżyseria: Andrey Tarkovsky Scenariusz: Andrey Tarkovsky Zdjęcia: Alexey Naidenov Dokument przedstawia sylwetkę Andrieja Tarkowskiego, mistyka kina, najważniejszego twórcę rosyjskiej kinematografii. Film został zrealizowany przez syna artysty, powstał w oparciu o unikalne archiwa, dzięki którym bliżej poznajemy wielkiego mistrza. 03:35 HIERONIM BOSCH. DIABEŁ O SKRZYDŁACH ANIOŁA (HIERONYMUS BOSCH: THE DEVIL WITH ANGEL’S WINGS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2017 Reżyseria: Eve Ramboze, Nathalie Plicot Hieronim Bosch to niderlandzki artysta tworzący pod koniec średniowiecznego symbolizmu oraz u progu narodzin renesansowego humanizmu. Nie zachowało się wiele z jego oryginalnych prac - zaledwie 25 obrazów i 8 rysunków, wszystkie aktualnie prezentowane są w największych muzeach świata. Zainteresowanie jego pracami od zawsze było duże. Dokument stanowi niezwykłą podróż, podczas której widz zapozna się z dorobkiem holenderskiego mistrza.