TVP Dokument Poniedziałek, 11.10.2021 06:00 DZIKA POLSKA - NAJMNIEJSZY SŁOŃ ŚWIATA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2009 Reżyseria: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Artur Tabor Telewizyjna przygoda przyrodnicza, zaskakujące sytuacje, pasjonaci dzikich zwierząt i piękno przyrody. Jak się okazuje, w Polsce żyją słonie, a w każdym razie słoniki. I to gdzie! Wśród kory starych dębów. Wiekowe drzewa to całe galaktyki owadów, do których należą i owe słoniki. Po krętych szlakach tych istot prowadzi nas ich znawca, prof. Marek Kozłowski. Odsłania przed nami oazy życia, których istnienia byśmy się nie domyślali, a także ukazuje zdumiewające z ludzkiego punktu widzenia formy egzystencji drobnych istot. Choć to dopiero przedwiośnie, bohater odcinka, zbrojny w skromną lupę, dostrzega bogate życie na każdym niemal sędziwym pniu. Uczymy się wraz z nim patrzeć i dostrzegać to, co dotąd pozostawało niezauważane. 06:35 DZIKA POLSKA - KLEKOT NA STO BOCIANÓW Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2009 Reżyseria: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Artur Tabor Program pokazuje świat dzikich zwierząt, przyrody oraz ludzi, którzy ją chronią. Każdy odcinek to ekspedycja w najbardziej niedostępne i dzikie miejsca w Polsce. Bohaterami cyklu są "szaleńcy natury" - ludzie zafasynowani przyrodą polską. Prowadzący program Tomasz Kłosowski i Artur Tabor pokazują ich działania w terenie. Tym razem będzie mowa o bocianach, które są jednym z symboli polskości. Nie każdy wie, że co czwarty bocian żyjący na świecie pochodzi z Polski. To na naszej ziemi bociany wybierają miejsce narodzin dla swoich młodych. Tutaj łączą się w pary, odbywają gody, a później zakładają gniazda i wychowują młode. Para bocianów musi włożyć wielki wysiłek, żeby wykarmić potomstwo i doprowadzić do momentu, kiedy młode już samodzielnie wykonają swój pierwszy lot. Uzupełnieniem programu są malownicze zdjęcia: bociany w locie na tle zachmurzonego nieba, a także w gniazdach na drewnianych, starych chałupach w maleńkiej bocianiej wsi Żywkowo, położonej w województwie warmińsko - mazurskim. 07:00 RAJSKIE WYSPY WIDZIANE Z NIEBA ODC. 8 GWADELUPA - MOTYL ZIMĄ (PARADISE ISLANDS FROM THE SKY / LES ILES PARADISIAQUES VUES DU CIEL. UN PAPILLON EN HIVER) Serial dokumentalny, 12 min, Francja, 2009 Reżyseria: Yannick Charles Seria filmów dokumentalnych, opowiadających o najpiękniejszych, egzotycznych wyspach świata. Fascynujące krajobrazy z lotu ptaka. Udamy się w rejon południowego Pacyfiku, aby odkryć Polinezję Francuską, która rozciąga się na 118 wysp na obszarze morskim o wielkości 4, 5 miliona km. Będziemy podziwiać niesamowitą różnorodność kształtów, wzorów i odcieni lagun, atoli, lasów i gór. Ta seria opowiada nie tylko historię mórz i lądów, ale także ludzi w ich środowisku. Odcinek ósmy to podróż na Gwadelupę. La Desirade, najdziksza, najbardziej zaskakująca z wysp archipelagu Gwadelupy. Z jednej strony klify chronią wyspę przez morskim żywiołem, z drugiej rozpościera się port i część zamieszkana. Brzegiem biegnie nowa droga. Choć na to nie wygląda, La Desirade naprawdę znajduje się na Morzu Karaibskim i cieszy się tropikalnym klimatem. Liczy 11 km długości na 2 km szerokości. Wygląda jak ogromny punkt widokowy na wprost bezkresnego oceanu. La Desirade znaczy pożądanie. Kolumb na pewno odczuł na jej widok wielką ulgę. Jest zapowiedzią sąsiedniej, znacznie większej wyspy z przylądkiem Des Chateaux i wzniesionym na nim krzyżem, który zdaje się obwieszczać: żeglarze, brawo, pokonaliście Atlantyk, dotarliście do Gwadelupy. 07:15 FAKTOMANIA (FACTOMANIA) Cykl dokumentalny, 47 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: John Farren, Emma Parkins Popularnonaukowa seria dokumentalna. Dynamiczne połączenie faktów, zabawy, przekomarzania się, animacji, eksperymentów - i rywalizacji. Najbardziej niesamowite fakty świata i wybuchowe eksperymenty, niezwykłe animowane opowieści i dziwne akrobacje. W każdym odcinku gospodarze Dom Byrne (Mr Curious), Fran Scott (Bold Experimentalist) i Greg Foot (Daredevil Scientist) mają trzy szanse na wygraną. Mogą przyznawać sobie nawzajem punkty za maksimum faktów i maksimum zabawy. 08:20 ŻYWNOŚĆ JUTRA ODC. 1 (TOMORROW'S FOOD) Serial dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Helen Thomas Dokumentalna opowieść o jedzeniu. Właściwie ukazuje inspirującą przyszłość jedzenia. Dzięki niesamowitym innowacjom i oszałamiającym wynalazkom z całego świata, które wkrótce znajdą się na wyciągnięcie ręki - od przyszłościowych farm, których uprawy nigdy nie ujrzą światła dziennego, po galerie supermarketów i restauracje z robotami, komputery mogą dać nam zupełnie nowe doznania smakowe; gdzie nasz burger najprawdopodobniej pochodzi z szalki Petriego lub farmy owadów niż z pola i gdzie druk 3D może zmienić sposób, w jaki gotujemy. Ta otwierająca oczy seria zmieni sposób, w jaki myślimy o żywności, którą uprawiamy, kupujemy i jemy - teraz i w przyszłości. Zaczniemy od wizyty w Kent na najnowocześniejszej plantacji w Wielkiej Brytanii. Pod szklanymi dachami, na podłożu bezglebowym o wielkości 49 - u boisk futbolowych, przez cały rok dojrzewają owoce i warzywa. Po tym programie spojrzymy na problem produkcji żywności z innej perspektywy. Zobaczymy, jak inni chronią plony przed kaprysami pogody. Na sam początek nowinka z branży fast food. Gorący posiłek o każdej porze dnia? W Londynie stanął najszybszy na świecie automat serwujący pizzę. 09:20 MADAGASKAR - . 1 (MADAGASKAR) Serial dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2011 Leżący w pobliżu wybrzeży Afryki Madagaskar to jeden z najbardziej tajemniczych lądów świata. Są tu wspaniałe góry, pustynie i lasy deszczowe. Opowieść o tej wyspie cudów, jak nazywany jest Madagaskar, zaczyna się wiele milionów lat temu, kiedy to ogromna płyta lądowa rozdzieliła się, tworząc znane nam dzisiaj kontynenty. Z jednej strony Afrykę, z drugiej - przyszły subkontynent indyjski. Od płyty oderwał się niewielki fragment lądu, który ostatecznie przemieścił się setki kilometrów od najbliższego kontynentu. Ten kawałek lądu to właśnie Madagaskar najstarsza wyspa świata. Na jej brzeg fale morskie wyrzuciły grupę osobliwych rozbitków. To prehistoryczne zwierzęta. Trafiły tu przypadkowo z lądu odległego o setki kilometrów. Odcięte od reszty świata, zawładnęły wyspą, stopniowo ewoluując do postaci osobliwych i jedynych w swoim rodzaju. Przyroda Madagaskaru kształtowała się w kompletnej izolacji od przyrody pozostałych lądów. Dlatego jest tak wyjątkowa. Aż 80 procent spotykanych tu gatunków nie występuje nigdzie indziej na świecie. A żyją tu lemury, owocożerne małpiatki, tenreki będące dalekimi kuzynami jeżów, kameleony doskonale przystosowane do życia na drzewach, drapieżne fossy, skaczące z drzewa na drzewo sifaki, białe i czerwone muchodławki, i będące ich postrachem dziwożony. Żyją tu też najpiękniejsze na świecie żółwie. Na całej długości Madagaskaru ciągnie się masyw górski, dzielący wyspę na dwie części, z których każda ma inny charakter. Zachodnią część pokrywają olbrzymie lasy porośnięte dziwacznymi, potężnymi drzewami o napęczniałych pniach. Zupełnie inny krajobraz dominuje na południu wyspy. Wśród spalonego słońcem piaszczystego pustkowia leży wielkie słone jezioro, wokół którego rosną poskręcane, kolczaste drzewa. Zaś wschodnią część wyspy porasta bujny deszczowy las tropikalny. Pierwsi ludzie przybyli na Madagaskar dwa tysiące lat temu. Niedługo po ich przybyciu wyginęły żyjące na wyspie olbrzymie epiornisy nielotne ptaki z rodziny mamutaków. Trudno powiedzieć, czy ludzie przyczynili się do tego. Wiadomo jednak, że spożywali jaja epiornisów. Na plażach Madagaskaru można znaleźć pozostałości po tych ptakach: szkielety i resztki skorup. Trzyodcinkowa seria opowiada o niezwykłym i wciąż tajemniczym świecie, który ze względu na niszczącą działalność człowieka może wkrótce zaginąć. 10:25 OPOWIEŚĆ O CHINACH - JEDWABNY SZLAK I CHIŃSKIE STATKI. ODC. 2/6 (THE STORY OF CHINA) Serial dokumentalny, 55 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Rebecca Dobbs Przez ostatnich 30 lat w Chinach kształtowało się społeczeństwo konsumpcyjne. Po zerwaniu z rewolucyjnym komunizmem Mao, Chiny rozpoczęły marsz ku przyszłości. Wolni Chińczycy przeobrazili swój świat. Sięgnęli po pradawne wierzenia i ideały, które przez wieki dawały im siłę. Okazuje się, że to, co nowe, jest mało kuszące, a to, co stare - bardzo trwałe. Przeszłość Chin, to parę tysięcy lat. Tak daleko wstecz, że nie istnieją żadne teksty pisane, dokumentujące narodziny cywilizacji. Lecz istnieją mity i legendy, przekazywane od stuleci. Prowadzą nas one do centrum niziny Żółtej Rzeki, od której Chiny wzięły nazwę: Zhongguo, kraj Środka. Tam można odnaleźć ślady początków. A kwestią zasadniczą w dziejach chińskiej państwowości było zapanowanie nad niszczycielską Żółtą Rzeką. Archeolodzy odnaleźli ślady wielkiej powodzi sprzed roku 1 900 p.n.e. Można ją powiązać z mitem o pochodzeniu państwa chińskiego, bo do dziś opowiada się o królu, który jako pierwszy, skanalizował wody rzeki po wielkiej powodzi. 11:25 POLSKIE RADIO - LATA POWOJENNE Reportaż, 20 min, Polska, 1987 Autor: Jerzy Bogdanowski, Róża Wojta Powojenne dzieje Polskiego Radia Poznań. Rozgłośnia rozpoczęła działalność 24 kwietnia 1927 roku o godzinie 17. Dokładnie 60 lat później kamera reporterska podgląda realizatorów i dziennikarzy podczas nadawania programu jubileuszowego. Spikerka wita się ze słuchaczami i przypomina im historię poznańskiej rozgłośni. Ta jest kontynuowana w dalszej części reportażu. Przytoczone zostają wydarzenia lutego 1945 roku, kiedy po wojnie grupa entuzjastów podjęła działania na rzecz odbudowy radiostacji. 1 marca rozpoczął nadawanie poznański radiowęzeł, zaś Polskie Radio Poznań uroczyście otwarto 3 czerwca, w budynku przy ulicy Berwińskiego. To tam kamera rejestruje pracę przy tworzeniu i nadawaniu audycji oraz wypowiedzi dziennikarzy i techników, między innymi na temat wybitnych osobistości poznańskiej rozgłośni, gimnastyki porannej, obecnej na antenie od 1928 roku, historii i działalności radia od strony techniczno - realizatorskiej, jego bogatej oferty programowej, w tym muzycznej i literackiej. Całość reportażu spina bogata ikonografia i archiwalne nagrania radiowe. 11:50 BYŁ TAKI CZŁOWIEK... JERZY BIŃCZYCKI Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2000 Reżyseria: Marta Węgiel Wykonawcy: Elżbieta Bińczycka, Anna Dymna, Jerzy Trela, Andrzej Wajda, Jerzy Stuhr, Stanisław Radwan, Zbigniew Zapasiewicz, Jerzy Antczak, Jadwiga Barańska Próba zarysowania portretu zmarłego w 1998 roku aktora teatralnego i filmowego Jerzego Bińczyckiego. Aktora wspominają sceniczni partnerzy ze Starego Teatru w Krakowie, z którym Bińczycki związany był przez znaczną część swej kariery. Program przeplatany jest fragmentami archiwalnych wywiadów aktora oraz materiałami z rodzinnych taśm. 12:55 TATARZY POLSCY Telenowela dokumentalna, 39 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Natasza Ziółkowska TATARZY POLSCY - cykl filmów na temat współczesnych Tatarów, potomków dawnych osadników na ziemiach polskich. Bohaterów i tematy łączy miejsce lub przynależność do grupy (np. Kruszyniany, Białystok, Zespół Buńczuk). W społeczności polskich Tatarów związki rodzinne i środowiskowe są nieuniknione, ponieważ jest to mała społeczność. Odcinki są narracyjnie skupione wokół święta (np. Ramadan, czy Ramadan Bajran), wydarzenia religijnego, jak azanienie, ślub, pogrzeb czy innych wydarzeń, np. realizacja teledysku do piosenki tatarskiej z udziałem łuczników, tancerzy skupionych wokół jednego zespołu. 13:25 POLSKIE DZIEDZICTWO ODC. 2 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Kamil Szymański Zdjęcia: Damian Szprejda, Jacek Cichocki, Mariusz Gala Prowadzący: Stefan Tompson Cykl dokumentalno - historyczny o polskim Dziedzictwie Kulturowym na Kresach Wschodnich, prowadzony przez Stefana Tompsona, w którym przybliżona zostanie widzom historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Zaprezentowane zostaną najciekawsze polskie posiadłościach, usytuowane za naszą obecną wschodnią granicą. Ukazane zostaną najciekawsze miejsca, zarówno te oczywiste i znane z przewodników, jak również te, o których już dawno zapomniano. Autorzy przedstawią ich historię, a także ciekawostki i legendy oraz omówią polski aspekt dotyczący prezentowanych posiadłości. Zamierzają też przybliżyć historię Polaków na danym terenie i zachęcić każdego widza do odwiedzin miejsc polskiego Dziedzictwa Kulturowego na Kresach Wschodnich. W drugim odcinku programu Stefan Tompson zabierze nas do niewielkiej miejscowości, leżącej zaledwie 90 km od Lwowa. Wieś położona na wysokim stoku, gdzie na urwisku pasma górskiego znajduje się wyjątkowa budowla. Zamek w Podhorcach należy do najwspanialszych siedzib magnackich, jakie powstały na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej. W swej długiej historii zamek związany był z wieloma wybitnymi postaciami historycznymi. 14:00 ZDUMIEWAJĄCA AMERYKA POŁUDNIOWA CZ. 1. AMAZONIA: JEDNA DŻUNGLA, WIELE ŚWIATÓW (WILDEST LATIN AMERICA) Serial dokumentalny, 52 min, Niderlandy (Holandia), 2012 Reżyseria: Allison Bean, Bill Markham Niezwykła przyroda i kultura Ameryki Południowej. Pierwszy odcinek przenosi widza do największego obszaru lasów równikowych na ziemi. Tak wielkiego, że sam generuje połowę swoich opadów. To Amazonia. W tym królestwie bioróżnorodności można znaleźć 1/3 gatunków flory i fauny występujących na całej planecie. Amazonia to jednak nie jeden, ale wiele światów; niezwykłe połączenie różnorodnych, kontrastujących często ze sobą elementów, które zwierzęta i ludzie nauczyli się wykorzystywać na niezliczone sposoby. 15:00 SPĘTANY ANIOŁ Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2005 Scenariusz i reżyseria: Zbigniew Kowalewski Zdjęcia: Henryk Janas Zmarły 14 listopada 2004 r. gen. bryg. pilot Stanisław Skalski był postacią tyleż niezwykłą, co tragiczną. Bohater wojenny, legendarny as polskiego lotnictwa II wojny światowej, najskuteczniejszy pilot myśliwski mający na koncie 240 lotów bojowych i 22 zestrzelone samoloty nieprzyjaciela, został, co prawda, pochowany na Cmentarzu Wojskowym w Warszawie, ale przez długie lata żył w całkowitym zapomnieniu. Pilot Dywizjonów 302, 501, 306, 316, 317, Polskiego Zespołu Walczącego PFT w Afryce Północnej, uczestnik kampanii wrześniowej, bitwy o Anglię, ofensywy powietrznej nad Francją, Belgią i Holandią, inwazji Sycylii i Włoch, inwazji aliantów we Francji, został za swoje wojenne dokonania dwukrotnie odznaczony orderem Virtuti Militari, czterokrotnie Krzyżem Walecznych, orderem Polonia Restituta, Grunwaldu i - jako jedyny cudzoziemiec - trzykrotnie krzyżem Zaszczytnej Służby RAF, by wymienić tylko najważniejsze z kilkudziesięciu przyznanych mu odznaczeń. Po wojnie proponowano mu angielskie obywatelstwo, możliwość latania i wykładania w akademii. On zdecydował się jednak wracać do Polski. Wrócił 6 czerwca 1947 r. witany z należnymi mu honorami. Ale niedługo cieszył się splendorem i uznaniem. 4 czerwca 1948 r. aresztowano go pod zarzutem szpiegostwa na rzecz Wielkiej Brytanii i USA. 7 kwietnia 1950 r. wydano na niego wyrok śmierci, który w styczniu 1951 r. Bolesław Bierut zamienił na dożywocie, ale nikt nie pofatygował się nawet, by powiadomić o tym skazańca. W celi śmierci spędził Skalski 4 lata, a w więzieniach: na Mokotowie, w Rawiczu i Wronkach przesiedział łącznie 8 lat. Przeżył tam wszystko, czego można było doświadczyć w stalinowskim więzieniu: tortury, bicie, głodzenie, całonocne przesłuchania. Wyszedł na wolność w kwietniu 1956 r. wycieńczony, schorowany. Nie obraził się jednak na ojczyznę, choć ta dosyć topornie naprawiała wyrządzone mu krzywdy. Paradoksalnie, znów zepchnięto go na boczny tor, gdy nadeszła upragniona wolność i demokracja. W filmie wspominają go bliscy i przyjaciele, dla których pozostał wzorem człowieka i obywatela. Wykorzystano zarejestrowane wypowiedzi bohatera oraz wypowiedzi jego przyjaciół, rodziny i znajomych. 16:05 NA RATUNEK DZIKIEJ PRZYRODZIE ODC. 5 (WILDLIFE SOS EP. 5) Serial dokumentalny, 47 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: James Incledon Serial dokumentalny, który śledzi pracę personelu i wolontariuszy w Wildlife Aid Foundation - organizacji zajmującej się ratowaniem, opieką i rehabilitacją chorych, rannych lub osieroconych zwierząt. Seria jest pełna ekscytujących i rozdzierających serce akcji ratunkowych, zarówno w Wielkiej Brytanii, jak i na całym świecie. W tym odcinku: podczas najzimniejszej zimy, jakiej doświadczyła Wielka Brytania od trzydziestu lat, centrum dzikiej przyrody otrzymuje więcej telefonów niż zwykle z powodu obfitych opadów śniegu. Zespół otrzymuje wezwanie do jednego z najbardziej dotkniętych obszarów. Simon jest podekscytowany, gdy dostaje zaproszenie do odwiedzenia rezerwatu dzikich zwierząt i fok u wybrzeży Irlandii, aby zobaczyć na własne oczy pracę, w jaką są zaangażowani, w zakresie dzikiej fauny morskiej na tym obszarze. Nie wie, że będzie świadkiem jednej z najbardziej niezwykłych historii więzi między człowiekiem a zwierzęciem w jego naturalnym środowisku, z jaką kiedykolwiek się zetknął! Podczas pobytu w sanktuarium Simon bierze udział w nieoczekiwanej akcji ratunkowej, której celem jest oswobodzenie uwięzionego kormorana. Trzeba działać bardzo ostrożnie, ponieważ te ptaki są znane z tego, że nieprzyjemnie gryzą! Organizacja wykonuje dużo pracy, zwłaszcza ratując szczenięta fok, a Simon ma szansę odegrać bardzo praktyczną rolę, próbując skłonić je do wzięcia lekarstw! 17:05 ODKRYWAMY ŚWIAT. ODC. 1 BALI (WORLD DISCOVERIES. EP. 1 BALI) Serial dokumentalny, 49 min, Francja, 2018 Reżyseria: Daniel Lafarge Scenariusz: Sylvain Dommergue Seria dokumentalna, w której będziemy mogli poznać najwspanialsze miejsca świata, styl życia, odwieczne tradycje lub realia historyczne, zanim znikną one na tle nowoczesności. To świadectwa niesamowitego bogactwa kultur ludzkich na całym świecie. W ciągu kilku dziesięcioleci nasza planeta przeszła bardziej dramatyczne zmiany niż kiedykolwiek w historii ludzkości. Globalizacja, postęp gospodarczy i technologiczny prowadzą do normalizacji na całym świecie. Jednak różnice kulturowe i różnorodność wciąż mogą zaskakiwać, a czasem oczarować podróżnika. Odwiedzimy: BALI, KAMBODŻĘ, KOSTARYKĘ, GWADELOUPĘ, ISTRIĘ; LOFOTEN, MADERĘ, PERU, RIO DE JANEIRO, SRI LANKĘ, TAHITI, LAOS. W odcinku pierwszym poznamy Bali. Spośród 13 667 wysp Indonezji Bali jest bez wątpienia najbardziej znaną. Znajduje się w pobliżu równika, jej rzeźbę terenu wyznacza łańcuch wulkaniczny. Pokryta zielenią tarasowych pól ryżowych, które karmią cztery miliony mieszkańców, Bali ze swoją kulturą i słodyczą życia zawsze była marzeniem podróżników. 18:05 WYPRAWA NA DNO: ALCATRAZ (DRAIN ALCATRAZ) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Wayne Abbott Scenariusz: Chris Blow Mroźne, śmiercionośne prądy uczyniły Alcatraz najbardziej niedostępnym więzieniem w historii. Nikt nigdy nie uciekł, a wielu więźniów zginęło, próbując wydostać się z niego. Wykorzystując animację komputerową o wysokiej rozdzielczości i nowe dane naukowe, film ten pokazuje, dlaczego wody wokół wyspy Alcatraz i zatoki San Francisco są tak zabójcze. Alcatraz - Skała. Diabelska Wyspa. Więzienie z piekła rodem. Odsiadywali tu kary najgorsi zbrodniarze - Al Capone, "Maszynowiec" Kelly i Whitey Bulger. Wyspa leży dwa kilometry od wybrzeża, ale ucieczka była prawie niemożliwa. Śmiałkowie musieli się mierzyć z lodowatą wodą, prądami, mgłą i bezlitosnymi drapieżnikami. By to dobrze zrozumieć, wyciągnęliśmy zatyczkę z dna i osuszyliśmy zatokę San Francisco. Jej tajemnice odkryje nam niezwykła grafika komputerowa. Czy pozwoli to wyjaśnić sławę więzienia, z którego nie można uciec? W 1962 roku trzech mężczyzn zbiegło z Alcatraz. Czy współczesna technika wyjaśni, co się z nimi stało? Po osuszeniu dna i ujawnieniu jego tajemnic, jawi się nam zupełnie inny obraz wyspy. Zagadki Alcatraz dotyczą nie tylko samego więzienia. Ukształtowanie zatoki, jej wody, skały, wiatry i mgły sprawiają, że stąd nie da się uciec. Chyba, że dojdzie do wstrząsów. Po osuszeniu dna wokół wysypy tajemnica Alcatraz ujrzała wreszcie światło dzienne. Jeśli geologowie mają słuszność, paradoksalnie Alcatraz będzie najbezpieczniejszym miejscem. Wyspa, z której tak wielu pragnęło uciec, stanie się schronieniem. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - HAWANA. KARAIBSKA PIĘKNOŚĆ (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i wybitne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 PORTRETY DOKUMENTALNE. ANNA FERENS Cykl dokumentalny, 30 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Cykl pod nazwą "Portrety dokumentalne", to seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterką tego odcinka jest Anna Ferens. 20:45 CO MOGĄ MARTWI JEŃCY Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Anna Ferens Zdjęcia: Piotr Wąsowski Film porusza sprawę sowieckich jeńców wojennych w Polsce w 1920 roku. Ten temat nie istniał w świadomości społecznej w okresie PRL - u. Autorzy dokumentu podejmują próbę odpowiedzi na pytanie: jaka jest prawda na temat sowieckich jeńców w polskich obozach w 1920 roku. Narracja będzie prowadzona dwuwarstwowo: historycznie (rekonstrukcja wydarzeń z 1920 roku) oraz współcześnie (wywiady z rosyjskimi i polskimi historykami). 21:45 GDZIE ROSNĄ POZIOMKI? Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2006 Scenariusz i reżyseria: Anna Ferens Zdjęcia: Józef Szymura Las w Bykowni pod Kijowem kryje szczątki ponad 30 tysięcy ofiar NKWD, w tym kilku tysięcy Polaków. W 2006 roku ekipa polskich archeologów przy współpracy strony ukraińskiej prowadziła tam prace ekshumacyjne, które potwierdziły, że na cmentarzysku spoczywają Polacy. W tym czasie do bykowieńskiego lasu przyjechały również dwie osoby, których ojcowie są prawdopodobnie właśnie tam pogrzebani. Film opowiada o historii tego miejsca, o postrzeganiu go przez okolicznych mieszkańców i o poszukiwaniu grobów ojców. 22:45 RZECZPOSPOLITA REAKTYWACJA Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Anna Ferens Zdjęcia: Michał Ślusarczyk, Marcin Peresada Film w atrakcyjny i nowoczesny sposób opowiada o odbudowie Polski po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. Pokazujetę niezwykłą energię, która wyzwoliła się w Polsce po odzyskaniu niepodległości zarówno wśród intelektualnych elit, jak i zwykłych ludzi. Bohaterami są wynalazcy, naukowcy, ekonomiści, których myśli i osiągnięcia przyczyniły się do rozkwitu Polski w okresie międzywojennym. Wiele z tych wynalazków zostało wykorzystanych na całym świecie i przyczyniło się do rozwoju ważnych dziedzin nauki. W filmie występują potomkowie, często nieznanych bohaterów 20 - lecia oraz historycy z Polski, USA i Francji, m.in.: prof. Wacław Szybalski z Madison, prof. Donald Pienkos z Milwaukee, prof. Dominic Pacyga z Chicago, dr Christophe Laforest z Paryża. Film nagrodzony na Polish Film Festival in America w Chicago w 2018 r. - nagroda za najlepszą reżyserię. 23:50 SIOSTRA Reportaż, 7 min, Polska, 1969 Scenariusz: Jerzy Bałłaban Historia 21 - letniej Wandy Kokoszki ze wsi Grądy na Opolszczyźnie, koło Otmuchowa. To kobieta z pasją, która zajmuje się prowadzeniem domu, wychowywaniem rodzeństwa, prowadzeniem dziecięcego klubu wiejskiego. Pani Wanda uczestniczy w życiu wsi, organizując dzieciom w Klubie Związku Młodzieży Wiejskiej czas nie tylko zabawy, ale również rozwija w nich pasję do czytania książek. 24:00 NOTACJE: TADEUSZ WOŹNIAK TEN ZEGARMISTRZ Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2014 Autor: Maria Nockowska Tadeusz Woźniak (ur. 6 marca 1947 w Warszawie), muzyk, kompozytor, wokalista. Ma w swym dorobku muzykę do ponad 200 piosenek, prawie 100 inscenizacji w teatrach dramatycznych, wielu przedstawień telewizyjnych, programów poetyckich i artystycznych oraz filmów animowanych. Piosenki z jego muzyką wykonywali m.in.: Elżbieta Adamiak, Michał Bajor, Anna Chodakowska, Bernard Ładysz, Marcin Bronikowski, Andrzej Poniedzielski, Krystyna Prońko, Zbigniew Wodecki, Wojciech Malajkat, Jolanta Majchrzak - Woźniak, Krzysztof Majchrzak i grupa Locomotiv GT. Najpopularniejsze piosenki: Hej, Hanno, Smak i zapach pomarańczy, To będzie syn, Zegarmistrz światła (nagroda na Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu w 1972 r.). 14 stycznia 2014 roku został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi za osiągnięcia artystyczne. 00:15 JESTEŚMY W RAJU Reportaż, 24 min, Polska, 2005 Autor: Anna Ferens Tajlandia - jeden z najpopularniejszych kierunków na wyjazdy wakacyjne - od kilkunastu lat jest drugą ojczyzną dla wielu Polaków. Na stałe mieszka tam około 50 naszych rodaków. Głównie w stolicy kraju - Bangkoku, ale nie tylko. Polacy mieszkają również w miejscach atrakcyjnych turystycznie. Bohaterami reportażu są Piotr, który ma swój tajski dom w Krabi, a w Tajlandii żyje od 17 lat, oraz Rafał, który od 14 lat na stałe mieszka w Bangkoku. Obaj pracują w branży turystycznej, świetnie mówią po tajsku, wtopili się w tajską społeczność i nie planują powrotu do Polski. O Polsce jednak wciąż pamiętają, organizują spotkania w gronie rodaków, czasem odwiedzają nasz kraj. Piotr zawiesił przed swoim domem polską flagę, a górę, którą widać naprzeciw, nazwał Giewontem. Tak też mówią na nią inni mieszkający w Krabi Polacy. W reportażu opowiadają o tym, jak się adaptowali do nowego, egzotycznego kraju, o tajskiej kuchni, języku, innych rodakach i swojej codzienności. Pokazują swoje ulubione miejsca. Dzięki temu mamy okazję zobaczyć piękne tajskie wybrzeże, plaże i dowiedzieć się czegoś o tajskich obyczajach. 00:40 ODNALEZIONA DROGA Reportaż, 23 min, Polska, 2005 Autor: Anna Ferens Zdjęcia: Piotr Wąsowski Opowieść o młodej Polce, Agacie, która przed czternastu laty przyjęła islam. Urodziła się w Rykach, w rodzinie katolickiej. Pod wpływem swego późniejszego męża, Algierczyka, Abedelwahaba Bouali, który przyjechał do Polski na studia, zmieniła wyznanie. Pobrali się, obecnie mieszkają w Białymstoku, gdzie prowadzą Centrum Islamskie. Mają troje dzieci. Agata zaprosiła ekipę filmową do swego domu, zgodziła się opowiedzieć o swoim życiu i religii, którą teraz wyznaje i zgodnie z którą żyje. Na co dzień nakrywa głowę chustą, nosi tradycyjne stroje muzułmanek. Modli się 5 razy dziennie, gotuje arabskie potrawy, unika alkoholu i innych używek. Chusty noszą także jej córki, ale tylko wówczas, gdy idą na zajęcia z języka i kultury arabskiej. Agata czuje się szczęśliwa i spełniona jako kobieta, żona i matka. Nie uważa, by była dyskryminowana przez islam, nie spotkała się również z przejawami dyskryminacji czy potępienia ze strony otoczenia. W filmie pojawia się także kilkoro innych młodych Polaków, którzy zostali muzułmanami: Ayesha, Scarlett, Marcin i Maciej świadomie dokonali wyboru, choć często musieli pokonywać opór bliskich przeciwnych ich decyzji, nierozumiejących jej. Oni sami jednak znaleźli w islamie to, czego nie dało im chrześcijaństwo: głęboką identyfikację ze swoją religią, pragnienie życia w czystości, pełniejsze oddanie się Bogu. Zmiana religii pociągnęła za sobą zainteresowanie arabską kulturą, językiem, historią. Nowi wyznawcy islamu, często ludzie z dyplomami, czują się dzięki temu bogatsi wewnętrznie, ich życie zyskało - jak twierdzą - nowy wymiar. 01:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NA ŚCIEŻKACH PAMIĘCI Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski W tym odcinku pt. "Na ścieżkach pamięci" głównym bohaterem opowieści jest generał broni Stanisław Szeptycki, jedna z najciekawszych postaci wojska II Rzeczpospolitej. Karierę zaczynał w c.k. armii austrowęgierskiej, ale w momencie narodzin Legionów natychmiast poprosił o przeniesienie do nich. 4 listopada 1918 roku Rada Regencyjna mianowała go generałem dywizji i inspektorem generalnym broni oraz powierzyła mu tymczasowo dowództwo nad wszystkimi oddziałami Wojska Polskiego na obszarze byłej okupacji austro - węgierskiej, a także tej części Galicji, która znajdowała się pod polską władzą. 16 listopada 1918 roku Józef Piłsudski mianował go szefem Sztabu Generalnego. Dalej w karierze zaliczył stanowisko ministra Spraw Wojskowych, a co ciekawe po II Wojnie, już w wieku niemal 80 lat, ciągle działał społecznie w PCK. Był świetnym żołnierzem i wielkim patriotą. W Korczynie planujemy poszukiwania na terenie pałacowych ogrodów, a znalezione przedmioty będą zalążkiem ekspozycji muzealnej w gnieździe rodowym wielkiego generała. 01:40 ŻYDZI W POWSTANIU WARSZAWSKIM Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2004 Scenariusz i reżyseria: Anna Ferens, Anna Kowalewska-Onaszkiewicz Zdjęcia: Marcin Peresada, Tomasz Kornat, Ryszard Janowski Wykonawcy: Stanisław Likiernik, Alina Margolis, Wacław Micuta, Edward Kossoy, Stanisław Aronson, Samuel Willenberg, Jerzy Kłoczowsi, Lech Kobyliński, Stanisław Sieradzki, Marek Edelman, Simcha Rotem, Masza Putermlich Drugiego dnia Powstania Warszawskiego, 2 sierpnia 1944 roku, żołnierze walczącego na Woli Batalionu "Zośka" zdobyli dwa niemieckie czołgi. Wysiłkiem mechaników oba wozy udało się uruchomić. Pierwszą akcją nowo utworzonego plutonu pancernego pod dowództwem Wacława Micuty "Wacka" był szturm na obóz koncentracyjny znajdujący się przy ulicy Gęsiej. Z pomocą czołgu przy minimalnych stratach powstańczych cel ataku, tzw. Gęsiówka, został opanowany. "Wacek" tak wspomina chwilę, gdy umilkły strzały: "Zobaczyłem ludzi w pasiakach. I podszedłem, aby zobaczyć. I tam też taki dowódca, który wystąpił, i bardzo poprawną polszczyzną i językiem wojskowym dał komendę < < baczność! na lewo patrz! > > i melduje: < < Panie poruczniku, melduję batalion żydowski gotowy do boju > >". Niektórzy z kilkuset uwolnionych wówczas na Gęsiówce Żydów weszli potem w skład pododdziału obsługującego zdobyczne czołgi oraz plutonu kwatermistrzowskiego. Gdy zaś niemieckie okrążenie zaciskało się coraz mocniej wokół batalionu "Zośka", wskazali żołnierzom rozbitego plutonu pancernego drogę kanałami na Mokotów. Szacuje się, że po zagładzie getta na terenie Warszawy pozostało 7 tysięcy Polaków żydowskiego pochodzenia. Gdy nadszedł czas powstania, wielu z nich postanowiło walczyć przeciwko Niemcom. Część z nich szła do boju prosto z kryjówek, inni już wcześniej współpracowali z polskim podziemiem. Bywało, że brali udział w starciach nie pod własnymi, lecz pod zmienionymi nazwiskami. Często walczyli dlatego, że uważali się za Polaków i pragnęli krwawo odpłacić za wyrządzone zło niemieckiemu okupantowi. Bojownicy trafiali do różnych oddziałów, mając nieraz za towarzyszy broni żołnierzy uważających się za endeków. Jedyną formacją żydowską, która walczyła pod własnymi sztandarami, był oddział "Antka". Złożona w części z żołnierzy, którzy przeżyli piekło getta, jednostka biła się dzielnie w okolicach ulicy Mostowej. Temat udziału Żydów w walce w Powstaniu Warszawskim był dotąd szerzej nieznany. W filmie dokumentalnym poświęconym temu zagadnieniu wypowiadają się bohaterowie odległych wydarzeń, między innymi profesorowie Piotr Słonimski i Jerzy Kłoczkowski, Stanisław Likiernik, Stanisław Aronson, dr Alina Margolis, Wacław "Wacek" Micuta, Edward Kossoy. Obraz podpierają swoimi relacjami uczestnicy dwóch powstań, powstania w getcie i warszawskiego: Marek Edelman, Simcha Rotem i Masza Putermilch. Świadectwa walczących uzupełniają historycy tacy jak Norman Davis i Janusz Marszalec z Instytutu Pamięci Narodowej. 02:45 CZUŁY DOTYK Reportaż, 25 min, Polska, 2005 Scenariusz i realizacja: Anna Ferens Zdjęcia: Robert Mleczko Od 8 października w całej Polsce można zobaczyć w różnych miejscach plakaty organizowanej przez fundację "Hospicjum to też życie" kampanii pod hasłem "Zdążyć z prawdą". Jej celem jest przekonanie ludzi, że trzeba mówić pacjentom i ich rodzinom prawdę o nieuleczalnych chorobach, przygotować ich na to, co się stanie. Na plakatach widnieją podobizny dwóch ślicznych dziewczynek - pięcioletnich bliźniaczek: Agatki i Małgosi oraz młodego mężczyzny Krzysztofa. Wszyscy oni są pacjentami jednego z hospicjów. Ich twarze skrywają osobiste tragedie. Autorzy filmu postanowili opowiedzieć widzom ich historie. Agatka i Małgosia urodziły się z wrodzoną łamliwością kości: do pierwszych złamań doszło u nich jeszcze w życiu płodowym. Lekarze odbierający poród wątpili, czy niemowlęta przeżyją choćby kilka godzin. A one żyły, ale nie można ich było przytulić, normalnie karmić. Każdy nieostrożny ruch groził kolejnym złamaniem. Dziś, w wieku pięciu lat, są malutkie i wciąż bardzo kruche, a jednocześnie pełne energii, radosne, mądre. Ze znawstwem mówią o przeżytych złamaniach, zabiegach, którym je poddawano, ćwiczeniach, które muszą wykonywać. Efektów ich leczenia nie poprawia fakt, że rodzina żyje bardzo skromnie, z jednej pielęgniarskiej pensji matki (ojciec stracił pracę), w malutkim, zawilgoconym mieszkaniu. Rodzice cieszą się jednak przede wszystki z faktu, że dziewczynki nadal żyją. Jak długo jeszcze? Choroba Krzysztofa - guz w odcinku szyjnym kręgosłupa - jest w jego rodzinie dziedziczna: zmarły na nią jego matka, ciotka, babcia. Sparaliżowany Krzysztof, gdy przebywa w domu, stara się uczestniczyć w życiu rodzinnym tak jak to możliwe, pomagać w wychowaniu dzieci. Niełatwe to w jego przypadku, ale chce przynajmniej jak najwięcej rozmawiać z dziećmi. Mała Julka i nieco starszy od niej Mateusz zawsze na niego czekają. Dzieci i żona stanowią zresztą dla niego wielkie oparcie, dają mu siłę, pozwalają trwać, choć Krzysztof wie, że już nie wyzdrowieje. I że nie zobaczy, jak jego dzieci dorastają, nie pomoże im, nie wysłucha. Autorzy reportażu pokazują też dzień codzienny hospicjum, które - jak zapewnia Krzysztof - tętni życiem. Oprócz personelu między pacjentami krążą wolontariusze, krewni przychodzący w odwiedziny, księża, psychologowie. Każdy z nich ma do spełnienia ważne zadanie: musi pomóc tym, którzy dochodzą kresu swoich dni. Czasami potrzebna im rozmowa, kiedy indziej czyjś czuły dotyk, albo nawet sama obecność, żeby łatwiej było znieść cierpienie, oswoić strach, pokonać opór chorego ciała. 03:10 ZAPOZNAM PANIĄ Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2005 Scenariusz i reżyseria: Anna Ferens Zdjęcia: Piotr Wąsowski Film rozpoczyna się sielskim obrazkiem, ukazującym piękno polskiej wsi. Zielone pola, drzewa, w oddali widać niewielki domek z drewnianym płotem, nieopodal wije się boczna droga, a tuż przy niej stoi słup telegraficzny z bocianim gniazdem na wierzchołku. Życie toczy się tu leniwie, z dala od wielkomiejskiego zgiełku. Na łąkach spokojnie pasą się krowy, konie. Bohaterowie dokumentu - Adam, Józek, Andrzej - są sobie obcy i mieszkają w różnych wsiach na Podlasiu, jednak łączy ich wiele. Wszyscy trzej są kawalerami w średnim wieku i szukają towarzyszek życia, z którymi mogliby dzielić życie i codzienny trud na gospodarstwach, które teraz sami prowadzą. Statystyki podają, że na wsi polskiej od wielu lat brakuje młodych, wolnych kobiet, które uciekają do wielkich miast w poszukiwaniu męża i przede wszystkim lżejszej pracy. Jeden z bohaterów żali się, że w jego wsi zostały jedynie mężatki albo małolatki. Dramatycznie przedstawia się również sytuacja w sąsiednich wioskach. Autorzy filmu w dość lekki sposób pokazują problem, który stał się bolączką społeczną nie tylko u nas, ale w całej zjednoczonej Europie. Przed kamerami pokazują swoje twarze samotni rolnicy, mężczyźni w sile wieku, borykający się z trudami samodzielnego prowadzenia gospodarstw rolnych. Bez skrępowania opowiadają o swoich problemach, zainteresowaniach, marzeniach. Pełni nadziei czekają na swój dzień, w którym spotkają odpowiednią kandydatkę na żonę - kobietę wrażliwą, dobrą, która zechce dzielić z mężem nie tylko radości, ale i troski i jeszcze urodzi dzieci. Losem swoich synów martwią się również ich starzejące się matki, które pragną dożyć czasów, kiedy pod ich dachem zamieszka synowa, a po obejściu będą się kręcić wnuki. Adam, Andrzej i Józek podejmują różne próby znalezienia dla siebie żon. Zadanie nie jest łatwe, kawalerowie zdają sobie sprawę, że nie są zbyt młodzi, do tego mieszkają daleko od miasta, gdzie jest najwięcej niezamężnych kobiet, które zresztą i tak nie mają zamiaru przenosić się na wieś. Obecność kamery wręcz stymuluje ich do działania, są zdeterminowani i gotowi na każde wyzwanie, choć z drugiej strony obawiają się, że mogą trafić z deszczu pod rynnę. W poszukiwaniach drugiej połowy korzystają z "kącika samotnych serc" w lokalnej gazecie, prowadzą korespondencję SMS-ową, rozmawiają przez telefon. Możliwości i ofert jest wiele, ale jak wybrać tę właściwą? "Mężczyzni do wzięcia" muszą uwierzyć w odmianę swojego losu, zwłaszcza że jednemu z nich sprzyjają gwiazdy. Wróżba mówi, że nie tylko czeka go wkrótce wesele, ale w perspektywie są także dzieci. Cóż, marzenia często się spełniają.