TVP Historia Czwartek, 14.10.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 14 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1773 - powstała Komisja Edukacji Narodowej; 1926 - pierwsze wydanie książki "Kubuś Puchatek"; 1944 - samobójcza śmierć feldmarszałka Rommla; 1964 - usunięcie Chruszczowa z zajmowanych stanowisk; 07:20 CZAS HONORU - ODC. 9 W MATNI Serial wojenny, 45 min, Polska, 2008 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Wojciech Wójcik Scenariusz: Jarosław Sokół, Jerzy Matysiak Aktorzy: Jan Englert, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Maja Ostaszewska, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Piotr Żurawski, Agnieszka Więdłocha, Anna Romantowska, Krzysztof Globisz Usiłując zdobyć fundusze na wydostanie się z getta, Sajkowscy sprzedają futro, potem obraz Kossaka. W transakcjach pośredniczy Mosler. Sabina podejrzewa jednak, że Mosler jest oszustem. Michał zostaje wysłany na wieś, żeby wyjaśnić sprawę zaginionych pieniędzy. Aktor Gerard Majer proponuje Wandzie występy w teatrze. Kobieta waha się, ale w końcu, pod wpływem matki, odmawia. Bronek bierze na siebie odpowiedzialność za akcję podwładnych. Może czekać go sąd. Korzystając ze sfałszowanej przepustki, Janek dostaje się do getta. Nie udaje mu się jednak spotkać z Leną. 08:10 W KOTLE HISTORII - ODC. NOBEL. KUCHNIA KALIFORNIJSKA Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) W kolejnym odcinku programu przepisy inspirowane kuchnią kalifornijską. Pierwsza potrawa to hamburger z restauracji Oskar ' s w Berkeley. Restauracja Oskar ' s była najdłużej działającym fast foodem. Otwarta w 1950 roku, zakończyła swoją działalność w 2015. W pobliżu restauracji Oscar ' s, na tej samej ulicy otworzyła się restauracja Chez Panisse. Założycielką jej była Alice Waters. Lokal istnieje od 1971 roku. Na początku swojej działalności serwowano tu kalafiora w majonezie z anchois, na którego przepis poznamy w tym odcinku. 08:45 SPRAWIEDLIWOŚĆ Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2019 Reżyseria: Mariusz Pilis Scenariusz: Mariusz Pilis Zdjęcia: Michał Ożek, Andrzej Jaskowski, Włodzimierz Lada W 2009 roku, Instytut Pamięci Narodowej podał, że w czasie II wojny światowej zginęło od 5, 6 do 5, 8 mln obywateli polskich, z czego zdecydowana większość z rąk Niemców. Polska w czasie II wojny światowej poniosła największe straty biologiczne (na każdy tysiąc mieszkańców straciła 220 osób) i materialne, które w przeliczeniu na jednego wyniosły 626 dolarów. Według materiałów przedstawionych na Międzynarodowej Konferencji Reparacyjnej w Paryżu, w roku 1946, straty rzeczowe w Polsce wyniosły 16, 9 mld dolarów. 2/5 dóbr kulturalnych Polski zostało całkowicie zniszczonych. Pod naciskiem mocarstw Polska musiała również odstąpić Związkowi Radzieckiemu 48% swojego terytorium, tracąc na wschodzie około 178 000 km². Większość powstałych strat była skutkiem okupacji niemieckiej, za drugą część strat odpowiedzialny był ZSRR. Polska nigdy nie zrzekła się tych odszkodowań. Od kilku lat przetacza się przez nasz kraj duża, publiczna dyskusja, która dotyczy właśnie historii. Wybijają się dwa tematy. Oba budzą bardzo żywe emocje społeczne. Oba mają szeroki zasięg. Dotykają spraw ważnych dla historii Polski, ale przede wszystkim problemów współczesnych. Mają i będą miały swoje konsekwencje w stosunkach międzynarodowych, ponieważ dotykają nie tylko Polski, ale również Niemiec, Izraela, USA i Unii Europejskiej. 09:50 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA HEINRICHA HIMMLERA Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2001 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Dlaczego w grudniu 1945 roku, 7 miesięcy po pogrzebaniu zwłok Heinricha Himmlera, który 23 maja tego roku miał popełnić samobójstwo, władze brytyjskie zdecydowały się dokonać ekshumacji? Siedem miesięcy wcześniej Himmler, schwytany przez brytyjskich żołnierzy popełnił samobójstwo. Zwłoki poddano sekcji i pogrzebano w lesie pod Luneburgiem. Czyżby pojawiły się wątpliwości? Czy człowiek, który popełnił samobójstwo, rzeczywiście był Himmlerem? 10:50 DIALOG - ŻYCIE ZAPISANE W LISTACH Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2020 Reżyseria: Justyna Syrek, Wojciech Kursa Scenariusz: Justyna Syrek Zdjęcia: Wojciech Kursa Filmowa opowieść o wyjątkowych, poruszających listach, które św. Jan Paweł II pisał do benedyktyńskiego mnicha, o. Leona Knabita. Ich korespondencja odbywała się regularnie od 28 października 1978 roku, czyli od pierwszego miesiąca pontyfikatu do 17 lutego 2005 roku. Pisali do siebie o sytuacji w Polsce, w polskim Kościele, na świecie, a także o zwykłych, prostych, codziennych sprawach. Listy odkrywają mistyczny świat, w którym autorzy nie odrywają się od spraw ziemskich, a w codziennej walce wspierają siebie słowem i modlitwą. Każdy list zawierał myśl, która nie traci nawet dzisiaj na aktualności i świadczy o prorockim myśleniu św. Jana Pawła II. Telewizja Polska jako pierwsza upublicznia treść tej niezwykłej korespondencji. 11:50 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - FAZY ZIMNEJ WOJNY Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) Zmieniały się amerykańskie doktryny: powstrzymywania, wypierania, wyzwalania, odprężenia. W przeciwnym obozie dywizje, mury, zasieki ucieleśniały doktrynę ograniczonej suwerenności państw Układu Warszawskiego. Strategię eksportu komunizmu na cały świat. O etapach zimnej wojny mówią m.in. historycy prof. Antoni Dudek i pof. Wojciech Roszkowski. Wyjątkowe archiwalia z czasów zimnej wojny. 12:15 KRÓLOWA BONA - ODC. 3 Serial historyczny, 54 min, Polska, 1980 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Halina Auderska Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Zdzisław Szostak Aktorzy: Aleksandra Śląska, Zdzisław Kozień, Piotr Garlicki, Piotr Fronczewski, Zdzisław Wardejn, Lidia Korsakówna, Leonard Pietraszak, Jerzy Kamas, Jan Machulski, Wiktor Sadecki, Józef Para, Konrad Morawski, Marek Kondrat, Janusz Bylczyński, Józef Duriasz W 1525 roku, po wieloletnich wojnach, królowi Zygmuntowi udaje się zmusić Albrechta Hohenzollerna do złożenia hołdu. ZakonKrzyżacki przestaje istnieć, a wielki mistrz staje się lennikiem Korony. Albrecht jako świecki książę daje początek dynastii Hohenzollernów w Prusach. Wkrótce na dom Jagiellonów spadają ciężkie ciosy: ginie pod Mohaczem Ludwik - bratanek Zygmunta, król Czech i Węgier. Pretensje do obu tronów natychmiast zgłaszają Habsburgowie. Ferdynand opanowuje Pragę, ale Sejm Węgierski ogłasza królem Jana Zapolyę, spokrewnionego z Zygmuntem. Królowa Bona rodzi swemu mężowi już czwarte dziecko. 13:25 PEKIN. BIOGRAFIA CESARSKIEJ STOLICY - CENTRUM WSZECHŚWIATA ODC. 1/3 (BEIJING - BIOGRAPHY OF AN IMPERIAL CAPITAL) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2008 Reżyseria: Mike Ellery Scenariusz: Asha Gill Pekin zawsze był niezwykłą stolicą. Położony na peryferiach starożytnych Chin mógł pozostać mało znaczącym przygranicznym miastem, ale dzięki wizji kilku osób, które dostrzegły jego strategiczną wartość, stał się wielką stolicą. W tej fascynującej trzyczęściowej serii, dzięki niesamowitym animacjom komputerowym, Pekin ożywa. Każda część skupia się na innej sile, która ukształtowała długą historię stolicy Chin, od jej unikalnego położenia po wpływy czynników zewnętrznych. 15:35 TAJEMNICE III RZESZY - ODC. 5/6 RODZINA HITLERA (LAST SECRETS OF THE THIRD REICH. HITLERS FAMILY) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2011 Reżyseria: Florian Beierl, Thomas Staehler, Oliver Halmburger Nazistowski kult Hitlera opierał się na micie czystości rasowej. Wyznawcy Führera musieli udowadniać, że mają solidne niemieckie pochodzenie. Tymczasem historia jego rodziny daleko odbiegała od ideału nazistowskiej rasy panów. Krążyły pogłoski, że w żyłach Hitlera płynęła żydowska krew. Nigdy tego nie udowodniono, ale jego matka była służącą w żydowskim domu. Poza tym nazwisko Hitler często występowało wśród żydowskich mieszkańców na wschodzie dawnej monarchii habsburskiej. Ojciec Hitlera, Alois, był nieślubnym dzieckiem. Nosił nazwisko matki Schicklgruber. Po śmierci matki dorastał u stryja Johanna Nepomuka Hiedlera, który później zaktualizował rodzinne akta: za ojca Aloisa prawnie uznano Georga Hiedlera, brata Johanna. Miejscowy proboszcz skrupulatnie odnotował szczegóły w księdze parafialnej. Aloisowi Schicklgruberowi nadano nazwisko ojca - Hiedler, chociaż ten nie żył już od 20 lat. Potem nazwisko to uległo zmianie na Hitler. Sam Hitler robił wszystko, by utrzymać w tajemnicy swoje rodzinne sprawy. Nawet dzisiaj niewiele wiadomo o jego bliskich krewnych. Mimo to historycy składają w całość intrygujące szczegóły. Wiadomo, że jego rodzina była kompletnie dysfunkcyjna. Występowały w niej przypadki chorób psychicznych, bigamii, samobójstw. Tajna policja wnikliwie badała przeszłość Hitlera i jego krewnych. W styczniu 1944 roku sekretarz Hitlera Martin Bormann otrzymał niezwykły dokument od szefa SS Heinricha Himmlera: tajne akta dotyczące krewnych Führera. Himmler polecił gestapo sprawdzić pogłoski o krewnych Hitlera w Grazu w Austrii. Agenci odnaleźli niektórych z nich, opisując ich jako półidiotów i szaleńców. Nie wiadomo, czy Führer wiedział, że gestapo sprawdza jego austriackie korzenie. W filmie przedstawione zostają zdumiewające fakty z życia rodzinnego Hitlera oraz historie jego krewnych: rodzonej siostry Pauli Hitler, bratanków Williama Patricka oraz Heinza Hitlera, przyrodniego brata Aloisa, kuzynki Aloisi Veit. Dziś krewni Hitlera chodzą po ulicach Long Island, Nowego Jorku, Niemiec i Austrii. Ich prawnicy blokują każdą próbę nawiązania z nimi kontaktu. Żadne z nich nie życzy sobie rozmów o historii rodziny. Pozostając w cieniu zbrodniarza stulecia, wolą zachować anonimowość. 16:50 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA - TWÓRCY TEATRALNI - LEON SCHILLER, JAN KRECZMAR Reportaż, 11 min, Polska, 2021 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa, Zuzanna Elbert - Stelmach Muzyka: Filip Kuncewicz Wykonawcy: Andrzej Dobosz (prowadzący) W tym odcinku bohaterami są twórcy teatralni - Leon Schiller i Jan Kreczmar. 17:05 CI CHOLERNI POLACY. LOTNICTWO POLSKIE 1939 - 1945 - ODC. 6 RENDEZ - VOUS Z ADOLFIAKAMI Film dokumentalny, 13 min, Polska, 2020 Reżyseria: Grzegorz Styła Scenariusz: Marek Szczepanek Wykonawcy: Krzysztof Mroczkowski (prowadzący) Cykl programów przygotowanych wspólnie z Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, prezentujący dokonania polskich lotników w czasie II wojny światowej. Historia Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie pisana jest najczęściej językiem historycznych statystyk, danych osobowych, dat zestrzeleń, typów maszyn. Planowany cykl "Ci cholerni Polacy" nie będzie historią poszczególnych Dywizjonów, ale opowieścią o lotnikach, uzupełnioną o dane bitewne czy też techniczne i materiały wspomnieniowe, dotąd niepublikowane, pochodzące ze zbiorów Fundacji Charytatywnej Stowarzyszenia Lotników Polskich w Londynie. Obecnie w zbiorach Muzeum Lotnictwa Polskiego. Planowany cykl opowie o lotnikach, którzy walczyli w szeregach Polish Air Force w latach 1939 1941, czyli od chwili ewakuacji, po zakończeniu działań we wrześniu 1939 roku, po koniec Bitwy o Anglię. 17:25 LISI SCHRON Dokument fabularyzowany, 35 min, Polska, 2014 Scenariusz: Andrzej Lelito "Lisi schron" jest fabularyzowanym dokumentem opowiadającym o losach rodziny leśniczego Romana Janczarskiego, która w czasach okupacji niemieckiej przez około dwa i pół roku ukrywała w podziemnym schronie, sześcioosobową rodzinę żydowskich kupców o nazwisku Kołatacz. Dzięki bardzo przemyślnej konstrukcji podziemnej kryjówki, ogromnej samodyscyplinie przede wszystkim determinacji całej rodziny Janczarskich, wszyscy przeżyli okupację i doczekali końca wojny. Za swoje bohaterstwo Roman Janczarski (pośmiertnie), Genowefa Janczarska i ich najstarszy syn Bogdan zostali odznaczeni medalami Sprawiedliwi Wśród Narodów Świata. O wydarzeniach z tamtych lat opowiada dwoje żyjących świadków wydarzeń Romana i Eugeniusz Janczarscy. 18:25 MARZYCIELE - JÓZEF HERZOG Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Bohaterem kolejnego odcinka "Marzycieli" jest Józef - najmłodszy z czterech braci Herzogów, którzy zgłosili się do Legionów Polskich. W okresie międzywojennym był zawodowym oficerem WP. W 1939 roku brał udział w kampanii wrześniowej. Po wojnie więziony przez władze komunistyczne za działalność w Zrzeszeniu Wolność i Niepodległość. Po wyjściu z więzienia działał na rzecz przywracania pamięci o polskim czynie niepodległościowym. 19:00 CZAS HONORU - ODC. 10 SPOTKANIA Serial wojenny, 44 min, Polska, 2008 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Wojciech Wójcik Scenariusz: Jarosław Sokół, Jerzy Matysiak Aktorzy: Jan Englert, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Maja Ostaszewska, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Piotr Żurawski, Agnieszka Więdłocha, Anna Romantowska, Krzysztof Globisz Dzięki zeznaniom Muchy Bronek zostaje oczyszczony z zarzutów. Pod pretekstem załatwiania Sajkowskim możliwości opuszczenia getta Mosler domaga się od nich pieniędzy. Sajkowscy postanawiają sprzedać obraz Kossaka. Michał poznaje brata Hani, Olka, który jest granatowym policjantem. Olek zapewnia go, że może przydać się w konspiracji. Major Halbe żąda od Karola grypsów z męskiego oddziału. Na razie dostaje bowiem tylko te z oddziału kobiecego. Karol poprzez Grażynę nawiązuje odpowiednie kontakty. Bronek wykonuje wyrok na Iwo Majerze. 19:50 PRASA DONOSI - SYTUACJA DZIECI W II RP Felieton, 5 min, Polska, 2021 Scenariusz: Magdalena Majewska II Rzeczpospolita zaczęła otaczać opieką dzieci. Pojawiły się kolonie, półkolonie czy wyjazdy lecznicze. Powstała instytucja rodzin zastępczych. O tych kwestiach opowiemy w kolejnym odcinku cyklu "Prasa donosi". 21:00 GIGANCI HISTORII - ODC. 44. JAN III SOBIESKI. PANOWANIE W CIENIU EKSPANSJI TURECKIEJ Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) Lew Lechistanu - największy wódz pośród polskich monarchów. Jan III Sobieski, pogromca tureckiej potęgi, obrońca chrześcijaństwa, wielki znawca sztuki wojennej, biegle znający kilka języków w tym turecki, wielbiciel kobiet. Król legenda. Jan Sobieski szybko zdobył uznanie, walcząc u boku króla przeciwko Kozakom, Tatarom i w czasie wyprawy na Ukrainę. Jego spektakularne zwycięstwa i wielka inteligencja wyniosły go na tron Polski. Z miłości do żony zbudował pałac i pisał listy, które nie mają sobie równych. Jego sława rosła razem z nim w całym współczesnym świecie i żyje do dziś. Jan III Sobieski. Panowanie w cieniu ekspansji tureckiej to temat tego odcinka teleturnieju. 23:45 GUŁAG - SZCZYT I UPADEK. ODC. 3/3 (GULAG, THE STORY) Film dokumentalny, 57 min, Francja, 2019 Reżyseria: Patrick Rotman Niezwykle ważne polityczne, historyczne, ludzkie i gospodarcze zjawisko XX wieku, GUŁag, represyjny system sowieckich obozów pracy przymusowej, pozostaje w dużej mierze nieznany. Historia GUŁagu jest długa, złożona i pod wieloma względami specyficzna. Seria pokazuje funkcjonowanie GUŁagu od czasów rewolucji z 1917 roku do rządów Gorbaczowa, przez wojnę domową w Rosji, okres wielkiego terroru, II wojnę światową, zimną wojnę i śmierć Stalina. Widzowie dowiedzą się, kiedy i dlaczego ZSRS stworzył system obozów pracy przymusowej, w którym miliony ludzi wykonywały niewolniczą pracę często kończącą się śmiercią. Seria przybliża losy zarówno katów, jak i ofiar na podstawie wcześniej niepublikowanych materiałów archiwalnych i badań znanych historyków i ekspertów. 01:00 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - POTĘGA LOKALNEJ PAMIĘCI Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Odwiedzamy grób polskich żołnierzy z czasu wojny polsko - bolszewickiej 1920 roku, którzy zginęli pod Wolą Wierzbowską. Pochowano ich na miejscowym cmentarzu parafialnym, jednak zarys obszernego grobu zmienił się przez lata i mamy podejrzenie, że w obrębie tego miejsca pamięci pojawiły się współczesne nagrobki. Poszukamy dokumentów w Centralnym Archiwum Wojskowym w Rembertowie, by poległym tu Polakom oddać ich nazwiska. Z doświadczenia wiemy, że dokumentacja roku 1920 zachowała się dość dobrze, dlatego w porozumieniu z lokalnymi miłośnikami historii spróbujemy ulotny, ustny przekaz zamienić w trwałe, materialne znaki przeszłości. Na dobrą sprawę moglibyśmy wędrować od wioski do wioski i w każdej z nich odkrywać w lokalnej pamięci ślady wojny z bolszewikami. Tak też było w miejscowości Tymianki Bucie, gdzie znajduje się mogiła dwóch ułanów. 01:35 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA HEINRICHA HIMMLERA Kameralne i studyjne (widowisko), 49 min, Polska, 2001 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Dlaczego w grudniu 1945 roku, 7 miesięcy po pogrzebaniu zwłok Heinricha Himmlera, który 23 maja tego roku miał popełnić samobójstwo, władze brytyjskie zdecydowały się dokonać ekshumacji? Siedem miesięcy wcześniej Himmler, schwytany przez brytyjskich żołnierzy popełnił samobójstwo. Zwłoki poddano sekcji i pogrzebano w lesie pod Luneburgiem. Czyżby pojawiły się wątpliwości? Czy człowiek, który popełnił samobójstwo, rzeczywiście był Himmlerem? 02:30 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - OSTATNI CIOS ODC. 2 Magazyn, 27 min, Polska, 1993 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę na temat II wojny światowej. Druga część odcinka poświęconego zdobyciu Berlina w 1945 roku.