TVP Historia Piątek, 15.10.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 15 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1939 - mjr Henryk Dobrzański przyjął pseudonim "Hubal"; 1940 - premiera filmu "Dyktator" Chaplina; 1962 - samolot zwiadowczy USA sfotografował sowieckie rakiety na Kubie; 1964 - zmarł amerykański kompozytor Cole Porter; 07:20 CZAS HONORU - ODC. 10 SPOTKANIA Serial wojenny, 44 min, Polska, 2008 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Wojciech Wójcik Scenariusz: Jarosław Sokół, Jerzy Matysiak Aktorzy: Jan Englert, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Maja Ostaszewska, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Piotr Żurawski, Agnieszka Więdłocha, Anna Romantowska, Krzysztof Globisz Dzięki zeznaniom Muchy Bronek zostaje oczyszczony z zarzutów. Pod pretekstem załatwiania Sajkowskim możliwości opuszczenia getta Mosler domaga się od nich pieniędzy. Sajkowscy postanawiają sprzedać obraz Kossaka. Michał poznaje brata Hani, Olka, który jest granatowym policjantem. Olek zapewnia go, że może przydać się w konspiracji. Major Halbe żąda od Karola grypsów z męskiego oddziału. Na razie dostaje bowiem tylko te z oddziału kobiecego. Karol poprzez Grażynę nawiązuje odpowiednie kontakty. Bronek wykonuje wyrok na Iwo Majerze. 08:35 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA - TWÓRCY TEATRALNI - LEON SCHILLER, JAN KRECZMAR Reportaż, 11 min, Polska, 2021 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa, Zuzanna Elbert - Stelmach Muzyka: Filip Kuncewicz Wykonawcy: Andrzej Dobosz (prowadzący) W tym odcinku bohaterami są twórcy teatralni - Leon Schiller i Jan Kreczmar. 08:50 LISI SCHRON Dokument fabularyzowany, 35 min, Polska, 2014 Scenariusz: Andrzej Lelito "Lisi schron" jest fabularyzowanym dokumentem opowiadającym o losach rodziny leśniczego Romana Janczarskiego, która w czasach okupacji niemieckiej przez około dwa i pół roku ukrywała w podziemnym schronie, sześcioosobową rodzinę żydowskich kupców o nazwisku Kołatacz. Dzięki bardzo przemyślnej konstrukcji podziemnej kryjówki, ogromnej samodyscyplinie przede wszystkim determinacji całej rodziny Janczarskich, wszyscy przeżyli okupację i doczekali końca wojny. Za swoje bohaterstwo Roman Janczarski (pośmiertnie), Genowefa Janczarska i ich najstarszy syn Bogdan zostali odznaczeni medalami Sprawiedliwi Wśród Narodów Świata. O wydarzeniach z tamtych lat opowiada dwoje żyjących świadków wydarzeń Romana i Eugeniusz Janczarscy. 09:30 PRASA DONOSI - SYTUACJA DZIECI W II RP Felieton, 5 min, Polska, 2021 Scenariusz: Magdalena Majewska II Rzeczpospolita zaczęła otaczać opieką dzieci. Pojawiły się kolonie, półkolonie czy wyjazdy lecznicze. Powstała instytucja rodzin zastępczych. O tych kwestiach opowiemy w kolejnym odcinku cyklu "Prasa donosi". 09:40 SENSACJE XX WIEKU - ZABÓJCY Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Prawdopodobnie w grudniu 1926 roku w Moskwie powstała tzw. Grupa Jaszy, której zadaniem było likwidowanie ludzi poza granicami Związku Radzieckiego Nie ma wątpliwości, że zamach na gen. Kutiepowa, przywódcę emigracyjnej organizacji byłych carskich oficerów przeprowadzony w Paryżu 26 stycznia 1930 roku, był ich dziełem. Grupa Jaszy liczyła tylko 20 osób w centrali w Moskwie i 212 agentów w 16 państwach. 10:35 APTEKA POD ORŁEM Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2006 Reżyseria: Krzysztof Miklaszewski Scenariusz: Krzysztof Miklaszewski Zdjęcia: Henryk Janas Muzyka: Tadeusz Woźniak Dokumentalna opowieść o okupacyjnej historii krakowskiej apteki, włączonej przez Niemców w obszar utworzonego w marcu 1941 roku getta żydowskiego, stała się dla Krzysztofa Miklaszewskiego wstrząsającym tłem dla upomnienia się o pamięć o Tadeuszu Pankiewiczu, który i zawód farmaceuty, i aptekę "Pod Orłem" odziedziczył po przodkach, znakomitych galicyjskich aptekarzach. Pankiewicz, jedyny Polak mieszkający na co dzień pośród żydowskiej społeczności, okazał się jej prawdziwym opiekunem i wybawcą, a jego apteka oazą przeżycia dziesiątków ludzi i przedsionkiem do wolności. 11:25 MARZYCIELE - JÓZEF HERZOG Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Bohaterem kolejnego odcinka "Marzycieli" jest Józef - najmłodszy z czterech braci Herzogów, którzy zgłosili się do Legionów Polskich. W okresie międzywojennym był zawodowym oficerem WP. W 1939 roku brał udział w kampanii wrześniowej. Po wojnie więziony przez władze komunistyczne za działalność w Zrzeszeniu Wolność i Niepodległość. Po wyjściu z więzienia działał na rzecz przywracania pamięci o polskim czynie niepodległościowym. 12:05 KRÓLOWA BONA - ODC. 4 Serial historyczny, 57 min, Polska, 1980 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Halina Auderska Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Zdzisław Szostak Aktorzy: Aleksandra Śląska, Zdzisław Kozień, Piotr Garlicki, Lidia Korsakówna, Zdzisław Wardejn, Piotr Fronczewski, Leonard Pietraszak, Jerzy Kamas, Jan Machulski, Edmund Fetting, Józef Duriasz, Jan Tesarz, Wiktor Nanowski, Wiktor Sadecki, Józef Para Podczas polowania w Puszczy Niepołomickiej Bona spada z konia. W piątym miesiącu ciąży wskutek wypadku przedwcześnie rodzi się i wkrótce umiera drugi syn królewski, Olbracht. Zrozpaczona królowa dowiaduje się, że już nigdy nie będzie mogła mieć dziecka. Teraz wszystkie nadzieje na utrzymanie dynastii Jagiellonów wiążą się z jej jedynym synem, Augustem. Bona postanawia złamać prawo Rzeczypospolitej i doprowadzić do elekcji syna jeszcze za życia Zygmunta Starego. Aby zrealizować ten projekt, zmusza Sejm Litewski do uznania królewicza Wielkim Księciem Litwy. Cztery miesiące później, 20 lutego 1530 roku, 10 - letni Zygmunt zostaje koronowany na króla Polski. Teraz Bona przystępuje do uporządkowania skarbca królewskiego. 13:15 NIEZWYKŁE MIASTA - PETERSBURG ODC. 3/3 (SECRET CITIES SERIA 1) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Wykonawcy: Janina Ramirez (prowadząca), Alastair Sooke (prowadzący) Fascynujące historie zabytków sztuki, które ukształtowały trzy olśniewająco piękne miasta. Amsterdam, Sankt Petersburg i Barcelona są odwiedzane przez turystów, którzy spacerują po wydeptanych ścieżkach wokół wielkich galerii, pałaców i placów. Ale w tej serii historyk sztuki Janina Ramirez i krytyk sztuki Alastair Sooke odkrywają istotę każdego miasta w świeży i fascynujący sposób, schodząc z utartych szlaków, odwiedzając wybrane przez siebie zabytki, które ich zdaniem trzeba zobaczyć. W Amsterdamie badają kontrasty w sercu miasta, które podsycały mistrzów takich jak Rembrandt i Vermeer. W Petersburgu odkrywają, w jaki sposób sztuka została wykorzystana do zwiększenia władzy przywódców. W Barcelonie pokazują miasto naznaczone katalońską walką o pełną niezależność. 14:20 WE WŁADANIU MONSUNÓW - LUDZIE MONSUNU ODC. 5/5 (LANDS OF THE MONSOON) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2014 Część 5. Ludzie monsumu Egzotyka, przyroda i kultura południowej Azji zostały ukształtowane przez jedno z największych zjawisk na ziemi: wiatry monsunowe. Przemierzają one ten rozległy region, zamieniając suszę w potop. Życie ludzi i zwierząt zdominowane jest przez to szalejące zjawisko pogodowe. Od północnych wybrzeży Australii po najwyższe szczyty Himalajów, pustynie północnych Indii, do bujnych lasów równikowych Borneo - uczestniczymy we wspaniałej podróży przez ziemie monsunu. Po drodze poznajemy różnorodne smaki i kolory niezwykłej przyrody oraz kultur w różnych regionach. Dowiadujemy się, w jaki sposób mieszkańcy tych terenów radzą sobie z burzliwą pogodą. Film to fascynująca historia relacji między naturą a ludźmi, którzy żyją przez tysiące lat w cieniu monsunu. 17:35 ŚWIAT WEDŁUG JANA PAWŁA II Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2020 Reżyseria: Piotr Reżyser Scenariusz: Piotr Kornobis Dokument przedstawiający wpływ Jana Pawła II na współczesny świat, ilustrowany przykładami ze społeczności na całym globie - w Meksyku, Indiach, Polsce, Irlandii i we Włoszech. Śledzimy pielgrzymki Jana Pawła II, które zdefiniowały jego pontyfikat i uczyniły go osobistością międzynarodowego formatu. Rozmawiamy zarówno ze świadkami jego wizyt, jak i współczesnymi komentatorami. Wszystko po to, by poznać znaczenie papieskiego oddziaływania na historię. Film kierowany do szerokiego grona odbiorców - widzów pragnących przypomnieć sobie własne doświadczenia z papieżem i tych, którzy słabo pamiętają pontyfikat Jana Pawła II. 18:35 EKSPERTYZA - UCIECZKA KU WOLNOŚCI Reportaż, 23 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Kamiński, Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka Wykonawcy: Dr Tomasz Kupiec Przez blisko 40 lat obywatele PRL, planując ucieczkę na teren państw Europy Zachodniej, najczęściej przekraczali granicę czechosłowacko - austriacką lub też czechosłowacko - niemiecką. Podczas śledztwa pionu śledczego IPN ustalono, że czechosłowacca Straż Graniczna poza tradycyjną ochroną złożoną ze strażników i psów ustawiałą po swoich stronach granicy trzy równoległe rzędy drutów kolczastych, rozpiętych na specjalnych drewnianych palach. Środkowy rząd był podłączony do linii wysokiego napięcia o mocy od 4 do 5 tysięcy wolt. Niczego nieświadomy uciekinier, forsując bez problemu pierwszą linię zasieków, na drugiej tracił życie. Jeżeli nawet udawało mu się jakimś cudem przeżyć, był wówczas dobijany przez funkcjonariuszy Straży Granicznej Czechosłowacji. Ofiary nieudanych ucieczek kremowano i chowano potajemnie na cmentarzach w Brnie, Czeskich Budziejowicach i Bratysławie. Tam prokuratorzy odnaleźli prochy kilkudziesięciu z nich. 19:10 CZAS HONORU - ODC. 11 SZANOWNY PAN GESTAPO Serial wojenny, 45 min, Polska, 2008 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Wojciech Wójcik Scenariusz: Jarosław Sokół, Jerzy Matysiak Aktorzy: Jan Englert, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Maja Ostaszewska, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Piotr Żurawski, Agnieszka Więdłocha, Anna Romantowska, Krzysztof Globisz Janek wreszcie spotyka się z Leną. Sajkowski prosi Janka, żeby ukrył Lenę po aryjskiej stronie. Wanda zostaje aresztowana przez gestapo. Karol wyciąga od matki Wandy informację, że to Bronek zabił Majera. Tymczasem Bronek, Janek i Michał planują na własną rękę odbicie Władka z Pawiaka. Michał zajmuje się sprawą anonimowych donosów do gestapo, które dostarczyła mu Hania. Mosler ze swoim wspólnikiem, Grossem, podającym się za niemieckiego urzędnika, żąda coraz więcej pieniędzy. Nieoczekiwanie Sajkowski demaskuje Grossa. 20:25 TEATR TELEWIZJI LEKCJA POLSKIEGO Teatr, 73 min, Polska, 2017 Reżyseria: Mariusz Malec Scenariusz: Anna Bojarska Zdjęcia: Tomasz Wójcik Muzyka: Zygmunt Konieczny, Tadeusz Kościuszko Aktorzy: Artur Żmijewski, Eliza Rycembel, Aleksandra Prykowska - Malec, Grzegorz Mielczarek Wzruszający portret bohatera narodowego, Tadeusza Kościuszki, połączony z pasjonującą lekcją historii Polski. To również romantyczna opowieść o uczuciu, które połączyło słynnego generała z młodziutką szwajcarską uczennicą. Cesarz Napoleon Bonaparte nazwał Tadeusza Kościuszkę bohaterem północy, caryca Katarzyna Wielka bestią, a Thomas Jefferson najczystszym spośród synów wolności. Mimo iż generał wzbudzał kontrowersje, stał się nieskazitelnym symbolem polskości, bohaterem narodowym dwóch krajów i dwóch kontynentów. Żadnemu Polakowi przed nim nie udało się zawładnąć międzynarodową wyobraźnią na taką skalę. Generał Tadeusz Kościuszko w sztuce Anny Bojarskiej na swoje niezwykłe losy patrzy z perspektywy schyłku życia, który spędził na emigracji w Solurze. Mariusz Malec reżyser przedstawienia na solurską scenerię wybrał wnętrza krakowskiego Teatru im. J. Słowackiego, a Kraków, miasto które wyjątkowo kultywuje pamięć o generale (pomnik konny Kościuszki przed Wawelem, Kopiec Kościuszki, obraz Jana Matejki Kościuszko pod Racławicami eksponowany w Sukiennicach) uczynił ważnym elementem inscenizacji. W roli Tadeusza Kościuszki występuje Artur Żmijewski, a towarzyszy mu utalentowana aktorka młodego pokolenia - Eliza Rycembel. Muzykę do przedstawienia komponuje Zygmunt Konieczny, w spektaklu zostaną również wykorzystane oryginalne utwory muzyczne Tadeusza Kosciuszki (Walc Kawaleryjski, Polonez Kościuszki). Szwajcarka, Emilka Zeltner, uczy się historii starożytnej. Chce też poznać język polski, język kraju, którego nie ma. Jest zauroczona swoim nauczycielem, generałem Tadeuszem Kościuszką. Ten jednak uważa, że nauka polskiego to strata czasu. Kto nie zrozumie Polski, ten nie zrozumie świata - odparowuje bezbłędnie po polsku inteligentna, radosna uczennica. Wciągająca konwersacja odsłania kulisy historii Polski, skomplikowanych losów, także osobistych, bohatera, który składał dwie przysięgi: narodowi na Rynku Głównym w Krakowie, a potem wiernopoddańczą carowi Pawłowi I, za którą uzyskał wolność dla dwunastu tysięcy polskich jeńców. Jaką cenę bohater zapłacił za swój udział w wielkiej polityce? Czy w historii, której generał był uczestnikiem i świadkiem, mogą się również przejrzeć współcześni? Sztuka Bojarskiej dotyka również sfery życia prywatnego Kościuszki. Pomiędzy nauczycielem a uczennicą rodzi się porozumienie, głęboka więź, wreszcie uczucie. Wspomnienia i refleksje, które snuje stary generał przed zafascynowaną nim młodziutką dziewczyną, przenoszą wydarzenia historyczne w inny wymiar. Kościuszko w sztuce Bojarskiej jest więc człowiekiem z krwi i kości, a nie spiżowym posągiem 23:10 ŚWIĘCI Z SĄSIEDZTWA - WOJTYŁOWIE - W DRODZE NA OŁTARZE Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2020 Scenariusz: Paweł F. Nowakowski, Monika Skwirtniańska Zdjęcia: Wojciech Kursa Film dokumentalny o Emilii i Karolu Wojtyłach, rodzicach św. Jana Pawła II w kontekście rozpoczętego w maju 2020 rokuprocesu beatyfikacyjnego. W maju 2020 roku, w Bazylice w Wadowicach nastąpiło uroczyste posiedzenie Trybunału Beatyfikacyjnego, rozpoczynające oficjalnie proces beatyfikacyjny Emilii i Karola Wojtyłów, rodziców papieża Jana Pawła II. Proces beatyfikacyjny to wyjątkowa możliwość pogłębionego przedstawienia biografii Emilii i Karola Wojtyłów, w oparciu m.in. o ustalenia specjalnie powołanej komisji historycznej, która drobiazgowo zbadała biografię obojga rodziców, a także przy wykorzystaniu wypowiedzi świadków ze słyszenia, fragmentów homilii i pism Jana Pawła II, w których o rodzicach wspominał. W reportażu opowieść o życiu Emilii i Karola Wojtyłów, ze szczególnym uwzględnieniem wszelkich dowodów na to, iż w stopniu heroicznym praktykowali cnoty chrześcijańskie, przeplatać się będzie z informacjami o przebiegu procesu beatyfikacyjnego, wyjaśniającymi kolejne jego etapy. 01:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NIGDY NIE SKŁADAMY BRONI Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Nigdy nie składamy broni. We wsi Grabie Nowe pod Wołominem szukaliśmy najpierw śladów katastrofy Karasia z 55. eskadry bombowej lekkiej. Później udało się odnaleźć szczątki jednego z trzech członków załogi. Wreszcie, zupełnie niedawno pojawiła się opowieść, z której wynikało, że w ostatnich minutach przed uderzeniem w ziemię od maszyny, w ogniu walki z Messerschmittami, oderwała się jakaś duża część. To wystarczyło, by od nowa zacząć poszukiwania. Bieszczadzka mapa lotniczych dramatów. Bieszczady w historii kojarzą się głównie z walkami z UPA w latach 1944 - 1947. Wiele wartych upamiętnienia wydarzeń związanych z tymi górami pozostaje w cieniu. Lokalni miłośnicy historii zapragnęli zbadać ten teren pod kątem wydarzeń lotniczych z okresu II wojny. To niełatwe zadanie, właśnie ze względu na warunki terenowe. Poszukiwania w takich warunkach wymagają skomplikowanych technik. Dołączamy do miejscowych poszukiwaczy na szlaku zestrzelonych maszyn II wojny 01:45 SENSACJE XX WIEKU - ZABÓJCY Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2003 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Prawdopodobnie w grudniu 1926 roku w Moskwie powstała tzw. Grupa Jaszy, której zadaniem było likwidowanie ludzi poza granicami Związku Radzieckiego Nie ma wątpliwości, że zamach na gen. Kutiepowa, przywódcę emigracyjnej organizacji byłych carskich oficerów przeprowadzony w Paryżu 26 stycznia 1930 roku, był ich dziełem. Grupa Jaszy liczyła tylko 20 osób w centrali w Moskwie i 212 agentów w 16 państwach.