TVP Historia Sobota, 16.10.2021 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 16 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1906 - brawurowy, a groteskowy zarazem napad na magistrat w Koepenick pod Berlinem; 1954 - narada w Warszawie nad wprowadzeniem uprawy kukurydzy - kolejna groteska realnego socjalizmu; 1978 - WYBÓR KAROLA KARDYNAŁA WOJTYŁY NA STOLICĘ PIOTROWĄ; 07:05 BIBLIA - DAWID, CZ. 4 (THE BIBLE - DAVID P. 4) Serial religijny, 45 min, Niemcy/Włochy/Francja/USA, 2002 Reżyseria: Robert Markowitz. Aktorzy: Nathalniel Parker, Sheryl Lee, Jonathan Price, Leonard Nimoy Biblijna historia Dawida, najsławniejszego króla Izraela. Służył na dworze króla Saula, którego gniew i smutek potrafił odpędzić grą na cytrze. Kiedy Dawid dorósł i odniósł zwycięstwo nad Filistynami, Saul zazdrosny o jego sławę i miłość ludu, postanowił go zgładzić. Nie takie były jednak wyroki Pana. Po śmierci Saula, starszyzna Izraela namaściła Dawida na króla. Odtąd panował sprawiedliwie, toczył zwycięskie bitwy i rozpoczął budowę świątyni. Jego najtrwalszym dziełem były psalmy, które po sobie pozostawił. 07:55 ŚLADAMI ESKULAPA - PIOŁUN I DIAMENT Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Scenariusz: Wiktor Szymborski, Paweł F. Nowakowski Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Paweł Nowakowski (prowadzący), Wiktor Szymborski (prowadzący) W tym odcinku opowiadamy o historii ziołolecznictwa. 09:00 TULIPAN - ODC. 5/6 Serial obyczajowy, 60 min, Polska, 1986 Reżyseria: Janusz Dymek Scenariusz: Andrzej Swat Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Jan Monczka, Marta Klubowicz, Anna Milewska, Janusz Bylczyński, Maria Probosz, Artur Barciś, Jerzy Kryszak, Andrzej Gawroński, Krystyna Kołodziejczyk, Krystyna Borowicz, Włodzimierz Kwaskowski Podczas wypoczynkowego pobytu z Anią w Krynicy Tulipana rozpoznaje matka Gosi. Oboje uciekają przed milicją. Ania już wie, że interesy Jurka nie są w porządku. Dziewczyna wraca do rodziców, rodzi dziecko. Tulipan zjawia się w ich domu, daje pieniądze na utrzymanie Ani i dziecka. Zyskuje nawet sympatię jej ojca. Wydobywa ukryte złoto, aby kupić pensjonat. Ojciec Ani przechwytuje pieniądze w decydującym momencie i kupuje pensjonat na swoje nazwisko. Tulipan nakłania go do kolejnych transakcji, aby w końcu umknąć z milionami i z Anią. Młodzi jadą do Warszawy. Ania tęskni do dziecka. Tymczasem Jurek nie próżnuje. Następną jego ofiarą zostaje młodziutka sprzedawczyni sklepowa, Kasia. Jurek pozyskuje jej zaufanie, spędza z nią noc, podprowadza jej klucze i obrabia sklep. Kasia zostaje skazana, trafia do więzienia. Jej brat Zbyszek przysięga Tulipanowi zemstę. 10:05 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - Z WOJSKOWEJ MENAŻKI Magazyn, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) Tym razem Karol Okrasa udaje się w okolice Golubia - Dobrzynia. To na te tereny ponad sto lat temu weszła armia generała Józefa Hallera, wyzwalając po ponadstuletniej niewoli pierwsze miasto na Pomorzu. Ale żołnierze armii generała Hallera przynieśli ze sobą nie tylko wolność, ale również niewielką książeczkę, zawierającą kulinarne przepisy dla wojska formującego się w 1918 roku we Francji. Nie lada wyzwaniem było w niej dopasowanie lokalnie dostępnych francuskich produktów do potraw i gustów polskich żołnierzy na obczyźnie. Karol wraz z prof. Jarosławem Dumanowskim opowiedzą o wybranych recepturach, a kucharz postara się je odtworzyć, oczywiście łamiąc swoim zwyczajem wyjściowe przepisy. Będzie żołnierska zupa chlebowa, potrawka z dorsza oraz potrawa nawiązującą z jednej strony do alzackiego dania choucroute, z drugiej zaś do polskiego bigosu, czyli duszona kapusta z kaczymi żołądkami. 10:40 PEKIN. BIOGRAFIA CESARSKIEJ STOLICY - CENTRUM WSZECHŚWIATA ODC. 1/3 (BEIJING - BIOGRAPHY OF AN IMPERIAL CAPITAL) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2008 Reżyseria: Mike Ellery Scenariusz: Asha Gill Pekin zawsze był niezwykłą stolicą. Położony na peryferiach starożytnych Chin mógł pozostać mało znaczącym przygranicznym miastem, ale dzięki wizji kilku osób, które dostrzegły jego strategiczną wartość, stał się wielką stolicą. W tej fascynującej trzyczęściowej serii, dzięki niesamowitym animacjom komputerowym, Pekin ożywa. Każda część skupia się na innej sile, która ukształtowała długą historię stolicy Chin, od jej unikalnego położenia po wpływy czynników zewnętrznych. 12:40 DZIKIE KRAINY AUSTRALII. LASY DESZCZOWE (AUSTRALIA’S WILD PLACES. 3) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Peters Moers, Rory Mcguinness /Australia’s Wild Places. The Rainforest) Wielka Rafa Koralowa ciągnie się wzdłuż północno - wschodniego wybrzeża Australii przez prawie trzy tysiące kilometrów. To najdłuższy i najbardziej rozległy system raf koralowych na świecie. Tuż obok od plaży aż po górskie szczyty rosną wspaniałe lasy deszczowe. To powstały w 1981 roku Park Narodowy Daintree. Ochroną objęto wyjątkowy ekosystem, który wiele milionów lat temu ukształtował się w całej północnej części Australii. Wskutek zmian klimatu powierzchnia tropikalnych lasów deszczowych skurczyła się i zajmuje jeden procent obszaru lądowego Australii. W czasach nowożytnych działalność człowieka doprowadziła do dalszego wyniszczenia tej formacji roślinnej. W ciągu ostatnich 150 lat wycięto 80 procent lasów Wiele gatunków roślin i zwierząt, których rozwój sięga początków kontynentu, przetrwało do dziś tylko na terenie Parku Narodowego Daintree. Lasy Daintree to prawdziwy skarb dla biologów i miłośników przyrody. Klasyczny las deszczowy ma niemal zupełnie zamknięte sklepienie, utworzone z koron drzew. Wiele gatunków zaskakuje tu swoją obecnością. Na przykład orły. Lasy namorzynowe rosną wzdłuż brzegów delty rzeki (Daintree). Namorzyny są niezbędne dla całego ekosystemu rafy. Namorzyny nie tylko tworzą ważną strefę buforową rafy. Są także żłobkiem dla wielu gatunków żyjących w tej strefie ryb. Wśród gęstych gałęzi namorzynów żyje wiele gatunków ptaków. W tym niewielkim zakątku Australii żyje jedna piąta gatunków ptaków i ponad jedna trzecia gatunków ssaków całego kontynentu. Liczne tutejsze gatunki wciąż czekają na odkrycie. 14:20 RODZINA POŁANIECKICH - ODC. 5/7 SPEŁNIENIE Serial obyczajowy, 80 min, Polska 1978 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz: Andrzej Mularczyk, Bożena Hlebowicz na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Anna Nehrebecka, Andrzej May, Andrzej Chrzanowski, Teresa Lipowska, Jan Englert, Czesław Wołłejko, Bronisław Pawlik, Ewa Żukowska, Ewa Szykulska, Anna Milewska, Andrzej Seweryn, Leonard Pietraszak, Alicja Jachiewicz, Irena Malkiewicz, Andrzej Szalawski i inni Wiosna roku 1894. Odbywa się ślub Maryni i Stanisława. Miodowy miesiąc młodzi spędzają w Wenecji, spotykają tam malarza Bukackiego. Tymczasem w Warszawie Maszko popada w coraz większe kłopoty finansowe; majątek żony okazał się bowiem mitem tworzonym po to, by znaleźć męża. Połanieccy po powrocie z Wenecji często bywają na letnisku u Bigiela, wspólnika Stacha, gdzie spotykają się z licznymi znajomymi. 15:50 MARZYCIELE - MIECZYSŁAW KOTLARCZYK Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski bohaterem programu z cyklu "Marzyciele" jest Mieczysław Kotlarczyk, aktor i reżyser pochodzący z Wadowic. Podczas II wojny światowej twórca konspiracyjnego Teatru Rapsodycznego w Krakowie. Pierwszy spektakl wystawił 1 listopada 1941 r. Nauczyciel teatralny i przyjaciel Karola Wojtyły, który pisał do niego: "Wierzę w Twój teatr i chciałbym go koniecznie współtworzyć, bo on (...) nie łamałby człowieka, ale podnosił i zapalał i nie psuł, ale przeanielał". 16:20 NIEZWYKŁE MIASTA - PETERSBURG ODC. 3/3 (SECRET CITIES SERIA 1) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Wykonawcy: Janina Ramirez (prowadząca), Alastair Sooke (prowadzący) Fascynujące historie zabytków sztuki, które ukształtowały trzy olśniewająco piękne miasta. Amsterdam, Sankt Petersburg i Barcelona są odwiedzane przez turystów, którzy spacerują po wydeptanych ścieżkach wokół wielkich galerii, pałaców i placów. Ale w tej serii historyk sztuki Janina Ramirez i krytyk sztuki Alastair Sooke odkrywają istotę każdego miasta w świeży i fascynujący sposób, schodząc z utartych szlaków, odwiedzając wybrane przez siebie zabytki, które ich zdaniem trzeba zobaczyć. W Amsterdamie badają kontrasty w sercu miasta, które podsycały mistrzów takich jak Rembrandt i Vermeer. W Petersburgu odkrywają, w jaki sposób sztuka została wykorzystana do zwiększenia władzy przywódców. W Barcelonie pokazują miasto naznaczone katalońską walką o pełną niezależność. 17:20 SPÓR O HISTORIĘ - FORMOWANIE RZĄDU POLSKIEGO WE FRANCJI W 1939 ROKU Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) "Spór o historię" to program, w którym zaproszeni do studia historycy dyskutują o ważnych epizodach w historii Polski. Temat: formowanie rządu polskiego we Francji w 1939 roku. Wobec pogarszającej się sytuacji na froncie polsko - niemieckim i agresji sowieckiej w nocy z 17 na 18 września 1939 roku, prezydent i rząd Rzeczypospolitej oraz naczelny wódz przekroczyli granicę polsko - rumuńską. Zostali internowani. Prezydent Ignacy Mościcki, korzystając z prerogatyw konstytucji kwietniowej, wyznaczył na swojego następcę generała Bolesława Wieniawę - Długoszowskiego. Kiedy Francuzi odmówili uznania tej kandydatury, generał Wieniawa - Długoszowski zrzekł się urzędu, a nominację otrzymał Władysław Raczkiewicz. Premierem rządu został znany z profrancuskich sympatii generał Władysław Sikorski. Rozpoczęto formowanie Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. W listopadzie 1939 roku siedzibę rządu przeniesiono z paryskiego hotelu Regina do Angers. Po klęsce Francji w czerwcu 1940 roku rząd polski przeniósł się do Londynu. Zagwarantowanie ciągłości władz państwowych, która została zagrożona w wyniku internowania w Rumunii prezydenta RP Ignacego Mościckiego; paradoksalnie, krytykowana przez przeciwników politycznych konstytucja kwietniowa zagwarantowała ciągłość państwa polskiego. Generał Władysław Sikorski, ulubieniec Francuzów. Klęska wrześniowa wyniosła ponownie do władzy gen. Władysława Sikorskiego. Z polityka i generała wyrzuconego na margines II Rzeczypospolitej stał się premierem i naczelnym wodzem polskiej armii we Francji. Dlaczego to właśnie gen. Sikorski dawał Anglikom i Francuzom najlepszą gwarancję akceptacji ich polityki? Czy godząc się na warunki Francji, już straciliśmy suwerenność? Kto uznał rząd polski we Francji? Kto odmówił poparcia? Czym rząd zajmował się na początku (kłótnie o pensje, plan odsunięcia polityków związanych z sanacją). Program rządu gen. Sikorskiego. Podstawowe zadania władz polskich na uchodźstwie: utworzenie armii, prowadzenie polityki zagranicznej oraz wspieranie działań konspiracyjnych w kraju w celu doprowadzenia do wyzwolenia ziem polskich spod okupacji. Tworzenie armii polskiej we Francji. Sprawa polskiej armii we Francji została rozstrzygnięta w wyniku umowy z 9 września 1939 r. Umowę tę zawarli minister spraw zagranicznych Georges - Étienne Bonnet i ambasador Juliusz Łukasiewicz. Przewidywała ona utworzenie dywizji piechoty oraz przeprowadzenie rekrutacji i poboru do polskiego wojska wśród Polaków mieszkających we Francji. Na miejsce jej formowania wyznaczono francuski obóz wojskowy Cöetquidan, położony w miejscowości Guer w Bretanii. Protokół wykonawczy do umowy przewidywał, że dywizja będzie podporządkowana dowództwu francuskiemu. Sprawa tworzenia polskiego wojska ruszyła do przodu dopiero z chwilą przybycia do Francji Sikorskiego. Podczas pierwszej odprawy z polskimi oficerami, która odbyła się 28 września 1939 r. , Sikorski stwierdził jasno, że na żadną partyjną czy brygadową politykę nie ma i nie może być miejsca w polskim wojsku. Jednocześnie Sikorski wyraził kategoryczne żądanie odwołania ze stanowiska naczelnego wodza urzędującego jeszcze marszałka Rydza - Śmigłego. Stosunek rządu gen. Sikorskiego do Związku Sowieckiego. Kiedy ta kwestia się pojawiła? Kto ją podnosił? Przeniesienie rządu do Wielkiej Brytanii. Zakres suwerenności rządu Sikorskiego w Wielkiej Brytanii. 18:00 NOCE I DNIE - ODC. 2/12 - PIOTRUŚ I TERESA Serial obyczajowy, 59 min, Polska 1977 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Antczak Zdjęcia: Stanisław Loth Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Jadwiga Barańska, Jerzy Bińczycki, Elżbieta Starostecka, Barbara Ludwiżanka, Beata Tyszkiewicz, Andrzej Szczepkowski, Władysław Hańcza, Karol Strasburger, Jerzy Kamas Bogumił i Barbara widzą pierwsze rezultaty swojej ciężkiej pracy. Gdy życie zaczyna układać się po ich myśli, nagle umiera ukochany synek Piotruś. Niechcicowie decydują się na przeprowadzkę do innego, dużego, ale zupełnie zrujnowanego majątku - Serbinowa. Gdy na świat przychodzi drugie dziecko Niechciców, Agnieszka, serbinowska gospodarka jest już na drodze do wydźwignięcia się z ruiny. Barbara bardzo przeżywa śmierć swojej siostry, Teresy, nieszczęśliwej w małżeństwie z Lucjanem. Dopiero po jej śmierci dowiaduje się, kogo Teresa darzyła prawdziwym uczuciem. 19:00 GIGANCI HISTORII - ODC. 45. DYNASTIA WINSDORÓW Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Dynastia Windsorów. Silne, niezwykłe i niepokorne kobiety. Pozostający w ich cieniu, mniej zdecydowani mężczyźni. Choć Zjednoczone Królestwo dawno utraciło status imperium, a mentalność poddanych zmieniła rewolucja obyczajowa, Windsorowie wciąż doskonale prosperują. Można by rzec, że ich popularność rośnie odwrotnie do posiadanej władzy. Z majestatycznych ikon zmienili się w bohaterów masowej wyobraźni. Dziś są częścią popkultury, celebrytami, a ich rodzinne waśnie, śluby, zdrady i rozwody sprzedają się znakomicie, nawet poza królestwem. - Nie jesteśmy rodziną, lecz firmą - miał powiedzieć niegdyś król Jerzy VI, ojciec Elżbiety II. Były to słowa prorocze. W tym odcinku teleturnieju poznamy fakty, rozprawimy się z mitami i odkryjemy niejedną skrywaną za murami Pałacu Buckingham tajemnicę dynastii Windsorów. 20:00 DYNASTIA TUDORÓW III - ODC. 7/8 (THE TUDORS III, EP. 7) Film fabularny telewizyjny, 50 min, USA/Kanada/Irlandia, 2008 Reżyseria: Jeremy Podeswa Aktorzy: Jonathan Rhys Meyers, Henry Cavill, Natalie Dormer, Maria Doyle Kennedy Anglia staje w obliczu zagrożenia ze strony Francji i Hiszpanii, które zawarły sojusz. Henryk, chcąc umocnić królestwo, zgadza się na ślub z Anną, niemiecką protestancką księżniczką... 21:10 WOJTYŁA. ŚLEDZTWO (WOJTYLA. LA INVESTIGACIÓN) Film dokumentalny, 78 min, Hiszpania, 2020 Reżyseria: Jose Maria Zavala Scenariusz: Jose Maria Zavala Zdjęcia: Miguel Gilaberte Muzyka: Javier De La Cruz Karol Wojtyła jako papież to prawdopodobnie najbardziej publiczna postać w historii. Nikt nie był fotografowany, nagrywany czy filmowany tak często jak on. Przez jego cotygodniowe audiencje generalne przewinęło się ponad 18 milionów osób. Czy jednak kryje się coś za publicznym wizerunkiem papieża, co jakkolwiek ciężko w to uwierzyć umykało powszechnej świadomości aż do dziś? Jakie było prywatne oblicze najbardziej publicznej postaci świata? Kto oddał nawet swoje życie, aby pontyfikat Jana Pawła II mógł być taki, jakim go pamiętamy - długi i owocny? 22:45 ŻYCIE ZA ŻYCIE. MAKSYMILIAN KOLBE (LEBEN FUR LEBEN. MAKSYMILIAN KOLBE.) Dramat, 90 min, Polska/Niemcy, 1990 Reżyseria: Krzysztof Zanussi Scenariusz: Jan Józef Szczepański, Krzysztof Zanussi Zdjęcia: Edward Kłosiński Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Christopher Waltz, Artur Barciś, Gustaw Lutkiewicz, Krzysztof Zalewski, Andrzej Szczepkowski, Krzysztof Kowalewski, Jerzy Stuhr, Franciszek Pieczka, Jan Peszek, Agnieszka Krukówna, Eugeniusz Priwieziencew, Zofia Merle, Daria Trafankowska, Wit Dziki Film inspirowany historią męczeńskiej śmierci ojca Maksymiliana Kolbego. Jan, więzień obozu koncentracyjnego, ucieka w przypadkowych okolicznościach. Ukrywa się w prywatnych mieszkaniach, potem w klasztorze. Tam dowiaduje się o skutkach swojej ucieczki; w odwecie dziesięciu więźniów skazano na śmierć głodową w bunkrze, a za jednego z nich ofiarował się oddać życie franciszkanin, ojciec Maksymilian Kolbe. Od tej chwili Jan traci spokój wewnętrzny, nie jest w stanie pojąć, jak można było poświęcić własne życie za obcego człowieka. Stara się dotrzeć do ludzi, którzy znali ojca Kolbe; z ich opowiadań, przedstawianych w frormie retrospekcji, wyłania się postać człowieka, który tak dokładnie wypełnił boże przykazania o miłości bliźniego. Jana dręczą wyrzuty sumienia. Od poczucia odpowiedzialności za śmierć tego wyjątkowego człowieka nie uwolni się już do końca życia. 00:55 HENRYK SŁAWIK. POLSKI WALLENBERG Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2004 Reżyseria: Grzegorz Łubczyk, Marek Maldis Scenariusz: Marek Maldis, Grzegorz Łubczyk "Miał tu, na Śląsku, ulicę swego imienia - wspomina córka Sławika. Przez trzy dni. Potem miejscowe władze zorientowały się, że patron nie wywodzi się z kręgu socjalistów tych komunizujących, właściwych, i szybko zmieniły nazwę ulicy na Zbarską... Ocalił życie tysiącom ludzi. Za swą odwagę i poświęcenie zapłacił najwyższą cenę, taką samą, jak Raoul Wallenberg. Ale, w przeciwieństwie do znanej w świecie misji szwedzkiego przemysłowca i dyplomaty, dzieło Henryka Sławika pozostaje mało znane, nawet wśród jego rodaków. Twórcy dokumentalnego filmu TVP pragną widzom przybliżyć postać bohatera. Dziennikarz i wydawca, naczelny redaktor"Gazety Robotniczej", prezes Syndykatu Dziennikarzy Śląskich, poseł na Sejm Śląski. Wystarczyłoby tych tytułów i funkcji, by zapewnić sobie poczesne miejsce na listach osób poszukiwanych przez niemieckie ograny policyjne. Henryk Sławik był też śląskim powstańcem. Dlatego, ratując się przed niechybnym aresztowaniem, we wrześniu 1939 roku opuścił ojczyznę i przedostał się na Węgry. Było już tam wielu Polaków, zarówno żołnierzy, jak i cywilów. Sławik brał czynny udział w tworzeniu Komitetu Obywatelskiego ds Opieki nad Uchodźcami Polskimi - agendy Rządu RP. Dzięki staraniom Komitetu i przychylności węgierskich przyjaciół, od września roku 1939 do czerwca 1940 na Zachód wyjechało około pięćdziesięciu tysięcy internowanych polskich żołnierzy. Następnie Sławik wraz ze współpracownikami zajął się losem polskich Żydów przebywających na Węgrzech. Otrzymywali nowe, fałszywe dane personalne umieszczone w nowych, jak najbardziej legalnych papierach - i tym samym możliwość wyjazdu na Zachód. Ta akcja miała coraz więcej przeciwników w miejscowych, coraz bardziej zdominowanych przez Rzeszę kręgach centralnej administracji i armii. Dla polskich ogranizacji nadchodziły ciężkie czasy. A jednak jeszcze w 1943 roku około pięciu tysięcy uciekinierów z likwidowanych w okupowanej Polsce gett zyskało szansę ucieczki przed Zagładą. To był najwyższy czas. W marcu roku 1944 na Węgry wkroczyły niemieckie wojska okupacyjne. Kilka miesięcy później Henryk Sławik, prezes Komitetu Obywatelskiego ds. Opieki nad Uchodźcami Polskimi na Węgrzech, został aresztowany przez gestapo. Zginął 25 lub 26 sierpnia roku 1944, rozstrzelany w obozie koncentracyjnym Mauthausen.