TVP Dokument Wtorek, 19.10.2021 06:00 DZIKA POLSKA - KONTEMPLOWANIE SŁOŃCA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Rozsiadły na wysokich wapiennych, nadwiślańskich skałach klasztor oo. benedyktynów w Tyńcu wygląda tak, jakby sam był tworem natury. Niewątpliwie jest perłą jurajskiego krajobrazu, a tej harmonii dopełniają dobiegające zeń chóralne pieśni. Ale jak tu mówić o harmonii z naturą, gdy zatruwa się atmosferę przestarzałą koksownią? I na dodatek nie ma z niej ciepła, ile trzeba? Gdy nastał tu opat o. Bernard Sawicki, duchowny idący z duchem czasu i mający menedżerskie zacięcie, to wszystko uległo zmianie. Klasztor jest ze swej natury ostoją tradycji, ale ojciec Bernard zwykł mawiać, że "podążanie z duchem czasu nie jest zdradą." Toteż odnowa klasztoru, niegdyś spalonego i zrujnowanego, postępuje wedle zasad nowoczesnego budownictwa, działa muzeum interaktywne, a każda tutejsza komnata ma nie tylko swego świętego patrona, ale też komputer. Częścią tej nowoczesności jest energetyka sprzyjająca tutejszemu, bogatemu środowisku i zarazem ekonomiczna. Ojcowie, choć na co dzień żyją w kontakcie z niebiosami, stąpają twardo po ziemi, a nawet sięgają pod ziemię. W ogrodzie przyklasztornym stanęły rzędy kolektorów słonecznych, a nieopodal wykonano 40 odwiertów - 40 dziur po 100 metrów głębokości każda, by w klasztorze wykorzystywać ciepło ziemi. Siłą systemu energetycznego w klasztorze ma być jego hybrydowość - powiązanie energii naturalnej z konwencjonalną, ale też w miarę czystą, opartą na spalaniu oleju i gazu. Mają ze sobą harmonizować jak ojcowie klasztorni podczas swych sławnych chóralnych śpiewów. System energetyczny przechodzi dopiero rozruch, ale w celach już jest cieplej, zwłaszcza że działa oszczędne ogrzewanie podłogowe. Otoczenie klasztoru jest bogate nie tylko tradycją, ale i przyrodą, hoduje się tu zioła, pielęgnuje park, wytwarza zdrową żywność. Ojcowie w tym otoczeniu często medytują nad harmonią matki natury. 06:35 DZIKA POLSKA - NAJWYŻSZY STOPIEŃ ZASILANIA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Tatrzańskie schronisko w Dolinie Pięciu Stawów Polskich, położone najwyżej ze wszystkich tutejszych schronisk, cierpiało zawsze energetyczną biedę. Nic dziwnego, skoro nawet dla wytrawnego górskiego piechura jest trudno dostępne. O podłączeniu go do sieci energetycznej nie można tu - i chyba całe szczęście - nawet marzyć. Od lat działała chałupniczym sposobem skonstruowana turbina wodna, ale oparty o nią system oświetlania schroniska jest kulawy, a i z ogrzewaniem budynku kiepsko. Projekt remontu schroniska ma tę sytuację radykalnie zmienić. Oświetlenie, ogrzewanie, a także zagospodarowanie ścieków i odpadów ma być nowoczesne, czyli ekologiczne i tak powiązane z przyrodą, że aż dla postronnych niezauważalne. Nowa turbina wykorzysta spadek wody w 200 - metrowym wodospadzie, powstałym między stawami położonymi na różnych poziomach. Musi to jednak robić tak, by nie zakłócić naturalnych stosunków wodnych w dolinie. Tym bardziej że strumień, z którego czerpie energię, ostatecznie zasila też w wodę słynną tatrzańską Siklawę. Pobór wody przez turbinę ma być więc odpowiednio monitorowany, a całość projektu pozostaje pod ścisłym nadzorem Tatrzańskiego Parku Narodowego. Wszystkie urządzenia mają być instalowane tak, by nie zakłócały krajobrazu, a schronisko zachowało swój tradycyjny, wysokogórski charakter. Ten wątek jest dla ekipy "Dzikiej Polski" szczególnie wartościowy i interesujący. 07:05 PO DWÓCH STRONACH LUSTRA WODY ODC. 7 Serial dokumentalny, 47 min, Polska, 2018 Seria "Po dwóch stronach lustra wody" zabiera widza w podróż na dwa krańce Oceanu Spokojnego. Z jednej strony archipelag Komodo, w którym na lądzie niepodzielnie królują słynne smoki, a pod powierzchnią wody silne prądy omiatają usiane życiem rafy koralowe. Indonezja to także kraina niszczycielskich wulkanów, których erupcje niejednokrotnie naruszały porządek świata. Po drugiej stronie oceanu znajduje się, gęsto porośnięta lasem deszczowym, Kostaryka. Plaże obmywane są wodami zatoki, której nazwa pochodzi od nazwiska legendarnego, angielskiego korsarza Francisa Drake'a. Wody te zamieszkałe są przez niezliczone formy życia, które mogą być zarówno piękne, jak i niebezpieczne. Serial nie tylko odkrywa przed widzem tajemnice świata dzikiej przyrody, ale także buduje ludzką świadomość w kontekście wspólnej egzystencji wszystkiego, co żyje na Niebieskiej Planecie. "Po dwóch stronach lustra wody" to niezwykła wyprawa przez dwa światy, która prowadzi do pytania o miejsce człowieka za Ziemi. Seria składa się z 10 epizodów czterdziestopięciominutowych, a reżyserem jest Andrzej Misiuk autor wielu podwodnych produkcji dokumentalnych. Narratorem filmu jest magiczny głos Krystyny Czubówny. 08:00 NA RATUNEK DZIKIEJ PRZYRODZIE ODC. 11 (WILDLIFE SOS EP. 11) Serial dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: James Incledon Serial dokumentalny, który śledzi pracę personelu i wolontariuszy w Wildlife Aid Foundation - organizacji zajmującej się ratowaniem, opieką i rehabilitacją chorych, rannych lub osieroconych zwierząt. Seria jest pełna ekscytujących i rozdzierających serce akcji ratunkowych, zarówno w Wielkiej Brytanii, jak i na całym świecie. W odcinku jedenastym Simon zostaje wezwany do ratowania osieroconego borsuka i zarówno on jak i Lucy są zszokowani, gdy odkrywają, w jak złym jest stanie. Później postanawiają podać wszystkim innym borsukom leki na kleszcze i pchły, ale gdy tylko kończą, zdają sobie sprawę, że zamknęli się na wybiegu dla borsuków bez możliwości kontaktu z resztą personelu! Po powrocie do Belize w Ameryce Południowej Vince i Cherie Rose ze łzami w oczach pokazują Simonowi swoje pierwsze krokodyle sanktuarium i dom, który został doszczętnie spalony 5 miesięcy wcześniej przez miejscową ludność. To bardzo przesądna społeczność - ludzie błędnie założyli, że krokodyle mogły być odpowiedzialne za zniknięcie dwójki dzieci. Następnie Simon odwiedza Wild Tracks na obrzeżach Belize w Ameryce Południowej, gdzie Paul i Zoe Walker wykonują cenną pracę rehabilitacyjną z uroczymi małpami Howler. Simon angażuje się w karmienie, które jest nie lada wyzwaniem przy tych bardzo aktywnych małpach. 08:55 W TROSCE O BAGNA Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2016 Reżyseria: Bożena Walencik, Jan Walencik Muzyka: Michał Lorenc Film dokumentalny o bagnach i przyrodzie Biebrzańskiego Parku Narodowego. Pomysłodawcami i realizatorami filmu są Bożena i Jan Walencik - miłośnicy i znawcy przyrody, autorzy wielu dokumentów na ten temat. Film powstał w trosce o tereny bagienne, rozległe i prawie niezmienione dolinowe torfowiska z unikalną różnorodnością gatunków roślin, ptaków i innych zwierząt. To ballada o ludziach i potrzebie ochrony biebrzańskich mokradeł. Niezwykłe ujęcia dzikiej przyrody na terenach Górnej Biebrzy i sentymentalne podróże w przeszłość jej mieszkańców. To opowieść o pięknie przyrody i potrzebie jej ochrony. Film jest częścią dużego projektu realizowanego przez Biebrzański Park Narodowy. 10:00 ODKRYWAMY ŚWIAT. ODC. 6 LOFOTY (WORLD DISCOVERIES. EP. 6 LOFOTEN) Serial dokumentalny, 49 min, Francja, 2018 Reżyseria: Daniel Lafarge Scenariusz: Sylvain Dommergue Seria dokumentalna, w której będziemy mogli poznać najwspanialsze miejsca świata, styl życia, odwieczne tradycje lub realia historyczne zanim znikną one na tle nowoczesności. To świadectwa niesamowitego bogactwa kultur ludzkich na całym świecie. W ciągu kilku dziesięcioleci nasza planeta przeszła bardziej dramatyczne zmiany niż kiedykolwiek w historii ludzkości. Globalizacja, postęp gospodarczy i technologiczny prowadzą do normalizacji na całym świecie. Jednak różnice kulturowe i różnorodność wciąż mogą zaskakiwać, a czasem oczarować podróżnika. 10:50 PTASI REZERWAT Reportaż, 15 min, Polska, 1984 Wizyta w rezerwacie wodnym Słońsk, utworzonym w rozlewiskach Odry i Warty, jednym z największych rezerwatów siedlisk ptactwa wodnego w Europie, migrujących wiosną i jesienią. Jego część to rezerwat ścisłej ochrony. Badania prowadzi tam Stacja Badawcza Polskiego Związku Łowieckiego w Czempiniu. Jeden z jej pracowników mówi o siedlisku orła bielika, znaczeniu utworzenia rezerwatu, badaniach i obrączkowaniu gatunków. Kamera filmuje rozlewiska i występujące na nich ptactwo, między innymi kormorany, kaczki krzyżówki, mewy śmieszki, łabędzie nieme, łyski i sieweczki, towarzyszy badaczom przy obrączkowaniu i znakowaniu gniazd w okresie lęgowym. 11:10 STOPY WODY Reportaż, 13 min, Polska, 1977 Autor: Jacek Kamiński Scenariusz: Jacek Kamiński Zdjęcia: Bogdan Żołtak Dominik Dzimitrowicz, pracownik stoczni w Ustce i żeglarz. Zbudował własnoręcznie jacht s/y "Iwona Pieńkawa", na którym zamierzał wypłynąć w rejs dookoła świata bez zawijania do portu. Marzenia Dzimitrowicza spełniły się, 15 września 1976 jacht wypłynął do Casablanki. Kapitanowi Dominikowi Dzimitrowiczowi towarzyszyli: Marek Berger, Krzysztof Wierciński, Zbigniew Jakubczyk. Reportaż opowiada o wieloletniej budowie jachtu, wodowaniu, chrzcie jednostki i rejsie, który nie miał szczęśliwego zakończenia. 11:25 BORN DEAD Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2004 Scenarius i reżyseria: Jacek Bławut Zdjęcia: Jacek Bławut Film dokumentalny przedstawiony na X Festiwalu Filmowym i Artystycznym w Kazimierzu. Historia więźnia - recydywisty, który w ramach programu "Duet" powstałego z inicjatywy krakowskiego więzienia i Domu Pomocy Społecznej pracuje w ośrodku przy dzieciach głęboko upośledzonych. Przez kilka miesięcy kamera obserwuje 24 - letniego Roberta, który od 15. roku życia przebywał w zakładach karnych. Robert opiekuje się dziećmi, przebiera je, karmi, myje i spędza z nimi wolny czas. W miarę upływu czasu więzień zaczyna angażować się emocjonalnie w powierzoną mu pracę. Sceny przedstawiające pracę Roberta z dziećmi przeplatane są krótkimi scenami z więzienia. "Born dead" to film o przemianach zachodzących w człowieku, o rodzeniu się uczuć, poczucia bliskości. To film o nauce współczucia i chęci pomocy. Film zdobył m. in. Brązowego Lajkonika podczas Krakowskiego Festiwalu Filmowego oraz Nagrodę Specjalną FICC Federacji Dyskusyjnych Klubów Filmowych w 2004 r. 12:30 ERES Z AŁTAJU Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2005 Scenariusz i reżyseria: Jacek Bławut "Pewne rzeczy są nieme. Aby to zrozumieć, trzeba pojechać do Ałtaju". Ta sentencja rozpoczyna film. Graniczący z Chinami, Mongolią, Kazachstanem i Rosją Ałtaj urzeka pięknem dzikiej przyrody, bezkresnymi stepami. W niewielkiej wsi Kokoria w Kraju Ałtajskim mieszka bohater filmu, jedenastoletni Eres, którego wychowują babcia i prababcia. Chłopiec jest najmłodszy z rodzeństwa. Jego dwaj starsi bracia, 16 - letni i 18 - letni, uczą się w mieście, tam też mieszkają w internacie. Rodzice gospodarzą na stepie, mają 50 wielbłądów, 150 owiec i krowy. Wolne od nauki chwile Eres spędza z rodzicami, pomagając im w pracy. Z wioski dojeżdża do nich konno. Oboje są dumni z syna, to dobre dziecko. Matka modli się o zdrowie członków rodziny, które według niej jest najważniejsze. Nie narzeka na swój los, choć musi jej być ciężko. Trudno podołać pracy w gospodarstwie w głębi stepu, żyć w miejscu, gdzie wokół rozciągają się jedynie pustkowia. W skromnej jurcie czuje się jednak klimat prawdziwego domowego ogniska, jest schludnie, czysto, stół zastawiony smakowicie wyglądającymi potrawami w niewielkich miseczkach. Życie toczy się tu leniwie. Nie widać pośpiechu, pogoni za sukcesem, pieniędzmi. W domu panuje senna atmosfera, jest spokój i cisza, jakby czas się zatrzymał. Przed kamerą matka opowiada o życiu rodziny, codziennych sprawach. Pragnie, by dzieciom było lżej, ich szczęście jest dla rodziców bardzo ważne. Kobieta mówi z namysłem i powoli, jest oszczędna w słowach, jak zresztą wszyscy Ałtajczycy. Milczący są zwłaszcza mężczyźni. "Tylko głupiec odpowiada szybko, w ten sposób nigdy nie odpowie mądrze" - powtarzają. Ojciec cieszy się z przyjazdu syna, spędza z nim beztroskie chwile w stepie, ale w ogóle ze sobą nie rozmawiają, rozumieją się bez słów. Kamera pokazuje również Eresa w wiejskiej szkole. Lekcje odbywają się w narodowym języku ałtajskim. Wraz z innymi dziećmi chłopiec poznaje ałtajską kulturę, poezję, historię. W przerwie między zajęciami, podobnie jak jego rówieśnicy na całym świecie, kopie z kolegami piłkę na szkolnym boisku. Ponadto Eres pięknie rzeźbi w drewnie, gra w piłkę, należy do zespołu folklorystycznego. Bardzo dobrze też jeździ konno, ma własnego wierzchowca. Jak co roku na jesieni, po sianokosach, w Kokorii przychodzi czas na uroczystości weselne. Towarzyszymy Eresowi, który jest drużbą panny młodej, w przygotowaniach do ważnej uroczystości. Poznajemy ciekawe miejscowe zwyczaje związane z zaślubinami. W nastrojowym filmie Jacka Bławuta podziwiamy wspaniałą przyrodę, oglądamy niezmierzone przestrzenie, dostrzegamy współczesność przenikającą do kraju o starych tradycjach i obyczajach. Wnikliwe obserwacje i ałtajska muzyka składają się na ciekawą opowieść o miejscu, które przez tubylców jest uważane za pępek świata, gdzie swój początek mają wszystkie narody ziemi. 13:35 TAM, GDZIE ŻYJĄ PAJĄKI (WHERE SPIDERS DWELL) Film dokumentalny, 52 min, Francja/Dania, 2017 Reżyseria: Adam Schmedes Film dokumentalny o pająkach - stworzeniach, które znajdują się w każdym domu i ogrodzie. Jednak ich relacje z ludźmi nigdy nie były łatwe. Coraz więcej ludzi się rodzi, więc toczy się walka między nami i innymi żyjącymi gatunkami o prawo do miejsca zwanego domem. Jakich gatunków nie znosimy, jakie tolerujemy, a jakie zapraszamy do siebie? Gdzieś w Europie jest mały domek na niewielkiej działce. Pająki są potrzebne. Gdyby nie one ten ogród pokrywałaby czterdziestocentymetrowa warstwa martwych robaków i komarów. Tymczasem 400 pająków na metr kwadratowy pilnuje, by tak się nie stało. Wszystkie są mistrzami nie tylko w łapaniu owadów. Każdy gatunek ma własne umiejętności. Pająki znakomicie przystosowują się do otoczenia, nawet do sadzawki. W tym filmie za pomocą nowoczesnych technik filmowania makro będziemy obserwować różne pająki. Film powstawał 3 lata. Pokazuje ciekawostki, sekrety i zabawne sytuacje z życia tych zwierząt, które próbują się zaadaptować i rozwijać w obliczu stałej wrogości ze strony człowieka. Wszystkie te fantastyczne stworzenia żyją tu sobie przyjemnie. Czy są gatunkiem inwazyjnym, który pojawił się wraz z ociepleniem klimatu, czy też takim, który od dawna tu mieszka. To zapomniany zakątek 600 metrów kwadratowych pajęczego sanktuarium. Jednak na jak długo? Producent. Loke Films Loke Film; Forbindelsesvej 5; 2100 Kbenhavn Ø; Danmark 14:40 EDISON - 1/2 (1/2) Serial dokumentalny, 54 min, USA, 2015 Scenariusz i reżyseria: Rafael De La Uz Zdjęcia: Rafael De La Uz Thomas Alva Edison urodził się w rodzinie drobnego kanadyjskiego przedsiębiorcy, otrzymał jedynie podstawową edukację domową. Jego pierwszy wynalazek był porażką finansową, ale już w wieku 35 lat Edison stał się najbardziej znanym wynalazcą w kraju. Wynalazł żarówkę elektryczną, fonograf, kamerę filmową i akumulator zasadowy niklowo - żelazowy. Opracował też sposób produkcji syntetycznego kwasu karbolowego i bezprzewodowej komunikacji telegraficznej pomiędzy pociągami i stacjami. W chwili śmierci mógł rościć sobie prawo do 1093 udanych patentów w USA. Tempo jego pracyw tragiczny sposób odbiło się jednak na życiu prywatnym. Jego pierwsza żona prawdopodobnie zabiła się, przyjmując śmiertelną dawkę morfiny, druga była całkowicie nieszczęśliwa. Edison jednak w wielu dziedzinach wpłynął na życie milionów ludzi i stał się jednym z najsłynniejszych Amerykanów na świecie. 15:50 NA RATUNEK DZIKIEJ PRZYRODZIE ODC. 12 (WILDLIFE SOS EP. 12) Serial dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: James Incledon Serial dokumentalny, który śledzi pracę personelu i wolontariuszy w Wildlife Aid Foundation - organizacji zajmującej się ratowaniem, opieką i rehabilitacją chorych, rannych lub osieroconych zwierząt. Seria jest pełna ekscytujących i rozdzierających serce akcji ratunkowych, zarówno w Wielkiej Brytanii, jak i na całym świecie. Odcinek dwunasty jest odcinkiem ostatnim. Podróże Simona za granicę były fascynujące, ale niewiele z nich było tak imponujących, jak wizyta w regionie Tweru w Rosji. Simon chciał zobaczyć, jak pracuje konserwator przyrody Władimir Bologow, który ratuje wilki szare w najtrudniejszych warunkach. Jest świadkiem akcji ratunkowej, polegającej na wprowadzeniu przybranej mamie 5 osieroconych wilczków. Nikt nie jest w stanie przewidzieć, jak to się zakończy. Po powrocie do Wielkiej Brytanii Simon zabiera ciężko rannego borsuka na skomplikowaną operację naprawy nogi poważnie złamanej w wyniku potrącenia przez pojazd na ruchliwej drodze. Lucy opiekuje się pierwszą w szpitalu kukułką. W okresie leczenia kukułka opuściła sezon migracyjny, więc British Airways wkracza do akcji i zgadza się na lot Lucy i ptaka do Turynu we Włoszech, aby mógł on wrócić do cyklu migracji! 16:45 NOTACJE: STANISŁAW LIKIERNIK. PROSZĘ STRZELAĆ! Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2014 Autor: Krzysztof Tadej Stanisław Bolesław Likiernik ps. Staszek, Stach (ur. 25 czerwca 1923 roku w Garwolinie), syn Tadeusza i Stanisławy, oficer Wojska Polskiego w stopniu podpułkownika, żołnierz Armii Krajowej, uczestnik powstania warszawskiego, politolog, emerytowany menedżer korporacji Philips. Posiada podwójne obywatelstwo: Rzeczypospolitej Polskiej i Republiki Francuskiej. 17:05 ODKRYWAMY ŚWIAT. ODC. 7 MADERA (WORLD DISCOVERIES. EP. 7 MADEIRE) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2018 Reżyseria: Daniel Lafarge Scenariusz: Sylvain Dommergue Seria dokumentalna, w której będziemy mogli poznać najwspanialsze miejsca świata, styl życia, odwieczne tradycje lub realia historyczne, zanim znikną one na tle nowoczesności. To świadectwa niesamowitego bogactwa kultur ludzkich na całym świecie. W ciągu kilku dziesięcioleci nasza planeta przeszła bardziej dramatyczne zmiany niż kiedykolwiek w historii ludzkości. Globalizacja, postęp gospodarczy i technologiczny prowadzą do normalizacji na całym świecie. Jednak różnice kulturowe i różnorodność wciąż mogą zaskakiwać, a czasem oczarować podróżnika. 18:10 CO CZEKA WENECJĘ? (WHAT FUTURE FOR VENICE? / QUEL AVENIR POUR VENISE?) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Nadia Cleitman, Jacques Plaisant Film dokumentalny o sytuacji w Wenecji. W odstępie kilku miesięcy Wenecja przeżyła dwa dramaty, które rzuciły ją na kolana. 12 listopada 2019 roku na miasto Dożów uderza fenomen Aqua Alta o historycznym poziomie, powodując straszliwe zniszczenia. Kilka miesięcy później, wiosną 2020 roku, pandemia Covid - 19 zmusza władze do zamknięcia miasta, powodując nagłe i trwałe zatrzymanie turystyki masowej, od której miasto stało się gospodarczo uzależnione. Po tych dwóch poważnych tąpnięciach wenecjanie kwestionują przyszłość swojego miasta i są zmobilizowani bardziej niż kiedykolwiek, aby ocalić swój klejnot przed podnoszącymi się wodami, ale także wynaleźć nową formę turystyki, mniej inwazyjnej i bardziej zrównoważonej. Są konserwatorami, rzemieślnikami, rybakami, zarządcami dziedzictwa lub zawodowymi turystami i walczą o wymyślenie nowej przyszłości miasta Dożów. Od momentu powstania 1600 lat temu Serenissima zawsze była odporna i pragnie uczynić z tych wydarzeń szansę na odrodzenie się silniejszą. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - KAPSZTAD - AFRYKAŃSKA PIĘKNOŚĆ. (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i wybitne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:15 CZESKA MITOLOGIA Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2020 Scenariusz i reżyseria: Rafał Geremek Dokument opowiada o tym jak się zmieniają Czechy na przestrzeni ostatnich trzech dekad. Polacy lubią Czechów, ale czy ich znają? Kim są i jak zmienił się ten kraj? Wiele rzeczy z naszego polskiego punktu widzenia stoi tutaj na głowie. Weryfikujemy popularne mity na temat naszych południowych sąsiadów: czy Czesi naprawdę są narodem Szwejków? Nacją, która w spokoju stoi na uboczu wielkiej historii i się tym szczyci? Wojującymi ateistami? Czy rzeczywiście nie stawiają silnego oporu władzy? Jacy są naprawdę Czesi i co tak naprawdę sądzą o sobie? Rozmawiamy ze znanymi czeskimi politykami, historykami i analitykami i życia społecznego i politycznego. A także odwiedzamy zwykłych Czechów, choć jednocześnie niezwykłych. Franciszek Hadrawa z Szumawy, zwykły ślusarz, konstruuje np. samoloty. O przemiany w Czechach pytamy także Polaków tu mieszkających. 22:20 SZEROKIE TORY - SZEROKIE TORY. NOCNA MOSKWA Cykl reportaży, 22 min, Polska, 2010 Autor: Barbara Włodarczyk Manicure o północy albo wizyta u notariusza o świcie. W Moskwie takie rzeczy nikogo nie dziwią, bo rosyjska stolica tętni życiem przez 24 godziny na dobę. Jest to jeden z najbardziej rzucających się w oczy znaków jej przemian. Tu o każdej porze można zrobić zakupy, wybielić zęby, popływać w basenie, oddać palto do pralni, ostrzyc się w salonie fryzjerskim, a nawet zrobić przegląd techniczny samochodu. A wszystko dlatego, że mieszkańcy kilkunastomilionowej Moskwy coraz dłużej pracują i coraz więcej czasu tracą na dojazdy. Dlatego na życie prywatne i rozrywki zostaje im często tylko noc. Rosyjska stolica to miasto dla silnych i zdrowych. Bohaterem reportażu jest 19 - letni Kiriłł. Student biologii, który w nocy robi zdjęcia w klubach. Razem z nim odbywamy wędrówkę po nocnej Moskwie. 22:50 CENA PRAWDY Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2001 Scenariusz: Marcin Mamoń, Mariusz Pilis Zdjęcia: Andrzej Jaskowski Muzyka: Robert Brylewski Film jest osobistą relacją autorów z poszukiwań znanej czeskiej dziennikarki Petry Prohazkovej, która porzuciła pracę reporterską i założyła w stolicy Czeczenii sierociniec. Autorzy zadają pytania o sens pracy korespondentów wojennych i o cenę, którą muszą zapłacić. W filmie pokazano wojnę w Czeczenii z obu stron: rosyjskiej i czeczeńskiej, pokazano obozy szoleniowe i partyzantów. 24:00 ZIELONA KARTA 23 Telenowela dokumentalna, 25 min, Polska, 2003 Scenariusz i reżyseria: Sławomir Grunberg, Jarosław Sypniewski Muzyka: Michał Sęk, Urszula Dudziak, Mika Urbaniak Opowieść o losach trzech rodzin z różnych stron Polski, które wylosowały "zieloną kartę" i decydują się na emigrację do USA. 00:25 NOTACJE: HENRYK LEOPOLD KALINOWSKI Z WOŁYNIA DO BERLINA Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2014 Autor: Zofia Kunert Komandor był jednym z czterech żołnierzy 6. Samodzielnego Zmotoryzowanego Batalionu Pontonowo Mostowego, którzy w 1945 r. wbili nad Odrą pierwszy biało - czerwony słup graniczny z wizerunkiem Orła Białego z napisem Polska. Kmdr dypl. w st. spocz. Henryk Leopold Kalinowski urodził się w 1925 roku w Krzemieńcu na Wołyniu, w szlacheckiej kresowej rodzinie Kalinowskich herbu Kalinowce. Jego ojciec służył w 1929 roku w 2. Batalionie Saperów Kaniowskich. W latach 1938 i 1939 H. L. Kalinowski odbył szkolenie wojskowe dla małoletnich w Korpusie Ochrony Pogranicza (KOP). W latach 1942 - 1944 brał udział w ruchu oporu na Kresach Wschodnich RP. Następnie, w marcu 1944 roku ochotniczo wstąpił do 1. Armii Wojska Polskiego i został skierowany do 6. Samodzielnego Zmotoryzowanego Batalionu Pontonowo - Mostowego (6 szbpont most). Trzykrotnie uczestniczył w forsowaniu Wisły w sierpniu i wrześniu 1944 r. oraz w styczniu 1945 r. w rejonie Warszawy i Odry w rejonie Czelina 3 lutego 1945 r. Był jednym z czterech żołnierzy batalionu, którzy 27 lutego 1945 r. wbili pierwszy słup graniczny nad Odrą w rejonie Czelina. W gronie tym, oprócz kmdr. Kalinowskiego znaleźli się ppor. Władysław Cieślak, chor. Stefan Kobert i plut. Zenobiusz Janicki. 01:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. BELGIJSKIE SZTUCERY Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski 1/ Powstańczy depozyt - kopiemy! Zakopane trzy skrzynie sztucerów belgijskich. To zdanie podziałało na nas jak magnes. 90 lat temu w Sielpi zjawili się pierwsi poszukiwacze. Nie mieli jeszcze sprzętu, ale mieli informacje. W 1964 roku, broń, która nie trafiła do lasu, została na terenie miejscowego zakładu zakopana. 2/ Z pamiętnika Romana Rogińskiego. Następnie przeniesiemy się do Białej Podlaskiej i opowiemy o jednej z najbardziej niezwykłych bitew powstania styczniowego, jakie się tu rozegrały - bitwie na siłę charakteru. Naczelnikiem wojennym naznaczony został Roman Rogiński. 02:20 POLSKIE LATO, WĘGIERSKA JESIEŃ Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2006 Scenariusz i reżyseria: Zofia Kunert Jesień 1956 roku to okres, w którym pragnienie wolności znalazło swój zewnętrzny wyraz jednocześnie w Polsce i na Węgrzech, czyli w krajach, gdzie już wcześniej rozwijał się najsilniej opór przeciw komunistycznej dyktaturze. 23 października 1956 roku w Budapeszcie, pod pomnikiem Józefa Bema, odbyła się ogromna manifestacja, której uczestnicy poparli zmiany zachodzące po Czerwcu '56 w Polsce i zaczęli żądać "węgierskiej drogi do socjalizmu". Był to początek rewolucji węgierskiej. Film Zofii Kunert przypomina dramatyczne losy powstania na Węgrzech w 1956 roku, krwawo stłumionego przez wojska radzieckie. Prezentuje także postawę polskiego społeczeństwa, które spontanicznie udzielało Węgrom wszechstronnej pomocy. 27 października 1956 roku poleciał do Budapesztu pierwszy samolot z darami, przede wszystkim z krwią dla rannych. Transportowi temu towarzyszyła grupa literatów i dziennikarzy. Autorka dotarła do jednego z nich, Zygmunta Rzeżuchowskiego, którego barwne wspomnienia są niewątpliwie dużym walorem filmu. O swym udziale w walkach na ulicach Budapesztu opowiadaja m.in. Maria Wittner, Tibor Pakh, Akos Engelmayer, Peter Palloi, zaś stosunek Polaków do powstania węgierskiego omawiają m.in.: Maksymilian Respondek z PCK, Franciszek Starowieyski, Urszula Kozioł, Anna Retmaniak, Jerzy Bajszczak, Jerzy Jaworski i inni. 03:20 NIEMEN - RZEKA NIEZGODY Film dokumentalny, 50 min, Polska, 1996 Reżyseria: Józef Gębski Zdjęcia: Stanisław Szabłowski Muzyka: Janusz Bogucki Propaganda ZSRR w okresie międzywojennym dążyła do wzbudzenia w ludności białoruskiej na Nowogródczyźnie bardzo wrogich nastrojów wobec Polaków. Stąd też wejście Armii Czerwonej na Białoruś Zachodnią z zamiarem przyłącznenia tych terenów do Białorusi Radzieckiej było dramatem dla Polaków, ale też i dla sporej części ludności białoruskiej, zwłaszcza wiejskiej. Nowa władza zaczęła wprowadzanie własnych porządków od deportacji ludności polskiej. Wiosną 1940 roku kilkoro Polaków dla przykładu osądzono i rozstrzelano. Latem 1940 roku Komenda Główna ZWZ zdecydowała, że na Nowogródczyźnie trzeba zorganizować partyznatkę, która da odpór sowieckiemu terrorowi. Po napaści Niemiec na ZSRR sytuacja jeszcze się pogorszyła. Rosjanie nie stanęli wraz z Polakami przeciw wspólnemu wrogowi. Polscy partyzanci musieli walczyć na dwa fronty, a linią podziału stał się Niemen. Po zakończeniu działań wojennych formacje NKWD kontynuowały brutalne akcje przeciw Polakom, uznając ich za "element antysowiecki", godzien jedynie bezpardonowego wytępienia. Kolejny z filmów o dziejach Armii Krajowej na Kresach opowiada o losach i dokonaniach bojowników z Okręgu Nowogódzkiego AK. Przed kamerą przypominają tamte dramatyczne zdarzenia i ich bohaterów historycy Kazimierz Krajewski z Warszawy i Zygmunt Boradyn z Nowogródka oraz uczestnicy i świadkowie tamtych wydarzeń. Realiazotorzy filmu wędrują śladami kpt. Adama Optułowicza, Jana Szulca, "Puszczyka", "Prawdzica", "Sawy", "Warty", "Lecha", "Ponurego", "Krysi", "Ragnera" i setek żołnierzy, którzy ginęli w okolicach Lidy, Baranowicz, w Puszczy Naliborskiej i w dziesiątkach wsi nowogródczyzny. Aby pokazać prawdę o tamtych dniach i przybliżyć ich atmosferę, wykorzystują też materiały ze zbiorów Archiwum Filmowego WFDiF, zbiorów fotograficznych Okręgu Nowogródzkiego ŚZŻAK, fragment filmu "Rozbić więzienie" oraz pieśni w wykonaniu Zespołu "Kresowiacy" z Lidy.