TVP Historia Środa, 20.10.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 20 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1947 - Mikołajczyk uciekł do Londynu w obawie przed komunistami; 1952 - Alain Bombard samotnie z minimalnymi zapasami wody i żywności przepłynął Atlantyk w pontonie; 1956 - polskiego Października dzień kolejny - wystąpienie Gomułki (potepienie stalinizmu), wiec na Politechnice Warszawskiej; 1973 - otwarcie Opery w Sydney; 07:10 CZAS HONORU - ODC. 13 WŁADEK Serial wojenny, 44 min, Polska, 2008 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Wojciech Wójcik Scenariusz: Jarosław Sokół, Jerzy Matysiak Aktorzy: Jan Englert, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Maja Ostaszewska, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Piotr Żurawski, Agnieszka Więdłocha, Anna Romantowska, Krzysztof Globisz Lena z trudnością adaptuje się do życia po aryjskiej stronie. Czesław prosi Marię o dostarczenie Władkowi zarazków tyfusu. Jeśli chłopak zachoruje, zostanie przewieziony do szpitala, skąd łatwiej będzie go odbić. Karol dowiaduje się, że jego siostra nie żyje. Niemcy cały czas go oszukiwali. Antek rozpoznaje zdjęcie Karola. Wie, że jest on zdrajcą. Karol odwiedza Wandę, przyznaje się, że ją oszukiwał, ale ostrzega też, że grozi jej aresztowanie i nalega, żeby wyjechała z Warszawy. Rozpoczyna się akcja odbicia Władka. 08:35 CZESŁAW KACZMAREK. BISKUP NIEZŁOMNY Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2020 Reżyseria: Sławomir Mazur Scenariusz: Sławomir Mazur, Bogdan Gumowski Aktorzy: Zdzisław Reczyński Film "Czesław Kaczmarek. Biskup Niezłomny" przedstawia postać byłego ordynariusza diecezji kieleckiej, oskarżonego przez komunistów m.in. o próbę obalenia ludowych władz, współpracę z faszystowskimi Niemcami i amerykańskim imperializmem. Producentem filmu jest Wzgórze Zamkowe oraz diecezja kielecka. W rolę biskupa Kaczmarka wcielił się Zdzisław Reczyński - aktor Teatru Lalki i Aktora Kubuś. Hierarcha został aresztowany 20 stycznia 1951 r. przez funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Trafił do więzienia na warszawskim Mokotowie. Przez 2 lata i 8 miesięcy poprzedzających proces był w nieludzki sposób torturowany. Poddawano go wielogodzinnym przesłuchaniom, podczas których był bity i obrzucany obelgami. Dostawał także zastrzyki powodujące zmianę świadomości i utratę pamięci. Został całkowicie odizolowany od świata zewnętrznego. Bp Czesław Kaczmarek przyznał się do zarzucanych mu czynów. Proces zakończył się 21 września 1953 r. Za kolaborację z hitlerowskim okupantem, szpiegostwo na rzecz Stanów Zjednoczonych i Watykanu oraz próbę obalenia ludowych władz sąd wymierzył mu karę 12 lat więzienia. 10 lutego 1955 r. bp Kaczmarek został zwolniony z dalszego odbywania kary. Powodem był zły stan zdrowia. Ordynariusz nie mógł jednak jeszcze przez rok powrócić do swojej diecezji. Po śmierci Bieruta i przejęciu władzy przez Władysława Gomułkę, 28 grudnia 1956 r. Najwyższy Sąd Wojskowy oczyścił hierarchę z zarzutów szpiegostwa i współpracy z hitlerowcami. Stan zdrowia biskupa stale się pogarszał. Przebywał na leczeniu w Nałęczowie. Zmarł 26 sierpnia 1963 r. w Lublinie. W 1990 r. został pośmiertnie zrehabilitowany, a 17 lat później odznaczony Krzyżem Wielkim Odrodzenia Polski. W 2010 r. w Kielcach stanął pomnik biskupa Kaczmarka. (na podstawie PAP). 09:35 SENSACJE XX WIEKU - TAJNA SPRAWA Kameralne i studyjne (widowisko), 45 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Artur Barciś ( Borys Sawinkow ), Mariusz Bonaszewsk ( Feliks Dzierżyński ), Cezary Żak Żak ( Sidney Reilly ), Jerzy Rogalski Rogalski ( Opperput ) Był sprawnym politykiem, uznanym przywódcą, nieulękłym bojownikiem, zagorzałym socjalistą - rewolucjonistą, a nawet, wedle dzisiejszych standardów, wielce fortunnym terrorystą. W 1904 roku dokonał udanego zamachu na znienawidzonego ministra spraw wewnętrznych, Wiaczesława Plehwego, potem zaś na wielkiego księcia Sergiusza Aleksandrowicza. Schwytany i skazany na szubienicę, brawurowo wymknął się z celi śmierci i zbiegł do Paryża. Policja nie zdołała go zatrzymać, wytropić, zlikwidować, bądź sprowadzić w kajdanach do kraju. Borys Sawinkow uszedł cało z najcięższej opresji, a przy okazji ośmieszył carski aparat ścigania. Pewnie nie przeczuwał, że czego nie udało się dokonać zahartowanym w długoletnich bojach funkcjonariuszom Ochrany, dokonają młodzi janczarzy CzK - podwładni Feliksa Edmundowicza Dzierżyńskiego... Główny bohater nie usiedział zbyt długo we Francji. Na wieść o wybuchu rewolucji lutowej wrócił do Rosji. Działał w Rządzie Tymczasowym, w 1917 roku organizował nad Donem Armię Ochotniczą. Antybolszewickie powstanie spaliło jednak na panewce. Sawinkow musiał ponownie opuścić kraj. Tym razem nie jechał do zachodniej Europy. Zamieszkał w Warszawie i pilnie śledził nowinki dochodzące zza wschodniej granicy. Nie były pocieszające. Armia Czerwona rosła w siłę, Biali słabli. W końcu umilkły armaty na frontach, przemówiły za to naganty komisarzy. CzK rozprawiała się w wrogami ludu. Nie zapomniała o swych wrogach przebywających w, zdawałoby się, bezpiecznym miejscu - poza granicami Kraju Rad. Borys Sawinkow był jednym z podopiecznych Nadzwyczajnej Komisji. Jej agenci stale inwigilowali środowisko kontrrewolucjonistów. Nie tylko dobrze znali poglądy swoich ofiar, ale też czynnie wpływali na ich zamierzenia i plany. W 1923 roku tajny funkcjonariusz CzK dotarł do Sawinkowa i wezwał go pilnie do ojczyzny. Moskwa miała być gotowa do antybolszewickiej rebelii! Biała Matka - Rosja czekała na bohatera! Sawinkow uwierzył zapewnieniom rzekomego emisariusza rewolucjonistów. Ruszył do Związku Sowieckiego. Czekiści już tam na niego czekali. Po wnikliwym rozpatrzeniu zarzutów sąd wymierzył zdrajcy ojczyzny, sługusowi brytyjskich imperialistów surową karę dziesięciu lat więzienia. Obecni na sali starali się ukryć zdumienie. Przecież za wyniesienie z fabryki byle gwoździa jechało się na dwadzieścia lat w tajgę! Także podsądnym wstrząsnęła nadzwyczajna łaskawość trybunału. Wróg ludu zrozumiał ogrom swych przewin, obudziło się w nim sumienie. Mimo nadludzkich wysiłków czynionych przez interweniujących konwojentów - ogłosiła później prasa - wyrwał się im z rąk i skoczył z okna prosto na bruk, wykonując na sobie jedyny sprawiedliwy wyrok. 10:30 NASZA HYPATIA Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Kamiński Scenariusz: Tomasz Kamiński Zdjęcia: Zbigniew Jarosz, Andrzej Misaczek, Roman Piotrowski, Michał Bożek, Jeremi Grzywa Hypatia z Aleksandrii, filozofka późnego hellenizmu, żyjąca na przełomie IV i V wieku, to bohaterka najsławniejszego dzieła prof. Marii Dzielskiej. Dzieła, które zostało wybrane historyczną książką roku w USA (1995). "Hypatia z Aleksandrii" w połowie lat 90. była obecna w każdej dużej amerykańskiej księgarni. Przyniosła Marii Dzielskiej uznanie międzynarodowych środowisk naukowych, krytyki i czytelników. Film przedstawia sylwetkę zmarłej tragicznie prof. Marii Dzielskiej, zajmującej się historią starożytną. Pani Profesor stosująca w życiu zasady etyki starożytnej przyjaźniła się z wieloma znanymi osobistościami. Film oparty na relacjach osób jej bliskich, znających ją, przyjaciół, sąsiadów. 12:10 KRÓLOWA BONA - ODC. 7 Serial historyczny, 59 min, Polska, 1980 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Halina Auderska Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Zdzisław Szostak Aktorzy: Aleksandra Śląska, Zdzisław Kozień, Jerzy Zelnik, Bożena Adamek, Piotr Garlicki, Zdzisław Wardejn, Lidia Korsakówna, Jerzy Kamas, Jan Machulski, Piotr Fronczewski, Aleksander Gąssowski, Anna Dymna, Henryk Bista, Marek Kondrat, Bogusław Sochnacki Nad pierwszymi krokami młodej królowej na polskim dworze czuwa Marsupin, agent Ferdynanda i dwórka Katarzyna Holzelin. Pierwsza próba zbliżenia między małżonkami wywołuje u Elżbiety atak epilepsji. Zygmunt, nie mogąc pokonać fizycznego wstrętu do żony, wyjeżdża na Litwę. Na zamku w Gieranonach spotyka młodą wdowę po wojewodzie trockim. Jest zafascynowany urodą i osobowością Barbary Radziwiłłówny. Związek tej pary z niepokojem, a zarazem z nadzieją, obserwują bracia Radziwiłłowie: Rudy i Czarny. 13:25 ZAPOMNIANI SOJUSZNICY - W POSZUKIWANIU BIRMAŃSKICH BOHATERÓW (BURMA: FORGOTTEN ALLIES) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2019 W decydujących momentach II wojny światowej tysiące młodych mężczyzn z Birmy zgłaszało się na ochotnika, by walczyć po stronie aliantów. Garstka tych ludzi wciąż żyje, jednak Wielka Brytania, w szeregach armii której walczyli, kompletnie o nich zapomniała. Sally McLean i jej zespół odszukują birmańskich żołnierzy, którzy opowiadają przed kamerą o swoich wojennych losach. Dzięki temu widzowie będą mogli poznać tych zapomnianych weteranów II wojny światowej, żyjących w głębokiej nędzy, w kraju wciąż rozdartym wojną, a birmańscy żołnierze doczekają się uznania, na które zasługują. 14:25 NORMANDIA. OSTATNI BOHATEROWIE DESANTU - ODC. 2/2 (THE LAST HEROES OF D - DAY) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Tim Dunn Jedną z dat, która zmieniła bieg historii, jest 6 czerwca 1944 - D - Day. Stawką była wolność świata zachodniego. W dwuczęściowej serii Dan Snow bada, jak dwa lata skrupulatnego planowania, szpiegowania i analizy milionów trójwymiarowych zdjęć lotniczych rozpoznawczych wpłynęło na ten dzień. D - Day to również opowieść o heroizmie, poświęceniu i determinacji i to jest być może ostatnia szansa, by usłyszeć niezwykłe świadectwa z pierwszej ręki tych, którzy ryzykowali życie, by uratować świat od nazistowskiej tyranii. Bezprecedensowy dostęp do tysięcy tajnych zdjęć szpiegowskich. 15:25 GIGANCI HISTORII - ODC. 45. DYNASTIA WINSDORÓW Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Dynastia Windsorów. Silne, niezwykłe i niepokorne kobiety. Pozostający w ich cieniu, mniej zdecydowani mężczyźni. Choć Zjednoczone Królestwo dawno utraciło status imperium, a mentalność poddanych zmieniła rewolucja obyczajowa, Windsorowie wciąż doskonale prosperują. Można by rzec, że ich popularność rośnie odwrotnie do posiadanej władzy. Z majestatycznych ikon zmienili się w bohaterów masowej wyobraźni. Dziś są częścią popkultury, celebrytami, a ich rodzinne waśnie, śluby, zdrady i rozwody sprzedają się znakomicie, nawet poza królestwem. - Nie jesteśmy rodziną, lecz firmą - miał powiedzieć niegdyś król Jerzy VI, ojciec Elżbiety II. Były to słowa prorocze. W tym odcinku teleturnieju poznamy fakty, rozprawimy się z mitami i odkryjemy niejedną skrywaną za murami Pałacu Buckingham tajemnicę dynastii Windsorów. 16:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - PAMIĘĆ PUSZCZY JEST WIECZNA Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Pamięć puszczy jest wieczna. Poszukiwanie śladów bitwy z 1831 roku. Wał piachu porośniętego Puszczą Knyszyńską, wypiętrzający się z bagnistej doliny rzeki Sokołdy, nazywany jest Kopną Górą. Tutaj grupka lokalnych miłośników historii przywróciła pamięć bohaterom zapomnianej bitwy Powstania Listopadowego, odkrywając ich zbiorową mogiłę. Czterdziestu sześciu podkomendnych płk. Józefa Zaliwskiego otrzymało godne kwatery. To jednak było 10 lat temu, a nas interesuje, ile z pobudzonego wówczas nagłego zainteresowania historią lokalną w okolicy zostało. 16:50 ŚLADAMI ESKULAPA - POD OPIEKĄ ZAKONNIKÓW I EKSCENTRYKÓW Magazyn, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz: Wiktor Szymborski, Paweł F. Nowakowski Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Paweł Nowakowski (prowadzący), Wiktor Szymborski (prowadzący) W tym odcinku opowiadamy o historii szpitalnictwa. 17:30 NA PÓŁNOC OD PIEKŁA Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2020 Reżyseria: Maciej Janiszewski Scenariusz: Krzysztof Gutowski Film dokumentalny przedstawia nieznane wydarzenia z przedmieść Warszawy, wchodzących dziś w obszar dzielnicy Białołęka, w okresie od wkroczenia wojsk niemieckich do ich ucieczki we wrześniu 1944 roku. W latach 1939 - 1945 tereny te nie wchodziły w skład Warszawy i ich historia nie została opracowana tak dokładnie, jak dzieje okupacji stolicy. Do tej zbiorowej amnezji przyczynił się fakt, że większość przedwojennych mieszkańców zginęła, uciekła lub została wywieziona. Niewielu wróciło z powrotem. Domy, fabryki i gmachy użyteczności publicznej (szkoły, urzędy) uległy zniszczeniu. Postacie katów odpowiedzialnych za morderstwa, masowe egzekucje i inne formy prześladowania polskiej i żydowskiej społeczności pozostają do dziś anonimowe. 18:35 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - WYŚCIG KOSMICZNY Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) Wystrzelenie sowieckiego satelity Sputnik w 1957 roku Ameryka odebrała jako bolesną porażkę. Kosmiczny wyścig supermocarstw był kołem zamachowym ich programów zbrojeniowych - mówią o tym Mirosław Usidus - autor książki "Kosmos 2.0", płk Maciej Mroczkowski (WAT) oraz Artur Chmielewski - konstruktor sond kosmicznych NASA. 19:05 CZAS HONORU - ODC. 14 "KRZYŻ WALECZNYCH" S. II Serial wojenny, 48 min, Polska, 2009 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk Ranny, chory na tyfus Władek zostaje ukryty w klasztorze. Rappke szuka winnych strzelaniny w szpitalu. Znajduje zwłoki Czesława w miejskiej kostnicy. Na rozkaz standartenfuhrera Gerda Kellera organizuje zasadzkę w czasie pogrzebu. Bronek z Wandą przenoszą się nowego mieszkania. Ich szczęście nie trwa jednak długo, bo Wanda zostaje zadenuncjowana przez sąsiada. W tym czasie w mieszkaniu Heleny, matki Wandy, Niemcy zastawiają pułapkę. Doktor Maria Konarska przedstawia rannemu Kellerowi swoją diagnozę - będzie sparaliżowany. Bronek, Michał i Janek poznają swojego nowego dowódcę, Doktora. Maria już wie, że jej mąż, Czesław, zginął w akcji. Tymczasem Lena Sajkowska, ukochana Janka, zauważa, że jest śledzona przez tajemniczego mężczyznę. 20:10 TAJEMNICE III RZESZY - ODC. 6/6 ARCHITEKT HITLERA (LAST SECRETS OF THE THIRD REICH. HITLERS ARCHITECT) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2011 Reżyseria: Uli Weidenbach W Kolonii, metropolii nad Renem, słynącej ze średniowiecznych kościołów, w 1981 r. na aukcji dzieł sztuki w domu aukcyjnym Lempertz zjawia się prominentny oferent. Negocjacje przebiegają dyskretnie, gdyż sprzedający jest postacią znaną, a chce zachować anonimowość. Jest także inny powód utrzymania w tajemnicy tej transakcji. Otóż cenne malowidła zostały nabyte w czasach nazizmu, zapewne od żydowskich ofiar zmuszonych do sprzedaży swej własności. Anonimowy sprzedawca odbiera około miliona marek gotówką. To kolejna wygrana mistrza przetrwania, lojalnego architekta i ministra uzbrojenia Hitlera, Alberta Speera. Ten ulubieniec führera, w pewnym okresie typowany był nawet do objęcia sukcesji po dyktatorze. Albert Speer, budowniczy Trzeciej Rzeszy, nadawał nazistowskim ideom monumentalne formy w kamieniu i betonie. Dzięki znajomości z Hitlerem, który był zachwycony jego projektami, zrobił błyskawiczną karierę. Miał wybudować dla niego stolicę świata, Germanię. Jako młody architekt został ministrem do spraw zbrojeń. Będąc sprawnym technokratą, w fabrykach zbrojeń wykorzystywał pracę więźniów obozów koncentracyjnych. Chciał uchodzić za apolitycznego fachowca, tworzył legendę dobrego nazisty. Na procesie norymberskim, by ratować własną skórę, uznał winę nazistowskiego reżimu i zaprzeczał, jakoby wiedział o zbrodniach holocaustu. W rzeczywistości jednak zasłaniał się kłamstwami i zdradą. Wiemy, że Speer wizytował obozy koncentracyjne. Na własne oczy widział, jak potwornie traktowano więźniów Mauthausen. Wysłał do Auschwitz tysiące ton stali do budowy fabryki oleju syntetycznego w oparciu o niewolniczą pracę. Niemożliwe, żeby nie wiedział o wykorzystywaniu niewolniczej siły roboczej i potwornych warunkach w obozach. Gdyby sędziowie Międzynarodowego Trybunału Wojskowego w Norymberdze wiedzieli to, co dziś wiemy o Speerze, znalazłby się wśród największych zbrodniarzy wojennych, którzy zostali straceni. Albert Speer - tak jak inni zbrodniarze hitlerowscy - utrzymywał w ruchu nazistowską machinę wojenną, wykorzystując niewolniczą pracę więźniów obozów koncentracyjnych, ale udało mu się uniknąć stryczka. Skazany w Norymberdze na 20 lat więzienia, wyszedł na wolność w 1946 r. Potem przez całe życie odgrywał rolę dobrego nazisty, niezorientowanego obserwatora wydarzeń. Zmarł w 1981 r. w Londynie. 21:15 AFGANISTAN - GROBOWIEC ZWIĄZKU RADZIECKIEGO (THE TOMB OF THE USSR) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2019 Reżyseria: Nicolas Jellot Zdjęcia: Emmanuel Roy Film ukazuje traumę tych, którzy przeżyli sowiecką inwazję na Afganistan. Radziecka interwencja zwana wojną domową w Afganistanie trwała od 25 grudnia 1979 do 15 lutego 1989 roku. To był jeden z najbardziej krwawych konfliktów XX wieku. 25 grudnia 1979 roku Sowieci wkroczyli do Afganistanu. Interwencja radziecka nie była przypadkowa. Afganistan to państwo buforowe, leżące między Rosją, Iranem, Pakistanem oraz Chinami. Związek Radziecki i Afganistan zawsze byli przyjaciółmi. Rosja Lenina pierwsza uznała niepodległość Afganistanu w 1919 roku. Afganistan był pierwszym krajem, który uznał Związek Radziecki w 1922 roku. Stosunki między tymi krajami układały się doskonale. Związek Radziecki wspierał swego sąsiada w wielu dziedzinach, takich jak rolnictwo, budowa infrastruktury oraz szkolenie armii. Moskwa była głównym partnerem gospodarczym Kabulu, jednak Afganistan pozostał niezależnym i suwerennym państwem. Idealna współpraca między dwoma krajami miała dość paradoksalny koniec, gdy 27 kwietnia 1978 roku, po krwawym zamachu stanu, władzę w Afganistanie przejęli komuniści. Społeczeństwo ZSRR nie miało pojęcia, co się dzieje w Afganistanie. Należy pamiętać, że partia komunistyczna kontrolowała wszelkie media. Film przypomina 10 lat tej wojny, cierpienia i zniszczenia, które doprowadziłyby do upadku Związku Radzieckiego, końca komunizmu i powstania organizacji terrorystycznych, które nadal zagrażają dzisiejszemu światu. Konflikt, który nazywano radziecką inwazją na Afganistan lub wojną w Afganistanie, a który Moskwa uparcie określała jako "wysłanie ograniczonego kontyngentu na pomoc bratniemu krajowi", zakończył się w lutym 1989 roku - ku wielkiej uldze wieloetnicznych oraz wielokulturowych społeczeństw Afganistanu i Związku Radzieckiego. Pomimo że Afganistan był krajem całkowicie zniszczonym, to na jego terenie wybuchła niebawem krwawa i dramatyczna wojna domowa, z której wyłonili się talibowie i nowy międzynarodowy terroryzm. Nie przypadkiem ziemię tę od zarania dziejów nazywa się "cmentarzem imperiów". Afganistan stał się też grobowcem ZSRR. Związek Radziecki, przestał istnieć w grudniu 1991 roku, dwa i pół roku po wycofaniu wojsk z terenów Afganistanu. 22:20 EL DORADO (EL DORADO) Western, 121 min, USA 1967 Reżyseria: Howard Hawks Scenariusz na podstawie powieści Harry'ego Browna: Leigh Brackett Występują: John Wayne, Robert Mitchum, James Caan, Charlene Holt, Michele Carey, Arthur Hunnicutt, R. G. Armstrong, Edward Asner i inni Nakręcona w plenerach Arizony ekranizacja powieści Harry'ego Browna z 1960 roku z udziałem takich gwiazd ekranu, jak John Wayne ("Dyliżans", "Rio Bravo", "Fort Apaczów", "Nosiła żółtą wstążkę", "Rzeka Czerwona", "Prawdziwe męstwo" - Oscar za główną rolę), Robert Mitchum ("Krzyżowy ogień", "Rzeka bez powrotu", "Noc myśliwego", "Przylądek strachu") oraz James Caan ("Deszczowi ludzie", Ojciec chrzestny","Elita zabójców","Misery"). Podobnie jak inne"kowbojskie"filmy Howarda Hawksa -"Rio Bravo"czy"Rio Lobo" - także i ten ukazuje dramatyczny proces starzenia się zarówno bohaterów Dzikiego Zachodu jak i westernu jako gatunku filmowego. Doświadczony rewolwerowiec Cole Thornton (Wayne) zostaje wynajęty przez bogatego posiadacza ziemskiego Barta Jasona do wykonania pewnego zlecenia. Zgodnie z instrukcją Thornton udaje się do miasteczka El Dorado na granicy z Meksykiem. Na miejscu rezygnuje jednak z wykonania zlecenia. Dowiaduje się bowiem, że miałby siłą usunąć rodzinę MacDonaldów z ich farmy, którą Jason chce przejąć ze względu na znajdujące się tam źródła wody. Dodatkowym argumentem jest fakt, że podejmując walkę z MacDonaldami Thornton musiałby się przeciwstawić swemu dawnemu przyjacielowi, J. P. Harrahowi, który jest obecnie szeryfem w El Dorado. Wracając z posiadłości Jasona, Cole Thornton niechcący rani najmłodszego z czterech synów Kevina MacDonalda, Luke'a, doprowadzając w efekcie do jego śmierci. Ojciec chłopaka przyjmuje jego wyjaśnienia i przeprosiny, ale zrozpaczona siostra Luke'a, Joey, usiłuje w odwecie zabić rewolwerowca. Wystrzelona przez nią kula zatrzymuje się w ciele Thorntona, w pobliżu kręgosłupa. Miejscowy doktor nie podejmuje się wyjęcia jej i odsyła kowboja do innego lekarza. Cole, odczuwając dotkliwy ból i nawracający paraliż ręki, rusza w drogę. Niebawem zawiera znajomość z młodym włóczęgą o przezwisku Mississipi i dowiaduje się, że Jason wynajął nowego rewolwerowca na jego miejsce, młodego i bezwzględnego Nelse'a McLeoda oraz jego bandę. McLeod próbuje skaptować Thorntona do pomocy, przekonując go, że rozprawa z farmerami będzie dziecinną igraszką, a nieszczęśliwie zakochany i pijany z udręki szeryf nie przeszkodzi im w wykonaniu dobrze płatnego zadania. Cole Thornton i Mississipi rzeczywiście wracają do El Dorado. Z pomocą szeryfa Harraha, którego udaje im się nakłonić, by odstawił alkohol, szykują się do ostatecznej rozprawy z Jasonem i wynajętymi przez niego bandytami. 01:50 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - PAMIĘĆ PUSZCZY JEST WIECZNA Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Pamięć puszczy jest wieczna. Poszukiwanie śladów bitwy z 1831 roku. Wał piachu porośniętego Puszczą Knyszyńską, wypiętrzający się z bagnistej doliny rzeki Sokołdy, nazywany jest Kopną Górą. Tutaj grupka lokalnych miłośników historii przywróciła pamięć bohaterom zapomnianej bitwy Powstania Listopadowego, odkrywając ich zbiorową mogiłę. Czterdziestu sześciu podkomendnych płk. Józefa Zaliwskiego otrzymało godne kwatery. To jednak było 10 lat temu, a nas interesuje, ile z pobudzonego wówczas nagłego zainteresowania historią lokalną w okolicy zostało. 02:25 SENSACJE XX WIEKU - TAJNA SPRAWA Kameralne i studyjne (widowisko), 45 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Artur Barciś ( Borys Sawinkow ), Mariusz Bonaszewsk ( Feliks Dzierżyński ), Cezary Żak ( Sidney Reilly ), Jerzy Rogalski Rogalski ( Opperput ) Był sprawnym politykiem, uznanym przywódcą, nieulękłym bojownikiem, zagorzałym socjalistą - rewolucjonistą, a nawet, wedle dzisiejszych standardów, wielce fortunnym terrorystą. W 1904 roku dokonał udanego zamachu na znienawidzonego ministra spraw wewnętrznych, Wiaczesława Plehwego, potem zaś na wielkiego księcia Sergiusza Aleksandrowicza. Schwytany i skazany na szubienicę, brawurowo wymknął się z celi śmierci i zbiegł do Paryża. Policja nie zdołała go zatrzymać, wytropić, zlikwidować, bądź sprowadzić w kajdanach do kraju. Borys Sawinkow uszedł cało z najcięższej opresji, a przy okazji ośmieszył carski aparat ścigania. Pewnie nie przeczuwał, że czego nie udało się dokonać zahartowanym w długoletnich bojach funkcjonariuszom Ochrany, dokonają młodzi janczarzy CzK - podwładni Feliksa Edmundowicza Dzierżyńskiego... Główny bohater nie usiedział zbyt długo we Francji. Na wieść o wybuchu rewolucji lutowej wrócił do Rosji. Działał w Rządzie Tymczasowym, w 1917 roku organizował nad Donem Armię Ochotniczą. Antybolszewickie powstanie spaliło jednak na panewce. Sawinkow musiał ponownie opuścić kraj. Tym razem nie jechał do zachodniej Europy. Zamieszkał w Warszawie i pilnie śledził nowinki dochodzące zza wschodniej granicy. Nie były pocieszające. Armia Czerwona rosła w siłę, Biali słabli. W końcu umilkły armaty na frontach, przemówiły za to naganty komisarzy. CzK rozprawiała się w wrogami ludu. Nie zapomniała o swych wrogach przebywających w, zdawałoby się, bezpiecznym miejscu - poza granicami Kraju Rad. Borys Sawinkow był jednym z podopiecznych Nadzwyczajnej Komisji. Jej agenci stale inwigilowali środowisko kontrrewolucjonistów. Nie tylko dobrze znali poglądy swoich ofiar, ale też czynnie wpływali na ich zamierzenia i plany. W 1923 roku tajny funkcjonariusz CzK dotarł do Sawinkowa i wezwał go pilnie do ojczyzny. Moskwa miała być gotowa do antybolszewickiej rebelii! Biała Matka - Rosja czekała na bohatera! Sawinkow uwierzył zapewnieniom rzekomego emisariusza rewolucjonistów. Ruszył do Związku Sowieckiego. Czekiści już tam na niego czekali. Po wnikliwym rozpatrzeniu zarzutów sąd wymierzył zdrajcy ojczyzny, sługusowi brytyjskich imperialistów surową karę dziesięciu lat więzienia. Obecni na sali starali się ukryć zdumienie. Przecież za wyniesienie z fabryki byle gwoździa jechało się na dwadzieścia lat w tajgę! Także podsądnym wstrząsnęła nadzwyczajna łaskawość trybunału. Wróg ludu zrozumiał ogrom swych przewin, obudziło się w nim sumienie. Mimo nadludzkich wysiłków czynionych przez interweniujących konwojentów - ogłosiła później prasa - wyrwał się im z rąk i skoczył z okna prosto na bruk, wykonując na sobie jedyny sprawiedliwy wyrok. 03:20 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - GENERAŁ MRÓZ Magazyn, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony hitlerowskiej agresji na ZSRR. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe.