TVP Historia Sobota, 30.10.2021 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 30 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1938 - na antenie radiowej zaprezentowano słynne słuchowisko Orsona Wellesa zrealizowane na podstawie "Wojny światów" H. G. Wellsa; 1944 - PKWN ogłosił w Lublinie dekret o ochronie państwa szafujący drakońskimi karami; 1956 - premier Węgier Imre Nagy otrzymał od Sowietów przyrzeczenie wycofania sowieckich czołgów z Budapesztu; 1959 - w Teatrze "Wybrzeże" w Gdańsku odbyła się premiera sztuki "Smak miodu" Shelagh Delaney; 07:05 BIBLIA - SALOMON, CZ. 4 (THE BIBLE - SOLOMON, PART 4) Serial religijny, 44 min, Niemcy/Włochy/Francja/USA, 1997 Reżyseria: Roger Young Aktorzy: Max Von Sydow, Anouk Aimee, Richard Dillane, David Suchet Król Salomon był synem Dawida. Tuż przed śmiercią Dawida wybucha spór o sukcesję tronu. Salomon pokonuje swojego starszego brata i zostaje królem Izraela. Słynący z mądrości, sprawiedliwości i umiłowania pokoju Salomon zdobywa szacunek ludu. 07:55 ŚLADAMI ESKULAPA - ETER I KRASNOLUDKI Magazyn, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz: Wiktor Szymborski, Paweł F. Nowakowski Wykonawcy: Paweł Nowakowski (prowadzący), Wiktor Szymborski (prowadzący) W tym odcinku opowiadamy o historii leczeniu bólu. 08:25 WOJOWNICY CZASU - KIERUNEK BERLIN, CZYLI ODRA I NYSA 1945 Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Tematem tego odcinka programu będzie forsowanie przez 1. i 2. Armię Wojska Polskiego Odry i Nysy Łużyckiej. 16 kwietnia 1945 r. armie trzech frontów sowieckich przystąpiły do forsowania Odry i Nysy Łużyckiej, rozpoczynając jedną z ostatnich ofensyw II wojny. Dwa tygodnie później ofensywa, znana jako operacja berlińska, zakończyła się zdobyciem stolicy hitlerowskich Niemiec. Grzegorz Gajewski przybliży kulisy powstania 1. i 2. Armii WP, rekonstruktorzy opowiedzą o uzbrojeniu i ekwipunku żołnierzy z tamtego czasu. Warunki bitewne rekonstruktorzy starali się odtworzyć z największą pieczołowitością, wcielając się także w role służb pomocniczych. O tym, jak wyglądała praca sanitariuszki, opowie jedna z uczestniczek rekonstrukcji. Poznamy nie tylko tajniki polskich i radzieckich oddziałów, lecz także tworzących linię obrony wojsk niemieckich - oddziałów tworzonych z nastoletnich członków hitlerjugend. 09:00 JAN SERCE - ODC. 3/10 - MGIEŁKA Serial obyczajowy, 68 min, Polska, 1981 Reżyseria: Radosław Piwowarski Scenariusz: Zbigniew Kamiński, Radosław Piwowarski Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Seweryn Krajewski Aktorzy: Kazimierz Kaczor, Marian Kociniak, Jadwiga Jankowska - Cieślak, Anna Nehrebecka, Krystyna Feldman, Sława Kwaśniewska, Ewa Frąckiewicz, Ewa Jeziorna, Jadwiga Kuryluk Przyjaciel Janka, Piotr, namawia go na wizytę w biurze matrymonialnym. Janek składa ofertę i otrzymuje zaproszenie na bal organizowany przez biuro. Poznaje smutną, wrażliwą dziewczynę i już wie, że to o niej właśnie marzył przez całe życie. Umawia się z nią na spotkanie następnego dnia. Niestety, dziewczyna nie przychodzi. Janek szuka jej dniami i tygodniami - bezskutecznie. 10:15 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - PODLASKIE PIEROGI Z SEREM Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Adam Kubiak Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) Tym razem Karol Okrasa wyrusza na Podlasie i zaprasza widzów na kulinarną opowieść o podlaskich pierogach z serem. Amatorzy pierogów, którzy dziś na Podlasiu chętnie sięgają po pierogi z serem i ziemniakami, czyli tzw. ruskie, po pierogi z serem i kaszą gryczaną czy z serem i miętą, nie zdają sobie sprawy, że tradycja robienia pierogów z serem w tym regionie liczy ponad trzysta lat i jest dobrze udokumentowana. Otóż w rękopiśmiennej księdze kucharskiej z końca XVII wieku pochodzącej z dworu Radziwiłłów w Nieświeżu i Białej Podlaskiej znajdziemy kilka ciekawych przepisów na pierogi z serem. Te dawne przepisy ze staropolskiej kuchni staną się punktem wyjścia dla Okrasy do przygotowania ciekawych potraw. Na początku Karol pokaże, jak zrobić dobre ciasto na pierogi z dodatkiem mleka i masła, tak by było miękkie i delikatne. Zademonstruje także inne rodzaje ciasta oraz różne farsze do pierogów, wszystkie oczywiście przygotowane na bazie różnych serów. 10:45 PEKIN. BIOGRAFIA CESARSKIEJ STOLICY - CESARZE, ZDOBYWCY I BUNTOWNICY ODC. 3/3 (BEIJING - BIOGRAPHY OF AN IMPERIAL CAPITAL) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2008 Reżyseria: Mike Ellery Scenariusz: Asha Gill Pekin, położony na peryferiach starożytnych Chin, mógł pozostać mało znaczącym przygranicznym miastem, ale dzięki wizji kilku osób, które dostrzegły jego strategiczną wartość, stał się wielką stolicą. W tej fascynującej trzyczęściowej serii, dzięki wspaniałym animacjom komputerowym, Pekin ożywa. Każda z części skupia się na innej sile, która ukształtowała długą historię stolicy Chin, od jej unikalnego położenia, po wpływy czynników zewnętrznych. 11:50 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - BANGKOK MNIEJ ZNANY (FLAVORS) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W tym odcinku: stolica Tajlandii, Bangkok. To jedna z najważniejszych metropolii Azji Południowo - Wschodniej. Rocznie odwiedza ją ponad jedenaście milionów turystów. Dziedzictwo kulturowe Bangkoku łączy w sobie wiele wpływów. Krung Thep - inna nazwa Bangkoku - to skrót, którego rozwinięcie można przetłumaczyć jako: "miasto aniołów, wielka rezydencja szmaragdowego Buddy, niezdobyte miasto boga Indry, wielka stolica świata, wycięta w dziewięciu drogich kamieniach, miasto szczęśliwe i szlachetne w ogromnym pałacu królewskim podobnym do niebiańskiej siedziby, królestwo boskiego wcielenia, miasto poświęcone Indrze i wzniesione przez Wiszwakarmana". Bangkok to olbrzymia, licząca osiem milionów mieszkańców metropolia. Nowoczesne miasto rozwinęło się błyskawicznie. W ciągu niecałych trzydziestu lat Bangkok stał się jednym z najbardziej dynamicznych ośrodków gospodarczych Azji. Miasto znane jest też z podwieszanych autostrad i chaotycznego ruchu drogowego. W cieniu awangardowych wieżowców trwa jednak inny, stary Bangkok, który wart jest odkrycia. Dzielnica Rattanakosin to historyczne i duchowe centrum miasta. Tu znajduje się świątynia Wat Pho, która jest nie tylko miejscem kultu, ale również ośrodkiem nauczania tradycyjnej medycyny, a zwłaszcza sztuki tajskiego masażu. Jej budowa zaczęła się w 1788 roku. Dzięki majątkom zgromadzonym przez kupców z Krung Teph, który początkowo był zwykłym portem handlowym nad Zatoką Syjamską, władcy wznieśli bogato zdobione świątynie, w których kryją się 394 złocone posągi Buddy. Należące do świątyni stupy to unikat na skalę światową. Te budowle wywodzą się z Indii i przedstawiają Buddę w formie stożka. Często przechowywane są w nich relikwie Buddy. Wat Pho to królewskie mauzoleum, dlatego tutejsze stupy kryją prochy książąt, czczone przez mieszkańców Tajlandii. Autorzy filmu przybliżają dwie twarze Bangkoku, tę z tradycjami i tę nowoczesną. Tym, którzy zechcą dokładniej poznać Bangkok, ma on do zaoferowania wiele niespodzianek. 12:55 DZIKIE KRAINY AUSTRALII. PUSTYNNE SERCE KONTYNENTU (AUSTRALIA’S WILD PLACES. 5) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Peters Moers, Rory Mcguinness / Australia’s Wild Places. The Red Desert/ Kontynent australijski jest osobnym lądem od blisko pięćdziesięciu milionów lat. Jego dzisiejszą postać ukształtowały zarówno wezbrania wód, jak i dotkliwe upały. Rozległa czerwona pustynia w centrum Australii. Legendarny outback. W tej spalonej słońcem krainie próżno dziś szukać zielonych lasów deszczowych, które porastały ją 90 milionów lat temu, kiedy Australia była częścią superkontynentu Gondwana. Australijskie torbacze należą do ostatnich żyjących świadków odległej przeszłości. Dlaczego rozwinęły się tylko tutaj, i to tak licznie? Wypolerowane kopuły piaskowcowych monolitów Kata Tjuta i Uluru zostały wyrzeźbione przez wiatr w ciągu milionów lat. Tego świętego dla aborygenów miejsca strzeże jeden z największych orłów świata - orzeł australijski. Jałowy krajobraz pożłobiły sporadyczne, gwałtowne wezbrania rzek, po których opadnięciu w glebie zachowuje się niewiele wilgoci. Trawa spinifex nie należy do soczystych roślin. Obficie porasta nieurodzajną czerwoną glebę, ale smakuje jak słoma. Nie jedzą jej nawet dzikie wielbłądy. Ich przodków sprowadzono tu w XIX wieku jako zwierzęta pociągowe. Dziś żyje ich tu blisko milion. To największa populacja dzikich wielbłądów jednogarbnych na świecie. Tutejsze trawy zapewniają jednak odpowiednie środowisko wielu owadom. W Australii żyje ponad 1200 gatunków mrówek. Im nigdy nie jest za gorąco. Upał tworzy warunki idealne dla zmiennocieplnych gadów. Tu występuje największe nagromadzenie jaszczurek na świecie. 14:30 LALKA - ODC. 2/9 - PAMIĘTNIK STAREGO SUBIEKTA Serial obyczajowy, 73 min, Polska 1977 Reżyseria: Ryszard Ber Scenariusz na podstawie powieści Bolesława Prusa: Aleksander Ścibor - Rylski i Jadwiga Wojtyłło Zdjęcia: Jacek Korcelli Muzyka: Andrzej Kurylewicz Aktorzy: Alina Jankowska, Anna Milewska, Zofia Mrozowska, Bogdan Baer, Mieczysław Czechowicz, Jan Englert, Stefan Friedman, Emil Karewicz, Józef Nalberczak, Wojciech Pokora, Jerzy Turek, Czesław Wołłejko, Małgorzata Braunek, Jerzy Kamas, Bronisław Pawlik Rzecki wieczorami, po zamknięciu sklepu, spisuje wydarzenia, których był świadkiem. Z lektury pamiętnika pana Ignacego poznajemy historię sklepu Mincla i losy młodego, a później dorosłego Stanisława Wokulskiego. Stary subiekt pisze o zesłaniu przyjaciela po powstaniu 1863, jego małżeństwie z wdową po właścicielu sklepu Janie Minclu i o początkach szaleńczej miłości do panny Izabeli Łęckiej. 16:20 NIEZWYKŁE MIASTA - BAKU ODC. 3/3 (SECRET CITIES SERIA 2) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2018 Wykonawcy: Janina Ramirez (prowadzący), Alastair Sooke (rowadzący) Eksperci sztuki Janina Ramirez i Alastair Sooke przybliżają tajemnice sztuki trzech pięknych miast - Baku, Bejrutu i Lizbony. Razem odkrywają fundamenty kultur, które ukształtowały te miasta w przeszłości. Robią to, dzięki spotkaniom z lokalnymi artystami i mieszkańcami, którzy pomagają im odnaleźć artystyczne atrakcje i mało znane skarby. W Lizbonie odkrywają starożytne nadmorskie miasto ukształtowane przez kultury: rzymską, arabską i krzyżowców. W Bejrucie zobaczą, jak Paryż Bliskiego Wschodu wznosi się z ruin wojny domowej. A w Baku, w Azerbejdżanie, podczas poszukiwania skarbów sztuki dostrzegają, że miasto znajduje się na skrzyżowaniu kultur. Seria maluje zaskakujące portrety najbardziej fascynujących metropolii świata. 17:25 SPÓR O HISTORIĘ - PROCES BISKUPA KACZMARKA Dysk./wywiad/debata, 31 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) 14 września 1953 roku przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Warszawie rozpoczął się proces ordynariusza diecezji kieleckiej biskupa Czesława Kaczmarka i czterech księżych kurii. W piśmie z 10 września 1953 roku minister Stanisław Radkiewicz stwierdził, że będzie to jeden z najważniejszych procesów politycznych, jakie dotąd odbyły się w Polsce i będzie zarazem "silnym uderzeniem w reakcyjną część hierarchii kościelnej, w jej watykańskich inspiratorów i ich mocodawców anglo - amerykańskich". Zaś sędzia pułkownik Mieczysław Widaj dodawał już podczas procesu: "Ci zdrajcy narodu polskiego, posłuszne narzędzia Watykanu i imperializmu amerykańskiego usiłują sprowadzić na Polskę pożogę nowej wojny i wyzyskać teren naszego kraju dla celów agresji przeciwko Związkowi Radzieckiemu". Kościół był dla obejmujących w powojennej Polsce władzę komunistów wrogiem, którego należało bezwzględnie wyeliminować. W tej walce nie obowiązywały żadne zasady. Może oprócz jednej - dajcie mi człowieka, a paragraf się znajdzie. Jaki paragraf zastosowano wobec biskupa Czesława Kaczmarka? O tym w "Sporze o historię". Goście: dr hab. Łucja Marek i dr hab. Rafał Łatka. 18:10 NOCE I DNIE - ODC. 6/12 - MIŁOŚĆ Serial obyczajowy, 51 min, Polska 1977 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Antczak Muzyka: Waldemar Kazanecki Zdjęcia: Stanisław Loth Aktorzy: Jadwiga Barańska, Jerzy Binczycki, Magdalena Zawadzka, Anna Nehrebecka, Bogusław Sochnacki, Beata Tyszkiewicz, Andrzej Szczepkowski, Jerzy Kamas, Olgierd Łukaszewicz, Stanisława Celińska, Ilona Kuśmierska i inni W Serbinowie wybucha epidemia tyfusu. Niechcicowie pomagają chorym. Barbara martwi się o dzieci. Kiedy kolejna nauczycielka, pani Hłasko, opuszcza majątek, Barbara wyjeżdża z Emilką i Tomaszkiem do Kalińca. Bogumił zostaje w Serbinowie sam. Nawiązuje towarzyskie kontakty z panem Woynarowskim, poznaje jego uroczą córkę. Piękna Ksawunia darzy Bogumiła uczuciem i namawia go, aby rozszedł się z żoną, twierdząc, że Barbara go nie kocha. 19:00 GIGANCI HISTORII - ODC. 47. JANUSZ KORCZAK. ŻYCIE I DZIAŁALNOŚĆ Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) Dzieciom poświęcił całe swoje życie. Zmarł również tak, jak żył - dla dzieci i z dziećmi. Jego książki należą do klasyki literatury dziecięcej: "Król Maciuś Pierwszy", "Kajtuś Czarodziej", "Bankructwo małego Dżeka". Myśląc o nim, mamy przed oczami jego ostatnią drogę z podopiecznymi: z sierocińca w getcie na Umszlagplatz, skąd wywieziono ich do Treblinki. Janusz Korczak. Twórca podstaw współczesnej pedagogiki opartej na empatii, respektowaniu psychicznych i emocjonalnych potrzeb dziecka. Mówił o prawach dziecka w czasach, gdy wychowanie było w zasadzie tresurą, wpajaniem reguł i obowiązków, zazwyczaj za pomocą kija. Był rzecznikiem praw dziecka, kiedy jeszcze nikt o takiej funkcji nie słyszał. Lekarz, pedagog, publicysta i wychowawca. Janusz Korczak. Jego życie i działalność to temat tego odcinka teleturnieju. 20:00 DYNASTIA TUDORÓW IV - ODC. 1/10 (ODC. 1/10) Serial historyczny, 57 min, USA/Kanada/Irlandia, 2010 Reżyseria: Ciaran Donnelly Aktorzy: Jonathan Rhys Meyers, Henry Cavill, Natalie Dormer, Maria Doyle Kennedy "Dynastia Tudorów" to serial przedstawiający czasy wczesnych lat panowania króla Anglii, Henryka VIII. Burzliwe romanse, rozwody i dramaty króla często wygrywały nawet z polityką. 23:10 SYN SZAWŁA (SAUL FIA) Dramat, 102 min, Węgry, 2015 Reżyseria: László Nemes Scenariusz: László Nemes, Clara Royer Zdjęcia: Mátyás Erdély Muzyka: László Melis Aktorzy: Géza Röhrig, Levente Molnár, Urs Rechn, Sándor Zsótér, Uwe Lauer, Marcin Czarnik, Todd Charmont Rok 1944, Auschwitz - Birkenau. 48 godzin z życia Szawła Auslandera, członka Sonderkommando oddziału żydowskich więźniów zmuszonych asystować hitlerowcom w wielkiej machinie Zagłady na krótko przed wybuchem buntu. W rzeczywistości, której nie sposób pojąć, w sytuacji bez szans na przetrwanie, Szaweł próbuje ocalić w sobie to, co zostało z człowieka, którym kiedyś był. Kamera od początku obserwuje go z bliska, jakbyśmy stali tuż za nim. Nieustannie zadajemy sobie pytanie: co ja bym wtedy zrobił? Jak silny byłby mój instynkt przetrwania? Jak silna wola, by kogoś lub coś poza samym sobą ocalić? Debiut 38 - letniego Laszló Nemesa nagrodzony Grand Prix na tegorocznym festiwalu w Cannes przełamuje dotychczasowe, typowe dla fabuł o Holokauście klisze narracyjne. Reżyser zrezygnował z epickiej skali, która tworzy iluzję, że jesteśmy w stanie pojąć skalę tej zbrodni. Widz ma tu do czynienia z maksymalnym realizmem, z perspektywy jednostki ogląda fragmenty otaczającego piekła. Syn Szawła powstał z głębokiej potrzeby autentyczności, a drobiazgowa dokumentacja i produkcja zajęły twórcom pięć lat. Być może właśnie dlatego Claude Lanzmann, twórca legendarnego dokumentu "Shoah", przeciwnik filmowych inscenizacji Zagłady, podszedł po seansie do Nemesa i podziękował mu za film. Dla wielu widzów pokaz "Syna Szawła" okazał się najmocniejszym przeżyciem festiwalu w Cannes w 2015 roku. Perfekcyjny, porażający i trzymający w napięciu, ten film przejdzie do historii kina. (za nowehoryzonty.pl) 01:40 JUŻ NIE ZAPOMNISZ MNIE Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2008 Reżyseria: Marek Maldis Scenariusz: Marek Maldis Zdjęcia: Michał Sadowski, Piotr Cwyl Wykonawcy: Ewa Hewelke, Małgorzata Hendrykowska, Zofia Wilczyńska, Katarzyna Łaniewska, Dariusz Michalski Mało kto dziś pamięta o Aleksandrze Żabczyńskim, wybitnym aktorze okresu międzywojennego. Choć w 2008 roku minęło 50 lat od jego śmierci, ta wspaniała postać nie doczekała się jeszcze filmowego dokumentu. A przecież nie tylko za dokonania aktorskie zasługuje Żabczyński na "filmową biografię". Urodził się w Warszawie w 1900 roku. Początkowo postanowił iść w ślady swego ojca, zawodowego oficera. Po ukończeniu Szkoły Podchorążych służył w Wojsku Polskim do 1921 roku. Po demobilizacji zaczął studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim. Przerwał je, gdyż odkrył swą nową pasję - teatr i aktorstwo. Występował najpierw w teatrze "Reduta", później na scenach Poznania, Lwowa i Łodzi. W 1926 r trafił do filmu. Był jednym z najpopularniejszych aktorów polskiego kina międzywojennego. Do wybuchu wojny zagrał w 27 filmach. Śpiewane przez niego piosenki stawały się od razu szlagierami; niektóre są do dziś popularne. W 1939 r rozpoczął się nowy, mało dziś znany okres w życiu Aleksandra Żabczyńskiego. Zmobilizowany do wojska, jako porucznik artylerii wziął udział w kampanii wrześniowej. Po klęsce, przez Rumunię i Węgry przedostał się do Francji. Znów w Wojsku Polskim walczył z Niemcami w maju i czerwcu 1940 r. Po kapitulacji Francji ewakuuje się do Anglii.. W randze kapitana odbył drogę bojową II korpusu - Irak, Palestyna, Egipt, kampania włoska. Za walki pod Monte Cassino, gdzie został ranny, otrzymał Krzyż Walecznych. Po demobilizacji wojsk polskich w Anglii powrócił w 1947 r. do kraju. Ale tu trudno było znaleźć miejsce dla przedwojennego ulubieńca publiczności, na dodatek walczącego w czasie wojny pod niewłaściwym sztandarem. Co prawda udało mu się zatrudnić w kilku warszawskich teatrach, ale była to już tylko aktorska wegetacja. Aleksander Żabczyński umarł w 1958 r. Jego zapomniany przez wielu grób znajduje się na cmentarzu powązkowskim.