TVP Historia Niedziela, 31.10.2021 06:40 BYŁ TAKI DZIEŃ - 31 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1517 - tezy Lutra na drzwiach katedry w Wittenberdze; 1910 - Wyspiańskiego inscenizacja mickiewiczowskich "Dziadów" w Teatrze Miejskim w Krakowie; 1940 - koniec Bitwy o Anglię; 1945 - zmarł Wincenty Witos; 06:50 BIBLIA - JEREMIASZ CZ. 1 (THE BIBLE - JEREMIAH P. 1) Serial religijny, 45 min, Niemcy/Włochy/Francja/USA, 1994 Reżyseria: Harry Winer Aktorzy: Patrick Dempsey, Vincent Regan, Anita Zagaria, Oliver Reed Cykl opowiadający o głównych postaciach biblijnych. W tym odcinku życie proroka Jeremiasza, który zostawia rodzinę i udaje się do Jerozolimy. Tu przepowiada jej zniszczenie przez Babilon. 08:00 LITURGIA GRECKOKATOLICKA Z PARAFII PW. PODWYŻSZENIA KRZYŻA PAŃSKIEGO WE WROCŁAWIU (31.10.2021) Sprawozdanie, 55 min, Polska, 2021 Transmisja liturgii greckokatolickiej z parafii p.w. Podwyższenia Krzyża Pańskiego we Wrocławiu. 09:00 JAN SERCE - ODC. 4/10 - PIESZCZOTY Serial obyczajowy, 62 min, Polska 1982 Reżyseria: Radosław Piwowarski Scenariusz: Zbigniew Kamiński, Radosław Piwowarski Zdjęcia: Ryszard Jaworski Muzyka: Seweryn Krajewski Aktorzy: Kazimierz Kaczor, Ewa Szykulska, Wiesław Michnikowski, Anna Nehrebecka, Marian Kociniak, Sława Kwaśniewska, Adam Probosz, Michał Zabłocki, Jadwiga Kuryluk, Anna Nehrebecka, Jan Himilsbach, Włodzimierz Musiał, Czesław Nogacki i inni Janek, wyczerpany bezskutecznymi poszukiwaniami Mgiełki, zapada na zdrowiu. Długo choruje, a podczas rekonwalescencji poznaje atrakcyjną właścicielkę zakładu fryzjerskiego. Danuta po odejściu męża samotnie wychowuje synka. Chłopczyk z powodu markotnego usposobienia zwany jest "Sową". Janek nawiązuje z Danutą romans. Matka Janka przerażona, że syn "żyje w grzechu", usiłuje temu przeciwdziałać. Wywołuje to efekt odwrotny od zamierzonego: Janek wyprowadza się z domu i zamieszkuje u Danusi. 10:10 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - POWSZEDNIA, CHOĆ NIEZWYKŁA MĄKA Magazyn, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Adam Kubiak Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W swojej kolejnej wyprawie kulinarnej Karol Okrasa zajmie się jednym z najstarszych i najważniejszych wynalazków kulinarnych ludzkości, czyli mąką. Kto pierwszy roztarł na pył ziarna zboża, a potem upiekł pierwsze placki, tego nigdy się nie dowiemy. Znaleziska archeologiczne wskazują, że nasi prehistoryczni przodkowie znali mąkę już prawie 30 tysięcy lat temu. Na pewno znali ją starożytni. Grecy używali do jej produkcji młynów wodnych, Rzymianie młynów stożkowych napędzanych siłą zwierząt. W dawnej Polsce stałym elementem krajobrazu były wiatraki, czyli młyny napędzane siłą wiatru. W wiatrakach wiatr, a w młynach wodnych woda poruszały kamienne ziarna mielące na pył ziarna zbóż. Dziś czynią to nowoczesne młyny. A ten prehistoryczny wynalazek towarzyszy człowiekowi do dziś. Każdy z nas codziennie sięga po produkt stworzony z użyciem mąki: pieczywo, makarony, kluski, ciasta na deser, wszędzie pojawia się mąka. Jakie dania z udziałem mąki przygotuje Karol? Wśród dań: pikantny, drożdżowy placek z kapustą i grzybami, a także słodkie lane placki z owocami oraz kluski prażuchy z mąki typu graham podane z prażonym na patelni łososiem. 12:10 BRAZYLIA. HISTORIA NATURALNA. DZIKIE SERCE (WILD BRAZIL) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2014 Reżyseria: Christian Baumeister, Paul Reddish W samym sercu Brazylii skrywa się pewna tajemnica - ogromne, otwarte przestrzenie. Ten kraj najlepiej znamy z lasów deszczowych Amazonki. Tymczasem centralny płaskowyż, o którym niewiele wiadomi, jest domem kilku wyjątkowo niezwykłych gatunków zwierząt. To miejsce ekstremalnego klimatu i wielkich dramatów. Może być zarówno piekłem lub rajem na ziemi. Płaskowyż Centralny kiedyś pokrywał 2 miliony km kwadratowych, a dziś wciąż rozciąga się na 300 tysiącach km kwadratowych, czyli 10 razy więcej od Parku Narodowego Serengeti. Na sawannie pora sucha też daje się we znaki. Wyżyny Brazylii to surowa i mało znana kraina, która zmusiła zwierzęta do dziwnej adaptacji i sprytnych sposobów na życie. 13:10 WYSPY CZASÓW ODYSEUSZA - POWSTAŁE Z OGNIA (ISLANDS IN TIME - A WILDLIFE ODYSSEY 1. BORN OF FIRE) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2017 Reżyseria: Matt Hamilton, Paul Reddish Trzyczęściowy film dokumentalny o wyspach Azji Południowo - Wschodniej, które należą do najbardziej ciekawych i różnorodnych miejsc na ziemi. Położone między Australią i Azją, mają najbogatszą przyrodę na świecie. Są habitatami pięknych i dziwnych stworzeń. To świat, gdzie ptaki wykluwają się na zboczach aktywnych wulkanów, świnie się boksują, a kangury wspinają na drzewa. Te niezwykłe krajobrazy od dziesiątków milionów lat kształtują się za sprawą wulkanów. To tu 25 milionów lat temu kontynent australijski zderzył się z Azją. Na skutek kataklizmu Nowa Gwinea została wciśnięta między oba kontynenty. Ze szczytami gór dochodzącymi do blisko 5 tysięcy metrów jest to najwyższa wyspa na naszej planecie. Nogale melanezyjskie żyją w jednym z najbardziej ekstremalnych środowisk w przyrodzie. To miejsce jest śmiertelnie groźną strefą popiołów wulkanicznych i toksycznych gazów. Tymczasem gatunek tego ptaka w wyjątkowy sposób przystosował się i wykorzystuje niszczycielskie siły. Temperatura tuż pod powierzchnią sięga ponad tysiąca stopni Celsjusza. O dziwo ptaki te właśnie szukają ciepła. Nogale melanezyjskie wyposażone są w ogromne stopy, idealne do kopania. Mają niezwykłą zdolność wyczuwania temperatury. Za pomocą specjalnego gruczołu w gardle ptak ten wyczuwa różnicę nawet pół stopnia. Wokół wulkanu jest zaledwie kilka miejsc o odpowiedniej dla nich temperaturze 33 stopni ciepła. O takie miejsca warto powalczyć. Gorące zbocze jest znakomitym inkubatorem dla jaja. Pisklę wykluje się po 60 dniach. To jeden z najdłuższych okresów inkubacji u ptaków. Natychmiast po wykluciu pisklak jest w stanie odfrunąć. Aktywny wulkan jest jedynym rodzicem, jakiego zna, więc od pierwszej chwili małe jest samodzielne. 14:05 W KOTLE HISTORII - ODC. IGNACY DOMEYKO. Z WILNA NAD PACYFIK Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) 3 czerwca 1838 roku do wybrzeży Chile dopłynął Ignacy Domeyko, zakochany w Wilnie, Litwie, nigdy już tam nie wrócił. Zmarł w 1889 roku w Chile, jako chilijski obywatel, twórca uniwersytetu. W tym odcinku chilijskie menu. Pierwszą potrawą jest ceviche, czyli ryby plus sok z limonek. Potrawa, o którą od wielu lat Peru i Chile toczą spór, kto pierwszy ją wymyślił. Druga potrawa to chłodnik z papaji, popularny zarówno w Chile jak i w Peru. 14:40 LALKA - ODC. 3/9 - WIELKOPAŃSKIE ZABAWY Serial obyczajowy, 79 min, Polska 1977 Reżyseria: Ryszard Ber Scenariusz: Aleksander Ścibor - Rylski, Jadwiga Wojtyłło Zdjęcia: Jacek Korcelli Muzyka: Andrzej Kurylewicz Aktorzy: Małgorzata Braunek, Jerzy Kamas, Alina Jankowska, Anna Milewska, Zofia Mrozowska, Bogdan Baer, Mieczysław Czechowicz, Jan Englert, Stefan Friedman, Emil Karewicz, Józef Nalberczak, Wojciech Pokora, Jerzy Turek, Czesław Wołłejko, Bronisław Pawlik Zaproszenie Wokulskiego przez hrabinę bulwersuje towarzystwo. Wejście kupca do arystokratycznych salonów jest szeroko komentowane w wyższych sferach. Dopiero otwarcie nowego, eleganckiego sklepu oraz założenie spółki do handlu ze Wschodem przyczynia się do zaakceptowania pana Stanisława przez arystokrację. Wielu możnych przystępuje do spółki, zachęconych obiecywanym wysokim procentem od wkładów. Bywalec salonów, Wokulski, zostaje przedstawiony prezesowej Zasławskiej, która wyjawia mu, że przed laty łączyła ją miłość z jego stryjem. Dla Izabeli pozostaje on jednak nadal tylko kupcem. Za pośrednictwem niejakiego Maruszewicza Wokulski odkupuje od barona Krzeszowskiego klacz, która wygrywa wyścigi. Krzeszowski obraża Izabelę, Wokulski wyzywa go na pojedynek. 16:05 NIE TAKA PROSTA HISTORIA - KRÓL Magazyn, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz: Wiktor Świetlik Wykonawcy: Wiktor Świetlik (prowadzący) Ile jest prawdy w wizji sanacyjnej Polski, jaką zaoferował widzom i czytelnikom Szczepan Twardoch, dowiemy się z odcinka poświęconego "Królowi". Czy marszałek Edward Rydz - Śmigły popierał rządy w stylu Hitlera, czy mieliśmy polską Noc Kryształową, i czy naprawdę planowano zabójstwo córki Piłsudskiego? 16:30 GIGANCI HISTORII - ODC. 47. JANUSZ KORCZAK. ŻYCIE I DZIAŁALNOŚĆ Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) Dzieciom poświęcił całe swoje życie. Zmarł również tak, jak żył - dla dzieci i z dziećmi. Jego książki należą do klasyki literatury dziecięcej: "Król Maciuś Pierwszy", "Kajtuś Czarodziej", "Bankructwo małego Dżeka". Myśląc o nim, mamy przed oczami jego ostatnią drogę z podopiecznymi: z sierocińca w getcie na Umszlagplatz, skąd wywieziono ich do Treblinki. Janusz Korczak. Twórca podstaw współczesnej pedagogiki opartej na empatii, respektowaniu psychicznych i emocjonalnych potrzeb dziecka. Mówił o prawach dziecka w czasach, gdy wychowanie było w zasadzie tresurą, wpajaniem reguł i obowiązków, zazwyczaj za pomocą kija. Był rzecznikiem praw dziecka, kiedy jeszcze nikt o takiej funkcji nie słyszał. Lekarz, pedagog, publicysta i wychowawca. Janusz Korczak. Jego życie i działalność to temat tego odcinka teleturnieju. 17:25 ŻYWOT SARMACKI - MAŁŻEŃSTWO - OSADZENIE SIĘ ODC. 8 Dysk./wywiad/debata, 13 min, Polska, 2020 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Krzysztof Koehler, Agnieszka Żmijewska Wykonawcy: Krzysztof Koehler (prowadzący) Kolejnym po służbie wojskowej lub dworskiej, etapem życia szlachcica w czasach sarmackich było małżeństwo i osadzenie się na swojej ziemi. Zaczynał gospodarować i zmieniał status z człowieka drogi, homo viator, w człowieka osadzonego na swoim, jak się mówiło, szpłachciu. Był to status życia w pełni niezależnego. Osłaniało ową niezależność prawo własności, przywilej neminem captivabimus. Dlatego mawiano: szlachcic na zagrodzie, równy wojewodzie. Owa osiadłość i niezależność była zarówno powodem do dumy jak i drwin, o czym świadczą teksty Jana Kochanowskiego czy Wacława Potockiego. Jak było naprawdę? - wyjaśni prof. Krzysztof Koehler, poeta, historyk literatury, krytyk literacki. 17:45 NOCE I DNIE - ODC. 7/12 - WIATR W OCZY Serial obyczajowy, 50 min, Polska 1977 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Antczak Zdjęcia: Stanisław Loth Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Jadwiga Barańska, Jerzy Binczycki, Irena Kownas, Ryszarda Hanin, Beata Tyszkiewicz, Andrzej Szczepkowski, Anna Nehrebecka, Bogusław Sochnacki, Stanisława Celińska, Jerzy Kamas i inni Tomaszek, syn Niechciców, przysparza rodzicom wielu trosk. Chłopak nagminnie kłamie i kradnie. Bogumił szuka w pracy ucieczki od domowych kłopotów i zmartwień. Tymczasem we wsi zaczyna wrzeć, fornale żądają poprawy warunków życia. Fala rozruchów przechodzi zresztą przez cały kraj. Barbara, która stale mieszka w Kalińcu, przyjeżdża pewnego dnia bez uprzedzenia do Serbinowa i zastaje męża w niedwuznacznej sytuacji ze służącą Felicją. Wstrząs, jakiego doznaje, wywołuje u niej długotrwałą chorobę. Codzienne kłopoty i praca znowu jednak zbliżają małżonków. 18:50 ŚWIĄTYNIA Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2016 Reżyseria: Ewa Świecińska Scenariusz: Ilona Łepkowska Zdjęcia: Mariusz Nowakowski, Max Bugajak Muzyka: Michał Lorenc Wykonawcy: Michał Adamczyk Film dokumentalny przedstawiający historię budowy Świątyni Opatrzności Bożej, której geneza sięga ostatniej dekady XVIII wieku. Tuż po uchwaleniu drugiej na świecie konstytucji, Sejm Czteroletni w 1791 roku podjął decyzję o wniesieniu Świątyni będącej wyrazem wdzięczności za Konstytucję 3 Maja. Historia budowy Świątyni wpisuje się w dramatyczne losy, które dotknęły Polaków. Film wiedzie nas przez rozbiory, dwie wojny światowe, komunizm, aż do końca XX wieku, kiedy to z inicjatywą powrotu do idei wzniesienia Świątyni Opatrzności Bożej wystąpił Prymas Polski, ks. Józef Kardynał Glemp. Przedstawione wydarzenia historyczne ilustrują liczne cytaty z homilii i przemówień Papieża Polaka, świętego Jana Pawła II. Film oddaje hołd tym, którzy mieli największy wpływ na to, że nasza Ojczyzna jest wolna. Opowieść przeplatają głosy Kościoła - Ojca Świętego Jana Pawła II i Prymasa Tysiąclecia, kardynała Stefana Wyszyńskiego oraz świadectwa wiary, m.in. kompozytora Michała Lorenca i muzyka rockowego Roberta Friedricha, ps. Litzy. Napisany przez Ilonę Łepkowską scenariusz, poddano skrupulatnym konsultacjom historycznym. Film, choć osadzony w konkretnym miejscu i czasie, jest opowieścią uniwersalną. Bohaterowie opowiadają historie swojej wiary - nie zawsze łatwe i oczywiste. Jak podkreśla reżyser filmu, Ewa Świecińska, opowieść o świątyni stawia przed widzem wiele pytań, wzrusza i zmusza do refleksji. Za co jesteśmy wdzięczni Bogu? - to pytanie kieruje do widzów narrator filmu, znany prezenter i dziennikarz, Michał Adamczyk. (Producent: Fundacja Świątyni Opatrzności Bożej) 20:10 BUNT BARBARZYŃCÓW - WIRIATUS. ODC. 2/8 (BARBARIANS RISING) Film dokumentalny, 51 min, USA, 2016 Reżyseria: Maurice Sweeney, Declan O'Dwyer, Simon George Seria przybliża historię legendarnych wojowników: Hannibala, Spartakusa, Boudiki, Attyli, a także Gotów i Wandalów, którzy postawili wszystko na jedną kartę i chcieli zmienić świat, obalając jedno z najpotężniejszych imperiów w dziejach świata: Imperium Rzymskie. Ten liczący osiem odcinków fabularyzowany serial to opowieść o powstaniu i upadku Imperium Rzymskiego widziana z perspektywy barbarzyńskich przywódców buntów. W Imperium Rzymskim barbarzyńcami nazywano tych, którzy wedle Rzymian żyli poza nawiasem cywilizacji, wiodąc prymitywną i nacechowaną brutalnością egzystencję. Wśród ludzi tych znaleźli się jednak także tacy, których walka nadała kształt współczesnemu światu. Seria przedstawia sylwetki słynnych wojowników: Hannibala, który w wieku dziewięciu lat złożył przysięgę krwi; Spartakusa, niewolnika, który stanął na czele barbarzyńskiego buntu; Boudiki, wojowniczej celtyckiej królowej; Arminiusa, porwanego chłopca z germańskiego plemienia i Attyli, pogromcy Wschodu. Ukazuje także armie wojowników: Gotów - nieprzejednany lud zdradzony przez Imperium, oraz Wandalów, wędrownych łupieżców, którzy zadali Rzymowi ostateczny cios. Wspaniałe opowieści ukazują, jak jedno z największych imperiów świata rozpadło się wskutek własnej agresywnej ekspansji. To nie jest opowieść o chwale Rzymu. To historia milionów, które powstały, by walczyć o wolność z najpotężniejszym imperium ówczesnego świata. Seria przybliża wydarzenia które zapoczątkowały upadek Rzymu i ukształtowała przyszły świat. 21:10 WIELKA UCIECZKA (GREAT ESCAPE) Film wojenny, 165 min, USA 1963 Reżyseria: John Sturges Scenariusz na podstawie książki Paula Brickhilla: James Clavell, W. R. Burnett Zdjęcia: Daniel L. Fapp Muzyka: Elmer Bernstein Aktorzy: Steve McQueen, James Garner, Richard Attenborough, James Donald, Charles Bronson, Donald Pleasence, James Coburn, Gordon Jackson, Nigel Stock, Widowiskowy film wojenny z wątkami komediowymi i znakomitą obsadą. Za podstawę scenariusza posłużyła powieść australijskiego pisarza, Paula Brickhilla (1916 - 1991), autora historycznych książek o wydarzeniach z II wojny światowej. Brickhill sam był pilotem w czasie wojny, trafił do niemieckiej niewoli. Był świadkiem przygotowań do najsłynniejszej w historii masowej ucieczki z niemieckiego obozu jenieckiego. Stalag Luft III powstał na słabo zaludnionym terenie w Sagan, dzisiejszy Żagań należący do Polski. Do wyjątkowo dobrze strzeżonego obozu, podlegającego dowództwu niemieckich wojsk lotniczych, trafiali jeńcy, którzy wielokrotnie podejmowali próby ucieczki. Stąd miało nie być już odwrotu. Zdjęcia były kręcone pod Monachium. Właśnie tam pod kierownictwem konsultanta filmu, C. Wallace'a Floody, zbudowano wierną kopię stalagu spod Żagania. Spędził on w obozie trzy lata, był jednym z organizatorów wielkiej ucieczki. Przygotowania przebiegały w ścisłej tajemnicy, tylko garstka osób znała szczegóły tajnej operacji. Wszystko szło zgodnie z planem, choć przedsięwzięcie wymagało dużego nakładu pracy: kopano trzy tunele, przygotowywano fałszywe dokumenty, szyto cywilne ubrania, sporządzano mapy. Stalag Luft III, rok 1942. W niemieckim obozie zostają osadzeni specjalni jeńcy. Po kilku nieudanych ucieczkach z innych obozów trafia tu także Bartlett, który kontaktuje się z brytyjskim oficerem Ramsayem. Wspólnie z innymi jeńcami organizują największy w historii wojny plan ucieczki z obozu. Rozpoczynają prace nad wydrążeniem trzech tuneli, którym nadają imiona: Tom, Dick i Harry. Ich celem jest zorganizowanie ucieczki dla co najmniej 250 jeńców. Tymczasem Amerykanin Hilts i Szkot Ives próbują na własną rękę opuścić obóz. Niestety, w czasie uroczystości związanych ze świętem 4 lipca Niemcy odkrywają tunel Tom. Ives zostaje zastrzelony. Nadchodzi ustalony termin ucieczki. 00:05 DYNASTIA TUDORÓW IV - ODC. 1/10 (ODC. 1/10) Serial historyczny, 57 min, USA/Kanada/Irlandia, 2010 Reżyseria: Ciaran Donnelly Aktorzy: Jonathan Rhys Meyers, Henry Cavill, Natalie Dormer, Maria Doyle Kennedy "Dynastia Tudorów" to serial przedstawiający czasy wczesnych lat panowania króla Anglii, Henryka VIII. Burzliwe romanse, rozwody i dramaty króla często wygrywały nawet z polityką. 01:10 WYTRWAŁOŚĆ Film dokumentalny, 70 min, Polska, 2015 Reżyseria: Małgorzata Imielska Scenariusz: Małgorzata Imielska Zdjęcia: Przemysław Niczyporuk Muzyka: Michał Lorenc Wzruszający dokument Małgorzaty Imielskiej o Benie Barenholtzu - kultowym producencie filmowym i promotorze amerykańskiego i europejskiego kina niezależnego, który wraz z rodziną przeżył wojnę dzięki pomocy polskiej rodziny Kotowskich. Mieszkający w Nowym Jorku "odkrywca" m.in. braci Cohen, Davida Lyncha czy Jima Jarmuscha przez całe lata szukał w Polsce ludzi, którzy go uratowali. W końcu udało mu się odnaleźć potomków Marii i Władysława Kotowskich ze wsi Gruszówka koło Kowla na Wołyniu, którzy przez blisko 2 lata pomagali ponad 20 żydowskim uciekinierom ukrywającym się w pobliskich lasach. 8 listopada 2012 r. przyznany państwu Kotowskim medal "Sprawiedliwy wśród Narodów Świata" odebrał we wrocławskiej synagodze ich wnuk, Stefan Kotowski. Film przedstawia tragiczne wojenne losy rodziny Barenholtzów, spotkanie Bena i jego brata Reuvena z rodziną Kotowskich przy okazji przyznawania medalu oraz podróż braci w ich rodzinne strony. Jest to głęboko poruszający zapis pamięci o straszliwych czasach, postawach ludzi skonfrontowanych ze złem i o bohaterach, którzy temu złu się przeciwstawiali. 02:35 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA GRABARZA W MOSKWIE Reportaż, 24 min, Polska, 2003 Autor: Barbara Włodarczyk Reportaż o grabarzu z podmoskiewskiego cmentarza, gdzie chowani są ludzie o niezidentyfikowanej tożsamości. Do bezimiennych mogił trafiają bezdomni lub ofiary przestępstw. Nierzadko są to przyjezdni, którzy w Moskwie nie mają rodzin. Pochówki odbywają się każdego dnia. Jest to znak czasu i ogromnego rozwarstwienia społecznego, bo obok skromnych mogił znajdują się marmurowe i granitowe nagrobki nowobogackich.