TVP Dokument Środa, 03.11.2021 06:00 DZIKA POLSKA - W KRAINIE JASKIŃ I WĄWOZÓW Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński Jura Krakowsko Częstochowska - największy w Polsce obszar występowania jurajskich wapieni, rejon, w którym grupuje się większa cześć jaskiń naszego kraju (1804 jaskinie o długości 31833m.) Prawie 1/3 z nich leży w Ojcowskim Parku Narodowym. W głębokich jaskiniach Ojcowa hibernują nietoperze. Wilgoć zwabia też większość owadów. Jesienią, od października zaczynają pojawiać się liczniej motyle. Tworzą masowe skupienia na ścianach jaskiń w pobliżu otworów. W miarę zbliżania się zimy ilość tych motyli rośnie, pojawiają się komary. Z początkiem mrozów cały zespól jest już uformowany. Przy silnych mrozach przesuwa się on nieco ku wnętrzu jaskiń, nigdy jednak daleko za linie zasięgu światła. Gatunki, które przeżyją zaczynają opuszczać swoje zimowiska w kwietniu, do czerwca ściany są niemal puste. W życiu owadów tworzących ten zimowy zespól jaskinie odgrywają role schronienia, kwatery zimowej. Są to gatunki zimujące w postaci dojrzalej a nie w postaci jaj lub poczwarek jak większość owadów. Jaskinia Ciemna jest jedną z najstarszych siedzib człowieka w Polsce. Tutaj odkryto jedne z pierwszych śladów człowieka na ziemiach Polskich, pochodzące sprzed ok. 122 tys. lat. Jest to zarazem jedno z kilkudziesięciu centrów pojawienia się gromad ludzkich w Europie Środkowej. Po jaskiniach w Ojcowskim Parku Narodowym oprowadzą nas pasjonaci przyrody: Tomasz Kłosowski i Marcin Kostrzyński. 06:30 DZIKA POLSKA - ŚLADAMI KRÓLA PODMOKŁYCH KNIEI Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński Tym razem Tomasz Kłosowski i Marcin Kostrzyński wybrali się tropem łosia na Biebrzańskie Bagna. Dolina Biebrzy - kraina bagien, zalewisk, podmokłych głuchych lasów. Wielka ostoja dzikich zwierząt. Króluje wśród nich właśnie łoś; największy przedstawiciel jeleniowatych. Był czas, gdy ten władca moczarów pozostawał zdetronizowany. Wytrzebili go kłusownicy, zdziesiątkowały wojny. A jednak się odrodził. Dzięki wysiłkom przyrodników, ale też dlatego, że tu nad Biebrzą znalazł potrzebne mu do życia bagienne ostępy. Dziś znów w nich króluje, spotykając się tu oko w oko ze swym niedawnym prześladowcą i dzisiejszym sprzymierzeńcem, człowiekiem, który postanowił objąć potężnego zwierza na wiele lat całkowitą ochroną. Zapraszamy do królestwa łosi. 07:00 NOTACJE - WOJCIECH KILAR. ROZMAWIAM MUZYKĄ Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2013 Autor: Katarzyna Kawecka Wojciech Kilar (rocznik 1932). Jako pianista zadebiutował w 1947 r. na konkursie Młodych Talentów. Wykonał wówczas własne Dwie miniatury dziecięce, zdobywając II nagrodę. Studiował w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach u Władysławy Markiewiczówny (fortepian), Artura Malawskiego (teoria muzyki) i Bolesława Woytowicza (fortepian i kompozycja). Członek Rady Patronackiej Instytutu Jagiellońskiego. W 2005 członek Honorowego Komitetu Poparcia Lecha Kaczyńskiego w wyborach prezydenckich, następnie podczas kampanii przed wyborami do parlamentu w 2007 udzielił wsparcia Prawu i Sprawiedliwości, a po śmierci Lecha Kaczyńskiego w katastrofie lotniczej w Smoleńsku w 2010 był Honorowym Przewodniczącym Śląskiego Społecznego Komitetu Poparcia Jarosława Kaczyńskiego w przedterminowych wyborach prezydenckich. 07:15 DZIKA SRI LANKA LASY WŚRÓD CHMUR (WILD SRI LANKA) Cykl dokumentalny , 50 min, Austria, 2015 Reżyseria: Mike Birkhead Trzyczęściowy serial dokumentalny o Sri Lance. Państwo w Azji Południowej, na wyspie Cejlon wraz z mniejszymi przybrzeżnymi wyspami. Oddzielone od Półwyspu Indyjskiego cieśniną i zatoką Manna. Lasy Sri Lanki strzegą swoich tajemnic. W tym żyjącym labiryncie trwa nieustanna walka o przetrwanie. Piękne niczym klejnoty drapieżniki polują na dnie lasu. Tymczasem pośród gałęzi drzew rodzą się nowe pokolenia tutejszych mieszkańców. Każdy poziom lasu to odrębne królestwo, zamieszkane przez charakterystyczne gatunki. W miejscowych lasach także człowiek ma własne miejsce wśród drzew. Przez całe wieki ukryte skarby Sri Lanki zwabiały wędrowców z całego świata. Przybysze docierali do krainy, w której rozkwitała cywilizacja. Miejscowy świat zwierząt różnorodnością dorównuje kontynentalnemu. Na otoczonej przez potężny ocean wyspie o długości zaledwie 430 kilometrów toczy się zaciekła batalia o przetrwanie. Najgwałtowniej przebiega w środkowej części krainy - w spowitych chmurami lasach. Lasy Sri Lanki wznoszą się ponad resztę kraju jak wyspy ponad poziom morza. Porośnięty drzewami płaskowyż zamieszkują zwierzęta, które nie występują nigdzie indziej na świecie. Lutung białobrody spotykany jest wyłącznie w tutejszych lasach. Ten gatunek żyje jedynie w bujnych lasach deszczowych wyspy. Lutungi rzadko schodzą na ziemię. Rozmnażają się i odżywiają wśród dających większe bezpieczeństwo koron drzew. Gałęzie i liany zapewniają wspaniałe warunki do zabawy. Niektórym z dorastających osobników udziela się nastrój beztroski. Obserwując ich figle, trudno zaprzeczyć, że te małpy urodziły się, by żyć wśród drzew. Ostatnio miejscowi przyrodnicy wytropili w tych lasach nieco odmienne zwierzęta. To jeszcze rzadszy, biały podgatunek lutunga białobrodego. Badacze odkryli te małpy skupione w zaledwie czternastu stadach, na niewielkim skrawku odizolowanej części lasu deszczowego. To może być przykład zachodzącej ewolucji. Zróżnicowany poziom pigmentacji oznacza, że ubarwienie osobników tego gatunku może przybierać formę od plamistej po śnieżnobiałą. 08:20 POD WODAMI OKAWANGO (UNDERWATER OKAVANGO) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2011 Reżyseria: Bronwyn Kohler Niezwykła podróż w region Delty Okawango w Botswanie. To jedna z największych na świecie śródlądowych delt. Każdego roku około 11 kilometrów sześciennych wody rozciąga się na obszarze do 15 tysięcy km kwadratowych. Tutaj rozwinęła się bujna roślinność i żyją rozmaite gatunki zwierząt. Słonie, bawoły afrykańskie, hipopotamy, lwy, hieny oraz zagrożone gatunki, jak np. dziki pies. Żyją tu także żurawie, orły, strusie oraz mnóstwo ryb z tilapią i tigerfish na czele. 09:25 ZDUMIEWAJĄCE INDIE. CZ. 1. PUSTYNIA THAR: ŚWIĘTE PIASKI (WILDEST INDIA) Serial dokumentalny, 52 min, Niderlandy (Holandia), 2011 Reżyseria: Richard Kirby Pięcioodcinkowy serial holenderski o niezwykłej przyrodzie i cywilizacji Indii. W pierwszym odcinku ekipa filmowców dociera z kamerą a Thar, największą pustynię Półwyspu Indyjskiego. Thar leży w Radżastanie w zachodnich Indiach oraz w stanie Pendżab w południowo - wschodnim Pakistanie. Niemiłosierny skwar, przenikliwy wiatr i niemal permanentna susza sprawiają, że miejsce to bywa nazywane "królestwem śmierci". Paradoksalnie jednak tętni życiem. Można tu spotkać zwierzęta, których nie zobaczymy nigdzie indziej, ale także miliony ludzi. To najbardziej zatłoczona pustynia świata, gdzie ludzie i zwierzęta zawierają swoiste przymierze, które obu stronom zapewni przetrwanie. 10:25 ROZKWIT BAŁKAŃSKICH MIAST. BUKARESZT (BALKAN BOOM TOWNS BUCHAREST / METROPOLEN DES BALKAN) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Mirjana Momirovic Scenariusz: Ann - Christin Hornberger Seria dokumentalna, w której poznamy największe miasta bałkańskie: Lublanę, Sarajewo, Belgrad, Sofię i Bukareszt. Rosną w siłę, są głównymi ośrodkami kulturalnymi. Wielu Europejczyków nadal kojarzy je z socjalistyczną dyktaturą. Dla większości są to miejsca krwawych wojen lat 90. Ale dla młodych, kreatywnych umysłów te miasta należą do pożądanych list miejsc, w których należy być. Miasta mają długą, trudną przeszłość, a teraz oferują ekscytującą i inspirującą teraźniejszość z dużym potencjałem na przyszłość. To wystarczający powód, aby wybrać się na wycieczkę do starych i nowych miast Bałkanów. W odcinku piątym - Bukareszt. Stolica Rumunii leży na wschodnim krańcu Europy. Ze względu na styl i architekturę podobną do francuskiej nazywano go Małym Paryżem. W czasie ponad dwudziestoletniej dyktatury Nicolae Ceausescu miasto przeszło brutalną transformację. W miejscu historycznych budowli wzniesiono pretensjonalne gmaszyska. Obecnie miasto poszukuje nowej tożsamości. Czeka na odkrycie wraz ze swoją różnorodnością stylów architektonicznych i kultury oraz rezerwatem przyrody. Burzliwa historia Bukaresztu zaczęła się na skraju starego miasta. Stało się ono metropolią dzięki temu, że tu krzyżują się drogi handlowe. Pierwszy zapis o Bukareszcie pochodzi z roku 1459. Dokument podpisał przywódca Vlad Țepes, czyli Wład Palownik, współcześnie lepiej znany jako hrabia Drakula. Zachowała się część jego posiadłości. W Bukareszcie modne stały się śluby w nieczynnych fabrykach, gdzie można urządzić wesele niewielkim kosztem. W krajobrazie Bukaresztu nadal dominuje pałac Ceausescu. To drugi po Pentagonie największy na świecie budynek administracji, pomnik, który Ceausescu postawił sam sobie. Wcześniej trzeba było wyburzyć całą dzielnicę. Zaprojektowano bulwar o kilka metrów dłuższy od Champs - Élyses. Dla Ceausescu inspiracją była wizyta północnokoreańskiego dyktatora Kim Ir Sena oraz monumentalna architektura Pjongjangu, ale nie zrealizował swych megalomańskich planów. Po jego upadku wielu domagało się rozbiórki tej budowli, lecz koszty okazały się ogromne. Obecnie pałac to atrakcja turystyczna, miejsce do robienia pamiątkowych zdjęć. 11:25 SKRZYŻOWANIE - CROSSROAD Reportaż, 18 min, Polska, 1978 Scenariusz: Jerzy Katarasiński Zdjęcia: Adam Kaczanowski Spotkanie amatorskich teatrów o podobnym profilu - Teatru 9 ze Sztokholmu i Teatru 77 z Łodzi. Fragmenty spektakli obu grup i przesłania do osób oglądających te spektakle. "To spotkanie jest przeciwko konfrontacji, która prowadzi do dalszych podziałów między ludźmi, jest próbą otwierania drogi do wspólnoty" - tak Zdzisław Hejduk, założyciel Teatru 77 z Łodzi, przedstawia wizję wspólnego przedsięwzięcia podjętego z Teatrem 9 ze Sztokholmu w ramach projektu "Skrzyżowanie Crossroad". Obie grupy teatralne w swych przedstawieniach dotykają problemów, z którymi borykają się ich społeczeństwa - brak harmonii między rozwojem materialnym a rozwojem duchowym (Teatr 77) czy przekształcanie ważnych dla przodków wartości "w jarmark i cyrk" (Teatr 9). W audycji wykorzystano, na zasadzie prawa cytatu, fragment spektaklu "Skrzyżowanie Crossroad" Teatru 77 w Łodzi i Teatru 9 ze Sztokholmu w reżyserii Zdzisława Hejduka i Roberta Johansona. 11:50 TU SIĘ ŻYJE. Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2018 Reżyseria: Kinga Dębska Będzie to optymistyczny film o odchodzeniu, o niezwykłym hospicjum w Wilnie, i o zwariowanej siostrze Michaeli, która w ramach dodawania otuchy realizuje najbardziej szalone marzenia swoich podopiecznych. Uważa, że przed śmiercią potrzebujemy załatwić niezałatwione wcześniej sprawy, spełnić jakieś marzenie, choćby to była lampka koniaku. Według niej trafia się do hospicjum, żeby odkryć siebie i spokojnie pożegnać się z życiem. Będzie to próba odczarowania idei hospicjum i wzruszająca opowieść o ludziach na ostatniej prostej. 12:50 SAHARA, CZĘŚĆ 1, TAJEMNICA MAURETANII (SAHARA EPISODE 1, SECRET OF MAURETANIA) Serial dokumentalny, 50 min, Niderlandy (Holandia), 2018 Reżyseria: David Kleijwegt Seria dokumentalna, opowiadająca o tym, co dzieje się w części świata sąsiadującej z Saharą. Przez wieki kolonizatorzy omijali to miejsce, bo największa piaszczysta pustynia na planecie była zbyt gorąca i zbyt nieprzenikniona. Teraz wydaje się, że Europa przesunęła swoją południową granicę na Saharę, aby zatrzymać migrację i walczyć z terroryzmem. Co mieszkańcy Sahary myślą o tej ingerencji? Reporter Bram Vermeulen przemierza pustynię z zachodu na wschód, od Oceanu Atlantyckiego do Morza Czerwonego. W pierwszej części odwiedzi Mauretanię. Będzie musiał poradzić sobie z upałem, niebezpieczeństwami związanymi z postępującym dżihadyzmem, desperacją migrantów i ukrytym światem niewolnictwa. Odkryje sieci handlu ludźmi i spotka się z mieszkańcami najbardziej niegościnnych miejsc na ziemi. Podróż przez najgorętszy kontynent zaczynamy w bardzo chłodny dzień. Ruszamy od atlantyckiego brzegu Afryki, na zachodniej granicy Mauretanii i krańcu Sahary. Choć to wiele kilometrów od Europy, towarzyszymy patrolowi hiszpańskiej straży granicznej. Południowa granica Europy przesunęła się na wielką pustynię Afryki, którą toczy migracja, terroryzm i przeludnienie. Mauretania nadal przyciąga migrantów z czarnej Afryki, których nie interesuje już Europa, lecz tutejsze rybołówstwo. Mauretania to kraj, w którym czarna Afryka zderza się z muzułmańską północą. Jest islamską republiką. 13:50 SIŁA NATURY. ODC. 1 PREKURSORZY (WILD WORKERS PRIME MOVERS 1/3) Serial dokumentalny, 51 min, Australia, 2018 Reżyseria: Jeremy Hogarth Seria o najbardziej pracowitych stworzeniach świata. Każdego dnia, gdy idziemy do pracy, aby spędzić kolejny dzień w biurze lub gdziekolwiek prowadzi nas nasza działalność, niewielu, jeśli w ogóle, myśli o miliardach dzikich robotników, którzy dzień po dniu trudzą się, aby utrzymać naszą planetę w dobrym stanie. Jednak bez ogromnych stad, które pasą się na otwartych łąkach, niezliczonych armii mrówek i termitów, niewidzialnych i cichych kopaczy, którzy pomagają utrzymać żyzne gleby, nasz świat byłby innym miejscem. Dzicy robotnicy pracują w oceanach, a także w lasach i na równinach - właściwie wszędzie. W trzech wciągających odcinkach seria opowiada historie o tym, jak nasz świat jest kształtowany i zorganizowany, często bez naszej wiedzy. 14:55 PAPCIO CHMIEL Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2020 Reżyseria: Petro Aleksowski Film dokumentalny prezentujący Henryka Chmielewskiego - wybitną postać polskiej sztuki. Filmowy portret Henryka Chmielewskiego oczami jego 11 - letniego fana, prowadzącego swój program literacki, w którym recenzuje książki. Marzeniem entuzjasty literatury jest spotkanie z Papciem i przeprowadzenie z nim wywiadu do swojego wloga. W filmie śledzimy próby kontaktu Olafa z jego Mistrzem. Olaf spotyka znawców tematu: krytyków, publicystów, artystów, uczestniczy w wydarzeniach specjalnych dla fanów. Poznaje historię swojego bohatera, zarówno zawodową, jak i osobistą. Duży nacisk został położony na przeżycia Henryka Chmielewskiego w trakcie powstania warszawskiego. Niejako drugą pierwszoplanową postacią filmu jest Tytus, czyli uczłowieczona, a wręcz spersonifikowana małpa. Projekt jest poświęcony również genealogii tej postaci. Użycie kilku technik rejestracyjnych, od klasycznej zdjęciowej po animowaną. Wykorzystano materiały archiwalne oraz efekty wizualne. 15:55 EPIDEMIE: NIEWIDZIALNY WRÓG (EPIDEMICS: THE INVISIBLE THREAT / EPIDEMIES) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2015 Reżyseria: Raphael Hitier, Anne Poiret Film dokumentalny opowiadający o dotychczasowych światowych epidemiach. W ciągu 60 lat pojawiło się 350 chorób zakaźnych, Ebola, grypa H7N9 i MERS - CoV (bliskowschodni zespół niewydolności oddechowej) to patogeny zabijające w 40 do 90 procentach przypadków. Tajemnicze wirusy pochodzące ze świata zwierzęcego, które na skutek mutacji mogą być równie groźne, jak grypa hiszpanka i AIDS. W 1918 roku grypa hiszpanka spowodowała więcej ofiar niż pierwsza wojna światowa. Zakażeniu uległa jedna trzecia światowej populacji. Od tamtej pory dzięki polepszeniu warunków higienicznych, dzięki szczepionkom i antybiotykom udało się znakomicie zmniejszyć liczbę ofiar. AIDS zabił ponad 36 milionów ludzi. W ciągu trzydziestu lat opanował cały świat. Zmienił nasze zachowania i wierzenia. AIDS wciąż trzyma w szachu medyków, którzy obwieścili koniec ery epidemii. Skąd pochodzą te wirusy? Dlaczego pojawiają się tak nagle? Czy możemy się przed nimi chronić? Dla stojących na straży naszego zdrowia naukowców rozpoczął się wyścig z czasem. Teraz wiemy o patogenach dużo więcej. Znamy ich DNA i skalę mutacji. Nie wiemy, gdzie do nich dojdzie. Wymaga się od nas, byśmy to przewidzieli, a przyroda jest dużo bardziej zmyślna od nas. 17:00 LEGENDY EUROPY - LEGENDY EUROPY ODC. 1 CZECHY (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES 1. BOHEMIA) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Czy przerażające, czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Odcinek pierwszy to podróż do Czech. Łacińska i niemiecka nazwa Czech wywodzi się od średniowiecznego Boiohaemum / Boiohaemia, oznaczającego krainę ludu Bojów. W starożytności nazwą tą określano obszary zamieszkane przez celtycki lud Bojów, zasiedlający te tereny w IV w. p.n.e. Choć wywędrowali oni potem do Italii, ich pierwotna ojczyzna w języku łacińskim zachowała swoją nazwę również po kolonizacji germańskiej, a potem słowiańskiej. Gęste lasy, pełne dzikich zwierząt, tajemnicze rzeki, zaczarowane zamki otoczone idyllicznymi dolinami. Opowieści i legendy Czech są sercem i duszą tego regionu Republiki Czeskiej. Odkrywamy fantastyczne dziedzictwo, które nigdy nie przestaje fascynować umysłów urzeczonych opowieściami o demonach, duchach, geniuszach, wampirach, księżniczkach, a nawet księżniczkach - wampirach. Przez wieki architektonicznej ewolucji Praga jest idealnym miejscem dla hipnotyzujących legend, które można opowiedzieć w zaułkach, tajemniczych pasażach lub mitycznych pomnikach. 18:05 MŁODZI LEKARZE S.III - ODC. 7 SEZON 3 Telenowela dokumentalna, 43 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Alina Mrowińska, Joanna Frydrych Aneta i Mateusz walczą z czasem. W kolejce pod gabinetem Anety, w Poradni Radioterapii Tkanek Miękkich Kości i Czerniaków, czeka 25 pacjentów. Mateusz na dyżurze towarzyszącym, w Izbie Przyjęć Instytutu Kardiologii przyjmuje chorych z problemami kardiologicznymi z całej Warszawy i okolic. Klasa 3 A z Rudki oblega gabinet Darii w Szczytnie. Wojtek, fan mikrochirurgii, uczestniczy w operacji korekty astygmatyzmu. I jak zazwyczaj, ma okazję podpatrywać w akcji najlepszych. Tym razem dr Beatę Bubałę - Stachowicz, która zabiegi chirurgii refrakcyjnej wykonuje już blisko 20 lat. Ania odbywa sentymentalną podróż do najpiękniejszych wspomnień z dzieciństwa. Agnieszka wyjaśnia, dlaczego została wezwana do prokuratury. 19:00 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - IRAN. SKARBY PERSJI (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i wybitne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 PORTRETY DOKUMENTALNE. - MACIEJ ADAMEK Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem tego odcinka jest Maciej Adamek. 20:45 DWA ŚWIATY Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Maciej Adamek Bohaterką filmu jest 10 - letnia Laura, córka głuchoniemych rodziców. Dziewczynka w odróżnieniu od nich słyszy i mówi. To film o zbyt wczesnym wkraczaniu w dorosłe życie. Laura musi pomagać głuchoniemym rodzicom w wielu sprawach, w których zazwyczaj dzieci w jej wieku nie uczestniczą. Od urodzenia żyje w dwóch światach - w świecie ciszy, który panuje w jej domu, i w świecie osób słyszących - poza domem. Rodzice Laury urodzili się głuchoniemi, nigdy nie mówili i nigdy nie słyszeli. Co dziwniejsze w ich rodzinach wszyscy mówią i słyszą. Aneta - mama Laury - jest głuchoniema z niewiadomych powodów, a Adam - ojciec Laury - po urodzeniu zachorował na ospę. Poznali się na jednej z wycieczek organizowanych przez związek głuchoniemych i szybko pobrali się. Po ślubie zamieszkali z rodzicami Adama na wsi. Kiedy oni wkrótce zmarli, młodzi małżonkowie zostali sami na gospodarce. Dość długo nie mogli się zdecydować na dziecko, bo obawiali się, że też będzie głuchonieme. Tak dzieje się w wielu przypadkach. Laura urodziła się zdrowa. Kiedy córka była mała, rodzice przywiązywali jej sznurek do ręki, w ten sposób wiedzieli, że dziecko płacze lub czegoś potrzebuje. Laura nauczyła się, że może pociągnąć za sznurek, a wtedy rodzice przyjdą. W domu cały czas był włączony telewizor, żeby dziewczynka uczyła się mówić. Dość szybko rodzice zaczęli uczyć ją także języka migowego. W wieku 10 lat Laura perfekcyjnie posługuję się językiem migowym, ale też świetnie mówi i pisze. Dzięki temu jest oknem na świat rodziców. Bez niej ich funkcjonowanie w świecie ludzi słyszących wydaje się praktycznie niemożliwe. Film pokazuje, jak Laura porusza się w obu światach: osób słyszących i głuchoniemych. Konieczność pomagania rodzicom spowodowała, że dziesięciolatka jest o wiele bardziej dojrzała niż jej rówieśnicy. 21:45 I NIE OPUSZCZĘ CIĘ AŻ DO ŚMIERCI Film dokumentalny, 30 min, Polska, 1999 Scenariusz: Jolanta Krysowata, Maciej Adamek Reżyseria: Maciej Adamek Zdjęcia: Tomasz Michałowski Opracowanie muzyczne: Teresa Kruczek Andrzej i Franciszek tworzą wspaniałą parę, a właściwie jedną osobę, której pierwszy jest mózgiem, a drugi - rękami. Ten drugi jest też tłumaczem pierwszego, kiedy słuchający nie może zrozumieć z trudem wypowiadanych słów. Andrzej zgodził się, by powstał film o nich. Chciałby, żeby ludzie zrozumieli ich życie i wyciągnęli z tego filmu coś dla siebie. Franek urodził się upośledzony umysłowo. Ojciec bił go za to niezawinione opóźnienie w rozwoju. W końcu, kiedy chłopczyk miał dziesięć miesięcy, opuścił żonę. Zmarła przedwcześnie. Syn miał wtedy niespełna osiem lat. Babka oddała go do szkoły specjalnej z internatem. Ojciec Andrzeja zmarł na raka. Chłopiec miał wówczas trzy lata. Matka opiekowała się nim troskliwie. Woziła po lekarzach: nie chodził i nie mówił. W końcu posłała go do szkoły specjalnej z internatem. Tam poznał Franka. I tak połączył ich los. Matka Andrzeja bardzo pragnęła, by znalazł sobie przyjaciela. Niepokoiła się o przyszłość syna zdanego na nieustanną pomoc innych. Wybrał sobie Franka. W odróżnieniu od innych dzieci, od początku znajomości był dla niego bardzo życzliwy. W końcu kobieta zabrała ze szkoły obu. Aż do jej śmierci żyli szczęśliwie. Kiedy zmarła, ludzie zaczęli gadać, że przyjaciele nie poradzą sobie sami. Umieszczono ich więc w domu opieki społecznej. Franek wyszedł stamtąd do własnego mieszkania. Osamotniony Andrzej bardzo za nim tęsknił. Przyjaciel zabrał go więc do siebie. Nim się to stało, Franek podpisał umowę, że będzie się Andrzejem opiekował aż do końca i nie ożeni się, jeśli tamten tego nie zrobi wcześniej. Andrzej też podpisał taką umowę. Teraz żyją razem. Franek robi zakupy, sprząta, pierze, przygotowuje posiłki, wykonuje wszystko, co trzeba. Myje przyjaciela, ubiera go, podaje mu lekarstwa. Ten zaś decyduje, pilnuje, przypomina i napomina, czuwa. Nie zawsze tak było. Początkowo Franciszka złościło niedołęstwo Andrzeja. Nawet - wstyd przyznać - bił go za to. Z czasem jednak wszystko się dotarło i ułożyło. Mają tylko jeden problem. Chcieliby się ożenić. Cierpliwie studiują ogłoszenia matrymonialne. Bywają nawet na imprezach dla samotnych. Kłopot tylko w tym, że Andrzej, który rozumie i podziela tęsknoty przyjaciela, musiałby ożenić się pierwszy. Z tego powodu niekiedy dopada go lęk. Franek zapewnia go wówczas, że go nie opuści aż do śmierci. Zresztą podpisana umowa zobowiązuje. 22:20 ŻYCIE PRZED TOBĄ Film dokumentalny, 20 min, Polska, 2002 Autor: Maciej Adamek Scenariusz: Maciej Adamek Zdjęcia: Artur Żurawski "Świat jest śliski, chropowaty, mokry, pachnący, ciemny" - opisują swoje wrażenia uczniowie Przedszkola dla Dzieci Niewidomych w Laskach. Nauczyciele i wychowawcy w ramach zajęć dydaktycznych przygotowują te dzieci do samodzielnego życia. Obserwujemy, jak radzą sobie z wykonywaniem codziennych, zdawałoby się prostych, czynności. Uświadamiamy sobie, jak cenny jest dar wzroku. Bez bodźców wzrokowych problemem staje się otwarcie drzwi, znalezienie własnego ręcznika na wieszaku, czy spacer parkową alejką. Na targu warzywnym przedszkolaki rękami "oglądają" wyłożone na straganach produkty, próbują je rozpoznać. Dotykanie jednych jest miłe, innych nieprzyjemne. Większość dzieci z radością chłonie nowe doświadczenia, ale część zachowuje ostrożność i rezerwę. Następnie w przedszkolu z zakupionych warzyw przyrządzają zupę, uczą się kroić warzywa, wkładać je do garnka i zapalać gaz. Większość prowadzonych przez opiekunów zajęć ma właśnie taki, praktyczny charakter. Dzieci uczą się zasuwać suwak, sznurować buty, rozpoznawać godzinę na zegarze, nawiązywać relacje z rówieśnikami, "widzieć rękami". Codzienne czynności wymagają wiele trudu, wiele wysiłku, by zdobyć umiejętność ich wykonywania. W marzeniach czasami zapominają o swojej ułomności. Chłopcy chcą być kierowcami, żołnierzami, dziewczynki - piosenkarkami, tancerkami, ale mają też inne marzenia - zrobić śniadanie, herbatę, ugotować obiad, posprzątać, uprać. Takie zwykłe, dla większości normalne sprawy, bo właśnie takiego zwykłego, normalnego życia najbardziej pragną. 22:45 RAZEM Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Maciej Adamek Zdjęcia: Mateusz Skalski, Radosław Ładczuk Muzyka: Andrzej Izdebski Poruszający dokument o silnych relacjach ludzi ze zwierzętami. Ania, która ma już dość skomplikowanych związków z mężczyznami, spokój ducha odnalazła w przebywaniu ze swoim kotem Tygrysem. Dla Krzyśka po śmierci ukochanej żony najważniejszym przyjacielem jest jego pies Largo. Ryszarda oprócz tego, że ma kilka kotów w domu, od wielu lat dokarmia dzikie koty na pobliskim bazarze. To dokument nie tylko o ludziach, ale i o zwierzętach. O Pumce, która chowa się w szafie, starym kocie Franku i samotnej Mini. Ten film pokazuje, że związki ludzi ze zwierzętami mogą być równie mocne jak z ludźmi. 23:40 ZIELONA KARTA 29 Telenowela dokumentalna, 24 min, Polska, 2003 Scenariusz i reżyseria: Sławomir Grunberg, Jarosław Sypniewski Muzyka: Michał Sęk, Urszula Dudziak, Mika Urbaniak Opowieść o losach trzech rodzin z różnych stron Polski, które wylosowały "zieloną kartę" i decydują się na emigrację do USA. 00:10 PO ROKU... Reportaż, 23 min, Polska, 1981 Autor: Jacek Kamiński Szczecin, 30 sierpnia 1980 roku. W zakładach pracy trwają strajki. W mieście panuje niepokój i oczekiwanie na to, co przyniesie kolejny dzień. Brama Stoczni im. Adolfa Warskiego. Z megafonu pada informacja o podpisaniu uzgodnień między komisją rządową a strajkującymi. Wręczenie kwiatów wicepremierowi Kazimierzowi Barcikowskiemu, ludzie wychodzą ze stoczni. Strajk okupacyjny w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Komunikacji Miejskiej. Przedstawiciel komitetu robotników mówi o zakończonych rokowaniach. Stocznia Remontowa "Parnica". Na ogrodzeniu wywieszone postulaty. Wypowiedzi strajkujących po podpisaniu porozumień. Dworzec autobusowy - spotkanie pracowników z dyrekcją PKS. Zajezdnia tramwajowa - protestujący mówią o strajku. Miejskie Przedsiębiorstwo Oczyszczania - opinie pracowników o postulatach. Robotnicy Fabryki Mechanizmów Samochodowych "Polmo". Rozmowa na temat zakończonego strajku okupacyjnego. Po projekcji reportażu autor rozmawia z uczestnikami protestów, z którymi spotkał się przed rokiem. Pyta o refleksje z perspektywy czasu. Ludzie mówią, że nie ma już entuzjazmu z osiągniętych porozumień. Wynika to z postawy, jaką zajmuje rząd wobec Solidarności. Problemem jest także brak dostępu związku do środków masowego przekazu. Podwyżka płac wprawdzie była, ale zabrano premie. Nadal są kolejki i puste półki w sklepach. Sukcesem są niezależne związki zawodowe, właśnie w gotowości strajkowej. Rozmówcy wątpią w możliwość wyjścia z kryzysu, oczekują na Zjazd Solidarności. 00:35 NOTACJE: MAGDALENA GRODZKA - GUŻKOWSKA. SZCZĘŚCIARA Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2014 Autor: Agnieszka Chmielińska Magdalena Grodzka - Gużkowska urodziła się w Warszawie w 1925 r. w rodzinie inteligenckiej. Ojciec - Zygmunt Rusinek był działaczem politycznym, politykiem i urzędnikiem państwowym. Matka - Janina pochodziła z małopolskiej rodziny Mazanowskich. Uczęszczała do słynnej szkoły prowadzonej przez Cecylię Plater - Zyberkównę. Od początku wojny, już jako kilkunastoletnia dziewczyna, zaangażowała się w podziemie zbrojne (ZWZ i AK). Przeprowadzała żołnierzy przez Tatry, była członkiem grupy do zadań specjalnych. Udzielała pomocy Żydom, za co otrzymała w roku 2009 medal "Sprawiedliwa wśród narodów świata". Walczyła w Powstaniu Warszawskim. Od października 1944 do maja 1945 przebywała w obozach jenieckich. Po wojnie, przez Włochy, przedostała się do Angli, a następnie (z powodu ciężkiej astmy syna) wyemigrowała do Kanady, gdzie przebywała do połowy lat siedemdziesiatych. W Kanadzie czynnie angażowała się w organizację polskiego harcerstwa. Po powrocie do Polski, jako jedna z pierwszych osób, zajęła się terapią dzieci autystycznych oraz rodzin, w których żyły dzieci autystyczne. Doświadczenia z tego okresu spisała w książce "Dziennik terapeuty" oraz "Płacz bez łez". W roku 2007 wydała swoje wspomnienia pt. "Szczęściara". 00:50 SPOSÓB NA KRYZYS Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Iwo Kardel Zdjęcia: Maciej Domagalski Muzyka: Piotr Lutyński, Małgorzata Tekiel, Amina Dargham Miejsce akcji filmu dolumentalnego to wieżowiec na Czerniakowie, w warszawskiej dzielnicy Mokotów. Czas akcji: współcześnie. Bohaterem tego ciekawego i miejscami zabawnego filmu jest p. Wojciech Kosiorek, dozorca z 26 - letnim stażem, mający pod swoją opieką łącznie trzy budynki. Dokument przedstawia codzienną pracę pana Wojtka, jego relacje i rozmowy z lokatorami, a także jego poglądy na życie, politykę oraz na światowy kryzys gospodarczy, który wybuchł jesienią 2008 r. Lokatorzy wieżowca swoimi troskami i radościami dzielą się z życzliwym i zawsze pogodnym panem Wojtkiem, który w przeciwieństwie do innych nigdy nie narzeka ani na kryzys, ani na swój los, choć ma trudną i niewdzięczną pracę. Mimo wielu obowiązków, które wykonuje już od wczesnych godzin rannych, zawsze znajduje czas na wysłuchanie problemów mieszkańców, zawsze służy im pomocą i radą. Blok 56 został zbudowany na początku lat 70. ubiegłego wieku, jest usytuowany u zbiegu ulic Czerniakowskiej i Bartyckiej. Z dachu piętnastopiętrowego budynku rozpościera się widok na Stadion Narodowy, kominy elektrociepłowni Siekierki oraz znajdujący sie tuż pod blokiem Kopiec Czerniakowski, który powstał z gruzów zburzonej Warszawy podczas II wojny światowej. Od 2004 roku nazwany Kopcem Powstania Warszawskiego. 01:50 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - WIELKIE DNI PUŁTUSKA Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Są miejsca, gdzie historia z upodobaniem, epoka po epoce stawia swą ciężką, płonącą stopę. Wyjaśnienie przynosi zwykle rzut oka na mapę. Internet pytany o bitwę pod Pułtuskiem rozwija cały wachlarz chronologiczny, od XIV - wiecznej bitwy rycerstwa mazowieckiego z Litwinami, po rok 1939. Nas opisywane wydarzenia interesują wtedy, gdy wpisują się w czasy, kiedy nad rozdartą przez zaborców Polską rozbłysła gwiazda Napoleona. 02:20 NIE TYLKO GUSTLIK Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Adam Kraśnicki Zdjęcia: Sławomir Chudowski, Tomasz Smolorz, Mieczyslaw Herba Wykonawcy: Franciszek Pieczka Franciszek Pieczka, jeden z najwybitniejszych polskich aktorów filmowych i teatralnych. Należy do najbardziej lubianych i popularnych aktorów kształtujących trzy pokolenia współczesnych Polaków. Sceniczne emploi, role teatralne i filmowe (od debiutu w 1954r.) oddają niezwykłą skalę jego talentu. Urodził się w 1928 r. w Godowie na ziemi wodzisławskiej, wychował na Śląsku w rodzinie o tradycjach górniczych. Jest jedną z ikon współczesnej kultury śląskiej. Film składa się z sekwencji - rozdziałów: prywatność aktora (dom rodzinny koło Warszawy), młodość - pierwsze aktorskie próby i studia w Akademii Teatralnej w Warszawie, praca w Teatrze Powszechnym w Warszawie od początku istnienia tej sceny, udział w serialu "Ranczo" (rola Stanisława Japycza), praca w Teatrze Polskiego Radia, miejsca rodzinne w Godowie (szkoła, parafia). Portret aktora uzupełniają archiwalia filmowe z zasobów TVP i Filmoteki Narodowej. 03:20 MAŁY LALKARZ Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Thierri Paladino Zdjęcia: Marcin Sauter, Michał Marczak Sergio Dotti jest jednym z ostatnich mistrzów sztuki lalkarskiej we Francji. Mieszka na południu Francji. Tutaj Nicea nazywa się Nissa. Duchy Catherine Sgurane i Giuseppe Garibaldiego są tu ciągle żywe. Pewnego dnia po spektaklu Sergio spotyka dziewięcioletniego chłopca o imieniu Thomas. Występ zaciekawił malca do tego stopnia, że powrócił następnego dnia, aby znowu znaleźć się w tym magicznym świecie. Latem wyruszą w trasę po raz pierwszy razem, aby odkrywać gościnne i malownicze okolice Nicei. Jeżdżąc z miasteczka do miasteczka, będą pokazywać ich świat wyobraźni dla przyjemności dzieci i dorosłych. Kamera będzie im towarzyszyła w tej przygodzie. Jest to historia o sielskim świecie, w którym czas płynie powoli i ludzie żyją w zgodzie z rytmem natury. Jest to świat nadal istniejący i jeszcze dostępny. "Mały Lalkarz" to dziennik tej podróży, historia relacji między mistrzem a uczniem, pokazana w naturalnych i ciągle autentycznych plenerach południa Francji.