TVP Dokument Czwartek, 04.11.2021 06:00 DZIKA POLSKA - TANIEC ŻYWIOŁÓW Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski, Jerzy Abramowicz Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński W kolejnym już odcinku razem z naszymi prowadzącymi wyruszyliśmy na największą Polską wyspę Wolin. Jej tajemnice odkryje przed widzami Prof. Stanisław Musielak z Instytutu Nauk o Morzu Uniwersytetu Szczecińskiego. Wody Bałtyku utworzyły tu najwyższe na polskim wybrzeżu klify. Nieustannie atakowany przez fale brzeg klifowy, cofa się tu co roku o około metr. Wyspa Wolin ukształtowana przez ostatni lodowiec 11 tysięcy lat temu, wciąż zmienia się. Mamy przed sobą jeden z najbardziej gwałtownie i dynamicznie zmieniających się krajobrazów na ziemi, a dochodzące do głosu siły przyrody nieożywionej są motorem napędzającym te zmiany. Przemieszczanie się całych kontynentów, huraganowe wiatry, falowanie morskie, ruchy lodowców, wędrujące piaski - to wszystko sprawia, że życie na ziemi rozwija się, różnicuje i doskonali. To, co po ludzku określane jest mianem niszczących katastrof, jest dla życia błogosławieństwem. 06:30 DZIKA POLSKA - WOLNE OLBRZYMY Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński Tym razem ekipa "Dzikiej Polski" wyruszyła do województwa zachodniopomorskiego tropem żubra - najpotężniejszego ssaka europejskiego. To największe, wykwintne w kształtach i dostojne zwierzę staje się nieodłączną częścią krajobrazu Polski. Przez całe stulecie przemierzał bezkresne puszcze Europy. Dziś wolne stado żubrów spotyka się tam, gdzie nikt się ich nie spodziewa. My spotkaliśmy je na Pojezierzu Wałeckim. Jest to najmłodsze żyjące na wolności stado żubrów w Polsce i jednocześnie najdalej na zachód kontynentu dziko żyjąca populacja żubrów w Europie. Na spotkanie z żubrem wyruszyli wraz z nami: prof. Andrzej Bereszyński z Katedry Zoologii Akademii Rolniczej w Poznaniu, Jacek Więckowski, również przedstawiciel Katedry Zoologii Akademii Rolniczej w Poznaniu, oraz Magdalena i Maciej Tracz z Zachodniopomoeskiego Towarzystwa Przyrodniczego. 07:05 DZIKA SRI LANKA WYBRZEŻE OLBRZYMÓW (WILD SRI LANKA) Cykl dokumentalny, 50 min, Austria, 2015 Reżyseria: Mike Birhead Sri Lanka, państwo w Azji Południowej, na wyspie Cejlon wraz z mniejszymi przybrzeżnymi wyspami. Oddzielone od Półwyspu Indyjskiego cieśniną i zatoką Manna. Od wschodu zaś oblewane przez Zatokę Bengalską, od południa otwartym Oceanem Indyjskim. Strudzony oceaniczny wędrowiec powraca ku brzegom rajskiej wyspy. Od tysiącleci potężne prądy oceaniczne prowadzą olbrzymie zwierzęta w kierunku tych magicznych wybrzeży. Kolosy z głębin podpływają pod sam ląd. Tak powstaje jeden z największych przyrodniczych spektakli na Ziemi. Dlaczego morskie olbrzymy przybywają tu tak licznie? Przez wieki Sri Lanka i jej ukryte skarby przyciągały wędrowców z całego świata. Skuszeni opowieściami o rzadkich przyprawach oraz prastarych cywilizacjach, Hindusi, Arabowie i Europejczycy przybywali na wyspę, której urokowi trudno się oprzeć. Zastawali krainę niezwykłych bogactw, nieznanych bogów i wiary w siły przyrody, zamieszkaną przez imponujące zwierzęta i gatunki, które nie występują nigdzie indziej na świecie. Nie wiedzieli, że wyjątkowe skarby można znaleźć jeszcze przed wejściem na ląd. Leżąca na Oceanie Indyjskim Sri Lanka znajduje się na skrzyżowaniu szlaków rozmaitych migrujących zwierząt morskich. Tuż u jej wybrzeży dochodzi do powstania jednego z najbardziej imponujących skupisk największych drapieżników świata - kaszalotów. Ci morscy wędrowcy żyją w niemal nieustannym ruchu. Wracają ze świata, do którego nie docierają promienie słońca. Po godzinnym przebywaniu w głębinach wynurzają się na powierzchnię, by zaczerpnąć powietrza. Zanim zanurzą się ponownie, użyźniają powierzchnię wody. By oszczędzać siły pod wodą, kaszaloty zawieszają funkcjonowanie mniej ważnych narządów, w tym także zdolność do defekacji. To jeden z niewielu sposobów, by biogeny uwięzione w głębinach mogły powrócić do obiegu tuż pod powierzchnią. Na rozległym otwartym oceanie najbardziej stabilnymi punktami odniesienia dla kaszalotów są one same. U wybrzeży Sri Lanki licznie się gromadzą. Tworzą olbrzymie stada, niekiedy największe, jakie widziano w oceanach świata! Zanurzają się na głębokość dwóch tysięcy metrów. Tam polują na kałamarnice olbrzymie. Każdy z tych wiecznie głodnych łowców może zjeść około tony pożywienia dziennie. 08:05 SIŁA NATURY. ODC. 1 PREKURSORZY (WILD WORKERS PRIME MOVERS 1/3) Serial dokumentalny, 51 min, Australia, 2018 Reżyseria: Jeremy Hogarth Seria o najbardziej pracowitych stworzeniach świata. Każdego dnia, gdy idziemy do pracy, aby spędzić kolejny dzień w biurze lub gdziekolwiek prowadzi nas nasza działalność, niewielu, jeśli w ogóle, myśli o miliardach dzikich robotników, którzy dzień po dniu trudzą się, aby utrzymać naszą planetę w dobrym stanie. Jednak bez ogromnych stad, które pasą się na otwartych łąkach, niezliczonych armii mrówek i termitów, niewidzialnych i cichych kopaczy, którzy pomagają utrzymać żyzne gleby, nasz świat byłby innym miejscem. Dzicy robotnicy pracują w oceanach, a także w lasach i na równinach - właściwie wszędzie. W trzech wciągających odcinkach seria opowiada historie o tym, jak nasz świat jest kształtowany i zorganizowany, często bez naszej wiedzy. 09:10 ZDUMIEWAJĄCE INDIE. CZ. 2. GANGES: RZEKA ŻYCIA (WILDEST INDIA) Serial dokumentalny, 52 min, Niderlandy (Holandia), 2011 Reżyseria: Richard Kirby W drugim odcinku filmowcy udają się nad Ganges, najdłuższą rzekę Indii, której źródła biją w najwyższych górach świata. Pokonując drogę ku oceanowi, Ganges przepływa przez pola uprawne i gęste lasy. Zapewnia życie gatunkom, których nie spotkamy nigdzie indziej na świecie i milionom ludzi, mieszkających nad jego brzegami. Wyznawcy hinduizmu widzą w Gangesie boginię. W tej rzece jak w soczewce skupiają się wszystkie kontrasty Indii. Najbardziej kochana, a zarazem najbardziej skażona. Jaka jest prawda o Gangesie? 10:15 LEGENDY EUROPY ODC. 1 CZECHY (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES 1. BOHEMIA) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Czy przerażające, czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Odcinek pierwszy to podróż do Czech. Łacińska i niemiecka nazwa Czech wywodzi się od średniowiecznego Boiohaemum / Boiohaemia, oznaczającego krainę ludu Bojów. W starożytności nazwą tą określano obszary zamieszkane przez celtycki lud Bojów, zasiedlający te tereny w IV w. p.n.e. Choć wywędrowali oni potem do Italii, ich pierwotna ojczyzna w języku łacińskim zachowała swoją nazwę również po kolonizacji germańskiej, a potem słowiańskiej. Gęste lasy, pełne dzikich zwierząt, tajemnicze rzeki, zaczarowane zamki otoczone idyllicznymi dolinami. Opowieści i legendy Czech są sercem i duszą tego regionu Republiki Czeskiej. Odkrywamy fantastyczne dziedzictwo, które nigdy nie przestaje fascynować umysłów urzeczonych opowieściami o demonach, duchach, geniuszach, wampirach, księżniczkach, a nawet księżniczkach - wampirach. Przez wieki architektonicznej ewolucji Praga jest idealnym miejscem dla hipnotyzujących legend, które można opowiedzieć w zaułkach, tajemniczych pasażach lub mitycznych pomnikach. 11:15 PO ROKU... Reportaż, 23 min, Polska, 1981 Autor: Jacek Kamiński Szczecin, 30 sierpnia 1980 roku. W zakładach pracy trwają strajki. W mieście panuje niepokój i oczekiwanie na to, co przyniesie kolejny dzień. Brama Stoczni im. Adolfa Warskiego. Z megafonu pada informacja o podpisaniu uzgodnień między komisją rządową a strajkującymi. Wręczenie kwiatów wicepremierowi Kazimierzowi Barcikowskiemu, ludzie wychodzą ze stoczni. Strajk okupacyjny w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Komunikacji Miejskiej. Przedstawiciel komitetu robotników mówi o zakończonych rokowaniach. Stocznia Remontowa "Parnica". Na ogrodzeniu wywieszone postulaty. Wypowiedzi strajkujących po podpisaniu porozumień. Dworzec autobusowy - spotkanie pracowników z dyrekcją PKS. Zajezdnia tramwajowa - protestujący mówią o strajku. Miejskie Przedsiębiorstwo Oczyszczania - opinie pracowników o postulatach. Robotnicy Fabryki Mechanizmów Samochodowych "Polmo". Rozmowa na temat zakończonego strajku okupacyjnego. Po projekcji reportażu autor rozmawia z uczestnikami protestów, z którymi spotkał się przed rokiem. Pyta o refleksje z perspektywy czasu. Ludzie mówią, że nie ma już entuzjazmu z osiągniętych porozumień. Wynika to z postawy, jaką zajmuje rząd wobec Solidarności. Problemem jest także brak dostępu związku do środków masowego przekazu. Podwyżka płac wprawdzie była, ale zabrano premie. Nadal są kolejki i puste półki w sklepach. Sukcesem są niezależne związki zawodowe, właśnie w gotowości strajkowej. Rozmówcy wątpią w możliwość wyjścia z kryzysu, oczekują na Zjazd Solidarności. 11:45 DWA ŚWIATY Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Maciej Adamek Bohaterką filmu jest 10 - letnia Laura, córka głuchoniemych rodziców. Dziewczynka w odróżnieniu od nich słyszy i mówi. To film o zbyt wczesnym wkraczaniu w dorosłe życie. Laura musi pomagać głuchoniemym rodzicom w wielu sprawach, w których zazwyczaj dzieci w jej wieku nie uczestniczą. Od urodzenia żyje w dwóch światach - w świecie ciszy, który panuje w jej domu, i w świecie osób słyszących - poza domem. Rodzice Laury urodzili się głuchoniemi, nigdy nie mówili i nigdy nie słyszeli. Co dziwniejsze w ich rodzinach wszyscy mówią i słyszą. Aneta - mama Laury - jest głuchoniema z niewiadomych powodów, a Adam - ojciec Laury - po urodzeniu zachorował na ospę. Poznali się na jednej z wycieczek organizowanych przez związek głuchoniemych i szybko pobrali się. Po ślubie zamieszkali z rodzicami Adama na wsi. Kiedy oni wkrótce zmarli, młodzi małżonkowie zostali sami na gospodarce. Dość długo nie mogli się zdecydować na dziecko, bo obawiali się, że też będzie głuchonieme. Tak dzieje się w wielu przypadkach. Laura urodziła się zdrowa. Kiedy córka była mała, rodzice przywiązywali jej sznurek do ręki, w ten sposób wiedzieli, że dziecko płacze lub czegoś potrzebuje. Laura nauczyła się, że może pociągnąć za sznurek, a wtedy rodzice przyjdą. W domu cały czas był włączony telewizor, żeby dziewczynka uczyła się mówić. Dość szybko rodzice zaczęli uczyć ją także języka migowego. W wieku 10 lat Laura perfekcyjnie posługuję się językiem migowym, ale też świetnie mówi i pisze. Dzięki temu jest oknem na świat rodziców. Bez niej ich funkcjonowanie w świecie ludzi słyszących wydaje się praktycznie niemożliwe. Film pokazuje, jak Laura porusza się w obu światach: osób słyszących i głuchoniemych. Konieczność pomagania rodzicom spowodowała, że dziesięciolatka jest o wiele bardziej dojrzała niż jej rówieśnicy. 12:45 RAZEM Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Maciej Adamek Zdjęcia: Mateusz Skalski, Radosław Ładczuk Muzyka: Andrzej Izdebski Poruszający dokument o silnych relacjach ludzi ze zwierzętami. Ania, która ma już dość skomplikowanych związków z mężczyznami, spokój ducha odnalazła w przebywaniu ze swoim kotem Tygrysem. Dla Krzyśka po śmierci ukochanej żony najważniejszym przyjacielem jest jego pies Largo. Ryszarda oprócz tego, że ma kilka kotów w domu, od wielu lat dokarmia dzikie koty na pobliskim bazarze. To dokument nie tylko o ludziach, ale i o zwierzętach. O Pumce, która chowa się w szafie, starym kocie Franku i samotnej Mini. Ten film pokazuje, że związki ludzi ze zwierzętami mogą być równie mocne jak z ludźmi. 13:45 SIŁA NATURY. ODC. 2 BUDOWNICZY (WILD WORKERS MASTER BUILDERS 2/3) Serial dokumentalny, 51 min, Australia, 2018 Reżyseria: Jeremy Hogarth Seria o najbardziej pracowitych stworzeniach świata. Każdego dnia, gdy idziemy do pracy, aby spędzić kolejny dzień w biurze lub gdziekolwiek prowadzi nas nasza działalność, niewielu, jeśli w ogóle, myśli o miliardach dzikich robotników, którzy dzień po dniu trudzą się, aby utrzymać naszą planetę w dobrym stanie. Jednak bez ogromnych stad, które pasą się na otwartych łąkach, niezliczonych armii mrówek i termitów, niewidzialnych i cichych kopaczy, którzy pomagają utrzymać żyzne gleby, nasz świat byłby innym miejscem. Dzicy robotnicy pracują w oceanach, a także w lasach i na równinach - właściwie wszędzie. W trzech wciągających odcinkach seria opowiada historie o tym, jak nasz świat jest kształtowany i zorganizowany, często bez naszej wiedzy. 14:50 MARIAN DZIĘDZIEL - AKTOR ODNALEZIONY Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Marta Węgiel Zdjęcia: Roman Piotrowski Muzyka: Jan Kanty Pawluśkiewicz Wykonawcy: Marian Dziędziel, Franciszek Pieczka, Wojtek Smarzowski, Kazimierz Kutz, Dariusz Jabłoński, Rafael Lewandowski, Krzysztof Krauze, Jerzy Trela, Jerzy Domaradzki, Zygmunt Konieczny, Jerzy Fedorowicz, Mikołaj Grabowski Film dokumentalny o Marianie Dziędzielu - aktorze teatralnym i filmowym. W świadomości wielu widzów bohater dokumentu narodził się aktorsko w kreacji Wiesława Wojnara, bogatego ogrodnika z podkarpackiej wsi, z "Wesela" w reżyserii Wojciecha Smarzowskiego. Potem zaistniał jako Dziabas w "Domu złym", Adam Kościejny w "Winie truskawkowym" Dariusza Jabłońskiego, Zygmunt Kowal w "Krecie" w reżyserii Rafaela Lewandowskiego. A przecież Marian Dziędziel mógł się poszczycić bogatą filmografię już dużo wcześniej. Chłopak ze Śląska egzamin do szkoły teatralnej zdał dzięki oryginalnej interpretacji poezji Mickiewicza, filmowo debiutował w latach 60. , w serialu "Stawka większa niż życie", potem występował w filmach śląskich Kazimierza Kutza i jego spektaklach teatralnych. Zaistniał też w znanych krakowskich kabaretach, m.in. w Piwnicy pod Baranami, miał swój benefis na antenie Telewizji Kraków. W dokumencie Marian Dziędziel opowiada o sobie i innych, o metafizycznych spotkaniach i decyzjach, o najważniejszych rolach, o przeszłości i spojrzeniu w przyszłość. Mówią o nim także koledzy i przyjaciele - z humorem i na poważnie. Ilustracją są fragmenty najważniejszych kreacji artystycznych tego wybitnego aktora i zarazem skromnego człowieka. 15:55 W OCZACH FARAONÓW (IN THE EYES OF THE PHARAOHS / DANS LES YEUX DES PHARAONS) Film dokumentalny, 57 min, Francja, 2017 Reżyseria: Jacques Plaisant, Agnes Molia Film dokumentalny, który zabierze nas w podróż do Egiptu. Piaski egipskie są stałym źródłem nowych odkryć naukowych. Mityczna latarnia morska w Aleksandrii została zniszczona przez trzęsienie ziemi w XIV wieku. Dziś wizualizacja tego wyjątkowego dzieła sztuki jest trudnym wyzwaniem. W Tebach zespół archeologów bada ponownie słynnego Ramzesa II, największego z faraonów oraz jego Ramesseum, zwane także pałacem miliona lat. Odkryjemy pierwszą na świecie bibliotekę! Grób księdza lektora Pediamenopeta, składający się z 22 pomieszczeń rozmieszczonych pod ziemią na trzech poziomach jest niesamowitym miejscem. Ściany są całkowicie pokryte starożytnymi hieroglificznymi inskrypcjami pogrzebowymi. Przez ponad stulecie 90% grobowca było niedostępne. Aż do grudnia 2005 roku, kiedy kierowana przez profesora Claude’a Rauneckera ekipa z Uniwersytetu w Strasburgu dostała zgodę na zburzenie muru. Isabelle Regen sfilmowała to wydarzenie. Wyryto tu napis skierowany do żywych. Zmarły zwraca się do tych, którzy pozostali na ziemi, którzy już się urodzili albo się urodzą... W pewnym sensie do nas. Mówi im, by weszli do grobowca i zobaczyli, co w nim jest. Zapewne chodzi o resztę hieroglifów. Dzięki cierpliwej pracy archeologów można odnieść wrażenie, że latarnia morska znowu prowadzi żeglarzy do wielkiej Aleksandrii. 17:05 LEGENDY EUROPY - LEGENDY EUROPY ODC. 2 PÓŁNOC (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES. NORTH) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Czy przerażające, czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Odcinek drugi to wyprawa do krain położonych na północy naszego kontynentu. Wielu żeglarzy widziało, jak ich statki rozrywały się na tych wybrzeżach pokrytych przerażającymi skamieniałymi ławicami, które stwardniały z czasem. Mówi się, że sam gigant Gargantua ukształtował krajobraz. Tak powstał dawno temu ten geologiczny cud. Ogromna różnorodność tego regionu jest źródłem wielu legend, takich jak katedra w Amiens lub ta o poszarpanym drzewie i bajkowych pierścieniach. Na krańcach Francji, tam gdzie burzliwe Morze Północne wreszcie łagodnieje, by przez Cieśninę Kaletańską i La Manche połączyć się z Atlantykiem, spotkanie wyznaczyły sobie ptaki z całej Europy. Choć trwożliwych tutejszy klimat może odstraszyć, one mają tu swój raj. Dzikie zwierzęta mroźnej północy to główni bohaterowie pikardyjskich i flamandzkich legend, które inspirowały malarzy i pisarzy. Wśród nich najjaśniejszym światłem lśni wielki Juliusz Verne. Podróżnik, który zbliżał się do tych brzegów od Wielkiej Brytanii, musiał mieć się na baczności. Piaszczyste wydmy majaczące w oddali uśpiły czujność niejednego żeglarza. Nikt nie spodziewał się pasa ostrych skał, którym Dunkierka zawdzięczała nazwę: Miasto Rozbitków. Tak, Dunkierka to pułapka! 18:10 WIEŻA EIFFLA - ARCYDZIEŁO INŻYNIERII (SECRETS OF THE EIFFEL TOWER / QUAND LA TOUR EIFFEL SE DEVOILE) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2012 Reżyseria: Martin Blanchard Film dokumentalny prezentujący słynną, paryską Wieżę Eiffla w jak najszerszym spektrum. Każdego roku to miejsce odwiedzało około 7 milionów turystów. Ponad 120 lat od jej powstania ta wspaniała konstrukcja - symbol stolicy Francji - nadal fascynuje, po prostu dlatego, że jest czymś więcej niż zwykłą wieżą o długości 324 metrów. Wieża Eiffla to radosny symbol, który porusza wyobraźnię wszystkich ludzi. Za tym mitem stoi, a raczej pracuje 300 agentów Socit d'Exploitation de la Tour Eiffel (Sete) i jego wykonawców. Od bunkra zakopanego pod Champ de Mars po najwyższe piętro, codziennie ożywiają i dbają oni o słynną Grande Dame; poznamy ich oraz inne sekrety Wieży. Wielka Dama jest wieżą, ale też symbolem miasta, narodu, nowoczesności i elegancji. Symbolem radosnym. Za to ją podziwiamy. Odwiedziło ją 250 milionów ludzi. Wieża nadaje się do ważnych wydarzeń. To symboliczna budowla. Podczas targów rolniczych zawsze pojawia się zadanie, czy można wciągnąć krowy na pierwszy poziom. Być może kiedyś się to uda. Raz już wciągnięto słoniątko. Wieża zawsze była kojarzona ze szczęśliwymi wydarzeniami. Restauracja Jules Verne stała się ulubionym miejscem oświadczyn. Co rano Pole Marsowe przed wieżą zmienia się w platformę logistyczną. Tutaj są dostarczane produkty żywnościowe. Restauracja na 120 miejsc ma jedną gwiazdkę Michellina i ceny.... na miarę widoków. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA. SKARBY SRI LANKI (FLAVORS SRI LANKA, L’ÎLE PRÉCIEUSE) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i wybitne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku: Sri Lanka. Nazywana bywa "Łzą Indii" i "Perłą Oceanu Indyjskiego". Państwo to obejmuje terytorium wyspy Cejlon i kilku pomniejszych wysp. Zamieszkuje je ponad dwadzieścia milionów osób, mówiących głównie w językach syngaleskim, tamilskim i angielskim. Mieszkańcy, choć historia ich nie oszczędzała, nadal chętnie dzielą się z przybyszami niezwykłym, kulturowym i przyrodniczym bogactwem swojej wyspy. Leżący w miejscu, w którym krzyżowały się dawniej najważniejsze szlaki handlowe, Cejlon od dawna stanowił cel najeźdźców, kupców i misjonarzy przybywających z Indii, z Azji Południowowschodniej, z Bliskiego Wschodu i z Europy. Miasto Kandy, stolica Prowincji Centralnej, to symbol wielokulturowego pochodzenia dzisiejszych Lankijczyków. Leży w najszerszej części wyspy. Przez trzy stulecia Kandy skutecznie broniło się przed najazdami Portugalczyków i Holendrów. W 1815 roku przeszło w ręce Brytyjczyków. 20:10 TATARZY POLSCY ODC.6 Telenowela dokumentalna, 40 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Natasza Ziółkowska Cykl filmów na temat współczesnych Tatarów, potomków dawnych osadników na ziemiach polskich. Bohaterów i tematy łączy miejsce lub przynależność do grupy (np. Kruszyniany, Białystok, Zespół Buńczuk). W społeczności polskich Tatarów związki rodzinne i środowiskowe są nieuniknione, ponieważ jest to mała społeczność. Odcinki są narracyjnie skupione wokół święta (np. Ramadan czy Ramadan Bajran), wydarzenia religijnego, jak azanienie, ślub, pogrzeb, czy innych wydarzeń, np. realizacja teledysku do piosenki tatarskiej z udziałem łuczników, tancerzy skupionych wokół jednego zespołu. 21:05 URATOWANE Z POTOPU Film dokumentalny, 73 min, Polska, 2014 Scenariusz i reżyseria: Marcin Jamkowski, Konstanty Kulik Dlaczego miecz koronacyjny polskiego króla leży na strychu zamku w Szwecji, a pierwodruki polskiego astronoma Mikołaja Kopernika stoją na półkach w bibliotece Uppsali? Jak do tego doszło, że w Sztokholmie są królewskie zbroje z Polski, a w kościołach na szwedzkiej prowincji biją polskie dzwony? W XVII wieku Szwecja stała się krajem bogatym i potężnym, do tego stopnia, że historycy określają ten okres mianem Złotego Wieku. Przyczyniły się do tego sukcesy na polach walki w niemal całej Europie. W wojnie północnej (1563 - 1570) z Dania i Norwegią, wojnie trzydziestoletniej (1618 - 1648), która wyniszczyła Niemcy i Holandię. Wojnę z Polską określa się mianem potopu (1655 - 1660), który zrujnował kraj nad Wisłą. Żołnierze Karola X Gustawa Wazy grabili wszystko, co wpadło im w ręce, a zwłaszcza dzieła sztuki. Elementy architektoniczne z warszawskich rezydencji, w tym nawet płytki podłogowe, były ładowane na barki, które płynęły przez cały Bałtyk, aby w Szwecji ozdobić kościoły i szlacheckie pałace. Niektóre barki były przeładowane i zatonęły w pobliżu Warszawy. Pamięć o zatopionych skarbach stała się miejską legendą. Film "Uratowane z Potopu" opowiada historię rzeźb leżących na dnie Wisły przez 350 lat. W czasie trzyletniej naukowej ekspedycji zorganizowanej przez Uniwersytet Warszawski na podstawie źródeł historycznych ustalono położenie jednej z zatopionych barek. Grupa naukowców, której członkami byli reżyserzy filmu Marcin Jamkowski i Konstanty Kulik, wydobyła prawie 100 cennych elementów architektonicznych. Odnalezione skarby są jedynymi zachowanymi pamiątkami architektury XVII - wiecznej Warszawy. Staną się częścią wystawy Muzeum Warszawy. "Uratowane z Potopu" to dokument kreatywny o podróży w przeszłość pełnej przygód, która mierzy się z mitem zatopionych skarbów. Dzięki zastosowaniu animacji 2D oraz inscenizacjom, ujęciom współczesnym oraz wywiadom z bohaterami zanurzamy się w historię odnalezionych skarbów. A one mają nam dużo do powiedzenia. Film prowokuje do rozpoczęcia otwartej dyskusji na temat własności dzieł sztuki we wspólnej historii Europejczyków. Autorzy nie mają roszczeń, a koncentrują się na poszukiwaniu rozwiązania, które pozwoli na wspólne korzystanie z dóbr ponad granicami i historycznymi konfliktami. Rozwiązania stanowiącego część kulturalnego dziedzictwa zjednoczonej Europy. 22:30 LEON PRAUZIŃSKI - Z OŁÓWKIEM I KARABINEM Film dokumentalny, 30 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Zbysław Kaczmarek Portret Leona Prauzińskiego, poznańskiego malarza, rysownika i patrioty, uczestnika Powstania Wielkopolskiego. Stworzył niepowtarzalną galerię obrazów z Powstania Wielkopolskiego, szkicując na gorąco wydarzenia, w których uczestniczył. Pracował w prasie poznańskiej. Niemcy nie cierpieli jego rysunków satyrycznych. Nic więc dziwnego, że gdy wpadł w ich ręce zamordowali go, w styczniu 1940 roku. Leon Prauziński - żołnierz i malarz Powstania Wielkopolskiego, który z bronią w ręku walczył o Polskę w roku 1918, a później w wojnie polsko - bolszewickiej. Należał do międzywojennej elity intelektualnej, a jego obrazy i ilustracje o wymowie patriotycznej rozwścieczały Niemców. Nazwisko Prauzińskiego znalazło się na liście proskrypcyjnej. Wkrótce po wybuchu II wojny światowej artysta został przez Niemców aresztowany, osadzony w Forcie VII i rozstrzelany. Film rozgrywa się w kilku planach. Z jednej strony mamy cykl dwunastu obrazów, a właściwie reprodukowanych pocztówek, gdyż oryginały zostały zniszczone w czasie wojny. Leon Prauziński namalował obrazy na początku lat 20. XX wieku, na podstawie szkiców i rysunków, wykonanych podczas powstania. Wyłania się z nich obraz Powstania Wielkopolskiego widziany oczami uczestnika i artysty. Na jednym z obrazów, przedstawiającym bitwę o most Chwaliszewski, przedstawił siebie jako artystę - powstańca, we fraku, meloniku, eleganckich butach, z karabinem w ręku. Film jest zapisem historii widzianej przez naocznego świadka uczestniczącego w historycznych wydarzeniach, które związane są odzyskiwaniem niepodległości. Na jednym planie mamy historię człowieka - Leona Prauzińskiego, drugi to jego obrazy i ilustracje oraz przedstawiona na nich rzeczywistość i wreszcie trzeci plan, to pamięć o Prauzińskim, kultywowana przez jego rodzinę. W filmie wykorzystane zostaną fragmenty wspomnień spisanych przez synów bohatera. 23:10 ZIELONA KARTA 30 Telenowela dokumentalna, 22 min, Polska, 2003 Scenariusz i reżyseria: Sławomir Grunberg, Jarosław Sypniewski Muzyka: Michał Sęk, Urszula Dudziak, Mika Urbaniak Opowieść o losach trzech rodzin z różnych stron Polski, które wylosowały "zieloną kartę" i decydują się na emigrację do USA. 23:40 POWSTANIEC WARSZAWSKI Reportaż, 35 min, Polska, 1982 Autor: Andrzej Androchowicz Scenariusz: Andrzej Androchowicz 30 kwietnia 1982 roku, godz. 14.00, Stocznia im. Adolfa Warskiego w Szczecinie, pochylnia Wulkan. Gospodarz uroczystości wodowania, budowniczy Ms "Powstaniec Warszawski", inż. Jan Kurek wita matkę chrzestną, Irenę Rupniewską i przybyłych gości. Na uroczystość przybyło ponad 100 byłych żołnierzy Armii Krajowej, uczestników Powstania Warszawskiego oraz prezes ZBOWID - u, pułkownik Włodzimierz Sokorski. Przed wodowaniem odbyła się uroczystość wręczenia odznaczeń byłym żołnierzom Armii Krajowej, uczestnikom Powstania Warszawskiego. 00:30 NOTACJE: WŁADYSŁAW PILAWSKI. CEL ŻYCIA Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2014 Autor: Agnieszka Chmielińska Płk poż. Władysław Pilawski (urodzony w 1913 r.), we wrześniu 1939 r. wziął udział w wojnie obronnej przeciwko hitlerowskiemu najeźdźcy, dowodząc plutonem 55. Pułku Piechoty Leszno. W czasie okupacji działał w Strażackim Ruchu Oporu "Skała", gdzie pełnił obowiązki zastępcy komendanta na dystrykt lubelski. W styczniu 1943 r. został oddelegowany do Centralnej Szkoły Pożarniczej w Warszawie, gdzie pełnił funkcję szefa kursu oficerów pożarnictwa. Przeniósł się do Krakowa, gdzie podjął pracę w biurze kierownika technicznego pożarnictwa. W 1979 r. zakończył czynną służbę i zajął się dokumentowaniem chlubnych kart historii polskiego pożarnictwa. 00:45 TU SIĘ ŻYJE. Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2018 Reżyseria: Kinga Dębska Będzie to optymistyczny film o odchodzeniu, o niezwykłym hospicjum w Wilnie, i o zwariowanej siostrze Michaeli, która w ramach dodawania otuchy realizuje najbardziej szalone marzenia swoich podopiecznych. Uważa, że przed śmiercią potrzebujemy załatwić niezałatwione wcześniej sprawy, spełnić jakieś marzenie, choćby to była lampka koniaku. Według niej trafia się do hospicjum, żeby odkryć siebie i spokojnie pożegnać się z życiem. Będzie to próba odczarowania idei hospicjum i wzruszająca opowieść o ludziach na ostatniej prostej. 01:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - JAŚLISK WIZERUNEK NOWY Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Po latach funkcjonowania naszego programu, w całym kraju rozrosła się sieć naszych przyjaciół. To miejsca, które żartobliwie określamy naszymi oddziałami terenowymi. Do takich miejsc należy prywatne Muzeum Pól Bitewnych Podkarpacia w Krośnie. To jednostka niezwykła, gdzie pracownicy nie tylko odkurzają gabloty, ale i poszukują w terenie, gromadzą relacje i budują pewną środowiskową świadomość historyczną. Dziś przywiodła nas tu bardzo szczególna sprawa. W niedalekich Jaśliskach powstaje nowa placówka, Muzeum Regionalne - Kuźnia Tradycji, w której tworzenie zaangażowała się także ekipa z Krosna. 02:10 CIOTECZKA HANIA Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Szulczyński Film opowiada o Hannie Chrzanowskiej (1902 - 1973), znakomitej pielęgniarce i nauczycielce pielęgniarstwa; pionierce pielęgniarstwa społecznego w Polsce. Ukazuje jej drogę życiową znaczoną cierpieniem, wytężoną pracą, owocującą powołaniem do życia pielęgniarstwa parafialnego, które utworzyła w diecezji krakowskiej przy wydatnej pomocy i wsparciu ks. Karola Wojtyły i proboszcza parafii Mariackiej ks. Ferdynanda Machaya. W filmie opowiemy o jej drodze do świętości, ze szczególnym uwzględnieniem środowiska rodzinnego, edukacji, kariery zawodowej, wreszcie wdrażania idei pielęgniarstwa społecznego. Szczególną uwagę poświęcimy religijnemu aspektowi działalności Hanny Chrzanowskiej, który decydująco wpływał na jej sposób rozumienia posługi pielęgniarskiej, stosunek do chorych, a szerzej do drugiego człowieka, także do współpracowników, hierarchii kościelnej, kursantów i współpracujących z nią świeckich. Wreszcie na przykładzie Hanny Chrzanowskiej pokażemy życie jej pokolenia, które przeżyło dwie wojny światowe i okres realnego socjalizmu w Polsce, generacji, która tak znacząco zaistniała w naszej historii, tworząc podwaliny polskiej państwowości po okresie zaborów, a następnie przechowując depozyt polskiej inteligencji i kultury w okresie socjalistycznego zniewolenia. Hanna Chrzanowska poprzez swoją działalność, publikacje i osobiste poświęcenie wytworzyła unikalny etos obecności chrześcijanina we współczesnej rzeczywistości i to dodajmy działając w skrajnie niesprzyjających warunkach. Film ma ukazać jej życie jako wzór. 03:10 APOKALIPSA BEZ GRANIC Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2005 Scenariusz, zdjęcia i reżyseria: Krystian Matysek Mała prowincja Aceh w północnej części Sumatry, w Indonezji, jest od 30 lat scenerią krwawej wojny domowej. Walka między partyzantami Ruchu Wolnego Aceh (GAM) a regularną armią indonezyjską pochłonęła już 15 tys. ofiar. Ale o wojnie tej niewiele mówi się na świecie. Tsunami, które 26 grudnia 2004 r. uderzyło z potężną siłą w wybrzeża południowo - wschodniej Azji, nagle ujawniło podwójną tragedię tego regionu. Przybycie ekip niosących pomoc humanitarną i dziennikarzy pozwoliło zdjąć zasłonę milczenia z trwającego od lat dramatu mieszkańców Aceh. To tam bowiem wielka fala pochłonęła najwięcej ofiar - zginęło 130 tys, osób, 38 tys. uznano za zaginione, a aż 700 tys. osób musiano przesiedlić na tereny w głębi lądu. Codzienne życie na wyspie od lat naznaczone jest piętnem przemocy i strachu. Rebelianci ukrywają się przed wojskiem. Tylko czasami pojawiają się w wioskach, prosząc o pomoc lub żywność. Regularne "wizyty" w wioskach składają też żołnierze: biorą, co chcą, nie płacąc. Opór na nic się nie zda, nikt zresztą nie ośmiela się sprzeciwić zbrojnym oddziałom, nikt też nie ma odwagi przyznać się, że popiera rebeliantów, bo za to grożą rozmaite represje. Ale też nikt otwarcie nie sprzeciwia się secesji prowincji w obawie przed odwetem ze strony partyzantów. Partyzanci kupują broń za pieniądze uzyskane ze sprzedaży marihuany, która tam rośnie praktycznie wszędzie i wyjątkowo obficie. Uprawiają ją także chłopi, traktujący poletka marihuany jako główne lub dodatkowe źródło utrzymania. Wielu członków GAM wyemigrowało, a ci, którzy zostali na miejscu, są porywani, mordowani. W strachu żyją jednak wszyscy - taka jest wojenna rzeczywistość. Ale to, co nastąpiło 26 grudnia ub. r. , przerosło ich dotychczasowe wyobrażenia o nieszczęściach, jakie mogły ich dotknąć. Świadkowie tamtych wydarzeń wspominają, że nadciągnęły kolejno trzy ogromne, 20 - metrowej wysokości fale wzburzonej, błotnistej i bardzo gorącej wody, której towarzyszył przerażający huk. Woda niosła fragmenty roztrzaskanych domów, wyrwane z korzeniami drzewa, samochody, łodzie, a nawet całe statki, ludzkie ciała. Po 10 minutach woda się uspokoiła, pozostawiając jednak ogromne zniszczenia. W prowincji Aceh, tak mocno dotkniętej uderzeniem żywiołu, armia była wtedy jedyną w miarę sprawnie działającą instytucją. Na miejsce przysłano jeszcze dodatkowe wsparcie, przybyły ekipy organizacji humanitarnych, dziennikarze. Ci, którzy przeżyli, ale stracili cały dobytek, chcą wrócić na dawne miejsca, odbudować domy. Żyją z morza, z tego, co złowią, nie wyobrażają sobie pozostania w górach, bo tam umrą z głodu. Pomocy jest wciąż za mało i trzeba ciągle uważać, komu się pomaga, by nie narazić się żadnej ze stron konfliktu. Bo mimo przeżytej katastrofy wojna domowa w Aceh nadal trwa.