TVP Dokument Piątek, 05.11.2021 06:00 DZIKA POLSKA - PAMIĘĆ KAMIENI Serial dokumentalny, 23 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński W kolejnym odcinku przedstawiamy największą Polską wyspę Wolin. Jej tajemnice odkryje przed widzami prof. Stanisław Musielak z Instytutu Nauk o Morzu Uniwersytetu Szczecińskiego. Wody Bałtyku utworzyły tu najwyższe na polskim wybrzeżu klify. Nieustannie atakowany przez fale brzeg klifowy, cofa się tu co roku o około metr. Wyspa Wolin ukształtowana przez ostatni lodowiec 11 tysięcy lat temu, wciąż się zmienia. Mamy przed sobą jeden z najbardziej gwałtownie i dynamicznie zmieniających się krajobrazów na ziemi, a dochodzące do głosu siły przyrody nieożywionej są motorem napędzającym te zmiany. Przemieszczanie się całych kontynentów, huraganowe wiatry, falowanie morskie, ruchy lodowców, wędrujące piaski - to wszystko sprawia, że życie na ziemi rozwija się, różnicuje i doskonali. To, co po ludzku określane jest mianem niszczących katastrof, jest dla życia błogosławieństwem. 06:30 DZIKA POLSKA - UCZTA NA MORZU Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski, Jerzy Abramowicz Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński I znów nasza ekipa wita morze. Czy to być może? Nawet musi. Kończy się wszakże sezon połowów na dorsza, śledzia i całej plejady polskich i mniej polskich ryb w Bałtyku. A my chcemy taki połów zobaczyć i sfilmować, bo jak inaczej wypowiadać się o żywych istotach, zamieszkujących rodzimy akwen. Dość więc na razie opowiadania o nadmorskich kamieniach, klifach, warstwicach i bałwanach. Sami byśmy wyszli na bałwanów ignorując morskie życie. Trzeba więc będzie puścić się na wodę. Bohaterem odcinka będzie między innymi babka bycza - ryba, która zaledwie w parę lat, nikogo nie pytając o zgodę, podbiła polski Bałtyk. 07:00 NIL CZ. 1 (NILE THE ULTIMATE RIVER. THE MOUNTAINS OF THE MOON) Serial dokumentalny, 49 min, Austria, 2014 Dokumentalna opowieść o rzece Nil. Ponad 6 tysięcy kilometrów podróży i obserwacji. Zapierające dech krajobrazy, wspaniałe zwierzęta i ekosystemy. Etiopia, Sudan, Rwanda, Uganda. Na brzegach Nilu leży stolica Egiptu. Kair jest otoczony pustynią, co czyni Nil główną arterią życia w jednym z największych miast na świecie. Mieszka tu 25 milionów ludzi i wszyscy są zależni od wód Nilu. Skąd się bierze ta fantastyczna rzeka? Gdy budowano piramidy 5 tysięcy lat temu, Egipcjanie wierzyli, że Nil jest darem bogów. Kair jest położony koło delty Nilu, zaledwie 120 km od wybrzeży Morza Śródziemnego. Niemniej główne źródła rzeki są blisko 7 tysięcy km na południe od delty, w Afryce Wschodniej. Między Jeziorem Wiktorii i jego dopływami a górami zachodniej części Wielkich Rowów Afrykańskich - wypływa niezliczona liczba źródeł. Dolina jest otoczona tajemniczym łańcuchem górskim Ruwenzori. Lodowce tych gór stanowią jedne z najważniejszych źródeł wody na kontynencie. Nawet starożytni Grecy znali ośnieżone szczyty górskie w sercu Afryki. Na najwcześniejszych mapach świata nazywano je Górami Księżycowymi. Łańcuch Ruwenzori leży na granicy Ugandy z Kongiem. Góry zatrzymują wilgotne powietrze z Kotliny Konga, zmieniając krople w śnieg i zmarzniętą wodę. Tereny zamieszkuje lud Batori - a słowo ruwenzori znaczy zaklinacz deszczu. Kolebkę Nilu otocza magiczny las. Cały obszar jest parkiem narodowym rezerwatem rozciągającym się aż do tropikalnych dolin, bogatych w faunę i florę. Nil jest rzeką tropików i pustyni, ale czerpie siłę z chłodnych stron. Tu rośliny muszą sobie radzić z temperaturami poniżej zera. Każda kropla wody z gór Ruwenzori należy do Nilu. Woda parująca z rzeki jest wyłapywana w skroplonej postaci przez góry. Opady deszczów tworzą tysiące strumyczków. W końcu wody z wyższych regionów spływają do górskich lasów. Poniżej 4000 metrów brzegi górskich strumieni obrastają drzewa z porostami i mchem. Krajobraz jest pokryty wrzosem. To niezwykły wrzos ze specjalnej rodziny. Na całym świecie wrzosowiska występują powszechnie, ale w górach Ruwenzori są naprawdę zjawiskowe. Wrzos rośnie tu jak drzewa do wysokości 15 metrów, tworząc iście bajkowy las. W tych górach można również spotkać rzadkiego kameleona kinyongia xenorhina, który jest gatunkiem występującym jedynie w Ruwenzori.Najgłośniejszym zwierzęciem w dżungli jest turak zwany również szyszakiem. Łatwo go usłyszeć trudniej zobaczyć, ponieważ żyje w koronach drzew. Turaki olbrzymie występują licznie w lasach Ugandy. W przeciwieństwie do turaków z Ruwenzori, te jeszcze trudniej zobaczyć, ze względu na ciemne upierzenie. Turaki z Ruwenzori żyją w pojedynkę lub w parach. Wody z Ruwenzori płyną przez lasy i zbierają się w rzekach i jeziorach u podnóży gór. Największym jeziorem jest Jezioro Edwarda, będące częścią Parku Narodowego Królowej Elżbiety. Bogate trawiaste tereny parku to dom licznych stad bawołów. Tymczasem Park Narodowy Nyungwe to siedziba cennych i rzadkich gatunków flory i fauny. Gerezy są niezwykle zwinnymi akrobatami. Unikają schodzenia na ziemię i zamieszkują korony drzew. Przemieszczają się zawsze w stadach, a w Nyungwe stada są bardzo liczne, dochodzą do 400 osobników. W Rwandzie dziewiczy las otaczają plantacje herbaty. Każdy metr kwadratowy jest uprawiany. Rwanda jest bardzo gęsto zaludnionym krajem. Park Narodowy to wyspa, bastion dżungli w morzu gruntów ornych. Naczelne takie jak gerezy angolańskie nie przetrwałyby, poza parkiem. Park narodowy jest domem dla 13 gatunków naczelnych w tym koczkodana askaniusa. Szczególnie ten koczkodan to niezwykły charakterek o niewiarygodnej historii. Koczkodany askaniusy często żyją w zgodzie z gerezami, dzieląc się terytorium. Nil wypływa z lasu Nyungwe spokojnie, małymi strumieniami, pozostawiając mech i urokliwe rzeki. Po wielu zwrotach i meandrach wody Nilu wreszcie zostawiają wschód Wielkich Rowów Afrykańskich. Rzeka Kagera przepływa graniczne regiony między Rwandą, Tanzanią i Ugandą, zanim zniknie w ogromnym jeziorze Wiktorii. To największe jezioro Afryki i rezerwuar Nilu. Zasilane przez tysiące strumieni i rzek ogromne jezioro żywi 30 milionów ludzi żyjących na brzegach i wyspach. Jezioro Wiktorii jest wielkości Irlandii, to cud przyrody odkryty dopiero w latach 30. XX wieku. Na północno zachodniej stronie jeziora Wiktorii, Nil w drodze na północ wybucha życiem w postaci kaskad i wodospadów. Stąd ta wyjątkowa, bezkresna rzeka zaczyna podróż do serca jednego z ostatnich nieujarzmionych krajobrazów w Afryce. 08:05 SIŁA NATURY. ODC. 2. BUDOWNICZY (WILD WORKERS MASTER BUILDERS 2/3) Serial dokumentalny, 51 min, Australia, 2018 Reżyseria: Jeremy Hogarth Seria o najbardziej pracowitych stworzeniach świata. Każdego dnia, gdy idziemy do pracy, aby spędzić kolejny dzień w biurze lub gdziekolwiek prowadzi nas nasza działalność, niewielu, jeśli w ogóle, myśli o miliardach dzikich robotników, którzy dzień po dniu trudzą się, aby utrzymać naszą planetę w dobrym stanie. Jednak bez ogromnych stad, które pasą się na otwartych łąkach, niezliczonych armii mrówek i termitów, niewidzialnych i cichych kopaczy, którzy pomagają utrzymać żyzne gleby, nasz świat byłby innym miejscem. Dzicy robotnicy pracują w oceanach, a także w lasach i na równinach - właściwie wszędzie. W trzech wciągających odcinkach seria opowiada historie o tym, jak nasz świat jest kształtowany i zorganizowany, często bez naszej wiedzy. 09:10 ZDUMIEWAJĄCE INDIE. CZ. 3. HIMALAJE: SAM SZCZYT (WILDEST INDIA) Serial dokumentalny, 52 min, Niderlandy (Holandia), 2011 Reżyseria: Richard Kirby Pięcioodcinkowy serial o niezwykłej przyrodzie i cywilizacji Indii. W odcinku trzecim podróżujemy w Himalaje, najwyższe góry świata. Tam, gdzie niebo spotyka się z ziemią, panują wyjątkowo niegościnne warunki. Porywisty wiatr, lodowate zimno i niedostatek tlenu dla większości gatunków stanowią przeszkodę nie do pokonania. Są jednak śmiałkowie, których nic nie odstraszy. Nie dla nich żyzne równiny w dolnych partiach Himalajów. Muszą wspiąć się jeszcze wyżej, próbując przetrwać w ekstremalnych warunkach. 10:10 LEGENDY EUROPY ODC. 2. PÓŁNOC (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES. NORTH) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Czy przerażające, czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Odcinek drugi to wyprawa do krain położonych na północy naszego kontynentu. Wielu żeglarzy widziało, jak ich statki rozrywały się na tych wybrzeżach pokrytych przerażającymi skamieniałymi ławicami, które stwardniały z czasem. Mówi się, że sam gigant Gargantua ukształtował krajobraz. Tak powstał dawno temu ten geologiczny cud. Ogromna różnorodność tego regionu jest źródłem wielu legend, takich jak katedra w Amiens lub ta o poszarpanym drzewie i bajkowych pierścieniach. Na krańcach Francji, tam gdzie burzliwe Morze Północne wreszcie łagodnieje, by przez Cieśninę Kaletańską i La Manche połączyć się z Atlantykiem, spotkanie wyznaczyły sobie ptaki z całej Europy. Choć trwożliwych tutejszy klimat może odstraszyć, one mają tu swój raj. Dzikie zwierzęta mroźnej północy to główni bohaterowie pikardyjskich i flamandzkich legend, które inspirowały malarzy i pisarzy. Wśród nich najjaśniejszym światłem lśni wielki Juliusz Verne. Podróżnik, który zbliżał się do tych brzegów od Wielkiej Brytanii, musiał mieć się na baczności. Piaszczyste wydmy majaczące w oddali uśpiły czujność niejednego żeglarza. Nikt nie spodziewał się pasa ostrych skał, którym Dunkierka zawdzięczała nazwę: Miasto Rozbitków. Tak, Dunkierka to pułapka! 11:10 POWSTANIEC WARSZAWSKI Reportaż, 35 min, Polska, 1982 Autor: Andrzej Androchowicz Scenariusz: Andrzej Androchowicz 30 kwietnia 1982 roku, godz. 14.00, Stocznia im. Adolfa Warskiego w Szczecinie, pochylnia Wulkan. Gospodarz uroczystości wodowania, budowniczy Ms "Powstaniec Warszawski", inż. Jan Kurek wita matkę chrzestną, Irenę Rupniewską i przybyłych gości. Na uroczystość przybyło ponad 100 byłych żołnierzy Armii Krajowej, uczestników Powstania Warszawskiego oraz prezes ZBOWID - u, pułkownik Włodzimierz Sokorski. Przed wodowaniem odbyła się uroczystość wręczenia odznaczeń byłym żołnierzom Armii Krajowej, uczestnikom Powstania Warszawskiego. 11:55 LEON PRAUZIŃSKI - Z OŁÓWKIEM I KARABINEM Film dokumentalny, 30 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Zbysław Kaczmarek Portret Leona Prauzińskiego, poznańskiego malarza, rysownika i patrioty, uczestnika Powstania Wielkopolskiego. Stworzył niepowtarzalną galerię obrazów z Powstania Wielkopolskiego, szkicując na gorąco wydarzenia, w których uczestniczył. Pracował w prasie poznańskiej. Niemcy nie cierpieli jego rysunków satyrycznych. Nic więc dziwnego, że gdy wpadł w ich ręce zamordowali go, w styczniu 1940 roku. Leon Prauziński - żołnierz i malarz Powstania Wielkopolskiego, który z bronią w ręku walczył o Polskę w roku 1918, a później w wojnie polsko - bolszewickiej. Należał do międzywojennej elity intelektualnej, a jego obrazy i ilustracje o wymowie patriotycznej rozwścieczały Niemców. Nazwisko Prauzińskiego znalazło się na liście proskrypcyjnej. Wkrótce po wybuchu II wojny światowej artysta został przez Niemców aresztowany, osadzony w Forcie VII i rozstrzelany. Film rozgrywa się w kilku planach. Z jednej strony mamy cykl dwunastu obrazów, a właściwie reprodukowanych pocztówek, gdyż oryginały zostały zniszczone w czasie wojny. Leon Prauziński namalował obrazy na początku lat 20. XX wieku, na podstawie szkiców i rysunków, wykonanych podczas powstania. Wyłania się z nich obraz Powstania Wielkopolskiego widziany oczami uczestnika i artysty. Na jednym z obrazów, przedstawiającym bitwę o most Chwaliszewski, przedstawił siebie jako artystę - powstańca, we fraku, meloniku, eleganckich butach, z karabinem w ręku. Film jest zapisem historii widzianej przez naocznego świadka uczestniczącego w historycznych wydarzeniach, które związane są odzyskiwaniem niepodległości. Na jednym planie mamy historię człowieka - Leona Prauzińskiego, drugi to jego obrazy i ilustracje oraz przedstawiona na nich rzeczywistość i wreszcie trzeci plan, to pamięć o Prauzińskim, kultywowana przez jego rodzinę. W filmie wykorzystane zostaną fragmenty wspomnień spisanych przez synów bohatera. 12:40 URATOWANE Z POTOPU Film dokumentalny, 73 min, Polska, 2014 Scenariusz i reżyseria: Marcin Jamkowski, Konstanty Kulik Dlaczego miecz koronacyjny polskiego króla leży na strychu zamku w Szwecji, a pierwodruki polskiego astronoma Mikołaja Kopernika stoją na półkach w bibliotece Uppsali? Jak do tego doszło, że w Sztokholmie są królewskie zbroje z Polski, a w kościołach na szwedzkiej prowincji biją polskie dzwony? W XVII wieku Szwecja stała się krajem bogatym i potężnym, do tego stopnia, że historycy określają ten okres mianem Złotego Wieku. Przyczyniły się do tego sukcesy na polach walki w niemal całej Europie. W wojnie północnej (1563 - 1570) z Dania i Norwegią, wojnie trzydziestoletniej (1618 - 1648), która wyniszczyła Niemcy i Holandię. Wojnę z Polską określa się mianem potopu (1655 - 1660), który zrujnował kraj nad Wisłą. Żołnierze Karola X Gustawa Wazy grabili wszystko, co wpadło im w ręce, a zwłaszcza dzieła sztuki. Elementy architektoniczne z warszawskich rezydencji, w tym nawet płytki podłogowe, były ładowane na barki, które płynęły przez cały Bałtyk, aby w Szwecji ozdobić kościoły i szlacheckie pałace. Niektóre barki były przeładowane i zatonęły w pobliżu Warszawy. Pamięć o zatopionych skarbach stała się miejską legendą. Film "Uratowane z Potopu" opowiada historię rzeźb leżących na dnie Wisły przez 350 lat. W czasie trzyletniej naukowej ekspedycji zorganizowanej przez Uniwersytet Warszawski na podstawie źródeł historycznych ustalono położenie jednej z zatopionych barek. Grupa naukowców, której członkami byli reżyserzy filmu Marcin Jamkowski i Konstanty Kulik, wydobyła prawie 100 cennych elementów architektonicznych. Odnalezione skarby są jedynymi zachowanymi pamiątkami architektury XVII - wiecznej Warszawy. Staną się częścią wystawy Muzeum Warszawy. "Uratowane z Potopu" to dokument kreatywny o podróży w przeszłość pełnej przygód, która mierzy się z mitem zatopionych skarbów. Dzięki zastosowaniu animacji 2D oraz inscenizacjom, ujęciom współczesnym oraz wywiadom z bohaterami zanurzamy się w historię odnalezionych skarbów. A one mają nam dużo do powiedzenia. Film prowokuje do rozpoczęcia otwartej dyskusji na temat własności dzieł sztuki we wspólnej historii Europejczyków. Autorzy nie mają roszczeń, a koncentrują się na poszukiwaniu rozwiązania, które pozwoli na wspólne korzystanie z dóbr ponad granicami i historycznymi konfliktami. Rozwiązania stanowiącego część kulturalnego dziedzictwa zjednoczonej Europy. 14:00 SIŁA NATURY. ODC. 3 TWÓRCY IMPERIUM (WILD WORKERS EMPIRE ENGINEERS 3/3) Serial dokumentalny, 51 min, Australia, 2018 Reżyseria: Jeremy Hogarth Seria o najbardziej pracowitych stworzeniach świata. Każdego dnia, gdy idziemy do pracy, aby spędzić kolejny dzień w biurze lub gdziekolwiek prowadzi nas nasza działalność, niewielu, jeśli w ogóle, myśli o miliardach dzikich robotników, którzy dzień po dniu trudzą się, aby utrzymać naszą planetę w dobrym stanie. Jednak bez ogromnych stad, które pasą się na otwartych łąkach, niezliczonych armii mrówek i termitów, niewidzialnych i cichych kopaczy, którzy pomagają utrzymać żyzne gleby, nasz świat byłby innym miejscem. Dzicy robotnicy pracują w oceanach, a także w lasach i na równinach - właściwie wszędzie. W trzech wciągających odcinkach seria opowiada historie o tym, jak nasz świat jest kształtowany i zorganizowany, często bez naszej wiedzy. 15:05 HENRYK WARS - PIEŚNIARZ WARSZAWY Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Wiesław Dąbrowski Zdjęcia: Kamil Dąbrowski, Jan Komasa, Zbigniew Mazur, Piotr Rejmer Wykonawcy: Irena Santor, Hanka Ordonówna, Eugeniusz Bodo, Aleksander Żabczyński, Andrzej Piszczatowski, Jan Kobuszewski, Bohdan Łazuka, Jadwiga Andrzejewska, Maria Winiarska, Barbara Winiarska, Anna Janta, Barbara Rylska, Hanna Banaszak, Maria Pakulnis, Jadwiga Barańska Film dokumentalny o wielkim polskim kompozytorze Henryku Warsie, którego twórczość i piosenki są powszechnie znane i do dziś chętnie wykonywane. Wars był również kompozytorem muzyki filmowej do ponad 50 filmów zrealizowanych w Polsce (przed wojną) i ponad 60 w Hollywood (po wojnie), co zapewniło mu trwałe miejsce w literaturze muzycznej. Film został zrealizowany w 2007 roku. Autorów filmu zainspirowało odkrycie nieznanych dotychczas utworów muzyki poważnej skomponowanych przez Warsa. 16:10 KATASTROFA POMPEI (THE POMPEI CATASTROPHE) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2019 Reżyseria: Julien Adam, Nicolas Breneol Film dokumentalny o tragedii jaka unicestwiła życie Pompei. To mityczne miasto, symbol jednej z największych katastrof w dziejach ludzkości. Miejsce, w którym wybuch wulkanu zgładził tysiące ludzi. Obecnie każdego roku miejsce to odwiedza ponad 2 miliony turystów i spaceruje po ruinach starożytnego miasta. To właśnie tutaj 24 października 79 roku wcześnie rano mieszkańcy odczuli wstrząsy. Niestety, już po południu miasto przysypywała chmura popiołu i kamieni z wulkanu Wezuwiusz. Następnego dnia druga erupcja i tym razem magma spływająca z wulkanu doprowadza do śmiercionośnych poparzeń i tragedii. W ciągu 48 godzin zniszczone zostały okoliczne wioski i zginęło 16 tysięcy ludzi. W dokumencie grafiki komputerowe oraz eksperci z Włoch, Wielkiej Brytanii i Francji, którzy podzielą się swoją wiedzą na temat tego kataklizmu. Zobaczymy też jak Pompeje stały się jednym z najciekawszych świadectw historii rzymskiej, którą możemy obecnie oglądać. Leżą 250 kilometrów od Rzymu. To świetnie zachowane starożytne miasto ze świątyniami, domami, freskami, a nawet ciałami ludzi. Pompeje to dowód na niszczycielską działalność wulkanu, który w kilka chwil może zakończyć życie wielu ludzi. Przypominają nam o potędze wulkanów. To zagrożenie niewidoczne, ale realne, mogące pojawić się w każdej chwili i zaskoczyć nas tak, jak 24 października 79 roku. 17:15 LEGENDY EUROPY - LEGENDY EUROPY ODC. 3 NORWEGIA (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES 3. NORWAY) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Czy przerażające, czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Dziś wyruszymy w podróż po Norwegii. Kraj na północy Europy, przecięty w połowie kołem podbiegunowym. 1750 km gór wyrastających z morza. Fiordy i lodowe doliny, które ogrzać potrafią jedynie ciepłe wody Golfsztromu. Miejsce, gdzie słońce świeci o północy albo znika na całe miesiące. Kraina zorzy polarnej. Fascynuje i zachwyca. Magiczna, surowa, pełna kontrastów, od 11 tysięcy lat przyciąga człowieka. Jej niezwykły krajobraz rozpala wyobraźnię, a noc polarna w każdym budzi bajarza. W Norwegii ze wszystkim wiąże się legenda. Na początek posłuchajmy, jak wikingowie wyobrażali sobie świat - jego początek i koniec. Oto Edda, nordycka mitologia, którą skaldowie recytowali w prastarym języku przodków. 18:20 PRZEBUDOWAĆ NOWY JORK. PLANY DLA MANHATTANU (REINVENTING NEW YORK / DIE STADT VON MORGEN - NEW YORK ERFINDET SICH NEU) Film dokumentalny, 43 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Michael Trabitzch Film dokumentalny o Nowym Jorku, gigantycznym mieście, które nieustannie się zmienia, a dzięki temu zapewnia niemal nieograniczone możliwości, by spełniać najwspanialsze ludzkie marzenia i je realizować. Manhattan to wizytówka miasta, a ludzie z całego świata wpadają tu, aby poczuć jego atmosferę i doświadczyć bycia w tym tyglu. Przyciąga on turystów zainteresowanych zwiedzaniem, a także pracowników szukających pracy w tej najlepiej rozwijającej się gospodarce. Przy tak ogromnej liczbie ludzi, którzy tu wpadają, Midtown Manhattan stał się jednym z najgęściej zaludnionych obszarów na świecie. Rodzi to problem - w jaki sposób Manhattan może się odnowić, mając tak wiele budynków? Są obszary Manhattanu, które stają się przestarzałe, ale przeprowadzenie renowacji może być sporym wyzwaniem. Nowy Jork podnosi poziom adrenaliny. Manhattan zapiera dech w piersiach. To serce stolicy świata. Nowy Jork kwitnie. Do tego potężnego, tętniącego życiem miasta wciąż przyjeżdżają nowi ludzie. Przyjeżdżają, by pracować, żyć i zostają na zawsze. Times Square w Midtown Manhattan to centrum biznesowe Nowego Jorku. Midtown wsysa i wypluwa tu pasażerów z czterech linii metra prowadzących na południe w stronę Wall Street i Financial District. Midtown Manhattan to jedno z najbardziej zabudowanych miejsc na świecie. Ale to miejsce odczuwa już swój wiek. Przyszedł czas na odnowę Manhattanu. Ale jak przebudować miasto będące w nieustannym ruchu? Jak przeprowadzić operację na otwartym sercu żywej metropolii? 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA. BALI, MITYCZNA WYSPA AZJI (FLAVORS BALI, LE MYTHIQUE DE L’ASIE) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i wybitne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku udamy się na wyspę Bali. Pod koniec lutego mieszkańcy świętują, zgodnie z tradycją, wejście w nowy rok. To wyjątkowy moment w życiu wyspiarzy i odwiedzających Bali turystów. Zajrzymy za kulisy tego niezwykłego święta, odkrywając całkiem inne oblicze wyspy, znanej na świecie przede wszystkim z pięknych plaż. Turyści najczęściej zapamiętują z Bali piękne, lecz przeludnione plaże Kuty i liczne, przybrzeżne knajpki, okupowane przez australijskich surferów. Kuta może pochwalić się najdłuższymi plażami na wyspie. Właśnie tu najchętniej i najliczniej spędzają czas turyści. Choć plaże są bardzo rozległe, trudno tu znaleźć spokojniejszy zakątek. Miasto również tętni życiem. Butiki z pamiątkami, restauracje i sklepy oferujące sprzęt do surfingu rywalizują o uwagę gości. W barach można obejrzeć transmisję meczów rugby i wypić tanie piwo. Zaledwie kilkaset metrów dalej krajobraz całkowicie się zmienia. Jest luty, mieszkańcy przygotowują się do obchodów balijskiego Nowego Roku. Od kilku dni trwają procesje poprzedzające to święto. O świcie mieszkańcy okolicznych wiosek zbierają się na brzegu. Ceremonie odbywają się na plaży, w ściśle ustalonym porządku i czasie. Tu nic nie jest dziełem przypadku. Starszyzna wioski wyznaczyła osoby, które przyniosą ze świątyni figury bóstw, osoby, które zajmą się ofiarami oraz te, które zatańczą na plaży. 20:10 CZARNY KRYMINAŁ SKANDYNAWSKI (NORDIC NOIR: THE RISE OF SCANDI DRAMA) Film dokumentalny, 51 min, Dania, 2015 Reżyseria: Lars Hogus Dokument o skandynawskim serialu, który stał się kulturowym odniesieniem w innych częściach świata. Śledzimy efekty wielu takich seriali, m in.: Borgen, The Killing, The Bridge, Wallander i Lilyhammer, które wywarły wpływ na całym świecie. Skandynawski dramat stał się fenomenem, telewizyjną doskonałością. Odkrywamy, jak i dlaczego skandynawskie historie i postaci stały się ambasadorami skandynawskiej kultury. Dzięki ekskluzywnym wywiadom z najbardziej znanymi telewizyjnymi kreatorami odkrywamy tajemnicę Nordic Noir i analizujemy, co wyróżnia skandynawskie historie i dlaczego postacie są tak wciągające. 21:10 OBCY - SPRAWCA NIEZNANY ODC. 1 POSZUKIWANIA (UNKNOWN MALE NO. 1 EP. 1/4) Serial dokumentalny, 47 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Hugo Berkeley Serial dokumentalny opowiada o najgłośniejszym i najbardziej niewiarygodnym śledztwie w sprawie morderstwa. W 2010 r. , w północnych Włoszech brutalnie zamordowano, w pobliżu jej domu, 13 - letnią Yary Gambiarasio. Serial ujawnia szczegóły jednego z najbardziej skomplikowanych śledztw kryminalistycznych, jakie kiedykolwiek przeprowadzono. Historia jest opowiedziana w intymnych zeznaniach wytrwałej i zaangażowanej emocjonalnie, głównej prokurator Letizii Ruggeri. Serial śledzi również obronę aresztowanego w 2014 r. Massimo Bossettiego - oskarżonego o to morderstwo. Dzięki wrażliwemu i filmowemu podejściu do tematu serial jest zarówno porywającą relacją z niezwykłego śledztwa kryminalnego, jak i czułym portretem życia, śmierci i sprawiedliwości we współczesnych Włoszech. 22:10 MIASTO GNIEWU S.I - /7/ Serial dokumentalny, 28 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Dawid Sawicki Zdjęcia: Tomasz Nawrocki Muzyka: Tomasz Kamiński Odcinek 7. Przełom. Nowe narzędzia policji/nowe grupy przestępcze. Zabójstwo: Wojciech Brzózy ps. Brzóza. 22 października 1997 ul. Braci Załuskich 3a. Rozstrzelany pod swoim domem przez Czachę i Komandosa. Historia: Policja w związku z nowelizacją ustawy dostaje nowe środki do walki z przestępczością zorganizowaną, m.in. możliwość pobierania, gromadzenia i wykorzystywania w celach wykrywczych odcisków palców. Policja znalazła odciski palców na magazynku. Opowiadamy też, jak na nowe możliwości Policji reagowali gangsterzy. Anonimowi informatorzy policyjni ze środowisk przestępczych. Nowelizacja ustawy 1997 - nowe narzędzia dla Policji. Pierwsza przesyłka kontrolowana - Piotr Sajur - 3 kg amfetaminy. Wyrok 7 lat. Podsłuchiwanie gangsterów. Świadek incognito. 22:45 WCIELENIA ZŁA - ODC. 7/10 SADDAM HUSAJN. (EVOLUTION OF EVIL) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2015 Galeria najbardziej znanych despotów w najnowszej historii. Od Hitlera do Saddama Husajna, od Stalina do Kim Dzong Ila, od Mao do pułkownika Kaddafiego. Bezlitośni psychopaci, chciwi, okrutni, a czasem po prostu szaleni, przejęli kontrolę nad swoim krajem i terroryzują swoich poddanych, ale zawsze pozostaje pytanie. Czy urodzili się źli, czy też coś się stało, że tak się zachowują? W tym odcinku przyglądamy się drodze życiowej Saddama Husseina. 23:50 DWIE DECYZJE Reportaż, 18 min, Polska, 1983 Scenariusz: Michał Fajbusiewicz Zdjęcia: Stanisław Ścieszko We Włyniu koło Warty przy dużym wsparciu okolicznych mieszkańców wybudowano szkołę. Minister szkolnictwa Jerzy Kuberski w 1974 roku zmienił przeznaczenie tego budynku. Powstał tam młodzieżowy zakład wychowawczy dla dziewcząt, a uczniowie od czwartej klasy podstawówki zostali przeniesieni do oddalonej o kilka kilometrów Zbiorczej Szkoły Gminnej w Warcie. Ta decyzja spowodowała konflikt między mieszkańcami Włynia a pracownikami i mieszkankami ośrodka. Obie strony sporu przedstawiają swoje racje Michałowi Fajbusiewiczowi, a władze podejmują decyzję o przyszłości tego miejsca. 00:15 NOTACJE: MARIAN OPANIA. BOSO PO CZERWONYM DYWANIE Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2014 Autor: Agnieszka Chmielińska Marian Opania (ur. 1 lutego 1943 w Puławach), aktor teatralny i filmowy, artysta kabaretowy. Absolwent PWST w Warszawie (1964). Poza kreacjami na ekranie i na scenie jest znany z wielu wykonań piosenki aktorskiej, z występów w kabaretach i ról komediowych. 00:30 WARSZAWA DO WZIĘCIA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Karolina Bielawska, Julia Ruszkiewicz Zdjęcia: Bartosz Piotrowski, Kacper Czubak, Dominik Danilczyk, Tomasz Woźniczka, Dominik Zadęcki Muzyka: Jarosław Januszewicz, Tymon Tymański Warszawa - ziemia obiecana, symbol lepszego, ciekawszego życia i szans na karierę. Tak stolica wygląda z perspektywy głębokiej prowincji i do mieszkanek tejże prowincji adresowana była oferta Agencji Nieruchomości Rolnych - program aktywizacji zawodowej młodych kobiet z terenów popegeerowskich. Wymagania były niewielkie: wiek 18 - 25 lat i udokumentowana praca rodziców lub dziadków w PGR. W zamian zapewniano półroczne zakwaterowanie w bursie Caritasu zwanej "Przystanią na skarpie", opiekę pedagoga i doradcy zawodowego, zajęcia z savoir - vivre’u, pomoc w napisaniu CV. W tym czasie dziewczyny miały znaleźć sobie pracę i jakieś zakwaterowanie, słowem usamodzielnić się. W ciągu 6 lat trwania programu, między 2002 i 2008 rokiem, w programie wzięło udział niemal 900 dziewczyn. 479 ukończyło go i znalazło pracę. Ile z nich nadal przebywa w stolicy, nie wiadomo. Tak radykalna zmiana sposobu życia okazuje się bowiem trudniejsza, niż mogły przypuszczać. Przekonują się o tym trzy bohaterki filmu: 18 - letnia Ania z Głodowa, która pragnie być fryzjerką, 19 - letnia Gosia z Zalesia, mająca jeszcze 8 braci, oraz 21 - letnia Ilona, samotna matka 4 - letniego synka, która marzy o znalezieniu porządnego męża i założeniu rodziny. Do Warszawy przybywają pociągami, ciekawe nowego życia, ale jednocześnie bardzo niepewne tego, co je czeka. Nie mają jednak nic do stracenia, a w rodzinnych stronach mogą co najwyżej powielić schemat życia bezrobotnych rodziców czy starszego rodzeństwa. Warszawa je rozczarowuje: "jest bardziej szara niż w telewizji" - stwierdza Ania. Gosia dochodzi nawet do wniosku, że "to taka sama wiocha, tylko dużo większa", a Ilona uważa wręcz, że to straszne miejsce i nie pojmuje, jak ludzie w ogóle mogą tu żyć. Z kolei mieszkanie w bursie przypomina im pobyt w internacie: obowiązują ściśle określone zasady, ustalone godziny powrotów i porządek w pokojach kontrolowany przez wymagającą wychowawczynię. Dziewczyny piszą CV i podania o pracę, poznają miasto, na zajęciach z savoir - vivre’u zdobywają odrobinę ogłady. Ania wytrzymuje najkrócej: ku wielkiemu niezadowoleniu matki, nie mogącej się pochwalić przed sąsiadkami "miastową" córką, już po dwóch dniach wraca do domu gnana tęsknotą do rodzinnych stron i ukochanego Andrzeja, który pracował w Londynie, a teraz remontuje na wsi własne mieszkanie i jest gotowy związać się z Anią na stałe. A miłość potrafi wyznać nawet w kilku językach. Dla niego Ania powoli żegna się z marzeniami o własnym salonie fryzjerskim. Wystarczy jej, że kupiła sobie na raty pralkę Franię. Ilona od początku zamierzała pobyć w Warszawie nie dłużej niż cztery miesiące. W stolicy czuje się bardzo samotna, rozpaczliwie tęskni za synkiem i domem. Chociaż podczas rozmowy z ewentualnym pracodawcą szczerze wyznaje, że z poprzedniej pracy ją wyrzucono, bo nie spełniała wymogów kasjerskich, zostaje w końcu zatrudniona w delikatesach, gdzie ma się zapoznać z asortymentem towarów z całego świata. Ją jednak najbardziej interesuje, czy będzie mogła jeździć na weekendy do domu. Z pierwszej wizyty wraca do stolicy ze łzami w oczach. Po kolejnej nie zjawia się w pracy na czas i zostaje wyrzucona. Ale nawet specjalnie nie żałuje. Po co jej takie życie, w którym jest nieszczęśliwa? Zdecydowana, odważna i wygadana Gosia wydaje się mieć największe szanse na zakotwiczenie w Warszawie. Już po pierwszej rozmowie dostaje pracę hostessy w Złotych Tarasach. Koleżanka, która dłużej mieszka w stolicy, roztacza przed nią bajeczne perspektywy: będzie wydawała dużo na ciuchy, chodziła do solarium, robiła sobie tipsy i farbowała włosy nawet co dwa tygodnie. Gosia chętnie tego słucha. Z hostessy staje się wkrótce ochroniarką, potem pracuje na zmywaku, wreszcie w barze. Z bursy przeprowadza się do wynajętego na spółkę z koleżanką pokoju na mieście. Po raz pierwszy czuje się szczęśliwa, ma namiastkę bycia na swoim. W końcu poznaje Konrada pracującego na budowie, zamieszkuje z nim. Zarzeka się, że nie wróci do Zalesia. Ale dwa miesiące później, po rozstaniu z chłopakiem, i ona się poddaje. Warszawa może i jest do wzięcia, ale nie dla nich. 01:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - POLSKA, MIŁOŚĆ I SZACHY Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Polska, miłość i szachy Zdarza się, że koledzy poszukiwacze zapraszają nas na szczególnie intrygujące wyprawy. Tak jest i tym razem. Dziś ruszamy w teren ze Świętokrzyską Grupą Eksploracyjną. Dolina rzeczna oparta o stary las, mnóstwo zieleni i zabytkowa architektura. To zespół pałacowo - parkowy położony w Wiązownicy - miejscu, w którym zauroczony Polską Rosjanin senator Bazyli Pogodin wybudował w połowie XIX wieku w stylu neogotyckim z elementami mauretańskimi pałacyk z towarzyszącymi mu budowlami będącymi zapleczem: oficyną, wozownią, lodownią i domem ogrodnika. Na cześć pamięci budowniczego i jego spadkobierców, którzy zrobili wiele dla Polski, miejsce to miało się stać Ośrodkiem Pojednania Polsko - Rosyjskiego. Wracamy Następnie przeniesiemy się na obrzeża Nowej Huty, gdzie przy podejściu do lądowania rozbił się samolot pilotowany przez kapitana Władysława Polesińskiego. Ocalenie załogi miało na tyle cudowne cechy, iż lotnik uznał to za znak z nieba i postanowił odmienić tak swoje życie, jak i życie swoich kolegów w mundurach. Założył katolicką organizację Rycerze Krzyża i Miecza. 01:55 OSTATNIA KSIĄŻKA RYSZARDA KAPUŚCIŃSKIEGO Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2008 Scenariusz i reżyseria: Beata Hyży-Czołpińska Zdjęcia: Roman Wasiluk Wykonawcy: Alicja Kapuścińska, Piotr Załuski, Janina Szestakowska, Helena Szołomicka, Stanisława Mocek Ryszard Kapuściński, jeden z najbardziej znanych i cenionych na świecie polskich pisarzy, od kilku lat wymieniany jako poważny kandydat do literackiej nagrody Nobla, zmarł 23 stycznia 2007 roku. Był autorem wielu reportaży i książek dotyczących problematyki całego świata. Dzielił się w nich wiedzą i przemyśleniami wyniesionymi z wieloletnich podróży. Mówił, że w swej karierze reportera uczestniczył w 24 rewolucjach, 4 razy wyznaczono go do rozstrzelania, był na 12 frontach. Urodził się w 1932 r w Pińsku na Polesiu w rodzinie nauczycieli. I choć jako ośmioletni chłopiec opuścił wraz z rodzicami to miasto, to tęsknił do miejsc, gdzie jako chłopiec bawił się z kolegami. Tęsknił przez całe życie. Wspomnienia z dzieciństwa i swoich dorosłych już powrotów na Polesie pojawiały się na łamach różnych książek i reportaży Ryszarda Kapuścińskiego. W ostatnich latach życia jednak coraz częściej wspominał o tym, że chce napisać oddzielną książkę o Pińsku, Polesiu i o swoim dzieciństwie. Miała to być jego ostatnia książka. Nie zdążył. 03:05 RIESE - TAJEMNICE WYKUTE W SKALE Dokument fabularyzowany, 59 min, Polska, 2012 Reżyseria: Wojciech Malinowski, Maciej Kieres Scenariusz: Wojciech Malinowski Zdjęcia: Piotr Sędzikowski, Marcin Grobelny, Artur Stoiński Dokument fabularyzowany o kompleksie "Riese" (Olbrzym) w Górach Sowich to projekt filmowo - edukacyjny, który przybliża widzowi niezwykłą historię podziemnego miasta i wspaniałego zamku. Akcja filmu rozpoczyna się w roku 1941, kiedy to Niemcy hitlerowskie, wskutek nasilających się nalotów alianckich, przeniosły dużą część produkcji zbrojeniowej w rejon Sudetów i Gór Harzu. Wówczas to powstał projekt zakładający wydrążenie w skałach Gór Sowich potężnych bunkrów i podziemnych budowli oraz przekształcenie Zamku Książ w kwaterę główną Hitlera. Plany zakładały potężne prace: utworzenie wielkich przestrzeni wydrążonych pod zamkiem, budowę olbrzymich tuneli i sal podziemnych w kilku miejscach w Górach Sowich, przekształcenie całej siatki okolicznych dróg, a także połączenie całości siecią kolei wąskotorowej. Nadzór nad budowami prowadziły dwie organizacje: od jesieni 1943 r. była to spółka Industriegemeinschaft Schlesien AG, a od kwietnia 1944 r. - organizacja Todt. Do ich dyspozycji przekazano kilkadziesiąt tysięcy więźniów oraz jeńców wojennych, którzy pracowali dzień i noc, w nieludzkich warunkach, by jak najszybciej ukończyć prace. Film ma pokazać nie tylko rozmach przedsięwzięcia, ciekawą historię, ale również martyrologiczny aspekt tych wydarzeń, poprzez wspomnienia i wypowiedzi więźniów z całej Europy wykonujących tu niewolniczą pracę. Była to najkosztowniejsza budowa kwater wojskowych i obiektów strategicznych ówczesnych Niemiec. Rozmach budowlano - inżynierski był na najwyższym wówczas dostępnym poziomie. Wedle danych z września 1944 roku produkcja tych schronów (wraz ze schronami w Wilczym Szańcu i w Pullach pod Monachium) obejmowała 257 tysięcy m³ betonu zbrojonego stalą, 213 tysięcy m³ tuneli, 58 km dróg z sześcioma mostami, 100 km rurociągów. Prace zostały wykonane tylko w części, gdyż przerwało je wkroczenie Armii Czerwonej. Wiele podziemnych konstrukcji zostało wtedy zniszczonych, do dziś jednak zachowały się prowadzące do nich tunele.