TVP Dokument Poniedziałek, 08.11.2021 06:00 DZIKA POLSKA - GDY NAŁOŻĘ POROŻE Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński Jesienny las jest areną godów jeleniowatych. Nadszedł wrzesień, a wraz z nim jedno z najpiękniejszych zjawisk w polskiej przyrodzie - rykowisko. To szczególny okres nie tylko dla jeleni, ale także dla miłośnika przyrody. Czas, który bardzo mocno zapada w pamięć. I właśnie ten moment z życia jeleni pokazany jest w tym odcinku. Rykowisko jeleni uznawane jest za jeden z najwspanialszych akordów jesiennych puszcz i lasów. Samce zaczynają swój wyjątkowo głośny koncert tuż przed zachodem słońca, a kończą o świcie. Najsilniejsze byki gromadzą wokół siebie stada łań, a następnie bronią je przed zakusami innych byków. Jeśli dojdzie do spotkania dwóch równorzędnych samców, często kończy się ono zaciekłą walką. 06:35 DZIKA POLSKA - POŻERACZ SŁOŃC Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Tym razem wyruszyliśmy na Podlasie, na spotkanie z Wiktorem Wołkowem, uznanym na całym świecie artystą fotografikiem. Specjalizuje się on w fotografii pejzażu i przyrody Polski północo - wschodniej. Od lat utrwala na kliszy i ukazuje piękno Podlasia. Udział w licznych konkursach ogólnopolskich i międzynarodowych przyniósł mu ponad 100 nagród i wyróżnień. Na swoim koncie ma szereg wystaw indywidualnych i albumów autorskich. Jednym z tematów jego zdjęć, jest rzeka Biebrza - jedyna w Europie nizinna rzeka zachowana w naturalnym stanie, kraina bobrów, niedostępnych bagien i mokradeł, raj niezliczonych gatunków ptaków. Właśnie nad Biebrzą ekipa Dzikiej Polskie miała przyjemność porozmawiać z jej wielkim miłośnikiem i wspaniałym fotografikiem. Poza tym, jego tematem "numer jeden" jest Słońce, od którego, jak mówi, nie może się wyzwolić. Szczególnie fascynuje go jego wschód, który według szamanów, przynosi bardzo pozytywną energię dla organizmu. Zapraszamy na wschód słońca nad Biebrzą z Wiktorem Wołkowem. 07:00 NOTACJE: ZBIGNIEW NAMYSŁOWSKI. JAZZ DOBRY NA WSZYSTKO Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2013 Autor: Małgorzata Uberna Zbigniew Namysłowski, ur. w 1939 roku w Warszawie. Jeden z najbardziej znanych w kraju i na świecie polskich jazzmanów. Multiinstrumentalista, z wykształcenia pianista i wiolonczelista, z wyboru puzonista, saksofonista altowy i sopranowy, flecista, a także wyśmienity kompozytor i aranżer. Współpracował między innymi z Krzysztofem Komedą, Michałem Urbaniakiem, Czesławem Niemenem, Krzysztofem Herdzinem i Leszkiem Możdżerem. Nagrał ok. 30 płyt autorskich. Założył m.in. zespół "Quartet", potem "Quintet Zbigniewa Namysłowskiego". 07:15 LABORATORIUM LUDZKICH ZACHOWAŃ CZĘŚĆ 2 (MEET THE HUMANS EP. BASIC INSTINCTS) Cykl dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Michael Mosley Cykl filmów dokumentalnych, stawiających ludzkie zachowania pod lupą. Pewien wiejski dom zostaje wyposażony w kamery monitorujące grupę nieświadomych badanych, zaproszonych do wzięcia udziału w różnych zajęciach grupowych, od nocy dla samotnych po niezręczny weekend integracyjny. Z wnętrza sekretnego pokoju obserwacyjnego prezenter Michael Mosley i eksperci analizują każdy ruch uczestników. W drugim odcinku zajmiemy się podstawowymi instynktami człowieka. Ludzi motywuje wiele rzeczy. Jedną z najważniejszych jest seks. W teorii chodzi o posiadanie jak największej liczby dzieci i przekazywanie genów. W praktyce to bardziej skomplikowane. Obecnie w znalezieniu partnera pomaga nam technologia. Przesuwamy palcem po ekranie i kierujemy się prawie wyłącznie wyglądem. Ale chcemy wrócić do korzeni i spróbować zupełnie innego podejścia do łączenia się w pary. 08:20 W POSZUKIWANIU WYMARZONEJ PRACY (PARADISE HUNTERS (PARADISE HEADHUNTERS)) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Guy Gilbert Film dokumentalny o tym, jak dwoje milenialsów ryzykuje wszystko, zostawiając przyjaciół i rodzinę, aby rozpocząć zupełnie inne życie, z wymarzoną pracą, w odległym raju. Na świecie idealne stanowiska pracy czekają na właściwych kandydatów. Co czwarty człowiek chciałby zacząć od nowa, lecz ośmiela się niewielu. Osiemdziesiąt procent młodych ludzi chce się cieszyć pracą, coraz więcej chciałoby pracować, by żyć, nie żyć, by pracować. Katie zajmuje się dystrybucją teledysków. Nie jeździła konno odkąd była nastolatką, ale jedzie do Meksyku, aby pracować na ranczo. Katie ma miesiąc, żeby się wykazać albo wróci do Londynu. Charlie pracuje w call center i mieszka w domu swojej matki w Brighton. Wkrótce zostanie hodowcą łososia na odległym, szkockim jeziorze. Niedługo potem trudność pracy zmusi go do zakwestionowania swojego wyboru. Czy raj jest wszystkim, czego oczekiwali Katie i Charlie? 09:20 HIPOPOTAMY, OLBRZYMY AFRYKAŃSKICH RZEK (HIPPOS: AFRICA’S RIVER GIANTS) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Brad Bestelink Hipopotam. Terytorialna bestia, która większość czasu spędza w wodzie. Wodny ssak, który nie umie pływać. Dwutonowy kadłub, który może biec szybciej niż człowiek. I pozornie spokojny głupek, który strzeże swojej rodziny z zaciekłą przebiegłością. Wykorzystując specjalistyczną technologię kamer, aby po raz pierwszy zbliżyć się do hipopotamów, film śledzi te zwierzęta w różnych porach roku w Delcie Okawango. Ujawnia, że chociaż hipopotamy mogą być hałaśliwe, agresywne i odważne, są również wrażliwe, towarzyskie i często komiczne. Intymny, wciągający portret, ukazujący stronę hipopotamów, której nigdy wcześniej nie widziano - ani nie słyszano. W Delcie Okawango w Botswanie zajrzymy pod powierzchnię wody, by zobaczyć, jak hipopotamy bronią swoich rodzin, jak walczą z wrogami oraz jak pokazują nieoczekiwaną wrażliwość i inteligencję. Oto życie hipopotamów, jakiego nie widzieliście. Opowiada David Attenborough. 10:25 OPOWIEŚĆ O CHINACH - WIEK REWOLUCJI ODC. 6/6 (THE STORY OF CHINA) Serial dokumentalny, 55 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Rebecca Dobbs Przez ostatnich 30 lat w Chinach kształtowało się społeczeństwo konsumpcyjne. Po zerwaniu z rewolucyjnym komunizmem Mao, Chiny rozpoczęły marsz ku przyszłości. Wolni Chińczycy przeobrazili swój świat. Sięgnęli po pradawne wierzenia i ideały, które przez wieki dawały im siłę. Okazuje się, że to, co nowe, jest mało kuszące, a to, co stare - bardzo trwałe. Przeszłość Chin to parę tysięcy lat. Tak daleko wstecz, że nie istnieją żadne teksty pisane, dokumentujące narodziny cywilizacji. Lecz istnieją mity i legendy przekazywane od stuleci. Prowadzą nas one do centrum niziny Żółtej Rzeki, od której Chiny wzięły nazwę: Zhongguo, Kraj Środka. Tam można odnaleźć ślady początków. A kwestią zasadniczą w dziejach chińskiej państwowości było zapanowanie nad niszczycielską Żółtą Rzeką. Archeolodzy odnaleźli ślady wielkiej powodzi sprzed roku 1 900 p.n.e. Można ją powiązać z mitem o pochodzeniu państwa chińskiego, bo do dziś opowiada się o królu, który jako pierwszy, skanalizował wody rzeki po wielkiej powodzi. 11:25 WOKÓŁ MÓRZ II ODC. 5 JASON I PODWODNE RZEŹBY (AROUND THE SEA II EP. 5 JASON) Serial dokumentalny, 24 min, Francja, 2018 Reżyseria: Chantal Perrin Kontynuacja opowieści o krajach, miastach i ludziach, których życie związane jest z wodą. Ocean Spokojny, Karaiby, wybrzeże Francji, Ocean Polarny czy wybrzeże Afryki - będziemy podróżować, żeglować i dowiadywać się wszystkiego o świecie widzianym oczami mieszkańców, którzy żyją i pracują wokół tych niezwykłych miejsc. Raj dla jednych, a dla innych ekologiczne cierpienie. Niezwykły artysta, Jason de Caires Taylor uznał, że podwodny świat może być również światem sztuki i połączył swoje dwie pasje: nurkowanie i rzeźbienie. Artysta odważnie realizuje swoje pomysły. Należy do osób, które nie cofną się nawet przed najbardziej szalonym projektem. Jego dzieło nazywają "płonącym człowiekiem", choć jest zatopiony w oceanie. Park Narodowy w Cancunie, w Meksyku, złożył u niego niespotykane zamówienie: Jason ma stworzyć i zatopić czterdzieści posągów. Zanim rozpoczęto proces tworzenia rzeźb przez wiele miesięcy wybierano modeli, wykonywano odciski i odlewy. Jason pomyślał o każdym szczególe. 11:55 DWIE DECYZJE Reportaż, 18 min, Polska, 1983 Scenariusz: Michał Fajbusiewicz Zdjęcia: Stanisław Ścieszko We Włyniu koło Warty przy dużym wsparciu okolicznych mieszkańców wybudowano szkołę. Minister szkolnictwa Jerzy Kuberski w 1974 roku zmienił przeznaczenie tego budynku. Powstał tam młodzieżowy zakład wychowawczy dla dziewcząt, a uczniowie od czwartej klasy podstawówki zostali przeniesieni do oddalonej o kilka kilometrów Zbiorczej Szkoły Gminnej w Warcie. Ta decyzja spowodowała konflikt między mieszkańcami Włynia a pracownikami i mieszkankami ośrodka. Obie strony sporu przedstawiają swoje racje Michałowi Fajbusiewiczowi, a władze podejmują decyzję o przyszłości tego miejsca. 12:25 TATARZY POLSCY ODC. 6 Telenowela dokumentalna, 40 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Natasza Ziółkowska Cykl filmów na temat współczesnych Tatarów, potomków dawnych osadników na ziemiach polskich. Bohaterów i tematy łączy miejsce lub przynależność do grupy (np. Kruszyniany, Białystok, Zespół Buńczuk). W społeczności polskich Tatarów związki rodzinne i środowiskowe są nieuniknione, ponieważ jest to mała społeczność. Odcinki są narracyjnie skupione wokół święta (np. Ramadan czy Ramadan Bajran), wydarzenia religijnego, jak azanienie, ślub, pogrzeb, czy innych wydarzeń, np. realizacja teledysku do piosenki tatarskiej z udziałem łuczników, tancerzy skupionych wokół jednego zespołu. 13:15 POLSKIE DZIEDZICTWO ODC. 6 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Kamil Szymański Zdjęcia: Damian Szprejda, Jacek Cichocki, Mariusz Gala Prowadzący: Stefan Tompson Cykl dokumentalno - historyczny o polskim Dziedzictwie Kulturowym na Kresach Wschodnich, w którym przybliżona zostanie widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. W tym odcinku zaprezentujemy Stare Miasto w Kamieńcu Podolskim, nazywanym Twierdzą Na Kamieniu lub też Przedmurzem Chrześcijaństwa, leży w zakolu rzeki Smotrycz. To tam znajduje się twierdza, do której prowadzi jedna droga - wąski przesmyk pomiędzy brzegami rzeki tworzącymi głęboki na niemal 40 metrów jar. Oczywiste walory obronne oraz korzystne usytuowanie geograficzne czyniły twierdzę w Kamieńcu Podolskim niezdobytą. Jak potoczyły się losy polskiej twierdzy - dowiemy się z opowieści Stefana Tompsona. 13:50 MY I KOTY (LION IN YOUR LIVING ROOM) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Daniel Zuckerbrot Koty są jednymi z najbardziej popularnych zwierząt w ludzkich domach, jednak wciąż w wielu przypadkach pozostają tajemnicze. Czy najnowsze badania naukowe mogą rozjaśnić zagadkowe zachowania kota domowego? Przez prezentację jednego roku z życia kota, dokument w lekkim i dowcipnym stylu odpowiada na pytania, które dotychczas pozostawały bez odpowiedzi: Czy to prawda, że koty zawsze lądują na czterech łapach? Co kot robi, gdy wpatruje się nieruchomo w jeden punkt? Czy koty rzeczywiście są konkurencją dla psów? Czy koty odczuwają z nami więź emocjonalną, czy jesteśmy dla nich tylko wygodnymi dostarczycielami jedzenia i schronienia? Od pierwszych chwil po urodzeniu, przez proces dorastania i nauki, film ukazuje kolejne fragmenty złożonego wewnętrznego życia kota: zabawę, pieszczoty, interakcje z ludźmi i innymi zwierzętami i to, w jaki sposób funkcjonują słynne kocie zmysły słuchu, węchu i wzroku. Weterynarze i naukowcy przedstawiają tu przypadki i tajemnice kociej egzystencji oraz przybliżają meandry ich zachowań i ewolucji. 14:55 POLACY NA KRAŃCU ŚWIATA: JEDNA WYPRAWA - 4 ŻYWIOŁY Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2016 Reżyseria: Damian T J Wojciechowski Zdjęcia: Adam Sienkiewicz Pierwsza polska wyprawa w rejon pasma Sary Beles na granicy chińsko - kirgiskiej. W wyprawie brało udział 8 Polaków w wieku od 26 do 55 lat. Góry Kokszał - tau znajdują się w południowej Kirgizji na granicy z Chinami w jednym z najbardziej niedostępnych regionów Azji Centralnej. Położone są w strefie przygranicznej i jeszcze do niedawna były całkowicie niedostępne nie tylko dla turystów, ale także dla obywateli Kirgistanu. Również dzisiaj na wjazd w tę strefę potrzebne jest specjalne pozwolenie z KGB. Celem wyprawy było przepłynięcie po raz pierwszy przez polską grupę położonego na wysokości 3, 500 metrów Jeziora Kel - suu. Jezioro ma długość 12 km i na całej długości położone jest wśród niedostępnych skał. Do dnia dzisiejszego zaledwie kilka rosyjskich grup przepłynęło to jezioro. Kolejny cel to pierwsze w historii wejście na szczyt Sary Beles (4650 m.) oraz spływ po lodowatej rzece Kok - kija. O ile dwa pierwsze cele udało się zrealizować, tak pierwszy w historii rafting po tej wijącej się w kilkusetmetrowym kanionie rzece nie został zakończony, ponieważ zaginęło 3 uczestników wyprawy. Wyprawa była tylko trudna fizycznie, lecz równocześnie przepiękna pod względem krajobrazowym i przyrodniczym. Film jest zapisem podróży, zmagań z niedostępną i dziką przyrodą oraz doświadczeń uczestników wyprawy w walce z własnymi słabościami. W filmie nie zabraknie również tematu spotkania Polaków z ludźmi i kulturą Kirgistanu. 16:00 BURZA HORMONÓW. SEKRETY DORASTANIA (HORMONES AND HUFFS: THE SCIENCE OF PUBERTY) Film dokumentalny, 47 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Judith Konig Muzyka: Marcelo Scotti Film dokumentalny o dorastaniu. Powszechnie się uważa, że młodzież zachowuje się okropnie. Wiek nastoletni jest nieodłącznym elementem dorastania. Młodzi ludzie są zafascynowani wieloma sprawami, ale już nie tak jak dzieci i jeszcze nie tak jak dorośli. Dojrzewanie to okres życia charakteryzujący się przeobrażeniami w budowie i wyglądzie ciała, psychice - kształtowaniu osobowości, postawach wobec własnej i drugiej płci, pełnieniu roli społecznej. Tacy młodzi ludzie są często poirytowani i przewrażliwieni, ale bardzo kreatywni i pochłaniający to co ich ciekawi na sto procent. Pojawia się wiele problemów związanych z wahaniami poziomu hormonów: potliwość i zmiany skórne, stany depresyjne, czasem anoreksja i bulimia, a gwałtowny wzrost osłabia układ odpornościowy. Dziewczynki dorastają wcześniej niż chłopcy. Młodzi ludzie potrzebują akceptacji w grupie rówieśników, a to może skłaniać do zainteresowania różnymi używkami. Dojrzewanie to burza hormonów przechodząca przez każdy z tych młodych organizmów. Pojawia się silna potrzeba samodzielności i niezależności. Rodzice stają się jacyś dziwni, nastolatki buntują się, a narastający popęd seksualny nie pomaga w opanowaniu tego procesu. Najchętniej młody człowiek by się już odłączył i ruszył w świat. Naukowcy twierdzą, że jeszcze w 1860 roku dojrzewanie przypadało na wiek lat trzynastu, natomiast obecnie to już jedenaście lat. Temat dojrzewania i hormonów jest dla naukowców fascynującym polem do badań. Przed zbliżającymi się wakacjami takie kompendium wiedzy przyda się z pewnością. Film przybliży nam temat dorastania, posłuchamy opinii naukowców, rodziców i samych nastolatków. 17:00 LEGENDY EUROPY ODC. 4 ALPY (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES 4. THE ALPS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Czy przerażające, czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Dziś wyruszymy w Alpy. Wiatr, który porwał włosy Królowej Śniegu, oprószył szczyty białymi płatkami. Nieskalana biel francuskich Alp zasłania całą brzydotę świata i brudne uczynki jego mieszkańców. Góry budzą zachwyt i napawają przerażeniem. Mieszkają tu zjawiskowe wróżki i okrutne bestie... Wiatr hula po lodowych połaciach, wzbijając lśniące gwiazdki śniegu. Urocza szarotka zaś zawsze ma dla nas jakąś opowieść. Alpy są wyjątkowe. Stanowią naturalną granicę nie tylko między Europą wschodnią i zachodnią, ale także między północną i południową. My zaś znajdujemy się w ich sercu, w miejscu, gdzie wyznaczyły sobie spotkanie wiatry z czterech krańców świata. To właśnie tworzy fantastyczny krajobraz i bajeczną atmosferę tego miejsca. 18:05 DZIEJE TEMPLARIUSZY 1. NARODZINY BRACTWA (THE SECRET STORY OF TEMPLAR KNIGHTS 1. BIRTH OF A BROTHERHOOD) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy/Francja, 2020 Dokumentalna opowieść o sekretach najbardziej tajemniczego i potężnego zakonu rycerskiego średniowiecza: templariuszy. Od powstania ich niebiańskiej mocy do upadku diabła w płomieniach. Od rytuałów i tradycji średniowiecznego rycerstwa, przez eksterminacyjną kampanię przeciwko nim, po ich rzekome, potajemne przetrwanie i oficjalne dziedzictwo łączące Ziemię Świętą i kontynent europejski. W tej serii po raz pierwszy zostanie ujawniona tajemnicza historia rycerzy templariuszy. Tajemnice między bogatą mitologią, która została o nich stworzona, a nowo zdobytymi faktami historycznymi. W odcinku pierwszym - historia narodzin zakonu templariuszy. Historia kilku osób, które rycerskie bractwo przekształciły w zakon, mający rządzić całą Europą. Jerozolima. To tutaj pojawili się pierwsi rycerze zakonu templariuszy. Było ich zaledwie kilku. Ubodzy, lecz bogobojni i świetnie wyszkoleni w walce. Przysięgli poświęcić życie sprawie: obronie Ziemi Świętej i pątników pielgrzymujących do Grobu Pańskiego. By poznać początki zakonu, cofnijmy się do schyłku jedenastego wieku. Świat podzieliły dwie wielkie religie. Na Zachodzie większość uznawała władzę Kościoła Chrześcijańskiego i papieża. W Afryce Północnej, na południu Hiszpanii i na Bliskim Wschodzie dominował islam. Turcy zaś zagrażali Cesarstwu Bizantyjskiemu i jego stolicy - Konstantynopolowi. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - SANTORINI. U ŹRÓDEŁ MITU (FLAVORS SANTORIN AUX SOURCES DE L’ATLANTIDE) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i wybitne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 PORTRETY DOKUMENTALNE. WOJCIECH STAROŃ Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterem tego odcinka jest Wojciech Staroń. 20:40 BRACIA Film dokumentalny, 68 min, Polska, 2013 Reżyseria: Wojciech Staroń Nagrodzony na festiwalu w Locarno w 2015 roku dokument przedstawiający historię życia braci Alfonsa i Mieczysława Kułakowskich. Pierwszy jest artystą malarzem, drugi kartografem geodetą i realistą. W drugiej połowie lat 90. powrócili z Kazachstanu do Polski jako repatrianci. Zamieszkali w wiosce na północy kraju. Obok zdjęć dokumentalnych kręconych w domu braci Kułakowskich, film Wojciecha Staronia wypełniają materiały archiwalne. 21:55 ARGENTYŃSKA LEKCJA Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2010 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Wojciech Staroń W filmie zobaczymy, jak mały człowiek radzi sobie w sytuacji kompletnej zmiany otoczenia. To historia 8 - letniego syna reżysera dokumentu. Chłopiec wraz z rodzicami wyjeżdża na dwa lata do Argentyny. Przez kilkanaście miesięcy ma chodzić do szkoły podstawowej w małym miasteczku na północy kraju. W obcym miejscu i obcej kulturze, wśród ludzi mówiących innym językiem, Janek odkrywa nowy, nieznany mu dotąd świat. Dzięki przyjaźni z 11 - letnią Marcią łatwiej odnajduje się w innej kulturze. Obsypany nagrodami dokument otrzymał m.in.: Grand Prix na festiwalu w Krakowie - 2011 r. , Nagrodę Srebrnego Gołębia na 54. Międzynarodowym Festiwalu Filmów Dokumentalnych DOK Leipzig w Lipsku, Grand Prix na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Dokumentalnych w Kantonie w Chinach, Nagrodę dla Najlepszego Dokumentu Średniometrażowegona Międzynarodowym Festiwalu Filmów Dokumentalnych w Montrealu. 22:55 SYBERYJSKA LEKCJA Film dokumentalny, 57 min, Polska, 1998 Scenariusz i zdjęcia: Wojciech Staroń Małgorzata skończyła studia uniwersyteckie, a jej chłopak - Wojciech - szkołę filmową. Postanawiają wyjechać na Syberię. Ona będzie tam uczyła polskiego, on będzie kręcił filmy. Plonem tych zamierzeń jest właśnie "Syberyjska lekcja", w której Małgorzata słowami, a Wojciech kamerą opowiadają o swojej wyprawie - być może najważniejszej w ich życiu. Docierają najpierw do Nowosybirska, gdzie Małgorzata dostaje skierowanie do Usolia Syberyjskiego. Okazuje się, że jest to miasto nad Ankarą, z kombinatem chemicznym, kilkoma szkołami i jedną, wiecznie obleganą linią tramwajową. Małgorzata jednak nie może podjąć pracy: nauczyciele strajkują, bo od kilku miesięcy nie otrzymują pensji. Obserwuje więc życia Usolia, ciągle się dziwiąc, jak ci nieznani jej ludzie mogą egzystować w warunkach nienadających się do egzystencji. Po półtoramiesięcznym oczekiwaniu zmęczona bezczynnością, rozwiesza na murach plakaty, zapraszając chętnych na lekcje polskiego. Z zaproszenia korzysta spora gromadka złaknionych kontaktu z inną kulturą. Jest wśród nich lekarz patolog Aleksander, malarz Żenia, a także Walery, uważany za wariata, bo od dawna sam uczy się polskiego i tłumaczy Biblię z polskiego na rosyjski. Małgorzata w końcu zaczyna uczyć w szkole, poznaje lokalne osobliwości, księdza Ignacego, który od 6 lat działa wśród potomków polskich zesłańców. Zbliża się też do niektórych nowych znajomych. Zaczyna ich rozumieć, uczestniczyć w ich życiu. Ci ludzie i surowa przyroda pomagają jej osiągnąć wewnętrzny spokój. W miejscowym kościele bierze z Wojciechem ślub. Kiedy zaś po zakończeniu roku szkolnego i rozdaniu świadectw wsiadają oboje do pociągu, Małgorzata żegna Usolię, pragnąc, by zawsze w życiu była szczęśliwa tak, jak tam, na Syberii. To paradoksalne: było jej tak dobrze w miejscu będącym dla Polaków synonimem niewoli, cierpień i poniżenia. 24:00 JEDEN DZIEŃ HENRYKA Film dokumentalny, 26 min, Polska, 1971 Autor: Zbigniew Święch Henryk Victorini, niezwykła postać, jeden z pierwszych osadników w Bieszczadach. Osiedlił się tutaj w 1956 roku. Prowadził stanicę turystyczną w Sokolem, a jej bazę stanowił dawny pałacyk. Wraz z powstaniem zbiornika wodnego na Solinie teren wsi Sokole został zalany. Z materiałów pozostałych po rozbiórce pałacyku Victorini zbudował dom, który do dzisiaj jest jedyną pamiątką po nieistniejącej już wsi. Bohater filmu nadal prowadził gospodarstwo oraz hodowlę bydła i koni, działał też na rzecz ochrony bieszczadzkiej przyrody. Film przedstawia jeden dzień z jego życia. 00:30 NOTACJE: WOJCIECH PLEWIŃSKI. FOTOGRAFIA ZAUWAŻONA Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2013 Autor: Małgorzata Uberna Wojciech Plewiński, fotograf, urodził się 31 sierpnia 1928 roku w Warszawie, z wykształcenia jest architektem. Autor ponad 500 okładek tygodnika Przekrój, z którym związany był przez wiele lat. 00:50 ŚWIADECTWO POLSKOŚCI Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2010 Scenariusz: Alina Czerniakowska Przyjechali do Polski na swój coroczny zjazd - młodzi Polacy z katolickich rodzin, którzy swoje życie spróbowali sobie ułożyć poza Ojczyzną. Spotkałam ich z całymi rodzinami, z małymi dziećmi, na Uniwersytecie im. Stefana Wyszyńskiego. Wykształceni, pełni energii, bystrzy obserwatorzy krajów i społeczności, w których przyszło im żyć - mówi Alina Czerniakowska, autorka tego interesujacego dokumentu. Przyjechali ze Szwecji, Niemiec, Francji, Anglii, Austrii, jak również z zupełnie odmiennych krajów - z Litwy i Ukrainy. Ich opowieści i opinie o Polsce i Polakach w Europie są bardzo ciekawe, a zarazem emocjonalne i bardzo osobiste, a przez to prawdziwe. Próżno by szukać w dziennikarskich wywodach takich spostrzeżeń, relacji, plastycznych opisów zdarzeń, opartych na osobistych przeżyciach Polaków, którzy często tuż po studiach znaleźli się na Zachodzie i tam postanowili żyć. Ich relacje dowodzą, jak bardzo wiele zmieniło się w nich samych i w spojrzeniu na Polskę. Film jest relacją ze spotkania młodych rodzin polskich, dla których wiara jest najważniejszą siłą, pozwalającą wszystko pokonać i nadać treść i sens ich życiu. Film pozwala również spojrzeć na sytuację młodych Polaków poza granicami kraju, poznać ich problemy i dowiedzieć się, jakie zmiany nastąpiły w ich życiu w ostatnim okresie. Nie mniej ważnymi uczestnikami zjazdu były dzieci. Wysłuchały ciekawych opowieści i wraz z dorosłymi śpiewały piękne polskie piosenki, ucząc się w ten sposób dumy z bycia Polakiem. 01:30 ZORZA II NAD GDAŃSKIEM Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maria Dłużewska W czasie licznych pielgrzymek do Polski i innych krajów o tradycji katolickiej papież Jan Paweł II niezmiennie spotykał się z gorącym przyjęciem zgromadzonych tłumów. Należny szacunek okazywano mu nawet w krajach prawosławnych i muzułmańskich jako głowie suwerennego państwa i przywódcy religijnemu. Wśród prawie dwóch i pół tysiąca spotkań w 135 państwach było tylko jedno, na którym nie usłyszał braw ani okrzyków sympatii. Przeciwnie, zgromadzona publiczność odwróciła się doń plecami. Takiego przyjęcia papież doświadczył w swojej ojczyźnie. Miało to miejsce 12 VI 1987 r. w Gdańsku pod Pomnikiem Poległych Stoczniowców. 02:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - JUŻ TYLKO SPRÓCHNIAŁY KRZYŻ Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Co stało się z naturalnym krajobrazem historycznym formowanym przez wieki na naszych wschodnich rubieżach, uświadamiamy sobie wtedy, gdy do poszukiwań niezbędny jest nam konkretny dwór z jego rolniczym otoczeniem, lasami i łąkami. Zamiast punktów odniesienia, na miejscu odnajdujemy anonimową pustkę. Tak rzecz się ma w przypadku Hoźnej pod Białymstokiem. A legenda miejscowa powiada, że tu pochowani są powstańcy styczniowi. 02:50 PARYŻ. CZAS DOKONANY Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Muzyczuk Film o Bronisławie Wildsteinie jest dokumentem biograficznym z mocno zarysowanymi nutami obyczajowymi, kulturowymi i politycznymi. Widz poznaje historię bohatera i prawdę o czasach, w których żył. Szkielet filmu stanowi opowieść Wildsteina o swoim życiu poprowadzona w miejscach dla niego ważnych: w Krakowie, Paryżu, Warszawie, Olsztynie, Przemyślu, Knurowcu. 03:50 ODYSEJA ZŁOMOWA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2009 Reżyseria: Paweł Ferdek, Łukasz Gutt Antyczna droga do Chin - Jedwabny Szlak. Stara ciężarówka wiezie poradziecki złom do chińskiej huty: szutrową drogą przez puste góry Tien Szan, wspinając się na przełęcz Torugart 3750 m n.p.m. Śledzimy ostatnią podróż pordzewiałej ramy łóżka, wyrzuconego z jakiegoś domu przed laty. Rozmaite metalowe resztki upadłego imperium ZSRR spotykają się na przyczepie ciężarówki. Rosnące w potęgę Chiny, głodne surowców, pochłonęły już prawie cały złom, jaki można było znaleźć w Kirgistanie. W drodze poznajemy życie kilku osób: złomiarza, kierowców, pani z przydrożnej "gościelnicy" - noclegowni urządzonej w wozie Drzymały. Opowieść toczy się jednocześnie w skali makro i mikro: historia dwóch cywilizacji splata się z walką kilku ludzi o przeżycie i lepszą przyszłość. Ile czasu zajmuje przejazd ze złomowiska w Tokmoku do huty w Urumchi? To niewiele ponad 1000 kilometrów, ale złom będzie jechał miesiąc. To prawdziwa podróż w czasie. Ludzie w Kirgistanie żyją w tempie antycznym, z dala od nowoczesnej cywilizacji. Chińczycy pędzą w rytmie polifonicznych dzwonków komórkowych, szelestu banknotów, neonów w centrach handlowych. Historia jest zapętlona wokół kirgiskiej wielopokoleniowej rodziny mieszkającej w dolinie At - Baszy, przy drodze prowadzącej do Chin. Życie płynie tam bardzo powoli, zgodnie z rytmem przyrody. Mały chłopczyk Nursułtan całymi dniami bawi się przy drodze albo w strumieniu, brak zabawek zastępuje mu bogata wyobraźnia. Sam kiedyś chciałby być kierowcą ciężarówki, na razie wozi kamyki na kawałku drewna. Rodzina żywi się mięsem swoich zwierząt, prawie nie potrzebują gotówki. Dziadek dorabia przez szukanie złomu. Tym razem znajduje metalową ramę łóżka, którą sprzedaje na złom. Łóżko razem z fragmentami starych samochodów, innych łóżek, elementami fabryk pociętymi na kawałki, jedzie do chińskiej huty. 50 - tonowy ładunek wiezie Sania, z pochodzenia Rosjanin. Gruntową drogą wloką się przeładowane poradzieckie ciężarówki, w przeciwną stronę ciągnie sznur nowoczesnych chińskich tirów z towarami. Wszystkie te samochody mijają po drodze dom Nursułtana i jego dziadka. Sania zatrzymuje się co chwilę, chłodzi silnik maza, spotyka miejscowych ludzi i innych kierowców. W Chinach, w bazie Topa, robotnicy ręcznie rozładowują złom. Są ich tłumy - śniadzi, zmęczeni, ubrani byle jak. Złom dalszą drogę odbędzie chińską ciężarówką. Nasze łóżko wjeżdża w inny świat. To już betonowe autostrady, ogromne stacje paliw i centra handlowe. Tutaj każdy się spieszy, ludzie są nieufni, trudno nawiązać kontakt. W hucie w Urumchi łóżko trafia do pieca, stapia się w czerwoną surówkę, zmienia formę, jest nową blachą, zaraz będzie nowym chińskim produktem. Robotnik metalurg pobiera pensję i zabiera swoją rodzinę do centrum handlowo - rozrywkowego. Jedną z głównych atrakcji jest strzelanie do czerwonych baloników, synek robotnika z pasją ściska rewolwer. Sciana telewizorów w sklepie z elektroniką pokazuje chiński cud gospodarczy - budowę miasteczka olimpijskiego w Pekinie, statki z towarami wypływające z Szanghaju. Z hutniczej linii zjeżdża blacha, z niej wytłacza się miski. Są ich tysiące. Wyjeżdżają z magazynu, robotnicy pakują je do nowoczesnej chińskiej ciężarówki. Jedną z tych misek widzi dziadek Nursułtana na bazarku w pobliskim miasteczku, Narynie. Długo targuje się o cenę, wreszcie kupuje, zawija w gazetę.