TVP Dokument Poniedziałek, 15.11.2021 06:00 DZIKA POLSKA - MIĘDZY NAMI JAJAMI Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2008 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński Telewizyjna przygoda przyrodnicza, zaskakujące sytuacje, pasjonaci dzikich zwierząt i piękno przyrody Program pokazuje świat dzikich zwierząt, przyrody oraz ludzi, którzy ją chronią. Każdy program to ekspedycja w najbardziej niedostępne i dzikie miejsca w Polsce. Bohaterami cyklu są szaleńcy natury ludzie, którzy ulegli głębokiej fascynacji jakąś cząstką przyrody polskiej, jakimś gatunkiem żywych organizmów, jakimś przejawem życia, jakąś sprawą. Prowadzący program Tomasz Kłosowski i Marcin Kostrzyński spotykaja tych szaleńców w terenie i ruszają śladem ich fascynacji. Z pierwszymi dniami wiosny na naszych łąkach, polach i zalewiskach pojawiają się naturalne pisanki i kraszanki. To jaja ptaków, które już wkrótce po stajaniu śniegu przystępują do lęgu: czajek, żurawi, gęsi. Natura zaopatrzyła je w naturalne desenie, zabezpieczając przed okiem drapieżników i jednocześnie ułatwiając odnalezienie ich przez prawowitych właścicieli. Trudno je odszukać i obejrzeć, ale zadanie to podejmują bohaterowie "Dzikiej Polski". Odwiedzają też olbrzymi, gromadzony przez dziesięciolecia, zbiór jaj ptasich, a zarazem ujawniają, skąd biorą się oryginalne kształty i desenie tych ptasich skarbów i w jak przemyślny sposób ptaki ukrywają je w swych gniazdach przed oczami intruzów. 06:30 DZIKA POLSKA - UJRZEĆ NIEDOSTRZEGALNE Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2008 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński Telewizyjna przygoda przyrodnicza, zaskakujące sytuacje, pasjonaci dzikich zwierząt i piękno przyrody Program pokazuje świat dzikich zwierząt, przyrody oraz ludzi, którzy ją chronią. Każdy program to ekspedycja w najbardziej niedostępne i dzikie miejsca w Polsce. Bohaterami cyklu są "szaleńcy natury", ludzie, którzy ulegli głębokiej fascynacji jakąś cząstką przyrody polskiej, jakimś gatunkiem żywych organizmów, jakimś przejawem życia, jakąś sprawą. Prowadzący program Tomasz Kłosowski i Marcin Kostrzyński będą spotykają tych szaleńców w terenie i ruszają śladem ich fascynacji. Polską przyrodę z wysoka i na falach świetlnych o różnej długości od lat ogląda i fotografuje dr Marek Ostrowski. Jego aparaty spoglądają na polskie ostępy z przeróżnych pułapów; od dachu wysokościowca po orbitę satelity. Uczą zauważać to, co niedostrzegalne. Zaskakują odmiennością wobec tego, co widzimy z ziemi. Pokazują to, co maleńkie, np. bakterie w powiększeniu, a to, co duże - jeziora czy puszcze - w pomniejszeniu. Narratorzy programu rozmawiają z autorem tych zdjęć o niezwykłych własnościach naszego widzenia świata. 07:00 NOTACJE: JÓZEF HEN. ZAWSZE CZUŁEM SIĘ PISARZEM Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2013 Autor: Zofia Kunert Pisarz, scenarzysta, ur. w 1923 r. w Warszawie w spolonizowanej rodzinie żydowskiej. Wojnę spędził w ZSRR, nieprzyjęty do Armii Andersa, wstąpił do LWP i przeszedł szlak II Armii WP aż do Berlina. Debiutował w 1947 r. książką "Kijów, Taszkient, Berlin. Dzieje włóczęgi". Autor monografii wybitnych postaci historycznych "Ja, Michał z Montaigne", "Błazen - wielki mąż" (o Tadeuszu Boyu - Żeleńskim), "Mój przyjaciel król" (o Stanisławie Auguście Poniatowskim), licznych scenariuszy filmowych, m.in. "Prawo i pięść", "Krzyż Walecznych", "Królewskie sny". Wspomina lata szkolne przed wojną, swą współpracę z Małym Przeglądem Janusza Korczaka, nastrój w Warszawie po wybuchu wojny i decyzję o ucieczce na stronę sowiecką (listopad 1939 r.). Mówi o swej dramatycznej tułaczce po ucieczce najpierw z Armii Czerwonej, a potem ze strojbatalionu do Armii Andersa, o grożącej mu śmierci głodowej, odrzuceniu go na komisji lekarskiej w Jangi - Jul i wydostaniu się z ZSRR z LWP. Wspomina także moment przypadkowego spotkania z matką na Pradze, jesienią 1945 r. (matka go nie poznała). 07:15 LABORATORIUM LUDZKICH ZACHOWAŃ CZĘŚĆ 3 (MEET THE HUMANS EP. PULLING TOGETHER) Cykl dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Michael Mosley Cykl filmów dokumentalnych, stawiających ludzkie zachowania pod lupą. Pewien wiejski dom zostaje wyposażony w kamery monitorujące grupę nieświadomych badanych, zaproszonych do wzięcia udziału w różnych zajęciach grupowych, od nocy dla samotnych po niezręczny weekend integracyjny. Z wnętrza sekretnego pokoju obserwacyjnego prezenter Michael Mosley i eksperci analizują każdy ruch uczestników. W trzeciej części tematem będzie możliwość naszej współpracy. Nasz gatunek osiągnął olbrzymi, ewolucyjny sukces. Częściowo dlatego, że jako jedyne zwierzę umiemy współpracować również poza wąską grupą rodzinną. Ale grupy mają też swoje wady, sprzyjają konfliktom osobowościowym i walce o władzę. Kto skończy na szczycie? I czy w obliczu tragedii będziemy trzymać się razem, czy każdy zadba tylko o siebie? Przeprowadzimy eksperyment pod przykrywką wyjazdu integracyjnego. Nasze "króliki doświadczalne" pracują w małej firmie, sprzedającej produkty higieniczne. 08:15 JAK SIĘ ŻYJE Z OCD? (OBSESSIVE COMPULSIVE DISORDER (HORIZON: A MONSTER IN MY MIND)) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Peter Leonard Film dokumentalny o zaburzeniach obsesyjno - kompulsyjnych. Emocjonalny wgląd w wyniszczające zaburzenie, które dotyka także celebrytów. David Beckham, komik John Richardson, bohaterowie serialu BBC i wiele innych osób. Większość z nas skrótem OCD opisuje ludzi uparcie drobiazgowych, nazbyt perfekcyjnych, przesadnie skrupulatnych, nawet zabawnych. Prawda zaś jest znacznie poważniejsza. Istotną cechą tego zaburzenia są nawracające, uporczywe myśli natrętne lub czynności przymusowe. Niemal zawsze są przeżywane w sposób przykry i pacjent często próbuje bezskutecznie się im przeciwstawiać Spotykamy Richarda i Sophie, dwoje ludzi walczących z tymi zaburzeniami. Wszechogarniający strach Sophie polega na tym, że mogła mordować ludzi. Richard boi się, że od prawie wszystkiego, czego dotknie, zarazi się śmiertelnymi chorobami. Stan ich obojga jest tak zły, że ogranicza ich zdolność do normalnego życia. OCD uważa się za współczesną chorobę, bo pod tą nazwą funkcjonuje od lat 80. XX wieku. Lecz w bibliotece Uniwersytetu Londyńskiego znajdziemy informacje, że objawy tego, co dziś nazywamy zaburzeniami obsesyjno - kompulsyjnymi, znano od stuleci. Ten film uświadomi nam, czym naprawdę jest OCD, co go wywołuje i jak można go powstrzymać. Spotykamy naukowców, których nowatorskie badania są obiecujące dla cierpiących na tę chorobę. Wyzwaniem w leczeniu OCD jest mnogość jego postaci. W 2004 roku zrodziła się optogenetyka, przełomowa technika medyczna z dziedziny neuronauki. Polega ona na wprowadzaniu do neuronów sekwencji genu białka światłoczułego za pomocą nośnika wirusowego. 09:15 DZIKI MEKSYK CZ. 1. GÓRSKIE ŚWIATY (WILD MEXICO) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Victoria Bromley Meksyk to kraj niespodzianek. Zaskakuje tu ogromna różnorodność kolorów, wspaniałe gatunki i kultura sięgająca najdawniejszych czasów. Tropikalne dżungle, pustynie w kolorze pomarańczy, wulkany ze śnieżnymi wierzchołkami, błękitne jeziora, a do tego kolorowo ubrani ludzie. Ciekawe są łańcuchy gór Sierra Madre, niesamowity Jucatan, Zatoka Meksykańska, malownicza Riwiera Meksykańska. Tu poczęła się kultura Majów i tylko tu można zobaczyć Festiwal w Acapulco i Cancun oraz celebracje Święta Zmarłych. Żyją tu małpy, tapiry, jaguary, które mają również swoje siedliska w wilgotnych lasach południowego Meksyku. Południowa część kraju, słabo zaludniona pozostaje ostoją dla wielu rzadkich odmian zwierząt. Środkowy i północny Meksyk dla odmiany charakteryzuje się dużymi skupiskami ludzi i tutejsze środowisko utraciło swoją pierwotną różnorodność biologiczną. Można tu spotkać niedźwiedzie, jelenie, pumy i kojoty. W zimie do Sierra Madre Zachodnia (Sierra Madre Occidental) przybywają liczne kaczki i gęsi. Na pustynnych i półpustynnych częściach Meksyku występują węże i pancerniki. Mimo podejmowanych przez obrońców środowiska prób w 2004 r. , zagrożonych wyginięciem było wiele gatunków ptaków, ssaków, ryb i gadów. 10:20 SIMON REEVE W AMERYCE PÓŁNOCNEJ ODC. 1 (NORTH AMERICA WITH SIMON REEVE / THE AMERICAS WITH SIMON REEVE: SERIES) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Chris Mitchell Autor i poszukiwacz przygód, Simon Reeve wyrusza w kolejną podróż, tym razem do Ameryki Północnej. Odnajduje rozległy i zróżnicowany kontynent, z lodowcami, pustyniami i dżunglami, gdzie istnieje wielkie bogactwo obok zupełnej biedy, podziałów politycznych i ludzkich dramatów. Będziemy wraz z nim podziwiać piękno Gór Skalistych i surowy blask lasów zachodniego wybrzeża kontynentu. Spotkamy kowbojów z Montany, stojących w obliczu niepewnej przyszłości i rdzennych mieszkańców Gwatemali, migrujących na północ w poszukiwaniu lepszego życia. Simon, wygrzewając się w meksykańskim słońcu i drżąc w Arktyce, przetestuje temperaturę naprawdę fascynującego kontynentu. W pierwszej części: Simon jest na Alasce, na początku wielkiej wyprawy. W jej trakcie przemierzy dwa kontynenty, których powierzchnia jest większa niż ćwierć całej powierzchni Ziemi. Jego podróż wiedzie wzdłuż obu Ameryk. Od krańców północy po sam kraniec południa. Pokona 8 tysięcy km i zobaczy najpiękniejsze rejony świata. W trakcie podróży zajrzy do miejsc pełnych mitów i tajemnic. To jak zaczarowane królestwo. Zwiedzi regiony, którymi rządzi przemoc. Gangi wszędzie mają swoje czujki. Zobaczy, jak zmienia się klimat. Odwiedzi największe miasta świata. Dotrze do pięknych, lecz okaleczonych tropików. Znajdzie się w sercu walki o uratowanie planety. 11:15 NOTACJE: KAZIMIERZ KORD. ZROZUMIEĆ MUZYKĘ Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2013 Autor: Krzysztof Tadej Kazimierz Kord urodził się w 1930 r. w Pogórzu. Jeden najwybitniejszych polskich dyrygentów. W latach 1949 - 1955 studiował grę na fortepianie w Związku Radzieckim u profesora Władimira Nielsena. Po powrocie do Polski studiował dyrygenturę w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie. Pełnił wiele ważnych stanowisk w instytucjach artystycznych: był chórmistrzem i dyrygentem Opery Warszawskiej (1960 - 1962), dyrektorem Miejskiego Teatru Muzycznego w Krakowie (1962 - 1969), dyrektorem Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia i Telewizji w Katowicach (1969 - 1973), dyrektorem Filharmonii Narodowej w Warszawie (1977 - 2001). 11:30 WOKÓŁ MÓRZ II ODC. 7 OSOBLIWOŚCI KALEDONII (AROUND THE SEA II EP. 7 CURIOSITES CALEDONIENNES) Serial dokumentalny, 25 min, Francja, 2018 Reżyseria: Pierre De Nicola Kontynuacja opowieści o krajach, miastach i ludziach, których życie związane jest z wodą. Ocean Spokojny, Karaiby, wybrzeże Francji, Ocean Polarny czy wybrzeże Afryki - będziemy podróżować, żeglować i dowiadywać się wszystkiego o świecie widzianym oczami mieszkańców, którzy żyją i pracują wokół tych niezwykłych miejsc. Raj dla jednych, a dla innych ekologiczne cierpienie. Odcinek siódmy to Nowa Kaledonia - duża wyspa na Pacyfiku. Powstała z Gondwany, południowej części superkontynentu Pangea. Osiemdziesiąt pięć milionów lat temu ów superkontynent przemieścił się i podzielił na Afrykę, Indie, Amerykę Południową, Antarktydę i Australię. Fragment skorupy ziemskiej, poddany działaniu ogromnych sił, pofałdował się, kończąc kształtowanie się Nowej Kaledonii. Wyspa, niczym Arka Noego, uniosła ze sobą część flory i fauny z tamtej epoki. Do dziś na Nowej Kaledonii spotkać można wyjątkowe gatunki roślin i zwierząt oraz niezwykłe minerały. Gdyby Ziemia była domem renesansowego odkrywcy, Nowa Kaledonia stanowiłaby w nim gabinet osobliwości. Gabinety osobliwości - przodkowie muzeów - były miejscami, w których eksponowano najbardziej zadziwiające okazy przyrodnicze oraz wynalazki człowieka. 12:05 OBWINIONA Reportaż, 15 min, Polska, 1987 Zdjęcia: Włodzisław Łarionow Spór o granicę, potocznie zwany sporem o miedzę, to powód międzysąsiedzkiej niezgody od zarania dziejów. Reportaż autorstwa Anny Orzechowskiej obrazuje ten odwieczny polski konflikt na przykładzie wsi Bolesław koło Łasku, gdzie dwie rodziny toczą boje o kilka centymetrów źle rozgraniczonego gruntu. Konfliktem pomiędzy Anną Giezek i jej sąsiadem żyje cała wieś, a sprawa ostatecznie trafia do kolegium do spraw wykroczeń w Łasku. 12:30 TATARZY POLSCY Telenowela dokumentalna, 40 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Natasza Ziółkowska Cykl filmów na temat współczesnych Tatarów, potomków dawnych osadników na ziemiach polskich. Bohaterów i tematy łączy miejsce lub przynależność do grupy (np. Kruszyniany, Białystok, Zespół Buńczuk). W społeczności polskich Tatarów związki rodzinne i środowiskowe są nieuniknione, ponieważ jest to mała społeczność. Odcinki są narracyjnie skupione wokół święta (np. Ramadan czy Ramadan Bajran), wydarzenia religijnego, jak azanienie, ślub, pogrzeb, czy innych wydarzeń, np. realizacja teledysku do piosenki tatarskiej z udziałem łuczników, tancerzy skupionych wokół jednego zespołu. 13:15 POLSKIE DZIEDZICTWO KULTUROWE - POLSKIE DZIEDZICTWO ODC. 8 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Kamil Szymański Zdjęcia: Damian Szprejda, Jacek Cichocki, Mariusz Gala Prowadzący: Stefan Tompson W tym odcinku Stefan Tompson odwiedzi Litwę. Swoją podróż rozpocznie od miejscowości Birże będącej niegdyś w posiadaniu rodu Radziwiłłów. Zamek jednej z dawnych stolic księstwa litewskiego gościł znamienite osobistości, ale także był świadkiem bitew i przedmiotem grabieży. Zamek ma też swoje miejsce w polskiej literaturze. To tutaj trafił pan Wołodyjowski wraz z Zagłobą w powieści Henryka Sienkiewicza. 13:50 ŚWIAT OWADÓW (INSECT WORLD) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Phil Coles Film dokumentalny o owadach. Wszyscy znamy mniej więcej świat owadów, które mogą być dość denerwujące, bzyczące, gryzące i straszne, jednak bez tych bezkręgowych zwierzątek mielibyśmy poważne kłopoty. Oczyszczają planetę, zapylają rośliny, na których opiera się wegetacja i produkcja żywności, mają mnóstwo niezastąpionych ról w ekosystemach. Dzięki milionom lat dostrajały się do świata i teraz on nie może bez nich żyć. Owady nie są przerażającymi gąsienicami, są weteranami życia na ziemi. Utrzymują nasze środowisko w ryzach i umieszczają jedzenie na naszych stołach. Być może powinniśmy postrzegać je jako małych, fascynujących opiekunów, a może nawet przyjaciół. Wygląda na to, że będą rządzić światem długo po naszym odejściu. Ich dzieje to najlepsza recepta na życie. Dodają piękna światu i inspirują nasze życie. Gdzie byśmy byli bez nich! Warto szanować owady. 14:55 GINTROWSKI Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2015 Reżyseria: Arkadiusz Bartosiak Film dokumentalny o Przemysławie Gintrowskim. Opowieść o artyście, którego legenda nie przetrwała dziejowej rewolucji, mimo że on sam przyczynił się do jej zwycięstwa. To historia genialnego muzyka, który śpiewając rewolucyjne pieśni, porywał tłumy. Kiedy wreszcie zwyciężył, przestał być potrzebny i popadł w zapomnienie. 15:50 KREATORZY PRZYSZŁOŚCI ODC. 1 ROBOTY (SHAPERS OF TOMORROW 01 ROBOTS: A CHANCE FOR HUMANITY?) Cykl dokumentalny, 50 min, Francja, 2018 Reżyseria: Quentin Domart, Clemence Rabeau Seria dokumentalna opowiadająca o ciekawych rozwiązaniach technologicznych w różnych dziedzinach życia. Na całym świecie ludzie wymyślają i projektują przedmioty, które zmienią naszą codzienność. Zasługują na uwagę, ponieważ ich dzieła mogą uczynić nasze życie jaśniejszym, łatwiejszym i bardziej zrównoważonym. Oni kształtują nasze jutro! Wyruszamy z nimi w podróż do przyszłości. W każdym odcinku skupimy się na jednym, określonym temacie, poznamy innowacje, które zmienią nasze życie w dziedzinach takich jak: mieszkania, transport, recykling, odzież, energia, żywność, robotyka. Dowiemy się, co nowego wynaleźli naukowcy, aby chronić i badać dzieła sztuki. W odcinku pierwszym - roboty. Mamy nadzieję, że wkrótce maszyny zastąpią ludzi w wykonywaniu żmudnych i pracochłonnych zadań. Robotyka poczyniła postępy w sterowaniu robotami, inteligentne maszyny zaczęły się pojawiać nawet w zwykłych gospodarstwach domowych, nie mówiąc już o szkołach, szpitalach czy fabrykach. Roboty są już praktycznie wszędzie. Jak będą wyglądały w przyszłości i w jaki sposób ułatwią nam życie? Renaud Didier pracuje nad technologiami, które pozwolą nam na wirtualne wycieczki. Roboty zaprojektowane przez Robin Murphy ratują ludzkie życie. Kathrine Simon chce przy pomocy robotów zmienić metody produkcji. Frank Geffard projektuje egzoszkielety, a Vincent Dupourque pracuje nad maszynami, które pomagałyby w domu seniorom. Ci niezwykli ludzie stają przed ambitnymi wyzwaniami, żeby sprostać wciąż nowym potrzebom ludzkości. To prawdziwi kreatorzy przyszłości. 16:50 LEGENDY EUROPY ODC. 8 BURGUNDIA (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES 8. BURGUNDY) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Czy przerażające, czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Dziś wyruszymy do Burgundii. 18:00 TAJEMNICE CUDÓW Z LOURDES (THE MYSTERIES OF LOURDES MIRACLES / DAS GEHEIMNIS DER WUNDER VON LOURDES) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Patrice Clech Scenariusz: Samuel Kissous W tym dokumencie badane będą niewyjaśnione zjawiska lub naukowe fakty, zwane cudami. Aby je lepiej zrozumieć, autorzy udali się do słynnej na całym świecie groty w Lourdes. Lourdes we francuskich Pirenejach. Jedno z najczęściej odwiedzanych sanktuariów maryjnych na świecie. Rocznie pielgrzymuje tu ponad sześć milionów wiernych, w tym 60 tysięcy chorych i upośledzonych. Większe niż Watykan szczyci się też największą bazyliką na świecie, zdolną pomieścić nawet 25 tysięcy osób. Uważa się, że w ciągu 160 lat miało tam miejsce 69 uzdrowień, które wciąż nie zostały wyjaśnione przez naukę. Część tych niewytłumaczalnych uzdrowień kościół katolicki uznał za cuda. To one przyciągały tysiące wiernych, co z kolei przekładało się na rozbudowę sanktuarium. Historia zaczyna się w 1858 roku, kiedy tajemnicza kobieta w bieli ukazała się 14 - letniej dziewczynce o imieniu Bernadette Soubirous i przedstawiła się jako Niepokalane Poczęcie. Dokument bada cudowne zjawiska w Lourdes z naukowej i historycznej perspektywy. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - POLINEZJA - PERŁA PACYFIKU (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Słowo "Polinezja" brzmi jak zaproszenie do podróży. Od czasów pierwszych odkrywców ten zbiór małych wysepek na olbrzymim Pacyfiku fascynował urodą i kojarzył się z Rajem na Ziemi. Jednak za stereotypami kryją się ludzie, historia i kultura - prawdziwe powody, dla których warto pokochać Polinezję. Odwiedzając Tahiti, Tuamotu czy Markizy, trafiamy do odległego i niezwykle barwnego świata. 20:10 PORTRETY DOKUMENTALNE. ELIZA KUBARSKA Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz: Agnieszka Wąsikowska Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski Seria rozmów z wybitnymi filmowcami zajmującymi się sztuką dokumentu. Bohaterami poszczególnych odcinków są zarówno uznani twórcy tego gatunku, jak i przedstawiciele młodego pokolenia filmowców - dokumentalistów. Cykl ma na celu stworzenie panoramy polskiego dokumentu poprzez realizację filmowych portretów opowiadających o danym twórcy, jego drodze i przekrojowo opisujących jego twórczość na przykładzie wybranych dzieł. Bohaterką tego odcinka jest Eliza Kubarska. 20:40 CO SIĘ WYDARZYŁO NA WYSPIE PAM? Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2009 Reżyseria: Eliza Kubarska Wyprawa polskich alpinistów na najwyższy klif świata, w południowej Grenlandii. Bohaterowie zakładają bazę na niezamieszkanej wyspie Pam. 21:40 BADJAO. DUCHY Z MORZA (WALKING UNDER WATER) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2014 Scenariusz i reżyseria: Eliza Kubarska Zdjęcia: Piotr Rosołowski Muzyka: Michał Jacaszek Badjao to społeczność nomadów morza, ludzi - ryb, zamieszkujących tereny między Filipinami, Borneo i Indonezją. Przez wieki żyli jak ryby, większość życia spędzając w wodzie. Dzieci Badjao uczą się szybciej pływać niż chodzić, a dorośli doprowadzili do perfekcji trudną sztukę free - divingu. Potrafią chodzić i polować na dnie oceanu, wstrzymując oddech przez wiele minut. Ich oczy są przystosowane do ostrego widzenia pod wodą. W zderzeniu z nowoczesną cywilizacją ich życie zmienia się gwałtownie. Nieposiadający żadnych dokumentów nomadzi traktowani są często jak nielegalni imigranci. Wysepki, na których od setek lat mieszkali (i czerpali wodę pitną), sprzedawane są pod zamknięte luksusowe kurorty. Badjao nie mają tam wstępu. Wypierani do skupionych wokół miast slumsów, nieuchronnie tracą swoje umiejętności. 10 - letni Sari podejmuje naukę u swojego wujka Alexana, ostatniego nurka głębinowego na wyspie Mabul. Alexan postanawia przekazać swój warsztat Sariemu, ponieważ nie może pogodzić się z myślą, że pod wpływem zachodniej cywilizacji świat jego przodków znika. Uczy go nie tylko niebezpiecznej sztuki nurkowania przy użyciu rurki i sprężarki powietrza, ale również odkrywa przed nim magiczne legendy i zwyczaje Badjao. Film zdobył Nagrodę Specjalną Jury na prestiżowym festiwalu Hot Docs w Toronto, Nagrodę za Najlepsze Zdjęcia Planet Doc Review i Wyróżnienie Specjalne na MFF w Los Angeles. 22:40 BYĆ KOBIETĄ W HIMALAJACH Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Eliza Kubarska Film dokumentalny o kobietach wspinających się na najwyższe górskie szczyty w Himalajach. W 1978 roku Polka Wanda Rutkiewicz stanęła na szczycie Everestu jako pierwsza Europejka i trzecia kobieta na świecie. W kwietniu 1993 roku pierwsza Nepalka Pasang Lhamu Sherpa po trzech nieudanych próbach z poprzednich lat, również zdobywa Everest. Niestety, z tej wyprawy nigdy nie powróciła. Zginęła podobnie jak Wanda, która zaledwie miesiąc później zaginęła na Kanczendzondze - trzecim co do wysokości szczycie świata. Obie stały się ikonami kobiet niezależnych, silnych, dążących do celu. Każda z nich zapłaciła za swoje marzenia najwyższą cenę. Historie Wandy i Pasang, kobiet z odległych kultur, spotykają się nie tylko w Himalajach. Piękne kobiety, które musiały walczyć o swoje prawa i marzenia, które musiały udowadniać mężczyznom, że stać je na realizację swoich pasji. Aby tego dokonać, musiały stać się lepsze i bardziej wytrzymałe niż mężczyźni. Wandę i Pasang spotkamy nie tylko w ujęciach archiwalnych. Obie stały się inspiracją dla młodego pokolenia himalaistek swoich krajów. W Polsce spotykamy przedstawicielkę młodego pokolenia: 25 - letnią Sylwię Bojek, która zainspirowana Wandą, wyruszyła na Everest, aby go zdobyć jako najmłodsza Polka (kwiecień, maj 2017). We wschodnim Nepalu spotykamy Chhurim Sherpa, która pochodzi z wioski pod Kanczendzongą, na której zboczach zaginęła Wanda. Zafascynowana od dzieciństwa bohaterką Pasang Lhamu, Chhurim marzyła o Evereście. Udaje się jej tego dokonać w 2012 roku, ale idzie o krok dalej. Chhurim zdobywa Everest dwukrotnie w jednym sezonie (12 i 19 maja), dzięki czemu wchodzi do księgi rekordów Guinessa. Zderzając historie kobiet z dwóch krańców świata (Polska i Nepal), które łączy pasja gór, tworzymy ciekawy obraz kobiety w górach. Każda z bohaterek musiała walczyć nie tylko z przeciwnościami żywiołów, ale również z porządkiem świata, według którego kobieta miała spędzać czas w domu, opiekując się mężem i dziećmi, a nie zdobywać niebezpieczne szczyty zakazane przez bogów. 23:35 KONGRES INTELEKTUALISTÓW. WROCŁAW - TO BYŁ POCZĄTEK Film dokumentalny, 28 min, Polska, 1983 Autor: Włodzimierz Rosiński Zdjęcia: Jan Urbaniak Film dokumentalny poświęcony I Kongresowi Intelektualistów we Wrocławiu. To niecodzienne wydarzenie odbyło się w dniach 25 - 28 sierpnia 1948 roku w Auli Politechniki Wrocławskiej. Brało w nim udział kilkuset pisarzy, artystów i naukowców z 46 państw. Wśród zagranicznych gości byli m.in.: Pablo Picasso, Louis Aragon, Irene i Frederic Joliot - Curie, Michał Szołochow, Ilja Erenburg, Aleksander Fadiejew. W skład delegacji polskiej, której przewodniczył Jarosław Iwaszkiewicz, weszli m.in.: Maria Dąbrowska, Zofia Nałkowska, Julian Tuwim, Antoni Słonimski, Andrzej Panufnik, Tadeusz Kotarbiński, Kazimierz Wyka, Stanisław Ossowski. Kongres odbył się w czasie dużych napięć na linii Waszyngton - Moskwa, toteż jego celem było zmobilizowanie światowej opinii publicznej do walki w obronie pokoju z "imperializmem amerykańskim". W 1973 roku, w 25. rocznicę I Kongresu Intelektualistów, w Sali Rycerskiej wrocławskiego Ratusza odbyło się powtórne, jubileuszowe spotkanie jego uczestników. Ilustracją filmu są materiały archiwalne - kroniki filmowe, fotografie, wycinki prasowe. 00:10 NOTACJE: TOMAS VENCLOVA. LITEWSKI POETA Z YALE Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2013 Autor: Zofia Kunert Poeta, eseista, tłumacz literatury pięknej, wykładowca literatur słowiańskich na Uniwersytecie Yale. Ur. w 1937 r. w Kłajpedzie, absolwent Uniwersytetu Wileńskiego (1954 - 1960), od lat studenckich związany z litewską i rosyjską opozycją, obrońca praw człowieka. Zagrożony represjami, przy poparciu Josifa Brodskiego wyemigrował do USA. Wykładowca i profesor Uniwersytetu w Yale, tłumacz Miłosza, Herberta, Szymborskiej, autor ponad 200 wierszy oraz prac z dziedziny literaturoznawstwa. Wspomina, że jako syn lewicowego, komunistycznego pisarza miał początkowo prosowieckie nastawienie, ale zmieniło się ono pod wpływem wydarzeń rewolucji węgierskiej 1956 r. Był, jak to określa, otwartym dysydentem, jego wiersze rzadko drukowano. Podkreśla znaczenie, jakie miał kontakt z polską prasą i literaturą. W latach 70. napisał list otwarty do KC Litewskiej Partii Komunistycznej z prośbą o zezwolenie na wyjazd z kraju. Dostał paszport i wyjechał, został pozbawiony obywatelstwa. W Stanach Zjednoczonych od razu rozpoczął pracę naukową. 00:25 NIGDZIE W EUROPIE Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Kerstin Nickig Film dokumentalny o czeczeńskich rodzinach uciekających przed brutalną wojną i szukających schronienia w Europie, w której ma miejsce proces politycznego wyparcia problemu uchodźców poprzez faktyczne pozbywanie się uchodźców z naszego kontynentu. Film pokazuje błędne koło, jakim jest wędrówka uchodźców w poszukiwaniu stałego miejsca do życia. Europejscy parlamentarzyści debatują w Brukseli o dodatkowych klauzulach i paragrafach do nowego europejskiego rozporządzenia o prawie azylu - Dublin II. W tym samym czasie czeczeńskie rodziny uchodźców nadal szukają schronienia w Europie. 01:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. ŁOWY NA GRUBEGO ZWIERZA Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski "Łowy na grubego zwierza" Dziś w drodze na południe minęliśmy Rzeszów, by zachwycić się widokami z przedpola Karpat. Przed nami wioska Czudec. Wypatrujemy tu śladu po dawnym potoku zasilającym młyn. Jesteśmy tu po to, by pomóc wydobyć z tego miejsca zabytkowe silniki, które lata temu zasilały młyn. Jeśli się to uda, trafią one do Muzeum Silników Stacjonarnych w Konieczkowej, stworzonego przez przyjaciela naszego programu, Grzegorza Smelę. Ta akcja to wyraz naszego podziwu dla dzieł polskich inżynierów i techników. 01:55 SZWEDZKIE TANGO Film dokumentalny, 57 min, Polska, 1999 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Śladkowski Zdjęcia: Gunnar Kallstrom, Michel Reisler Hans i Kerstin Stralstromowie, bohaterowie dokumentu, żyją w Kirunie, niewielkim szwedzkim miasteczku za kołem polarnym. Mają dorosłą już córkę Karin, syna Olego i pięcioro wnucząt. Wiodą spokojny żywot, w dostatku i harmonii, którą czasem zakłóca Hans - z natury porywczy i szorstki - besztając żonę, kiedy ta na przykład prowadzi samochód w sposób budzący jego zgrozę i gniew. Hans grywa jeszcze w tenisa, choć zaawansowany wiek sprawia, że żona potem musi długo masować mu obolałe mięśnie. Kerstin zaś raz na jakiś czas spotyka się z przyjaciółkami, by poplotkować o mężczyznach. Niekiedy małżonkowie ruszają na wyprawę na nartach albo na tańce. Próbują tańczyć tango, na które moda, ogarniająca całą Europę, dotarła też za krąg polarny. Kerstin jednak nie jest zadowolona z ich wspólnego tańczenia. Uważa, że tango zupełnie im nie wychodzi. W styczniu 1998 roku namawia męża, by pojechali do Sztokholmu, gdzie powstały już szkoły tańca, w których pod okiem mistrzów można poznać tajniki kroków, obrotów i przejść. Hans początkowo nie chce o tym słyszeć, w końcu ulega żonie: w lutym wsiadają do samochodu i mkną do stolicy. Odwiedzają tam Szkołę Tańca Petera Kleinviksa i Szkołę Mistrzów Tanga Toma i Kristiny. Po wielu próbach pani Stralstrom dochodzi do wniosku, że tango jest dla niej za trudne i marzy o powrocie do domu. Jej mąż natomiast, tak na początku przeciwny przedsięwzięciu, upiera się, że musi się tanga nauczyć i wpada na pomysł, by po tę naukę udać się do źródeł. Kerstin, przerażona perspektywą wyprawy do Argentyny, próbuje męża odwieść od zamysłu. Na próżno. W marcu wsiadają do samolotu i wkrótce lądują w Buenos Aires. Tam dostają się w ręce dwóch domorosłych przewodników i rozpoczynają wędrówkę po szkołach i milongach - miejscach, w których tańczy się tango. I nawet jeśli nadal najlepiej wychodzi im tańczenie go na sposób kiruński, dowiadują się, czym jest ten taniec, a wspólne przeżycia zbliżają ich jeszcze bardziej. Najlepiej widać to w ostatniej scenie filmu, kiedy w kwietniowy dzień pokonują zaśnieżone ulice miasteczka, stojąc razem na płozach sanek. Popychają je w doskonałej harmonii i wyglądają, jakby płynęli w tangu - w jego wyjątkowej, szwedzkiej odmianie. "Szwedzkie tango" to film dokumentalny o codzienności i przygodach sympatycznej pary Szwedów i o tym, czym może być starość. Dokument przypominajacy momentami film fabularny jest efektem współpracy czterech telewizji: Telewizji Polskiej, szwedzkiej telewizji publicznej SVT, satelitarnego programu kulturalnego Arte i programu II niemieckiej telewizji publicznej ZDF. 03:00 POTĘGA SYMBOLI - POLSKIE KINO MIĘDZY POLITYKĄ A SZTUKĄ Film dokumentalny, 56 min, Polska/Niemcy, 1998 Scenariusz: Małgorzata Bucka Wykonawcy: Andrzej Wajda, Andrzej Zanussi, Henryk Kluba, Agnieszka Holland, Juliusz Machulski, Jerzy Kawalerowicz, Krzysztof Kieślowski Historia polskiego kina po II wojnie światowej widziana z perspektywy łódzkiej Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej, której 50-lecie było bezpośrednią inspiracją tego filmu. Kolejne fazy rozwoju naszego kina wyznaczają z jednej strony etapy polskiej historii i polityki, z drugiej zaś kolejne pokolenia studentów "filmówki", ich aspiracje artystyczne i zdolności do realizacji tychże w warunkach obecnie panującej polityki kulturalnej. Pierwsza w kraju odbudowującym się z wojennych zniszczeń filmowa instytucja dydaktyczna - Instytut Filmowy - powstała w Krakowie. Panował tam niepowtarzalny klimat, profesorowie i studenci przejawiali wielki entuzjazm i mimo trudnych warunków realizowali swoje pierwsze, powojenne filmy. Wkrótce zrodziła się idea utworzenia w Łodzi Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, bo taką nazwę wówczas nosiła. Nowa uczelnia otworzyła swe podwoje w 1948 r. Wśród jej pierwszych studentów byli m.in.: Andrzej Wajda, Kazimierz Kutz, Janusz Morgenstern, Kazimierz Karabasz, a ich wykładowcami były takie znakomitości, jak: Antoni Bohdziewicz, Jerzy Toeplitz czy Stanisław Wohl. Szczególny klimat polityczny, w jakim szkoła rozpoczynała swoją działalność, odcisnął na długie lata swe piętno na jej studentach, choć niekoniecznie zgodnie z oczekiwaniami "czynników oficjalnych". Po przełomie politycznym 1956 roku nastał krótki okres ograniczonej wolności, z której korzystali również filmowcy. W łódzkiej szkole były to czasy filmów Romana Polańskiego, humoru Sławomira Mrożka, zabaw i jazzu, którego kolebką w Polsce była właśnie "filmówka". Również początek lat sześćdziesiątych był dla "filmówki" okresem pomyślnym i twórczym. Znakomite etiudy kręcili wtedy: Jerzy Skolimowski, Marek Piwowski, Krzysztof Zanussi i inni. Jednoczyło ich przekonanie, że studiują w szkole niezwykłej, dającej swym adeptom możliwość indywidualnej, twórczej wypowiedzi. Rok 1968 był swoistą cezurą, kresem pewnej epoki działalności szkoły. Odeszło wówczas całe kierownictwo uczelni, która stała się obiektem politycznych manipulacji. Polityka jeszcze kilkakrotnie miała odcisnąć swe piętno na działalności szkoły i twórczości jej absolwentów. Ostatecznie jednak zatriumfowała sztuka. W filmie Małgorzaty Buckiej o swojej drodze twórczej i kolejnych etapach rozwoju polskiego kina opowiadają absolwenci "filmówki", m.in.: Andrzej Wajda, Krzysztof Zanussi, Henryk Kluba, Agnieszka Holland, Juliusz Machulski i Jerzy Kawalerowicz. Ich opowieść ilustrowana jest fragmentami archiwalnych kronik dokumentujących polską rzeczywistość ostatniego półwiecza oraz najlepszych polskich filmów, takich, jak: "Popiół i diament" Andrzeja Wajdy, "Matka Joanna od Aniołów" Jerzego Kawalerowicza, "Dwaj ludzie z szafą" Romana Polańskiego, aż po kino dzisiejsze, reprezentowane przez np. "Kilera" Juliusza Machulskiego.