TVP Dokument Wtorek, 16.11.2021 06:00 DZIKA POLSKA - ŁOWCA DZIKICH KADRÓW Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Piękno polskiej przyrody, zaskakujące sytuacje, pasjonaci dzikich zwierząt. Związać życie dzikich zwierząt z tym, co mówią o nich legendy, połączyć obserwację przyrodniczą z folklorem na barwnej taśmie filmowej oto sztuka, której od lat dokonuje Ryszard Czerwiński, filmowiec i fotograf z Olsztyna. Przed jego obiektywem występują tacy przedstawiciele rodzimej fauny, jak bocian, żuraw, łoś i wiele innych. Przeżył też niejedną przygodę, kręcąc zdjęcia dzikich zwierząt do filmów fabularnych. Wraz z nim wyruszamy na wyprawę w dzikie zakątki północno - wschodniej Polski. 06:35 DZIKA POLSKA - TRAPERZY ARCHIWÓW ŻYCIA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2008 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński Telewizyjna przygoda przyrodnicza, zaskakujące sytuacje, pasjonaci dzikich zwierząt i piękno przyrody Dzika przyroda kryje się nie tylko w puszczach i wśród bagien. Jej niezliczone ślady można znaleźć w naukowych kolekcjach muzeów przyrodniczych. Przykładem jest Muzeum i Instytut Zoologii PAN w Warszawie, który ma w swoich zbiorach niezliczone okazy fauny z całego świata. I to w wielu egzemplarzach, służących do porównań. Tu krzyżowały się drogi polskich przyrodników, zwożących eksponaty spod wszelkich szerokości geograficznych, a dziś krzyżują się drogi badaczy, robiących z nich poznawczy użytek. Niezwykłe losy takich ludzi, nieraz dramatyczne, jak i dramaturgię badań zaprezentuje ten odcinek. 07:05 POLE PEŁNE ŻYCIA (FIELD OF LIFE / BOCAGE SAUVAGE) Film dokumentalny, 49 min, Francja, 2016 Reżyseria: Denis Dommel, Gautier Dubois Film dokumentalny, z którego dowiemy się, co się dzieje na polu uprawnym w ciągu całego roku z punktu widzenia dzikich zwierząt. Fauna podglądana na pograniczu rolnictwa i dzikiej przyrody. Witajcie na polu pełnym życia. Pejzaż tej części znajomej, ale i tajemniczej wsi niespecjalnie się wyróżnia. Pola rozdzielone żywopłotami i miedzą, otoczone lasami. Człowiek przeznaczył go na uprawy i wypas bydła. Tymczasem dzika przyroda nigdy nie przestała się tu rozwijać. Człowiek uprawia rolę i zbiera żniwo. Dlatego od początku wiosny do końca lata - życie bażantów to wyścig z czasem. Mają kilka miesięcy, podczas których korzystają ze spiżarni i schronienia, które dają im pola zbóż i kukurydzy. Do końca lata z pola zostanie rżysko. W lesie na skraju pól jego mieszkańcy wiodą zupełnie inne życie. Bohaterami filmu są głównie ssaki: lisy, króliki, jeże oraz ptaki: bażanty, kaczki, które żerują w miejscach, przeznaczonych pod uprawę rolną. Będziemy gośćmi w typowej europejskiej wsi. Dzika przyroda jest tu bardzo różnorodna, a jej mieszkańcy muszą walczyć o przetrwanie podobnie jak ich kuzyni w lesie czy na sawannie. Tak płynie życie na uprawnych polach i w żywopłotach. 08:05 ŚWIAT OWADÓW (INSECT WORLD) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Phil Coles Film dokumentalny o owadach. Wszyscy znamy mniej więcej świat owadów, które mogą być dość denerwujące, bzyczące, gryzące i straszne, jednak tych bezkręgowych zwierzątek mielibyśmy poważne kłopoty. Oczyszczają planetę, zapylają rośliny, na których opiera się wegetacja i produkcja żywności, mają mnóstwo niezastąpionych ról w ekosystemach. Dzięki milionom lat dostrajały się do świata i teraz on nie może bez nich żyć. Owady nie są przerażającymi gąsienicami, są weteranami życia na ziemi. Utrzymują nasze środowisko w ryzach i umieszczają jedzenie na naszych stołach. Być może powinniśmy postrzegać je jako małych, fascynujących opiekunów, a może nawet przyjaciół. Wygląda na to, że będą rządzić światem długo po naszym odejściu. Ich dzieje to najlepsza recepta na życie. Dodają piękna światu i inspirują nasze życie. Gdzie byśmy byli bez nich! Warto szanować owady. 09:05 NIEZWYKŁY ŚWIAT OWADÓW (LITTLE MATTERS: INSECTS) Film dokumentalny, 48 min, Niderlandy (Holandia), 2015 Reżyseria: Alvaro Mendoza Zdjęcia: Pablo Valdivieso Świat insektów, pomimo że tak bliski, pozostaje jednak w wielu przypadkach całkowicie tajemniczy. Jaka jest rola insektów w przyrodzie? Jak ewoluowały? Jak działają? Insekty to ponad 5 milionów sposobów funkcjonowania, przychodzenia na świat, jedzenia, komunikowania się, budowania schronienia, rozmnażania się i polowania. Komary, mrówki, termity wynalazły wiele genialnych metod, pozwalających im na przetrwanie, np. utrzymywanie w chłodzie upraw grzybów przez termity czy pułapki, budowane przez mrówki podczas polowania. Mikroskopowe zdjęcia przybliżają świat insektów i prezentują nieznane dotychczas, wysoce inteligentne zachowania zbiorowe w przestrzeni, która dotychczas była dla nas trudno dostępna. 10:05 LEGENDY EUROPY ODC. 8 BURGUNDIA (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES 8. BURGUNDY) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Czy przerażające, czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Dziś wyruszymy do Burgundii. 11:00 KONGRES INTELEKTUALISTÓW. WROCŁAW - TO BYŁ POCZĄTEK Film dokumentalny, 28 min, Polska, 1983 Autor: Włodzimierz Rosiński Zdjęcia: Jan Urbaniak Film dokumentalny poświęcony I Kongresowi Intelektualistów we Wrocławiu. To niecodzienne wydarzenie odbyło się w dniach 25 - 28 sierpnia 1948 roku w Auli Politechniki Wrocławskiej. Brało w nim udział kilkuset pisarzy, artystów i naukowców z 46 państw. Wśród zagranicznych gości byli m.in.: Pablo Picasso, Louis Aragon, Irene i Frederic Joliot - Curie, Michał Szołochow, Ilja Erenburg, Aleksander Fadiejew. W skład delegacji polskiej, której przewodniczył Jarosław Iwaszkiewicz, weszli m.in.: Maria Dąbrowska, Zofia Nałkowska, Julian Tuwim, Antoni Słonimski, Andrzej Panufnik, Tadeusz Kotarbiński, Kazimierz Wyka, Stanisław Ossowski. Kongres odbył się w czasie dużych napięć na linii Waszyngton - Moskwa, toteż jego celem było zmobilizowanie światowej opinii publicznej do walki w obronie pokoju z "imperializmem amerykańskim". W 1973 roku, w 25. rocznicę I Kongresu Intelektualistów, w Sali Rycerskiej wrocławskiego Ratusza odbyło się powtórne, jubileuszowe spotkanie jego uczestników. Ilustracją filmu są materiały archiwalne - kroniki filmowe, fotografie, wycinki prasowe. 11:40 BADJAO. DUCHY Z MORZA (WALKING UNDER WATER) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2014 Scenariusz i reżyseria: Eliza Kubarska Zdjęcia: Piotr Rosołowski Muzyka: Michał Jacaszek Badjao to społeczność nomadów morza, ludzi - ryb, zamieszkujących tereny między Filipinami, Borneo i Indonezją. Przez wieki żyli jak ryby, większość życia spędzając w wodzie. Dzieci Badjao uczą się szybciej pływać niż chodzić, a dorośli doprowadzili do perfekcji trudną sztukę free - divingu. Potrafią chodzić i polować na dnie oceanu, wstrzymując oddech przez wiele minut. Ich oczy są przystosowane do ostrego widzenia pod wodą. W zderzeniu z nowoczesną cywilizacją ich życie zmienia się gwałtownie. Nieposiadający żadnych dokumentów nomadzi traktowani są często jak nielegalni imigranci. Wysepki, na których od setek lat mieszkali (i czerpali wodę pitną), sprzedawane są pod zamknięte luksusowe kurorty. Badjao nie mają tam wstępu. Wypierani do skupionych wokół miast slumsów, nieuchronnie tracą swoje umiejętności. 10 - letni Sari podejmuje naukę u swojego wujka Alexana, ostatniego nurka głębinowego na wyspie Mabul. Alexan postanawia przekazać swój warsztat Sariemu, ponieważ nie może pogodzić się z myślą, że pod wpływem zachodniej cywilizacji świat jego przodków znika. Uczy go nie tylko niebezpiecznej sztuki nurkowania przy użyciu rurki i sprężarki powietrza, ale również odkrywa przed nim magiczne legendy i zwyczaje Badjao. Film zdobył Nagrodę Specjalną Jury na prestiżowym festiwalu Hot Docs w Toronto, Nagrodę za Najlepsze Zdjęcia Planet Doc Review i Wyróżnienie Specjalne na MFF w Los Angeles. 12:45 BYĆ KOBIETĄ W HIMALAJACH Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Eliza Kubarska Film dokumentalny o kobietach wspinających się na najwyższe górskie szczyty w Himalajach. W 1978 roku Polka Wanda Rutkiewicz stanęła na szczycie Everestu jako pierwsza Europejka i trzecia kobieta na świecie. W kwietniu 1993 roku pierwsza Nepalka Pasang Lhamu Sherpa po trzech nieudanych próbach z poprzednich lat, również zdobywa Everest. Niestety, z tej wyprawy nigdy nie powróciła. Zginęła podobnie jak Wanda, która zaledwie miesiąc później zaginęła na Kanczendzondze - trzecim co do wysokości szczycie świata. Obie stały się ikonami kobiet niezależnych, silnych, dążących do celu. Każda z nich zapłaciła za swoje marzenia najwyższą cenę. Historie Wandy i Pasang, kobiet z odległych kultur, spotykają się nie tylko w Himalajach. Piękne kobiety, które musiały walczyć o swoje prawa i marzenia, które musiały udowadniać mężczyznom, że stać je na realizację swoich pasji. Aby tego dokonać, musiały stać się lepsze i bardziej wytrzymałe niż mężczyźni. Wandę i Pasang spotkamy nie tylko w ujęciach archiwalnych. Obie stały się inspiracją dla młodego pokolenia himalaistek swoich krajów. W Polsce spotykamy przedstawicielkę młodego pokolenia: 25 - letnią Sylwię Bojek, która zainspirowana Wandą, wyruszyła na Everest, aby go zdobyć jako najmłodsza Polka (kwiecień, maj 2017). We wschodnim Nepalu spotykamy Chhurim Sherpa, która pochodzi z wioski pod Kanczendzongą, na której zboczach zaginęła Wanda. Zafascynowana od dzieciństwa bohaterką Pasang Lhamu, Chhurim marzyła o Evereście. Udaje się jej tego dokonać w 2012 roku, ale idzie o krok dalej. Chhurim zdobywa Everest dwukrotnie w jednym sezonie (12 i 19 maja), dzięki czemu wchodzi do księgi rekordów Guinessa. Zderzając historie kobiet z dwóch krańców świata (Polska i Nepal), które łączy pasja gór, tworzymy ciekawy obraz kobiety w górach. Każda z bohaterek musiała walczyć nie tylko z przeciwnościami żywiołów, ale również z porządkiem świata, według którego kobieta miała spędzać czas w domu, opiekując się mężem i dziećmi, a nie zdobywać niebezpieczne szczyty zakazane przez bogów. 13:45 DZIKA ALBANIA (UNTAMED ALBANIA / WILDES ALBANIEN. NIEUJARZMIONA ALBANIA) Film dokumentalny, 51 min, Austria, 2017 Reżyseria: Barbara Fally - Puskas Film dokumentalny o dzikiej przyrodzie Albanii, kraju uważanego za jeden z najsłabiej rozwiniętych w Europie. Kraj jest położony na południowym końcu naszego kontynentu, górzysty, bogaty w czyste wody i obfitą faunę i florę. Tu znajduje się Jezioro Ochrydzkie - jeden z najbardziej niesamowitych akwenów na starym kontynencie. Jest to najstarsze jezioro w Europie, a zarazem najgłębsze na całych Bałkanach. Krystalicznie czysta i lodowata woda, bujne kolory, które zmieniają się w zależności od głębokości, a do tego niesamowite, soczyście zielone otoczenie sprawiają, że Błękitne Oko możemy z czystym sumieniem uznać za cud natury. Wybrzeże Adriatyku i Morza Jońskiego to siedziby najwspanialszych ptaków, które w innych regionach Europy już dawno nie są spotykane. Na lądzie żyją niedźwiedzie, wilki, rysie i wiele innych zwierząt, których tutaj nie dosięgła jeszcze cywilizacja. Albania to jeziora, laguny, rzeki, przełęcze, parki narodowe. To kraj, którego nie opanowali jeszcze turyści. Dziki krajobraz Albanii w dużej mierze nadal pozostaje nietknięty. Tak kiedyś wyglądała Europa Południowa. Ten kraj wkracza obecnie w nowoczesność, ale ślady biedy i wojny są wszędzie widoczne. Wpłynęły również na świat przyrody. Mimo to natura się odradza i polowań zakazano. Swobodnie płynące rzeki i pradawne jeziora są pod ochroną, a także habitaty na mokradłach. Gatunki, które dawno znikły powracają stopniowo do małego raju na Bałkanach. 14:50 MOI ROLLINGSTONSI Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2014 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Piotr Metz, Jan Sosiński Zdjęcia: Wojciech Szczygielski, Robert Jażdżyk, Paweł Sudoł Muzyka: Piotr "Dziki" Chancewicz 13 kwietnia 1967 r. 17 - letnia Ola przeżyła coś, co zmieniło jej życie. Była w gronie szczęśliwców, którym udało się dostać na warszawski koncert The Rolling Stones, pierwszy, jaki zespół zagrał za żelazną kurtyną. To ona rzuciła na scenę czerwone goździki, dzięki którym stała się częścią legendy tego koncertu. 29 - letni wówczas fotograf Marek Karewicz był przewodnikiem i tłumaczem Rolling Stonesów w czasie ich pobytu w Polsce. W pięćdziesiątą rocznicę tego wydarzenia pani Aleksandra i pan Marek spotykają się ponownie i rozmawiają zarówno o swoich wspomnieniach jaki i o tym, jak ten wyjątkowy koncert wpłynął na ich dalsze losy. O muzyce i fenomenie The Rolling Stones mówią też m.in. prowadzący ich warszawski koncert Zbigniew Korpolewski oraz dziennikarz muzyczny Piotr Metz. Rozmowy przeplatane są unikalnymi zdjęciami archiwalnymi. 15:55 KREATORZY PRZYSZŁOŚCI ODC. 2 ENERGIA (SHAPERS OF TOMORROW 02 - ENERGIES) Cykl dokumentalny, 53 min, Francja, 2018 Reżyseria: Quentin Domart, Clemence Rabeau Seria dokumentalna opowiadająca o ciekawych rozwiązaniach technologicznych w różnych dziedzinach życia. Na całym świecie ludzie wymyślają i projektują przedmioty, które zmienią naszą codzienność. Zasługują na uwagę, ponieważ ich dzieła mogą uczynić nasze życie jaśniejszym, łatwiejszym i bardziej zrównoważonym. Oni kształtują nasze jutro! Wyruszamy z nimi w podróż do przyszłości. W każdym odcinku skupimy się na jednym, określonym temacie, poznamy innowacje, które zmienią nasze życie w dziedzinach takich jak: mieszkania, transport, recykling, odzież, energia, żywność, robotyka. Dowiemy się, co nowego wynaleźli naukowcy, aby chronić i badać dzieła sztuki. W odcinku drugim - energia. Produkcja energii odnawialnej złapała wiatr w żagle. Elektryczność jest między innymi wytwarzana przez farmy wiatrowe, które niestety psują krajobraz. Ale to ma się zmienić w przyszłości. Wiatr jest bez wątpienia ważnym źródłem energii odnawialnej. Farmy powstają na całym świecie, jedynym problemem są częste zmiany siły wiatru. Projektanci wciąż się zastanawiają, jak pokonać tę przeszkodę. Wyobraźnia podsuwa im pomysłowe rozwiązania. Morskie farmy wiatrowe produkują dwa razy więcej energii niż lądowe. Poznamy też inne sposoby. Te wynalazki zupełnie zmieniają metody produkcji energii na całym świecie i pokazują, że możemy być samowystarczalni. A to dzięki nieustannej pracy tych mężczyzn i kobiet - prawdziwych superbohaterów naszych czasów, którzy są w stanie zmieniać świat i przewidzieć przyszłość. To prawdziwi wizjonerzy. 17:05 LEGENDY EUROPY ODC. 9 HISZPANIA (LEGENDS OF EUROPE MYSTICAL AND FANTASY TALES 9. SPAIN) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hudson Seria przedstawia nowe, niemal magiczne spojrzenie na europejskie dziedzictwo. Inspirowane nowo odkrytym zainteresowaniem odwiecznymi legendami. Czy przerażające, czy zaskakujące, te historie, inspirowane naturalnymi wspaniałościami, są jednocześnie mistycznymi i niejasnymi zagadkami do rozszyfrowania. Piraci, bestie, zaczarowane lasy, skamieniali pasterze, zaczarowane jeziora, dziwaczne potwory lub uwięzione księżniczki to bohaterowie tej serii, która z północy na południe i ze wschodu na zachód na nowo odkryje Europę. Dziś wyruszymy do Hiszpanii. 18:10 SINGAPUR - MIASTO PRZYSZŁOŚCI. CZĘŚĆ 1 (FUTUROPOLIS) Film dokumentalny, 45 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hyde Zdjęcia: Simon Nicholls Dwuczęściowy film dokumentalny o teraźniejszości i przyszłości Singapuru. Bardziej niż jakiekolwiek miasto jest swoistym laboratorium rozwoju urbanistycznego i najlepszym miejscem, aby dowiedzieć się, jak będzie wyglądać życie w wielkich miastach pod koniec XXI wieku. Dzięki obszernym obrazom generowanym komputerowo [CGI], dokument bada koncepcje, pomysły i innowacje wymagane do stawienia czoła wyzwaniom nadchodzących dziesięcioleci. To ekscytująca eksploracja miasta jutra, która najprawdopodobniej będzie pionowe i pływające, wykorzystujące każdy centymetr i każde źródło energii, aby umożliwić życie mieszkańcom i przeciwstawić się zmianom klimatu. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - PROWANSJA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Prowansja to niezwykle ciekawy region Francji. Liliowe pola lawendy, kobaltowe niebo, podmuch mistralu i upojne zapachy działają na zmysły jej mieszkańców i gości. Podróżni cenią Prowansję za gaje oliwne, wspaniałe zabytki i malownicze winnice, a także - za styl życia. Od Verdon po Mont Ventoux, od Forcalquier po Luberon - Prowansja to miejsce spotkań z niezwykłymi ludźmi, z kulturą i z historią. Wiosną powietrze przesycone jest wonią ziół. Kamienne domy pięknie wtapiają się w skaliste tło. Stoimy u bram Prowansji, krainy, która zapada w serce i cieszy oczy. Wąskie uliczki, stare domy, szum fontanny... w miasteczkach takich, jak to, życie płynie leniwie. Można usiąść na placu w cieniu drzewa oliwnego albo na schodkach kościoła. Każdy zakątek jest piękny i pełen harmonii. 20:10 BELFAST - MURY WSTYDU (BELFAST, THE WALLS OF SHAME) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2019 Reżyseria: Sylvie Garat Film dokumentalny opowiadający o Belfaście, w którym wciąż stoi mur. Powstał w latach 60. , aby rozdzielić ludzi. Jest symbolem niechęci i wrogości między społecznością katolicką, nacjonalistyczną, republikańską, protestancką, unionistyczną i lojalistyczną, potomkami długoletnich, gwałtownych konfliktów, które głęboko ukształtowały Północną Irlandię. Pomimo Porozumienia Wielkopiątkowego z 1998 roku, ściany budynków w Belfaście zachowały swoją symboliczną moc i są pokryte mnóstwem haseł, grafik i wymownych rysunków. Mury opowiadają własną historię. Nie znajdziesz jej w podręcznikach. Nie jest to też historia prezentowana przez zwycięzcę lub zwyciężonego. Mieszkańcy miasta są dumni i nie mają zamiaru poddać się komukolwiek. Pokój nadchodzi powoli. Słowa Williama Butlera Yeatsa odbijają się echem od murów Belfastu - miasta poturbowanego przez konflikt w Irlandii Północnej. Wojna się skończyła, ale mury wstydu wciąż stoją. Te widzialne i te niewidzialne. Film podąża za symbolicznymi bliznami tego irlandzkiego konfliktu. Spotkamy ludzi, których życie zostało ukształtowane przez tę separację i strach. Mieszkańców wciąż czeka długa i trudna droga. Wystarczy iskra, by konflikt przeniósł się do innej części miasta i wszystko wróciło do punktu wyjścia. Teraz Brexit niszczy Wielką Brytanię. Robi to, czego nie dała rady zrobić IRA. Europejczycy nawet nie wiedzą, jacy są szczęśliwi, że się pozbyli Brytyjczyków, których Irlandczycy nie mogą się pozbyć. Zakończenie konfliktu zbrojnego nie rozwiązało wszystkich problemów. Mury wciąż przypominają, że człowiek znajdujący się po drugiej stronie jest wrogiem. 21:20 ANGLIA. PO BREXICIE Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2021 Reżyseria: Konrad Zagórski, Marcin Kopeć Scenariusz: Konrad Zagórski Zdjęcia: Siarhei Marchyk W 2016 roku w narodowym referendum większość Brytyjczyków opowiedziała się za tzw. Brexitem. Pięć lat później, po opuszczeniu przez Wielką Brytanię struktur Unii Europejskiej, świat obiegły zdjęcia pustych półek sklepowych oraz kolejek na stacjach benzynowych ze Zjednoczonego Królestwa. Film opowiada historię mieszkańców Wielkiej Brytanii, którzy stanęli po dwóch stronach barykady - pozostania oraz wyjścia z Unii. Stara się zrozumieć, jakie były przyczyny Brexitu oraz jakie są jego konsekwencje. Jak zmieniła się sytuacja Wielkiej Brytanii po wyjściu z Unii Europejskiej? 22:15 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA AKTORKI KOMEDIOWEJ W ODESSIE Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2001 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W tym wydaniu spotkanie ze znaną odesską aktorką komediową Iriną Tokarczuk. Jest ona artystką znaną na prawie całym obszarze byłego Związku Radzieckiego. Od dziesięciu lat występuje w serialu komediowym emitowanym przez telewizję rosyjską. Gra też w teatrze i na estradzie. Irina mieszka w Odessie, która słynie z anegdot i poczucia humoru. Mieszkają tu Rosjanie, Żydzi, Ukraińcy, ale pytani o narodowość, odpowiadają, że są odessitami. Irina pokazuje, jak wygląda codzienne życie w tym anegdotycznym mieście. 22:50 SAHARA - SAHARA, CZĘŚĆ 3, NIGER KRAJ NA BEZDROŻU (SAHARA, EPISODE 3, NIGER STUCK IN THE MIDDLE) Serial dokumentalny, 49 min, Niderlandy (Holandia), 2018 Reżyseria: David Kleijwegt Seria dokumentalna, opowiadająca o tym, co dzieje się w części świata sąsiadującej z Saharą. Przez wieki kolonizatorzy omijali to miejsce, bo największa piaszczysta pustynia na planecie była zbyt gorąca i zbyt nieprzenikniona. Teraz wydaje się, że Europa przesunęła swoją południową granicę na Saharę, aby zatrzymać migrację i walczyć z terroryzmem. Co mieszkańcy Sahary myślą o tej ingerencji? Reporter Bram Vermeulen przemierza pustynię z zachodu na wschód, od Oceanu Atlantyckiego do Morza Czerwonego. W części trzeciej - Niger. Nasz bohater będzie musiał poradzić sobie z upałem, niebezpieczeństwami związanymi z postępującym dżihadyzmem, desperacją migrantów, ukrytym światem niewolnictwa. Odkryje sieci handlu ludźmi i spotka się z mieszkańcami najbardziej niegościnnych miejsc na ziemi. Niger - kraj na bezdrożu. Niger to kraj o proporcjonalnie najwyższym przyroście naturalnym na świecie. Średnio kobieta rodzi tu siedmioro dzieci. W tej osadzie nawet więcej. Naukowcy z dalekich uniwersytetów przewidują, że wiejskie społeczności spowodują podwojenie populacji Nigru w ciągu piętnastu lat. Poznamy też Agadez - miasto na skrzyżowaniu dawnych, pustynnych szlaków karawanowych, które Europejczycy postanowili zamknąć. Agadez to serce Afryki Zachodniej i ostatni przystanek przed Saharą. Przez wiele stuleci ludzie żyli tu dostatnio z transportu i handlu. Kiedyś wożono tędy sól, złoto i niewolników. Ostatnio migrantów, których celem była Europa. Dziś Agadez jest cieniem dawnej, wspaniałej stolicy przemytu. 23:50 RODZINY WIELODZIETNE Reportaż, 20 min, Polska, 1980 Cykliczny program, podejmujący różne, bieżące tematy, dotyczące Dolnego Śląska. W tym odcinku opowieść o rodzinach wielodzietnych, których życiorysy zostały ukształtowane przez rozmaite warunki, w jakich wypadło im egzystować. Nie od dziś wiadomo, że rodzina to najważniejsza komórka społeczna, a dobre wychowanie młodego pokolenia to jedno z najtrudniejszych zadań. Dziecko - choćby jedno - wymaga wielu poświęceń ze strony rodziców i opiekunów. A co w przypadku rodzin, gdzie mamy do czynienia np. z pięciorgiem pociech? W materiale poznamy kilka takich rodzin, które choć ledwie "wiążą koniec z końcem", czują się bardzo szczęśliwe. O trudach i radościach życia w licznej familii opowiadają kolejno: Szaryczanowie z Wrocławia, Koncowie ze Zgorzelca, Komsomowie z Modlęcina. Ponadto widzowie, dzięki rozmowom z urzędnikami z różnych organizacji socjalnych, dowiedzą się, czy rodziny wielodzietne mogą liczyć na jakąś pomoc ze strony państwa. 00:15 NOTACJE: JADWIGA JANKOWSKA - CIEŚLAK. ENTUZJASTKA ŻYCIA Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2013 Autor: Krzysztof Tadej Jadwiga Jankowska Cieślak (rocznik 1951), aktorka teatralna i filmowa, absolwentka Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie. W 1982 roku otrzymała Złotą Palmę w Cannes za rolę w węgierskim filmie "Inne spojrzenie". Wystąpiła także w filmach: "300 mil do nieba", "Szczęśliwy człowiek", "Co słonko widziało", "Trzeba zabić tę miłość". Laureatka Nagrody im. Aleksandra Zelwerowicza przyznawanej przez redakcję miesięcznika Teatr. 00:25 CZAS NA DOKUMENT - ONI Film dokumentalny, 60 min, Polska, 1999 Scenariusz i realizacja: Ewa Borzęcka Zdjęcia: Mikołaj Nesterowicz, Alex Pavlović Opracowanie dźwięku, muzyki i efekty: Sławomir Piernik Na ukwieconej łące tańczy wtulona w siebie para. Z tranzystora płynie piosenka o białym misiu. Kobieta i mężczyna wydają się szczęśliwi. To jednak tylko złudzenie. Już po chwili Ewa Borzęcka odsłania prawdę o swoich bohaterach: to mieszkańcy kanału ciepłowniczego zniszczeni twardą, toczoną od kilku lat na śmietnikach, walką o byt i podłym alkoholem. Oni - wypchnięci na margines społeczeństwa, staczający się coraz niżej. Oni - widywani na ulicach, dworcach i w pobliżu śmietników, wyciągający ręce pod kościołami, pukający do drzwi z prośbą o wsparcie. Oni - okaleczeni emocjonalnie i psychicznie przez najbliższych, borykający się z rzeczywistością być może tuż za ścianą. Oni - bezradni lokatorzy rozpadających się baraków, zrezygnowani rodzice dorosłych o mentalności dzieci, starzy, wpędzeni nieszczęściem w chorobę. Oni - ofiary transformacji. Bezdomi, bezrobotni, żebracy, niezaradni, kalecy, upośledzeni umysłowo. O których większość społeczeństwa nie chce wiedzieć. Od których odwraca się wzrok. Których przybywa. Borzęcka wyławia z tłumu kilkoro z nich. Wędruje z nimi do kanałów, piwnic, baraków, śmietników, na dworzec, w ruiny, do przepełnionej noclegowni i na wysypisko śmieci, a także do biednych, zagraconych mieszkań. Pokazuje obrazy z ich życia. Rejestruje zwierzenia. Nie po to jednak, by epatować. Próbuje szukać przyczyn ich nędzy i nieszczęścia. Odnajduje je w pozbawionym miłości i troski dzieciństwie, odtrąceniu, niezawinionym upośledzeniu, braku przygotowania do życia wyniesionym z domu dziecka, tragicznych zbiegach okoliczności, nieudanych małżeństwach pozbawiających dachu nad głową, bezrobociu, z którego nie można wyjść bez stałego zameldowania w dowodzie... Borzęcka pokazuje rozpaczliwe próby utrzymania się na powierzchni. Chwile żebraczego szczęścia. Pragnienie zachowania godności. Samopodpalenie w desperackim akcie protestu przeciw takiej rzeczywistości. Solidarność kanalarzy i mieszkańców dworca. Po "Trzynastce", a zwłaszcza głośnej "Arizonie", nazwano autorkę "sumieniem mediów". "Oni" utrzymani są w tym samym duchu. Ten film budzi przerażenie, wstrząsa do głębi. Jego emisja z pewnością nie przejdzie bez echa. Realizatorka, pokazując to, czego syci zazwyczaj nie chcą oglądać i o czym nie chcą wiedzieć, dotyka zbyt wielu bolesnych spraw, by mogło być inaczej. 01:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. Z PIWNICY W PRZESTWORZA Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:00 TAJEMNICE POCZĄTKÓW POLSKI - KRZYŻ I KORONA Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Zdzisław Cozac Zdjęcia: Mariusz Gala, Zdzisław Cozac "Krzyż i korona" jest kolejnym z serii fabularyzowanych filmów dokumentalnych Zdzisława Cozaca pt. "Tajemnice początków Polski". Autor prezentuje w nim najnowszy stan wiedzy o chrzcie Mieszka I i chrystianizacji państwapierwszych Piastów, od czasów przedchrześcijańskich do koronacji Bolesława Chrobrego w 1025 r. Jak w każdej z dotychczasowych części serii, krótkie wypowiedzi naukowców przeplatają się z barwnymi inscenizacjami przedstawianych wydarzeń i animacjami odkrywanych przez archeologów obiektów. Dlaczego Mieszko I przyjął chrzest, co mógł na tym zyskać, a co stracić? Kiedy i gdzie ochrzczono naszego pierwszego historycznego władcę, jakie daty i miejsca są dziś brane pod uwagę? Czy Mieszko rzeczywiście zwalczał skutecznie starą wiarę i zabiegał o chrystianizację swych poddanych? Jakie ślady religii chrześcijańskiej z czasów Mieszka I i Bolesława Chrobrego przetrwały do naszych czasów? Dlaczego chrześcijańską stolicą państwa pierwszych Piastów zostało Gniezno? Czy Bolesław Chrobry mógł bez zgody papieża założyć królewską koronę? Od kiedy nasze państwo nazywa się Polską? Na pytania te odpowiadają znani historycy i archeolodzy, prezentując swoje hipotezy i obalając utrwalone w popularnym obiegu mity, związane z wprowadzaniem przez Piastów nowej wiary. Wypowiedzi te przewijają się pomiędzy scenami, które obrazują m.in. przybycie Dobrawy do Mieszka, bitwę piastowskiego księcia z Wieletami, chrzest Mieszka, zaprowadzenie chrześcijaństwa wg obrazu Jana Matejki, niszczenie pogańskich bałwanów czy spotkanie Bolesława Chrobrego z cesarzem Ottonem III w Gnieźnie w 1000 r. Film zamyka scena koronacji Bolesława Chrobrego w 1025 r. , która potwierdzała wysoką rangę wczesnopiastowskiej Polski w chrześcijańskiej Europie. Reżyserem filmu jest Zdzisław Cozac, który jest także autorem scenariusza, we współpracy z archeologiem dr. hab. Błażejem Stanisławskim. Współautorem koncepcji wizualnej filmu, jak i całej serii, jest Marek Skrzecz, zarazem montażysta obrazu, wrazz Markiem Domowiczem. Zdjęcia są dziełem Mariusza Gali, Zdzisława Cozaca i Stanisława Plewy. Dźwięk zrealizował Maciej Kaliński. W filmie występują cenieni historycy i archeolodzy: prof. prof. Andrzej Buko, Wojciech Fałkowski, Tomasz Jasiński, Tomasz Jurek, Michał Kara, Hanna Koćka - Krenz, Roman Michałowski, Stanisław Rosik, Henryk Samsonowicz, Dariusz A. Sikorski, Jerzy Strzelczyk i Przemysław Urbańczyk. W inscenizacjach do filmu uczestniczyło kilkudziesięciu odtwórców historycznych pod wodzą Alberta Kiszkurno z Drużyną Wojów Piastowskich Jantar. Film "Krzyż i korona" pokazuje, że mimo wielu nowych informacji uzyskanych w ostatnich latach dzięki rozwojowi nauki, chrzest Mieszka i początki chrystianizacji w państwie pierwszych Piastów kryją nadal wiele tajemnic i są przedmiotem naukowych sporów. Mimo wszystko ważne jest, by spojrzeć na te wydarzenia z dzisiejszej perspektywy i przełamać ciągle żywe fałszywe stereotypy, co autor filmu stara się czynić. 03:05 ODYSEJA ZŁOMOWA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2009 Reżyseria: Paweł Ferdek, Łukasz Gutt Antyczna droga do Chin - Jedwabny Szlak. Stara ciężarówka wiezie poradziecki złom do chińskiej huty: szutrową drogą przez puste góry Tien Szan, wspinając się na przełęcz Torugart 3750 m n.p.m. Śledzimy ostatnią podróż pordzewiałej ramy łóżka, wyrzuconego z jakiegoś domu przed laty. Rozmaite metalowe resztki upadłego imperium ZSRR spotykają się na przyczepie ciężarówki. Rosnące w potęgę Chiny, głodne surowców, pochłonęły już prawie cały złom, jaki można było znaleźć w Kirgistanie. W drodze poznajemy życie kilku osób: złomiarza, kierowców, pani z przydrożnej "gościelnicy" - noclegowni urządzonej w wozie Drzymały. Opowieść toczy się jednocześnie w skali makro i mikro: historia dwóch cywilizacji splata się z walką kilku ludzi o przeżycie i lepszą przyszłość. Ile czasu zajmuje przejazd ze złomowiska w Tokmoku do huty w Urumchi? To niewiele ponad 1000 kilometrów, ale złom będzie jechał miesiąc. To prawdziwa podróż w czasie. Ludzie w Kirgistanie żyją w tempie antycznym, z dala od nowoczesnej cywilizacji. Chińczycy pędzą w rytmie polifonicznych dzwonków komórkowych, szelestu banknotów, neonów w centrach handlowych. Historia jest zapętlona wokół kirgiskiej wielopokoleniowej rodziny mieszkającej w dolinie At - Baszy, przy drodze prowadzącej do Chin. Życie płynie tam bardzo powoli, zgodnie z rytmem przyrody. Mały chłopczyk Nursułtan całymi dniami bawi się przy drodze albo w strumieniu, brak zabawek zastępuje mu bogata wyobraźnia. Sam kiedyś chciałby być kierowcą ciężarówki, na razie wozi kamyki na kawałku drewna. Rodzina żywi się mięsem swoich zwierząt, prawie nie potrzebują gotówki. Dziadek dorabia przez szukanie złomu. Tym razem znajduje metalową ramę łóżka, którą sprzedaje na złom. Łóżko razem z fragmentami starych samochodów, innych łóżek, elementami fabryk pociętymi na kawałki, jedzie do chińskiej huty. 50 - tonowy ładunek wiezie Sania, z pochodzenia Rosjanin. Gruntową drogą wloką się przeładowane poradzieckie ciężarówki, w przeciwną stronę ciągnie sznur nowoczesnych chińskich tirów z towarami. Wszystkie te samochody mijają po drodze dom Nursułtana i jego dziadka. Sania zatrzymuje się co chwilę, chłodzi silnik maza, spotyka miejscowych ludzi i innych kierowców. W Chinach, w bazie Topa, robotnicy ręcznie rozładowują złom. Są ich tłumy - śniadzi, zmęczeni, ubrani byle jak. Złom dalszą drogę odbędzie chińską ciężarówką. Nasze łóżko wjeżdża w inny świat. To już betonowe autostrady, ogromne stacje paliw i centra handlowe. Tutaj każdy się spieszy, ludzie są nieufni, trudno nawiązać kontakt. W hucie w Urumchi łóżko trafia do pieca, stapia się w czerwoną surówkę, zmienia formę, jest nową blachą, zaraz będzie nowym chińskim produktem. Robotnik metalurg pobiera pensję i zabiera swoją rodzinę do centrum handlowo - rozrywkowego. Jedną z głównych atrakcji jest strzelanie do czerwonych baloników, synek robotnika z pasją ściska rewolwer. Sciana telewizorów w sklepie z elektroniką pokazuje chiński cud gospodarczy - budowę miasteczka olimpijskiego w Pekinie, statki z towarami wypływające z Szanghaju. Z hutniczej linii zjeżdża blacha, z niej wytłacza się miski. Są ich tysiące. Wyjeżdżają z magazynu, robotnicy pakują je do nowoczesnej chińskiej ciężarówki. Jedną z tych misek widzi dziadek Nursułtana na bazarku w pobliskim miasteczku, Narynie. Długo targuje się o cenę, wreszcie kupuje, zawija w gazetę.