TVP Dokument Wtorek, 23.11.2021 06:00 DZIKA POLSKA - BIELSZY ODCIEŃ DZIKOŚCI Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Artur Tabor Powszechnie znane, lubiane i dokarmiane, a wciąż tajemnicze. Nadal dzikie, choć bliskie człowiekowi. Łabędzie, najpotężniejsze z ptaków wodnych, opanowały pojezierza, rzeki, a nawet małe sadzawki. Do swojskich łabędzi niemych dołączyły też łabędzie krzykliwe, nacierające z północnych rejonów Europy. Czy oba gatunki pogodzą się wśród rodzimych wód? Na te i inne pytania odpowiadają w kolejnym odcinku telewizyjnej przygody przyrodniczej pilni obserwatorzy królewskich ptaków. 06:35 DZIKA POLSKA - W NIEDŹWIEDZICH CZELUŚCIACH Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Artur Tabor Przed kilkudziesięcioma laty w Sudetach, w kamieniołomach marmuru odsłonięto wejście do tajemniczej jaskini. Badania paleontologów wykazały, że miejsce to jest prawdziwym cmentarzyskiem niedźwiedzi jaskiniowych. Z czasem zrekonstruowano tu nawet szkielet niedźwiedzia. Jaskinię nazwano Niedźwiedzią, ale odkryto w niej również ślady innych zwierząt z epoki lodowcowej: czaszki lwów jaskiniowych, wilków i wielu innych. Dziś żyją tu tylko małe i zagadkowe stworzenia - ślepe kiełże, zwane studniczkami. Jaskinia oczarowuje bogactwem form naciekowych, porównywanych do zamarzłych wodospadów i wymyślnych rzeźb. Kryje jeszcze inne tajemnice. O jej poznawaniu opowiadają, zafascynowani swoją pracą, badacze podziemnego świata. 07:05 DZIKA ALBANIA (UNTAMED ALBANIA / WILDES ALBANIEN. NIEUJARZMIONA ALBANIA) Film dokumentalny, 51 min, Austria, 2017 Reżyseria: Barbara Fally - Puskas Film dokumentalny o dzikiej przyrodzie Albanii, kraju uważanego za jeden z najsłabiej rozwiniętych w Europie. Kraj jest położony na południowym końcu naszego kontynentu, górzysty, bogaty w czyste wody i obfitą faunę i florę. Tu znajduje się Jezioro Ochrydzkie - jeden z najbardziej niesamowitych akwenów na starym kontynencie. Jest to najstarsze jezioro w Europie, a zarazem najgłębsze na całych Bałkanach. Krystalicznie czysta i lodowata woda, bujne kolory, które zmieniają się w zależności od głębokości, a do tego niesamowite, soczyście zielone otoczenie sprawiają, że Błękitne Oko możemy z czystym sumieniem uznać za cud natury. Wybrzeże Adriatyku i Morza Jońskiego to siedziby najwspanialszych ptaków, które w innych regionach Europy już dawno nie są spotykane. Na lądzie żyją niedźwiedzie, wilki, rysie i wiele innych zwierząt, których tutaj nie dosięgła jeszcze cywilizacja. Albania to jeziora, laguny, rzeki, przełęcze, parki narodowe. To kraj, którego nie opanowali jeszcze turyści. Dziki krajobraz Albanii w dużej mierze nadal pozostaje nietknięty. Tak kiedyś wyglądała Europa Południowa. Ten kraj wkracza obecnie w nowoczesność, ale ślady biedy i wojny są wszędzie widoczne. Wpłynęły również na świat przyrody. Mimo to natura się odradza i polowań zakazano. Swobodnie płynące rzeki i pradawne jeziora są pod ochroną, a także habitaty na mokradłach. Gatunki, które dawno znikły powracają stopniowo do małego raju na Bałkanach. 08:10 LETNIE DNI (DAYS OF SUMMER / SOMMERWELTEN) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Alexandra Sailer, Steffen Sailer Scenariusz: Anette Schreurich Film dokumentalny, w którym poznamy wszystkie zjawiska zachodzące w środowisku naturalnym latem. To czas, kiedy zwierzęta zazwyczaj mają wystarczające ilości pożywienia i mogą sobie pozwolić na lenistwo. Dzień jest długi, temperatury wysokie, a bujna przyroda sprzyja korzystaniu z jej uroków. Ale to także czas, kiedy należy się rozmnażać, dorastać i robić zapasy na zimę. Czasami trzeba stawić czoło ekstremalnym upałom i gwałtownym burzom. Więc błogostan nie jest taki oczywisty w przepięknych, letnich ekosystemach. Lato, słońce, błękit nieba powitajmy najcieplejszą porę roku. Tymczasem - dla Matki Natury to nie wakacje, ale praca na najwyższych obrotach. Rodzice muszą przygotować swoje potomstwo do samodzielnego życia. Owady się mnożą i całymi milionami roją nad polami i w lasach, a rośliny starają się, by dojrzewały ich nasiona i owoce. Długie, letnie dni to nie tylko miłe chwile - ujawniają się także gwałtowne siły natury. 09:10 GÓRY I ICH MIESZKAŃCY (1/6) HIMALAJE (MOUNTAINS AND LIFE (1/6) THE HIMALAYAS) Serial dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Wynford Jones, John Geraint Seria dokumentalna, w której zobaczymy najpiękniejsze łańcuchy górskie świata wraz z ich ekosystemami oraz ludźmi, dla których właśnie tu jest dom. To niezwykła podróż na dachy naszego świata. Przy okazji poznamy tradycje, realia życia w tych trudnych do miejscach, górali i mnichów, pasterzy i farmerów, artystów i wędrowców, odkrywców i naukowców, muzyków i poetów. Ale przede wszystkim zobaczymy środowisko naturalne i przepiękne krajobrazy. Część 1 Góry. Dach świata. Rozległe, majestatyczne, fascynujące. Pradawna siedziba bogów. Choć nieprzyjazne człowiekowi, wabią nas swą potęgą. Wyzwanie dla wszystkich, którzy sądzą, że potrafimy ujarzmić nasz świat. Ich ogrom przytłacza. Na dużych wysokościach, gdzie powietrze staje się rzadkie, niełatwo przetrwać. Wyżej rozciąga się tak zwana strefa śmierci. Mimo to w górach tętni życie. Nie brak tu roślin, zwierząt i ludzi, którym udało się znaleźć sposób na przetrwanie. Twardzi i zaradni mieszkańcy gór stworzyli społeczności na miarę krain, w jakich przyszło im żyć. W świecie znajdującym się poniżej, zachodzą jednak zmiany, które zakłócają dotychczasową równowagę w środowisku. Nawet odporni mieszkańcy gór dzielą losy całej planety. Od szczytów Półwyspu Koreańskiego po Góry Ruwenzori w Afryce, od Alp po Andy, od Gór Skalistych po Himalaje. Przed nami opowieść o mieszkańcach gór. Najwyższy łańcuch górski świata. Himal - aya w sanskrycie oznacza krainę śniegów. Jak nigdzie indziej, ziemia sięga tu nieba. Najwięksi śmiałkowie chcą tu sprawdzić się w najtrudniejszych warunkach. Na wysokości ośmiu tysięcy metrów króluje rozrzedzone powietrze, śnieg i lód. Himalaje, tektoniczna granica w kształcie łuku, rozciągają się między Tybetem i Chinami na północy a Indiami na południu. Mapa nie oddaje jednak w pełni ogromu tego skalnego olbrzyma. Potęga wyzwania przyciąga tu najzagorzalszych poszukiwaczy przygód. Ale Himalaje to coś więcej niż tylko cel wysokogórskich wypraw. Dla tych, którzy się tu urodzili, są domem i całym życiem. Mimo ekstremalnych wysokości i ciągłych zagrożeń lawinowych, życie tuż poniżej granicy wiecznego śniegu może być niezwykle bogate i dawać wiele radości. 10:10 NAJMNIEJSZE KRAJE EUROPY. ODC. 1 ANDORA - MAŁY WIELKI KRAJ (MICROSTAATEN EP. 1 ANDORRA - KLEINES LAND GANZ GROSS / EUROPE'S MICROSTATES) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o najmniejszych państwach Europy. Mikropaństwa Andory, Liechtensteinu, Luksemburga, Malty, Monako i San Marino są bardzo łatwe do przeoczenia. Są wciśnięte między największe kraje. Niemniej jednak mikropaństwom udało się zachować własne tradycje oraz florę i faunę, które obecnie są rzadkością dla reszty świata. Niezwykłe lokalizacje mikropaństw często znajdują się w ekstremalnych regionach górskich lub przybrzeżnych, co czyni je rajem dla zagrożonych gatunków. Jednak stabilność ich środowiska naturalnego jest zagrożona przez problemy środowiskowe, które należy rozwiązać. Podróżujemy do każdego z tych mikropaństw i opowiadamy historie ich odważnych wysiłków na rzecz zachowania ich naturalnych cech i kulturowej autonomii. Odcinek pierwszy to wycieczka do Andory. Jest to małe państwo w południowo - zachodniej Europie, bez dostępu do morza. Leży w Pirenejach, granicząc od północy z Francją, a od południa z Hiszpanią. Niektórym kojarzy się wyłącznie z zakupami w strefie bezcłowej, innym z jazdą na nartach zimą, ale to fascynujący kraj w pięknych górach - świetne miejsce na spędzenie wakacji. 11:05 DO POLSKI Reportaż, 24 min, Polska, 1988 Autor: Tadeusz Litowczenko Zdjęcia: Karol Żurawski Samuel Dombrowski, Polak żydowskiego pochodzenia, w podróży po kraju lat dziecinnych. "Uważa się, że czas goi rany. Stwierdzam, że im człowiek starszy, tym przeżycia wojenne stają się coraz jaskrawsze i nie zanikają. Człowiek czuje coraz większą potrzebę przebywania w kraju urodzenia" - mówi. W czasie wojny więzień łódzkiego getta i obozu w Oświęcimiu. Ucieka przed komunizmem do okupowanych jeszcze wtedy Niemiec. W RFN prowadzi własne przedsiębiorstwo handlowe. Zajmuje się filantropią i działalnością na rzecz ochrony praw zwierząt. Pierwszy raz przyjeżdża do Łodzi w 1977 roku. W 1988 odbywa kolejną podróż do Polski. Odwiedza Powązki. Szuka grobu przyjaciela. "Co roku przyjeżdżam na Święto Zmarłych. I nie mogę oprzeć się wielkiemu wzruszeniu. Moich rodziców zamordowano w Oświęcimiu, siostrę w getcie. Chodząc po Powązkach, mam odczucie duchowego kontaktu z nimi". W drodze do Krakowa wizytuje schronisko dla psów, które wspiera finansowo. Spacerując po Rynku, Dombrowski mówi: "Pomimo długiego pobytu w Niemczech nigdy nie czułem się emigrantem. Bo jest nim człowiek, który traci kontakt z ojczyzną". W domu pomocy społecznej rozmawia z siostrą zakonną o możliwościach wsparcia placówki w zakresie remontu i leków. Odwiedza cmentarz żydowski, synagogę i żydowskiego artystę. "Ludzie tacy jak ja asymilowali się w Polsce" - mówi Dombrowski. "Lata wojny nauczyły nas, że jesteśmy tylko Żydami, niczym innym". 11:45 WSZYSTKO MOŻE SIĘ PRZYTRAFIĆ Film dokumentalny, 39 min, Polska, 1995 Scenariusz i realizacja: Marcel Łoziński Zdjęcia: Arthur Reinhart Bohater filmu, rezolutny Tomek Łoziński, ma 6 lat. Poznaje świat, przemierzając park na hulajnodze. Zatrzymuje się, by wąchać kwiaty, gonić motyle, nakarmić wiewiórkę i łabędzie. Przede wszystkim jednak zatrzymuje się przy stojących wzdłuż parkowych alejek ławkach, na których siedzą stare kobiety i starzy mężczyźni. Rozmawiając z nimi konfrontuje swoją wiedzę z ich doświadczeniami. Dowiaduje się o potrzebie wiary i nieuchronności śmierci, wartości zdrowia, pracy i rodziny, dolegliwościach starości, przyczynach biedy, roli pamięci i kolejach ludzkich losów, na które wpływ miewa i historia, i ich własne decyzje. Przekonuje się, że samotność może być przekleństwem, ale i cenioną wartością. Nie chce przyjąć do wiadomości, że los ma wypisany na dłoni. Nie chce pogodzić się z nieuchronnością. Pełen dziecięcych złudzeń jest przekonany, że w życiu wszystko może się przytrafić: można na przykład spotkać małego dinozaura, albo starszy pan w okularach może żyć 120, a nawet dużo więcej lat. Przejażdżka Tomka przez park stopniowo zmienia się w symboliczną wędrówkę przez życie. Film w 1995 roku zdobył m. in. Grand Prix i wyróżnienie FIPRESCI na XXXII Międzynarodowym Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Krakowie; nagrodę Ministerstwa Kultury Północnej Westfalii, jury katolickiego oraz Międzynarodowej Federacji Klubów Filmowych (FICC) na XLI Międzynarodowym Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Oberhausen, a także Grand Prix na Bałtyckim Festiwalu Filmów Dokumentalnych i Telewizyjnych w Bornholmie. 12:35 A GDYBY TAK SIĘ STAŁO Film dokumentalny, 38 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Marcel Łoziński Muzyka: Małgorzata Jaworska Osiemnastolatek wraca do parku, gdzie dwanaście lat wcześniej jeździł na hulajnodze, przyglądał się dumnym pawiom, a napotkanym starszym osobom zadawał pytania na temat życia, śmierci, miłości, samotności. Pytania głębokie, przenikliwe, często poważne, a często zabawne w swej dziecięcej prostocie odbierania świata. Czy były one tylko chwilą ulotnej fantazji i z czasem wypłowiały, rozmyły się i odeszły do przeszłości tak, jak odchodzi do niej dzieciństwo? Czy też może dotykały spraw wiecznych, uniwersalnych, eschatologicznych? Młody człowiek w tym samym parku, po którym już zapewne wędrują tylko cienie jego dawnych rozmówców, powraca pamięcią do tamtego letniego dnia. A to, co z tej pamięci wskrzesi, zabiera w dalszą drogę życia jak najcenniejszą wskazówkę i ponadczasową mądrość. W 2008 roku film był jednym z ośmiu najlepszych światowych dokumentów, ubiegających się o nominację do Oscara. 13:30 KOZIOROŻEC, WŁADCA ALP (IBEX, ICON OF THE ALPS / BOUQUETIN) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2017 Reżyseria: Claude Andrieux Dokument o koziorożcach, które są zwierzęcym symbolem Alp. Ten film pozwoli nam przenieść się w Alpy i odkryć najpiękniejsze ich łańcuchy i szczyty. Zdjęcia kręcono w czasie wszystkich pór roku. Dowiemy się wielu ciekawych rzeczy na temat koziorożców. Niewiele brakowało, by koziorożec alpejski przestał istnieć. Pod koniec dziewiętnastego wieku w Dolinie Aosty żyło ich tylko trzydzieści. 40 tysięcy żyjących obecnie w Alpach koziorożców to ich potomkowie. Świat koziorożców to skały i przepaście. Najlepiej czują się na stromych stokach. Mimo dużych rozmiarów, koziorożce z niezwykłą zwinnością przemieszczają się po trudnym terenie. Wyposażone jest w racice, które w niczym nie są gorsze od najlepszych butów do wspinaczki. Brak membrany między racicami pozwala używać ich jak szczypiec, zdolnych czepiać się wszelkich nierówności. Podeszwa racic ma niezwykłe właściwości antypoślizgowe. Umożliwia wspinaczkę na stromizny o nachyleniu powyżej osiemdziesięciu stopni. Kozicom łatwiej poruszać się po śniegu, ale koziorożce nie mają sobie równych na pionowych ścianach. Koziorożce dostosowują się do zmieniających się pór roku. Mimo królewskiej postawy, to wrażliwy gatunek. Jako symbol Alp fascynuje tych, którzy go spotykają, stając się rzecznikiem ochrony życia na ziemi. 14:35 ARTHUR MILLER, CZŁOWIEK SWOJEGO STULECIA (ARTHUR MILLER MAN OF THE CENTURY) Film dokumentalny, 59 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Henrike Sandner Film dokumentalny o Arthurze Millerze, który w ciągu siedmiu dekad stworzył jedne z najbardziej pamiętnych sztuk teatralnych światowej literatury, a poślubiając Marilyn Monroe, stał się ikoną Ameryki. Przez całe życie był rozdarty między przepychem, sukcesem, krytyką społeczną i miłością. Nigdy nie przestawał być ciekawy świata i otwarty na szukanie nowych dróg, przekraczając przy okazji różne granice. Urodził się w Nowym Jorku, w latach dwudziestych XX wieku, a jego biografia jest ściśle związana z wielkimi datami i wydarzeniami tego stulecia: drugą wojną światową, bombą atomową, amerykańskim snem ucieleśnionym przez Marilyn Monroe i światem teatru na Broadwayu. Był rozdarty między sukcesem, miłością, buntem i poczuciem winy. Jeden z najbardziej uznanych, amerykańskich dramaturgów został pochowany 10 lutego 2005 roku, pod lasem w stanie Connecticut. Nie było przy tym medialnych fanfar, rozgorączkowanych fotografów ani kamer. Miał już to wszystko za sobą. 15:45 KREATORZY PRZYSZŁOŚCI ODC. 7 SAMOLOTY (SHAPERS OF TOMORROW 07 - PLANES) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Quentin Domart, Clemence Rabeau Seria dokumentalna opowiadająca o ciekawych rozwiązaniach technologicznych w różnych dziedzinach życia. Na całym świecie ludzie wymyślają i projektują przedmioty, które zmienią naszą codzienność. Zasługują na uwagę, ponieważ ich dzieła mogą uczynić nasze życie jaśniejszym, łatwiejszym i bardziej zrównoważonym. Oni kształtują nasze jutro! Wyruszamy z nimi w podróż do przyszłości. W każdym odcinku skupimy się na jednym, określonym temacie, poznamy innowacje, które zmienią nasze życie w dziedzinach takich jak: mieszkania, transport, recykling, odzież, energia, żywność, robotyka. Dowiemy się, co nowego wynaleźli naukowcy, aby chronić i badać dzieła sztuki. W odcinku siódmym - samoloty. 17:00 NAJMNIEJSZE KRAJE EUROPY. ODC. 2 MONAKO - MAŁY WIELKI KRAJ (MICROSTAATEN EP. 2 MONACO - KLEINES LAND GANZ GROSS / EUROPE'S MICROSTATES) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o najmniejszych państwach Europy. Mikropaństwa Andory, Liechtensteinu, Luksemburga, Malty, Monako i San Marino są bardzo łatwe do przeoczenia. Są wciśnięte między największe kraje. Niemniej jednak mikropaństwom udało się zachować własne tradycje oraz florę i faunę, które obecnie są rzadkością dla reszty świata. Niezwykłe lokalizacje mikropaństw często znajdują się w ekstremalnych regionach górskich lub przybrzeżnych, co czyni je rajem dla zagrożonych gatunków. Jednak stabilność ich środowiska naturalnego jest zagrożona przez problemy środowiskowe, które należy rozwiązać. Podróżujemy do każdego z tych mikropaństw i opowiadamy historie ich odważnych wysiłków na rzecz zachowania ich naturalnych cech i kulturowej autonomii. Odcinek drugi to wycieczka do Monako, niewielkiego miasta - państwa, położonego w Europie Południowej, nad Morzem Śródziemnym, w obrębie Riwiery Francuskiej. Od 1866 r. jest w unii celnej z Francją, od 1918 r. francuskie wojsko może stacjonować na terenie Monako, a Francja ma prawo zatwierdzania zawieranych przez to państwo umów międzynarodowych. Piękne, bogate, wymarzone miejsce turystyczne, owiane atmosferą luksusu. 18:00 TAJEMNICE PARYŻA - KULISY PALAIS ROYAL 2/11 (PARIS BEHIND THE SCENES) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2017 Reżyseria: Elisa Casta Verchere Legendarny, luksusowy, zapierający dech w piersiach, magiczny, romantyczny - wiele osób na całym świecie nie przestaje zachwycać się francuską stolicą. Każdego roku około 40 milionów turystów przyjeżdża do Paryża i odkrywa jego bogate i niesamowite dziedzictwo. Ta jedenastoodcinkowa seria przybliża najpopularniejsze miejsca i obiekty tego miasta: wieżę Eiffla, katedrę Notre - Dame, Luwr i wiele innych. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - INDIE. TYSIĄCE ZAPACHÓW POŁUDNIA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Indie południowe to kolebka kultury Drawidów, kraina o długiej historii dynastycznej, imperialnej i kupieckiej. Sztuka i tradycje są tu do dziś niezwykle żywe. Wspaniałe pejzaże, świątynie i pałace nie pozostawią obojętnym nikogo, kto postanowi zwiedzić ten region. To także idealne miejsce dla ludzi szukających strawy duchowej. Podróż na południe Indii to niezapomniane przeżycie. Stosunkowo spokojna Kerala słynie z gościnności. Ten bogaty stan od wieków przyciąga kupców i poszukiwaczy przygód. Największe miasto stanu - Koczin, składa się z wielu wysp i półwyspów, między którymi kursują promy. Fort Koczin to historyczne centrum miasta. Warto spędzić tu kilka dni, by poznać historię regionu i odwiedzić liczne galerie sztuki. Całe miasto jest zwrócone ku morzu. Jedną z atrakcji stanową rozłożone, charakterystyczne sieci rybackie. Zostały tu przywiezione przez Chińczyków, na przełomie XIV i XV wieku. 20:10 ANGLIA. PO BREXICIE Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2021 Reżyseria: Konrad Zagórski, Marcin Kopeć Scenariusz: Konrad Zagórski Zdjęcia: Siarhei Marchyk W 2016 roku w narodowym referendum większość Brytyjczyków opowiedziała się za tzw. Brexitem. Pięć lat później, po opuszczeniu przez Wielką Brytanię struktur Unii Europejskiej, świat obiegły zdjęcia pustych półek sklepowych oraz kolejek na stacjach benzynowych ze Zjednoczonego Królestwa. Film opowiada historię mieszkańców Wielkiej Brytanii, którzy stanęli po dwóch stronach barykady - pozostania oraz wyjścia z Unii. Stara się zrozumieć, jakie były przyczyny Brexitu oraz jakie są jego konsekwencje. Jak zmieniła się sytuacja Wielkiej Brytanii po wyjściu z Unii Europejskiej? 21:15 SZKOCKA WOLNOŚĆ Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2021 Reżyseria: Konrad Zagórski, Marcin Kopeć Scenariusz: Konrad Zagórski Zdjęcia: Siarhei Marchyk Szkocja przez setki lat była niezależnym królestwem, wielokrotnie najeżdżanym przez Anglików. Traciła i odzyskiwała swoją niepodległość. Wydawałoby się, że ten dumny, pięciomilionowy naród, związany od 1707 roku z Anglią traktatem o Unii, od zawsze pragnął być wolny. Jednak w 2014 roku Szkoci w narodowym referendum, mając szansę odzyskać swoją niepodległość, opowiedzieli się za pozostaniem w strukturach Wielkiej Brytanii. Strach przed problemami gospodarczymi, zmianą waluty i wyjściem ze struktur Unii Europejskiej przesądził o wyniku. Dwa lata później Londyn ogłosił Brexit, coś czego nikt się nie spodziewał. Film opowiada historię ruchu niepodległościowego w Szkocji oraz przybliża poglądy społeczeństwa szkockiego na temat niepodległości. 22:10 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA BEZDOMNEGO CHŁOPCA W MOSKWIE Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2000 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W tym wydaniu jeden dzień z życia dwunastoletniego bezdomnego chłopca Wasji w Moskwie, który razem z rodziną od ośmiu lat mieszka na dworcu. Wasja urodził się na Syberii i po tym, jak jego matka straciła pracę, zasilił rzeszę moskiewskich bezdomnych. Jego życie niewiele różni się od życia innych bezdomnych dzieci: nie chodzi do szkoły, koczuje na dworcu, żebrze, pali papierosy, pije alkohol, jest zdeprawowany i nie wie, co to znaczy tzw. normalne życie. Wstrząsające zdjęcia ukazują tragiczny los bezdomnych dzieci. 22:40 UKRAIŃSCY SZERYFOWIE (UKRAINIAN SHERIFFS) Film dokumentalny, 51 min, Ukraina/Łotwa, 2015 Reżyseria i zdjęcia: Roman Bondarchuk Scenariusz: Darya Averchenko Muzyka: Anton Baibakov Południe Ukrainy. Mieszkańcom Starej Zburiewki nie są obce takie problemy jak bezrobocie, ubóstwo i analfabetyzm. Do rozwiązania kłopotów wyznaczono dwóch mężczyzn, gdyż najbliższy komisariat jest zbyt odległy od wsi. Wiktor i Wołodia dzielnie stawiają czoło przestępczości. To tragikomiczny duet szeryfów o bystrym oku. Wiktor i Wołodia mają za zadanie zniwelować stopę przestępczości. Wśród ściganych przez nich występków znajdują się: kradzież dwóch kaczek, spory sąsiedzkie, pijaństwo, przemoc fizyczna i awarie samochodów. Wiele z tych problemów ma swoje korzenie w szerzącym się wokół bezrobociu, ubóstwie i analfabetyzmie. Film śledzi losy Wiktora i Wołodii, pokazując komiczną stronę ich codziennych sytuacji. Jeżdżą żółtą rosyjską Ładą z lat 70. ubiegłego wieku, udekorowaną niewielką flagą Ukrainy. Kursują od jednego miejsca do drugiego, próbując załagodzić konflikty lub rozwiązać zaistniałe już problemy. Prowadzą śledztwo w sprawie znalezionego ciała, próbują rozłożyć wózek, pogodzić z sąsiadami Kolę, który choć zjada psy, tęskni za normalnym życiem. Jak zresztą wszyscy wokół, bo to miejsce dalekie od europejskiego standardu normalności. Czas mija, zmieniają się pory roku, aż w końcu dzięki telewizji informacje o Majdanie i politycznych zmianach na Ukrainie docierają do mieszkańców Zburiewki, siejąc wśród nich separatystyczny zamęt. Następuje podział na dwa obozy: proukraiński i prorosyjski. W czasie obchodów Dnia Niepodległości zaczyna się pobór mężczyzn do wojska. Film śledzi ich losy, ukazując komizm codziennych sytuacji, w czym przypomina prozę Nikołaja Gogola. Przedstawia, jak wygląda prawdziwe życie na ukraińskiej wsi przed i po wojnie. To niezwykle barwny przekrój ludzkich charakterów z ich słabościami, wadami i problemami. W 2017 roku film był kandydatem Ukrainy do Oscara w kategorii najlepszego filmu nieanglojęzycznego. 23:45 GORĄCZKA SREBRA Film dokumentalny, 16 min, Polska, 1977 Scenariusz: Wiesław Karaś, Zdzisław Uberman Zdjęcia: Tadeusz Owsianko Wizytówka filmowa Zjednoczonych Zakładów Ceramiki Stołowej "Cerpol" w Wałbrzychu. Produkowana tam porcelana cieszyła się dużym uznaniem nie tylko w naszym kraju, ale również za granicą. W połowie lat 70. kierownictwo fabryki, chcąc polepszyć markę i renomę swoich wyrobów oraz zwiększyć zyski, zdecydowało się wprowadzić nowy asortyment, oparty o wyroby z lubińskiego srebra oraz posrebrzanej miedzi. Nie było to jednak łatwe zadanie. Niemniej wszystkich ogarnęła swoista "gorączka srebra", toteż udało się wyprodukować pierwsze naczynia z dodatkiem srebra. Kamera filmowa śledzi krok po kroku, jak powstaje słynna porcelana. Zaprezentowano kolejne procesy: formowania, czyszczenia, suszenia, szkliwienia oraz wypalania naczyń. 00:05 NOTACJE: MARIA STANGRET - KANTOR. ŻYCIE NAS WCHŁANIA Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2013 Autor: Ewa Urbańska Maria Stangret - Kantor urodziła sie w 1929 r. w Strzelcach Wielkich. Malarka, aktorka Teatru Cricot 2, autorka tekstów literackich. W latach 1955 - 1958 studiowała malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Od 1957 r. współpracowniczka i aktorkaTeatru Cricot 2, występowała we wszystkich spektaklach i happeningach Tadeusza Kantora. Od 1956 r. należy do Stowarzyszenia Artystycznego "Grupa Krakowska", brała udział we wszystkich zbiorowych manifestacjach tej formacji. Związana z Galerią Krzysztofory i Galerią Starmacha w Krakowie oraz z Galerią Foksal w Warszawie. 00:20 ŻEBY NIE BOLAŁO (ŻEBY NIE BOLAŁO) Film dokumentalny, 46 min, TVP, 1998 Scenariusz i reżyseria: Marcel Łoziński Zdjęcia: Jacek Petrycki W 1974 roku dziennikarka Marta Wesołowska z "Polityki" i fotografik Erazm Ciołek odwiedzili Urszulę Flis, młodą rolniczkę gospodarującą samodzielnie na 13 hektarach. Towarzyszył im wówczas Marcel Łoziński ze swoją ekipą. Tak powstał reportaż prasowy "Raport w sprawie genów" i film dokumentalny "Wizyta", rejestrujący kolejne etapy pracy dziennikarki. Po 23 latach dokumentalista postanowił powtórzyć tamtą sytuację. Do Urszuli Flis ruszył ponownie z tą samą ekipą i Erazmem Ciołkiem, Martę Wesołowską zaś, która porzuciła dziennikarstwo i wyjechała do Szwecji, zastąpiła Agnieszka Kublik z "Gazety Wyborczej". W efekcie nowy film składa się z dwóch części. Pierwsza - utrzymana w tonacji sepiowej - to dokument sprzed lat zatytułowany "Wizyta", druga - w kolorze - jest zapisem ponownego spotkania z panią Urszulą. W 1974 roku młodziutkiej Urszuli, oczytanej wielbicielce teatru, która postanowiła, że przejmie pozostawione przez zmarłego ojca gospodarstwo, sąsiedzi nie dawali szans. Mówili, że buja w obłokach i za dużo "siedzi w książkach", więc nie poradzi sobie na roli. Pełna niepokoju o nią była też matka, która pragnęła dla córki normalnego, kobiecego szczęścia: nie samotnej harówki od świtu, ale męża i dzieci. Urszula zaś, wyraźnie górująca poziomem intelektualnym nad otoczeniem, atakowana pytaniami dziennikarki broniła aż do łez słuszności swojej decyzji. Po latach pani Urszula jest nadal sama, tym bardziej że zmarła jej matka. Nadal ciągle czyta, nie wyrywa się już jednak do teatru: nie ma z kim zostawić krów. Minione lata ją zmieniły, tak jak i zmieniło się jej otoczenie. Pozostała jednak sobą, wierna sobie mimo wszystko. Nie uciekła ze swego biednego gospodarstwa, choć mogłaby to zrobić, śladem rodzeństwa, które dawno wyrwało się ze wsi. Jest dojrzałą, fascynującą kobietą, która pod koniec wizyty filmowców mówi: "Jest mi miło, że Marcel chciał po latach zrobić ten film, nie chciałabym jednak, żeby to bolało". Zdanie to, które zdecydowało o tytule filmu, jest dla widza sygnałem, że choć w dokumencie tym najważniejsza jest oczywiście jego bohaterka i zestawienie jej dwóch obrazów, równie istotny jest jednak sposób, w jaki reżyser pokazał ją w jego pierwszej i drugiej części. Znak, że tym razem wyznaczył sobie pewne granice. 01:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - TESTAMENT POWSTAŃCA Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Józef Seweryn Liniewski, właściciel ziemski z Lejna opisał w swych pamiętnikach zmagania, które wiązały się z organizowaniem siatki cywilnej na potrzeby powstania styczniowego. Dziś wybierzemy się do miejsca, gdzie niegdyś tętnił życiem jego dwór i funkcjonowało świetnie prosperujące gospodarstwo. Przypomnimy też powstańcze losy Seweryna. Wytyczno, bitwa o pamięć. Kolejna nasza opowieść tyczyć będzie materii znacznie bardziej skomplikowanej. Oto po ostatniej bitwie żołnierzy Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku, którymi dowodził gen. Orlik - Ruckeman, komuniści przez dziesiątki lat robili wszystko, aby ślady po polskich bohaterach tej walki zatrzeć. A my, wraz z żołnierzami Akademii Wojsk Lądowych poszukiwać będziemy mogił tych, którzy walczyli tu jako ostatni. 01:40 ALBERT CINEMA Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Agnieszka Zwiefka Zdjęcia: Aleksander Duraj Muzyka: Leszek Możdżer Tytułowy Albert Cinema to nieformalna grupa filmowa, w skład której wchodzą amatorzy, mieszkańcy Schroniska dla Bezdomnych im. św. Brata Alberta we Wrocławiu. Mają za sobą długie lata spędzone w ośrodku, dokąd trafili w zasadzie z tego samego powodu. Przez alkoholizm popadli w ruinę, stracili swoje rodziny i domy, nie mają perspektyw na lepszą przyszłość, poniekąd na własne życzenie zostali zepchnięci na margines życia. Ale i dla nich w końcu pojawiło się światełko w tunelu. W grudniu 2005 roku powstała grupa Albert Cinema, założona z inicjatywy Dariusza Dobrowolskiego, kierownika schroniska dla bezdomnych. To on zainteresował swoich podopiecznych magią kina, pokazał jak można żyć inaczej, jak poznawać inny świat. Uwierzyli w siebie, kiedy kolejne wyprodukowane przez nich filmy brały udział w konkursach, były prezentowane na festiwalach, miały kinowe premiery. Dokument "Albert Cinema" Agnieszki Zwiefki opowiada właśnie o bezdomnych z wrocławskiego ośrodka im. św. Brata Alberta, którzy pod nadzorem kierownika schroniska, Dariusza Dobrowolskiego, kręcą film "Człowiek, który morza nie widział". W skład ekipy filmowej, obok opiekuna, któremu i nadali pseudonim "Dobry", bo naprawdę jest dobry, wchodzą: Leszek, narrator, autor scenariusza i aktor w jednej osobie oraz operator Heniek, a także Szymon, Waldek, Franek. Widz poznaje bohaterów, zarówno w ich codziennym życiu w schronisku, jak i na planie filmowym. Śledzi cały proces powstawania filmu, aż po jego oficjalną kinową premierę. Między kręceniem kolejnych sekwencji bohaterowie rozmawiają o różnych sprawach, dzielą się przemyśleniami na temat swojej nowej pasji, biadolą nad smutnym losem, mówią o rodzinie, którą stracili, o marzeniach, przywołują piękne wspomnienia sprzed lat. Wymieniają także poglądy na temat kręconego filmu, spierają się o szczegóły, kłócą. Głównym bohaterem jest alkoholik Leszek, bezdomny od 28 lat. Jego największym marzeniem jest spotkać syna Artura, którego ostatni raz widział, gdy chłopiec miał 12 lat. Wspomina wakacje z nim i żałuje, że tych dni, kiedy był trzeźwy, było tak niewiele. To właśnie synowi Leszek dedykuje swój kolejny film. 02:40 ARABSKI SEKRET Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Maja Julia Groszek Kamil Filipek pragnie poznać swojego ojca, Ilhama Al Madfaiego, który jest twórcą arabskiej muzyki folkowej i gwiazdą na Bliskim Wschodzie. Ojciec i syn nigdy się nie poznali. Reżyserka zaprasza widzów do wspólnej obserwacji podróży Kamila oraz refleksji nad sensem życia i potrzebą odnalezienia swoich korzeni.