TVP Dokument Piątek, 26.11.2021 06:00 DZIKA POLSKA - NASI BRACIA ŻURAWIE Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Do niedawna zaliczane do najdzikszych, nieprzystępnych i zagrożonych wymarciem ptaków, ostatnio imponująco się odrodziły i zbliżyły do człowieka. Zachowały jednak swą dzikość i dystans wobec nas, toteż nadal pozostaje w mocy powiedzenie "Ostrożny jak żuraw". Możemy jednak częściej niż dawniej, a nieraz nawet tuż za wiejskim płotem oglądać ich niezwykle efektowne gody i tańce, a także słyszeć donośne trąbienia, nazywane klangorem. Te głosy stanowią hejnał zbliżającej się wiosny. A zarazem - sygnał do wymarszu w teren dla śledzących efektowne ptaki fotografów i filmowców. W tym odcinku zarówno tacy tropiciele, jak i sami prowadzący opowiedzą o emocjonujących spotkaniach z żurawiami - płochliwymi, szaropiórymi rezydentami puszcz i mokradeł. 06:30 DZIKA POLSKA - DIALOG Z PUSZCZYKIEM Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Artur Tabor Telewizyjna przygoda przyrodnicza, zaskakujące sytuacje, pasjonaci dzikich zwierząt i piękno przyrody. W głuchych, naturalnych lasach Roztoczańskiego Parku Narodowego od przedwiośnia pohukują sowy. Obok pospolitego puszczyka bywa tu, a nawet odbywa gody rzadki puszczyk uralski. Ornitolodzy, a wśród nich dr Przemysław Stachyra, inwentaryzują je i śledzą ich losy. Szukają stanowisk sów zarówno w dziuplach wiekowych buków, jak i na strychach kościołów. Naśladują głosy samców, by zwabić prawdziwe samce do rzekomych rywali. Nadawanie sowich pohukiwań z magnetofonu nie jest jednak tak skuteczne, jak pohukiwanie naśladowane przez badacza. Dlatego nasz bohater wciela się w sowę i osobiście pohukuje. Wtajemnicza nas przy tym w zagadki z życia sów, a zwłaszcza w niezwykły świat ich zmysłów. I daje nam szanse pogadania z puszczykiem. 07:05 DZIKIE KARAIBY. RYTM ŻYCIA ODC. 3 KORALOWCE I KWEZALE (WILD CARIBBEAN - RHYTHMS OF LIFE / FASZINIERENDE KARIBIK) Cykl dokumentalny, 51 min, Austria, 2018 Reżyseria: Florian Guthknecht, Barney Ruebe Opowieść o koralowcach i kwezalach. Wyspy i wybrzeża Karaibów to białe plaże, turkusowe laguny, ale przede wszystkim to koralowce - las wież i rurek. Od raf zależy los innego stworzenia wysoko w górze. Kwezal o migotliwym ubarwieniu jest władcą karaibskiego lasu mglistego, ale jego rządy są zagrożone. Kwezal o jaskrawych barwach to legendarny ptak Ameryki Środkowej. Kapłani Majów i Azteków wyrywali im pióra do pióropuszy, a potem puszczali je wolno. Tylko samiec ma pióra ogonowe, ale szczęśliwie pióra są giętkie, bo samiec bierze czynny udział w opiece nad małymi. W Ameryce Środkowej kwezale są symbolem lasu mglistego. Cudowne karaibskie wybrzeża i wyspy, stworzone były niegdyś z żywych stworzeń, są teraz labiryntem życia. Każdego roku dochodzi tu do oszałamiającego pokazu tarła koralowego, które w efekcie ponownie kolonizuje rafy. Lasy śródlądowe i karaibskie są równie magiczne. 08:10 DZIKI BAŁTYK 2. POMIĘDZY ESTONIĄ A FINLANDIĄ (WILD BALTIC SEA / WILDE OSTSEE / 2. BETWEEN ESTONIA AND FINNLAND) Serial dokumetalny, 50 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Christoph Houschild Serial dokumentalny o dzikiej przyrodzie Bałtyku. Natura tego najbliższego nam morza oferuje wiele niespodzianek. Drugi odcinek przedstawia wyspy między Estonią, Szwecją i Finlandią. Jesienią wszędzie słychać dziwne odgłosy godowe łosia. Na Gotlandii orły przednie rozmnażają się na drzewach. 300 kilometrów dalej na północ znajduje się archipelag Finlandii zamieszkały przez niedźwiedzie brunatne. 09:10 GÓRY I ICH MIESZKAŃCY (5/6) ANDY (MOUNTAINS AND LIFE (5/6) ANDES) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Jones Wynford, John Geraint CZĘŚĆ PIĄTA Andy wypiętrzyły się miliony lat temu w wyniku zderzenia płyt tektonicznych. Dziś to dziedzictwo sejsmicznych zawirowań prezentuje krajobraz, w którym znajdziemy najdłuższy na świecie łańcuch górski, najwyżej położone żeglowne jezioro, najwyżej wybudowane miasto i najwyżej umieszczoną siłownię. Ciągną się przez cały kontynent, 7000 kilometrów od południowego krańca Ameryki Południowej po Morze Karaibskie. W niezwykłych górach nie brak skrajności. Są tu ekstremalne wysokości, skrajne ubóstwo, ekstremalne bogactwa naturalne, skrajne zagrożenia i ekstremalne rolnictwo. Łańcuch Andów biegnie przez obszar siedmiu krajów Ameryki Południowej. Górskie szczyty mają tu przeciętną wysokość 4000 metrów n.p.m. Na dużej wysokości z ciałem ludzkim mogą dziać się dziwne rzeczy. Turyści odwiedzający to miasto przekonują się o tym na własnej skórze. Titicaca. Największe jezioro Ameryki Południowej, a także najwyżej położony żeglowny akwen na świecie. Oto życie w Andach na skraju ludzkiej wytrzymałości. 10:15 NAJMNIEJSZE KRAJE EUROPY. ODC. 4 LIECHTENSTEIN - MAŁY WIELKI KRAJ (MICROSTAATEN EP. 4 LIECHTENSTEIN - KLEINES LAND GANZ GROSS / EUROPE'S MICROSTATES) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o najmniejszych państwach Europy. Mikropaństwa Andory, Liechtensteinu, Luksemburga, Malty, Monako i San Marino są bardzo łatwe do przeoczenia. Są wciśnięte między największe kraje. Niemniej jednak mikropaństwom udało się zachować własne tradycje oraz florę i faunę, które obecnie są rzadkością dla reszty świata. Niezwykłe lokalizacje mikropaństw często znajdują się w ekstremalnych regionach górskich lub przybrzeżnych, co czyni je rajem dla zagrożonych gatunków. Jednak stabilność ich środowiska naturalnego jest zagrożona przez problemy środowiskowe, które należy rozwiązać. Podróżujemy do każdego z tych mikropaństw i opowiadamy historie ich odważnych wysiłków na rzecz zachowania ich naturalnych cech i kulturowej autonomii. Odcinek czwarty to wycieczka do kraju Liechtenstein. Księstwo Liechtensteinu to niewielkie, alpejskie państwo w Europie Zachodniej, leżące pomiędzy Austrią i Szwajcarią, nad rzeką Ren. Liechtenstein jest jednym z dwóch współcześnie istniejących krajów podwójnie śródlądowych. Wiele tradycji w Liechtensteinie jest powiązanych ze zwyczajami innych państw niemieckojęzycznych. Ponieważ państwo jest bardzo niewielkie, nie powstały ludowe tradycje i zwyczaje charakterystyczne tylko dla Liechtensteinu. Wciśnięte między Austrię i Szwajcarię księstwo liczy 38 tysięcy mieszkańców i ledwie 160 kilometrów powierzchni. Większość ludzi mieszka w dolinach. W górach panują cisza i spokój. Dolina Hintervalorsch na wschodzie kraju przypomina idyllę na pocztówce sprzed wieku. Latem konie i krowy spędzają w Alpach trzy miesiące. 11:15 ŻYWIOŁ Reportaż, 16 min, Polska, 1979 Scenariusz: Tadeusz Litowczenko Zdjęcia: Mirosław Skrzypczak Powódź w okolicach miejscowości Kramsk (dawn. woj. konińskie) w 1979 roku. 14 marca wezbrane wody Warty przerwały wały we wsi Święte. W województwie konińskim zalanych zostało ponad 90 tys. hektarów gruntu. W gminie Kramsk woda zniszczyła 840 gospodarstw. W ciągu czterech dni wojsko ewakuowało 1350 osób, 3420 sztuk trzody chlewnej, bydła i koni. Powodzianom dostarczano amfibiami żywność i lekarstwa. Od 23 marca 1979 roku woda zaczęła opadać. Dwa miesiące po powodzi na miejscu tragedii pojawia się ponownie ekipa telewizyjna. Ludzie wracają do opuszczonych domostw. Usuwają szkody i zniszczenia. Pokazują zalane obejścia, opowiadają o swoich nieszczęściach. Zniszczone zasiewy, utracone zapasy. Mimo to potrzeba przetrwania. Paradoksalnie, kolejnym żywiołem, z którym muszą się zmierzyć powodzianie, okazuje się biurokracja. W zakończeniu reportażu nazwiska osób oczekujących natychmiastowej pomocy ze strony państwa. 11:35 BLACHNICKI. ŻYCIE I ŚWIATŁO Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2021 Reżyseria: Iwo Kardel , Yves Goulais Scenariusz: Jan Pospieszalski, Iwo Kardel , Yves Goulais Prowadzący: Jan Pospieszalski Ks. Franciszek Blachnicki uważany jest dziś za jednego z pięciu - obok kardynała Stefana Wyszyńskiego, papieża Jana Pawła II, bł. ks. Jerzego Popiełuszki i abp. Ignacego Tokarczuka - wielkich duchowych postaci Kościoła Katolickiego w naszej Ojczyźnie, którzy odegrali kluczową rolę w upadku komunizmu jako systemu kłamstwa i zniewolenia człowieka. Ks. Blachnicki - wizjoner, zapowiedział upadek komunizmu, przewidując zarówno czas jak i okoliczności. Nie bez przyczyny wielu nazwało go Prorokiem (przewidział np. wybór Karola Wojtyły). W działaniach duszpasterskich wyprzedził swoją epokę, co w strukturach Kościoła narażało go na niezrozumienie, a nieraz nawet na odrzucenie. 12:45 W STAREJ KOSZULI. Z ODWAGĄ W SERCU Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2021 Reżyseria: Dariusz Deberny Scenariusz: Zbigniew Górniak Dokument o Jacku Zejdlerze, bohaterze kultowego w latach 70. serialu TVP "Stawiam na Tolka Banana", w którym zagrał tytułową rolę. Film ukazuje fenomen nagłej serialowej kariery młodego aktora, w którym wielu upatrywało wtedy polskiego Jamesa Deana lub następcę Zbyszka Cybulskiego. Film opowiada również o zaangażowaniu Zejdlera w nielegalną działalność opozycyjną wymierzoną w komunistyczny reżim. Jacek Zejdler współpracował z Komitetem Obrony Robotników. Zakończyło się to tajemniczą śmiercią w Opolu, do którego aktor został zesłany karnie po tym, jak na polecenie władz wyrzucono go z czołowego wówczas Teatru im. Jaracza w Łodzi. Śmierć ta obrosła czarną legendą, a jej sprawstwo przypisywano wtedy Służbie Bezpieczeństwa. 13:50 DZIKI BAŁTYK 3. POMIĘDZY FINLANDIĄ A SZWECJĄ (WILD BALTIC SEA / WILDE OSTSEE / 3. BETWEEN FINLAND AND SWEDEN) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Christoph Houschild Serial dokumentalny o dzikiej przyrodzie Bałtyku. Natura tego najbliższego nam morza oferuje wiele niespodzianek. Trzeci odcinek przenosi nas nad Zatokę Botnicką. Zimą dom dla nerpy. 300 kilometrów dalej na południe miliony ryb udają się na wybrzeże, aby złożyć jaja. Finlandia jest siedliskiem latającej wiewiórki. Wiosną samce zaczynają szukać samic. 14:50 AUTOR SOLARIS Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2015 Reżyseria: Borys Lankosz Scenariusz: Wojciech Orliński Aktorzy: Jacek Koman Film ukazuje życie Stanisława Lema na tle jego literackich dokonań. Uchwycony został związek między okropnościami XX wieku, których Lem był naocznym światkiem, a jego wielkimi dziełami. Zrozumienie tych zależności jest kluczem do zrozumienia XX - wiecznej historii Europy Środkowo - Wschodniej. W filmie wykorzystano rzadkie materiały archiwalne będące w posiadaniu TVP, które pokazują Stanisława Lema od lat 60. do jego śmierci. Dzięki członkom rodziny Lema reżyser filmu, Borys Lankosz uzyskał również dostęp do rodzinnego archiwum fotograficznego, na które składają się setki niepokazywanych dotychczas publicznie zdjęć Lema w sytuacjach prywatnych, jego domu czy pracowni. Film jest bogato ilustrowany fragmentami filmów fabularnych i telewizyjnych powstałych na podstawie twórczości Stanisława Lema. Narracja podzielona na osiem rozdziałów prowadzi widzów przez paradoksy życia Stanisława Lema, w atrakcyjnej i przystępnej formie, pozwalając im śledzić jego skomplikowana biografię. W filmie o Lemie opowiadają mi.in. Jerzy Jarzębski - profesor literatury pracujący na Uniwersytecie Jagiellońskim, wybitny znawca twórczości Lema, redaktor dzieł zebranych Lema, Tomasz Fiałkowski - krytyk literacki, dziennikarz, zastępca redaktora naczelnego Tygodnika Powszechnego, Stanisław Beres - historyk literatury, krytyk, eseista, tłumacz, Timothy D. Snyder - amerykański historyk, wykładowca związany z Uniwersytetem Yale, specjalista od Europy Środkowo - Wschodniej, Michael Kandel amerykański tłumacz Lema, Wiktor Jazniewicz - ukraiński tłumacz, autor przekładu wszystkich powieści Lema na język rosyjski. 16:00 REWOLUCJA W DOLINIE KRZEMOWEJ ODC. 2 (THE SILICON VALLEY REVOLUTION - HOW A FEW NERDS DID CHANGE THE WORLD / DIE SILICON VALLEY REVOLUTION - WIE EIN PAAR FREAKS DIE WELT VERÄNDERN) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Jan Tenhaven Dokumentalna podróż do Doliny Krzemowej, gdzie znajdują się siedziby wielomiliardowych przedsiębiorstw IT. Początki to amatorskie eseje o kolorze, chaosie i rewolucyjnych poruszeniach. Hipisi, miłośnicy majsterkowania i sprytni biznesmeni wprawili w ruch niewiarygodną rewolucję. Pionierzy domowego komputera chcieli tylko zmienić świat i zepchnąć Wielkiego Brata z tronu: chcieli komputerów dla każdego. Ten dokument, w ekskluzywnych wywiadach z pionierami rewolucji komputerowej, ukazuje początki domowego komputera. 17:05 NAJMNIEJSZE KRAJE EUROPY. ODC. 5 LUXEMBURG - MAŁY WIELKI KRAJ (MICROSTAATEN EP. 5 LUXEMBURG - KLEINES LAND GANZ GROSS / EUROPE'S MICROSTATES) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o najmniejszych państwach Europy. Mikropaństwa Andory, Liechtensteinu, Luksemburga, Malty, Monako i San Marino są bardzo łatwe do przeoczenia. Są wciśnięte między największe kraje. Niemniej jednak mikropaństwom udało się zachować własne tradycje oraz florę i faunę, które obecnie są rzadkością dla reszty świata. Niezwykłe lokalizacje mikropaństw często znajdują się w ekstremalnych regionach górskich lub przybrzeżnych, co czyni je rajem dla zagrożonych gatunków. Jednak stabilność ich środowiska naturalnego jest zagrożona przez problemy środowiskowe, które należy rozwiązać. Podróżujemy do każdego z tych mikropaństw i opowiadamy historie ich odważnych wysiłków na rzecz zachowania ich naturalnych cech i kulturowej autonomii. Odcinek piąty zabierze nas do Luksemburga, państwa położonego w Europie Zachodniej. Graniczy ono z Francją od południa, Niemcami od wschodu i z Belgią od zachodu i północy. Jest państwem członkowskim Unii Europejskiej oraz NATO. Główne ośrodki turystyczne: miasto Luksemburg, Vianden oraz dolina rzeki Mozeli i Ardeny. Serce Europy. Centrum polityczne. Władza i pieniądze. Tak znamy Luksemburg. Jednak ta minimonarchia to również różnorodne krajobrazy. Bajkowe lasy na północy i urokliwa dolina Mozeli na południowym wschodzie. Skalne olbrzymy w Małej Szwajcarii i jezioro zaporowe na rzece Sure na zachodzie. A przede wszystkim ludzie, którzy ten kraj kształtują i żyją w harmonii z otoczeniem. Którzy chronią to, co im drogie. Naturę. 18:10 TAJEMNICE PARYŻA - KATEDRA NOTRE DAME 5/11 (PARIS BEHIND THE SCENES) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 Reżyseria: Elisa Casta Verchere Legendarny, luksusowy, zapierający dech w piersiach, magiczny, romantyczny - wiele osób na całym świecie nie przestaje zachwycać się francuską stolicą. Każdego roku około 40 milionów turystów przyjeżdża do Paryża i odkrywa jego bogate i niesamowite dziedzictwo. Ta jedenastoodcinkowa seria przybliża najpopularniejsze miejsca i obiekty tego miasta: wieżę Eiffla, katedrę Notre - Dame, Luwr i wiele innych. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - WYSPY KANARYJSKIE - ATLANTYCKI TYGIEL (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Wulkaniczne Wyspy Kanaryjskie zachowały swój dziki i majestatyczny wygląd, pomimo napływu turystów. Ten należący do Hiszpanii, atlantycki archipelag w pobliżu wybrzeży Afryki Północnej, leży na szlaku przetartym przez Krzysztofa Kolumba. Każda z wysp zachowała własny charakter, własny krajobraz i własne tradycje. Największą i najsłynniejszą wyspą archipelagu jest Teneryfa. Podpływając do niej od strony północnej, możemy wyobrazić sobie zasięg kataklizmu, który wstrząsnął wyspą zaledwie 300 lat temu. Garachico było najważniejszym portem na Teneryfie. W 1706 roku miasto zalała lawa po potężnym wybuchu wulkanu. Dziś zastygła lawa tworzy naturalne baseny przy brzegach. Niecki napełniają się wodą w czasie przypływów. 21:10 SPRAWCA NIEZNANY ODC. 4 PROCES (UNKNOWN MALE NO. 1 EP. 4/4) Serial dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Hugo Berkeley Serial dokumentalny opowiada o najgłośniejszym i najbardziej niewiarygodnym śledztwie w sprawie morderstwa. W 2010 r. , w północnych Włoszech brutalnie zamordowano, w pobliżu jej domu, 13 - letnią Yary Gambiarasio. Serial ujawnia szczegóły jednego z najbardziej skomplikowanych śledztw kryminalistycznych, jakie kiedykolwiek przeprowadzono. Historia jest opowiedziana w intymnych zeznaniach wytrwałej i zaangażowanej emocjonalnie, głównej prokurator Letizii Ruggeri. Serial śledzi również obronę aresztowanego w 2014 r. Massimo Bossettiego - oskarżonego o to morderstwo. Dzięki wrażliwemu i filmowemu podejściu do tematu serial jest zarówno porywającą relacją z niezwykłego śledztwa kryminalnego, jak i czułym portretem życia, śmierci i sprawiedliwości we współczesnych Włoszech. 22:05 MIASTO GNIEWU S.I - /10/ Serial dokumentalny, 28 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Dawid Sawicki Zdjęcia: Tomasz Nawrocki Muzyka: Tomasz Kamiński Odcinek 10. Kradzieże samochodów. Zabójstwo: Zabójstwo Piotra Witanowskiego ps. Kajtek TGI Friday's. plus ofiara przypadkowa pracownik Teatru Narodowego w Warszawie. 20 marca 1999 r. Zabójstwo Krzysztofa Kosiorowskiego ps. Baniak w Aninie. 6 stycznia 1999 r. Historia: Konflikt Wołomina z Karolem Sarną. Wyodrębnienie się niezależnej grupy pod kierownictwem Sarny. Przestępczość samochodowa. W policji powstają specjalne grupy do walki z taką przestępczością: MOSKIT, WEKTOR, GEPARD. 22:40 WCIELENIA ZŁA - ODC. 10 /10 KADDAFI. SZALENIEC Z BLISKIEGO WSCHODU (EVOLUTION OF EVIL) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2015 W ostatnim odcinku cyklu sylwetka dyktatora Libii, pułkownika Kadafiego. 23:40 GOPR Reportaż, 22 min, Polska, 1986 Materiał przedstawiający GOPR - jego członków, problemy, z którymi muszą borykać się w swojej codziennej pracy, a także nagrania z akcji ratunkowych. Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe to organizacja prowadząca akcje ratownicze, szkolenia, zapobiegająca wypadkom na terenach górskich Polski. GOPR powstał w 1952 r. w Zakopanem z inicjatywy Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego. W materiale spotkanie młodzieży z ratownikami GOPR. Wspomnienia ratowników z najbardziej zapamiętanych przez nich akcji ratunkowych. Procedury towarzyszące pracy ratowników GOPR. Liczne zdjęcia górskich krajobrazów oraz utrwalone na taśmie filmowej fragmenty akcji ratunkowych, m.in. zakończone sukcesem poszukiwania zaginionego czeskiego turysty. 00:10 NOTACJE: ZBIGNIEW BUJARSKI. DWIE MIŁOŚCI Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2013 Autor: Ewa Urbańska Zbigniew Bujarski (1933 - 2018), kompozytor, wykładowca, profesor kompozycji. 00:25 NISKOROŚLI Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2020 Reżyseria: Dariusz Deberny Scenariusz: Zbigniew Górniak Muzyka: Paweł Nafus Mają od 100 do 130 cm wzrostu. W życiu napotykają na wiele barier. Mimo tego pracują, realizują się i zakładają rodziny. Zdarza się, że ludzie nazywają ich obraźliwie: karzeł, gnom. Wolą określenie mali ludzie. Jak radzą sobie z urządzeniem mieszkania? Jak dostosowują do swojego wzrostu samochód? Jak znoszą ciekawskie spojrzenia i wścibskie pytania? Na te pytania odpowiadają bohaterowie filmu dokumentalnego "Niskorośli". Łączy ich to, że w ramach swojej niewielkiej społeczności spotykają się na zlotach Ludzi niedużego wzrostu. Mogą tam porozmawiać o swoich problemach. Dla wielu jest to też możliwość poznania partnera, z którym, jak mówi jeden z bohaterów: łatwiej jest iść przez życie. W filmie przedstawiamy 6 historii o ludziach z niewielkiej w Polsce mniejszości, z rzadką niepełnosprawnością. 01:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 228 Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski W warsztacie Jerzego Gruchalskiego w Ślesinie odradza się wyjątkowy szybowiec, na którym ostrogi lotnicze zdobywali niemal wszyscy wybitni polscy piloci. Edukacja lotnicza zaczynała się bowiem od startu ze zbocza z naciągiem gumowym, a takim szkolnym pierwszym aparatem latającym była konstrukcja sprowadzająca się do belki z fotelem, którą zaopatrzono w skrzydło i stery. To właśnie Wrona. Szybowiec Wrona był pierwszą konstrukcją, jaką opracowano w nowo utworzonych warsztatach szybowcowych w Warszawie. Prototyp zbudowano na początku 1932 roku i na wiosnę na polu mokotowskim w Warszawie oblotu dokonał Szczepan Grzeszczyk. Szybowiec przeszedł testy i został skierowany do produkcji seryjnej. Ponadto konstruktor udostępnił dokumentację (za opłatą 50 złotych za dokumentację i 20 zł za licencję), która pozwalała na budowanie szybowca przez lokalne kluby szybowcowe. Warsztaty Szybowcowe sprzedawały również materiały do budowy szybowca oraz gotowe elementy konstrukcyjne, które pozwalały ograniczyć pracę pasjonatów szybownictwa wyłącznie do montażu. Licencję kupiło od nas wiele krajów na świecie, teraz zaś przyszła pora, by Wrona znowu wzbiła się w powietrze. 02:00 WSZYSTKO DLA MOJEJ CÓRKI Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Alina Mrowińska Zdjęcia: Michał Jarosiński, Adam Fręśko Wszyscy rodzice niepełnosprawnych dzieci zadają sobie pytanie - co będzie z moim ukochanym dzieckiem, jak odejdę? Gdzie zamieszka, kto się nim zaopiekuje, czy będzie kochane i szczęśliwe? Te pytania są tym dramatyczniejsze, im starsi są rodzice. Bohaterkami filmu jest Wanda Woyniewicz i jej córka Ela z zespołem Downa. Wanda ma 85 lat, Ela 43. Wanda mówi: "Rodzic zdrowego dziecka myśli, co będzie kupował wnukowi pod choinkę, a ja - co będzie z Elą, jak umrę". Nie mają nikogo, są tylko we dwie. Wanda ma zaawansowaną jaskrę, traci wzrok. Przed śmiercią chce zobaczyć, że jej córka jest bezpieczna, że ma nowy, przyjazny dom. 03:00 WSZYSCY JESTEŚMY Z WĘGLA Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2004 Reżyseria: Tomasz Wiszniewski Scenariusz: Tomasz Wiszniewski, Roman Janiszek O sobie i swoich kolegach Roman mówi: "Wszyscy jesteśmy z węgla". Minął rok, odkąd zajmujący się dotychczas kręceniem filmów z wesel i uroczystości były górnik postanowił skierować obiektyw swojej kamery na jego bliskie otoczenie. W podartych dżinsach i w czapce z daszkiem Roman maszeruje przez położone pod Wałbrzychem pagórki, aby dotrzeć do jednego z licznych na Śląsku biedaszybów. Gdy przeszło dekadę temu Polska przeżyła przemianę ustrojową, utrzymującym się w przeważającej mierze z górnictwa mieszkańcom Wałbrzycha głód zajrzał w oczy. Nie wszyscy po masowych zwolnieniach potrafili się przystosować do nowych warunków. Całe życie utrzymując się z pracy pod ziemią, wielu postanowiło powrócić do górnictwa. Coraz dotkliwsza bieda zmuszała do prób wykorzystania naturalnego bogactwa Śląska - węgla - którego płytko położone pokłady kusiły wałbrzyszan. Jeden po drugim pojawiały się nowe szyby, do których ściągały tysiące osób. Wśród doświadczonych górników, byłych pracowników kopalń, byli także górnicy amatorzy, dla których praca w biedaszybie była pierwszą tego rodzaju. Brak doświadczenia czasem prowadził do tragedii, dla uwięzionych w zasypanej jamie nie było ratunku. Interweniowały władze. Górników niepokoiła policja i straż miejska konfiskująca nielegalnie zdobyty urobek. Nieustępliwość i represje służb porządkowych zwiększały determinację i desperację pracowników biedaszybów, dla których niebezpieczne zajęcie nadal jest jedynym źródłem utrzymania. Roman filmuje swoich kolegów, wchodzi wraz z nimi w czeluście ziemi, zdradza tajemnice fachu. Jego kamera śledzi górników podczas wyjazdu do Warszawy, gdzie chcieli wykorzystać szansę pokazania swojego dramatu podczas manifestacji antyglobalistów. Opowiadają o swoich marzeniach, z których najważniejsze dotyczy po prostu godnego życia i możliwości wychowania dzieci bez troski o środki na ten cel. Dokument jest opowieścią o ludziach, którzy nie poddają się skrajnej biedzie i uparcie walczą o przetrwanie.