TVP Historia Czwartek, 25.11.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 25 LISTOPADA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1795 - abdykował Stanisław August Poniatowski; 1867 - Nobel opatentował dynamit; 1970 - powstał film "Rynek" w realizacji Józefa Robakowskiego; 1981 - strajk w warszawskiej Wyższej Oficerskiej Szkole Pożarnictwa; 07:10 CZAS HONORU - ODC. 39 "WIECZÓR W EDENIE" Serial wojenny, 45 min, Polska, 2010 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Sąd podziemny skazuje Bronka i Woyciechowskiego na śmierć za zdradę. Janek dzieli się z przyjaciółmi podejrzeniami Wandy wobec Tadeusza. W czasie obserwacji fotoplastykonu Michał rozpoznaje tajemniczego mężczyznę, z którym spotyka się Tadeusz. Jest nim major Abwehry Halbe, którego wcześniej próbował rozpracować. Szybko kontaktuje się z Dowódcą, jednak nie udaje im się uratować gen. Radziszewskiego przed aresztowaniem. To ostatni ruch zdekonspirowanego Tadeusza. Bronek zostaje oczyszczony z zarzutów. Dziękuje Wandzie i chłopakom za pomoc. Halbe, Tadeusz i Tannenerg zostają odznaczeni przez gubernatora. Zamierzają świętować sukces w restauracji Eden, gdzie z recitalem wystąpi Inga. Rainer, ośmieszony ostatecznie przez Halbego, szykuje zemstę. Przez Ninę przekazuje Bronkowi zaproszenie na wieczorny występ. Chłopiec wraca do mieszkania Heleny. Na widok Wiesławy przestraszony chowa się w szafie. Chce zostać z Heleną, do której zdążył się przywiązać. Mimo uczuć, jakimi go darzy, Helena decyduje się rozstać z chłopcem. Sajkowscy żegnają się przed wyjazdem. Obiecują sobie, że spotkają się po wojnie. Trafiają do ekskluzywnego hotelu - pierwszego przystanku na drodze do wolności. Prośba o wypisanie pocztówki dla rodziny nie wzbudza ich podejrzeń. Wyprowadzeni na podwórze, zostają rozstrzelani przez Niemców. Przepustka do wolności okazała się pułapką. Janek wyprowadza Lenę z getta. Romek rezygnuje z tej możliwości, decyduje się zostać w getcie. Celina żegna się Michałem. Władek oświadcza się Rudej. Przedstawiciel Komendy Głównej oficjalnie rozwiązuje oddział Władka, Bronka, Janka i Michała. Gratuluje im udanych akcji i dziękuje za współpracę. Chęć zemsty na Tadeuszu i Niemcach mobilizuje ich jednak do zorganizowania ostatniej akcji - zamachu w Edenie. W czasie trwania bankietu wysadzają jedną ze ścian lokalu i wpadają do środka. Ich strzały dosięgają m. in. Halbego, Tannenberga, Fuchsa, Rappkego i Ingę. Tadeuszowi udaje się wydostać z Edenu. W czasie ucieczki rani Bronka. Zostaje zastrzelony przez Janka. Rainer triumfuje. Morduje swoją agentkę Ninę, ostatniego świadka jego intryg, i szykuje się do odzyskania utraconego stanowiska szefa warszawskiego gestapo. 08:35 FENOMEN POLSKOŚCI Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2019 Reżyseria: Alina Czerniakowska Film dokumentalny o polskich wynalazcach, którym ludzkość zawdzięcza wygrywanie światowych wojen i cywilizacyjne milowe kroki. Jest to spojrzenie na dokonania Polaków, o których często niewiele wiemy, poprzez życie i twórczość profesora Bolesława Orłowskiego. 09:40 SENSACJE XX WIEKU - NAJWYŻSZA STAWKA Kameralne i studyjne (widowisko), 47 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Widowisko historyczne przybliżające postać Otto Skorzenego, Austriaka, którego rodzina pochodziła spod Kwidzynia. Dlaczego to on stał się ulubionym oficerem Hitlera? W jaki sposób udało mu się dostąpić takiego zaszczytu? Był on założycielem i dowódcą pierwszej niemieckiej jednostki specjalnej SS. W 1943 roku wraz z oddziałem wziął udział w akcji uwolnienia Benito Mussoliniego, uwięzionego w hotelu Campo Imperatore. Skorzeny przypisał sobie zasługę powodzenia całej operacji i został awansowany do stopnia SS - Sturmbannfuhrera. Jego najważniejszym zadaniem było wylądowanie wraz z komandosami w górach pod Teheranem i zlikwidowanie Roosvelta - prezydenta Stanów Zjednoczonych, który przybył na koferencję do Teheranu. Kulisy spotkanie Stalina, Churchila i Roosevelta w Teheranie. 10:40 RZECZPOSPOLITA REAKTYWACJA Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2018 Reżyseria: Anna Ferens Scenariusz: Anna Ferens Zdjęcia: Michał Ślusarczyk, Marcin Peresada Film w atrakcyjny i nowoczesny sposób opowiada o odbudowie Polski po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. Pokazujetę niezwykłą energię, która wyzwoliła się w Polsce po odzyskaniu niepodległości zarówno wśród intelektualnych elit, jak i zwykłych ludzi. Bohaterami są wynalazcy, naukowcy, ekonomiści, których myśli i osiągnięcia przyczyniły się do rozkwitu Polski w okresie międzywojennym. Wiele z tych wynalazków zostało wykorzystanych na całym świecie i przyczyniło się do rozwoju ważnych dziedzin nauki. W filmie występują potomkowie, często nieznanych bohaterów 20 - lecia oraz historycy z Polski, USA i Francji, m.in.: prof. Wacław Szybalski z Madison, prof. Donald Pienkos z Milwaukee, prof. Dominic Pacyga z Chicago, dr Christophe Laforest z Paryża. Film nagrodzony na Polish Film Festival in America w Chicago w 2018 r. - nagroda za najlepszą reżyserię. 11:50 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - POLSKA SOWIETOLOGIA Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) Tych wybitnych sowietologów połączyła antypatia do komunizmu i sowieckiej ekspansji. Zbigniew Brzeziński u boku Cartera, Richard Pipes w ekipie Reagana plus kilku innych przywołanych w programie miało ogromny udział w pokonaniu Imperium zła. Mówią o nich m.in. historycy dr hab. Sławomir Łukasiewicz, prof. Andrzej Nowak i prof. Marek Kornat. 12:25 DICKENSIADA 1/13 (DICKENSIAN) Serial obyczajowy, 43 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Harry Bradbeer, Mark Brozel, Andy Hay, Philippa Langdale Scenariusz: Sarah Phelps, Cloe Moss Aktorzy: Stephen Rea, Tuppence Middleton, Tom Weston - Jones Wigilia Bożego Narodzenia. Amelia i Artur Havisham żegnają się ze zmarłym ojcem. Tuż po pogrzebie dowiadują się, że ojciec potraktował ich nierówno, zapisując większość majątku córce. Zraniony Artur wyprowadza się z domu i planuje zemstę. Amelia poznaje tajemniczego mężczyznę, który broni ją przed atakiem agresywnego brata. Niezamożny urzędnik, Bob Cratchit, zarabia coraz mniej, ale stara się zapewnić rodzinie godziwe Święta bożego Narodzenia. Edward Barbary ma kłopoty finansowe, ale stara sie to ukryc przed córkami: Frances i Honorią. Dochodzi do sprzeczki między dwoma lichwiarzami, którzy wspólnie prowadzą biznes. Ebenezer Scrooge uważa, że Jakub Marley nie dba o pracę, zbytnio oddając się przyjemnościom. Paser Fagin wysyła swoją podopieczną, Nancy, na schadzkę z Marleyem. Marley nachodzi właściciela Magazynu Osobliwości i wymusza spłatę długu. Policja znajduje ciało Marleya w dokach. Inspector Bucket rozpoczyna śledztwo. 13:20 SAGA PRASTAREJ PUSZCZY - OPOWIEŚĆ O KRUKU: SKAZA ODMIEŃCA Dokument fabularyzowany, 52 min, Polska, 2007 Reżyseria: Jan Walencik, Bożena Walencik Scenariusz: Bożena Walencik, Jan Walencik Zdjęcia: Jan Walencik Wykonawcy: Krzysztof Gosztyła, Tadeusz Karolak, Marcin Pospieszalski, Agnieszka Bemowska, Polska Orkiestra Radiowa, Marta Maślanka, Mohammad Rasouli W tym odcinku cyklicznego programu opowieść o kruku. Uratowany przez człowieka od pewnej śmierci młody kruk, poszukuje własnej drogi. Wrodzona ciekawość sprawia, że niespodziewanie staje się "prześladowcą" kłusownika, cichym świadkiem jego haniebnych czynów. Ta ryzykowna gra, w połączeniu z nabytą za młodu przypadłością, doprowadza do życiowej tragedii. 15:25 TAJEMNICE III RZESZY (SEZON II) - ODC. 5/5 ŚMIERTELNE MISJE (ODC. 5/5 DEADLY MISSIONS) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Friedrich Schrerer, Steffi Schlobel, Thomas Staehler Scenariusz: Guido Knopp Niemieckie siły specjalne często podejmowały ryzykowne przedsięwzięcia. Ile z tych akcji przyniosło zamierzone skutki? Film opowiada o czterech najbardziej śmiałych operacjach, w tym o niezwykłym uwolnieniu Mussoliniego przez komandosów Otto Skorzenego. 16:40 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA - PISARZE Z ŻOLIBORZA - JULIUSZ W. GOMULICKI, WACŁAW ZAWADZKI Reportaż, 11 min, Polska, 2021 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa, Zuzanna Elbert - Stelmach Muzyka: Filip Kuncewicz Wykonawcy: Andrzej Dobosz (prowadzący) Odcinek ten poświęcony jest pisarzom z Żoliborza: Juliuszowi W. Gomulickiemu i Wacławowi Zawadzkiemu oraz dzielnicy Żoliborz. 16:55 ARRASÓW DZIEJE OSOBLIWE - TESTAMENT ZYGMUNTA AUGUSTA. ODC. 3 Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz: Marek Szczepanek, Grzegorz Styła Zdjęcia: Wojciech Kursa W 2021 roku obchodzone są trzy ważne rocznice wpisane w burzliwą historię wawelskiej kolekcji arrasów: 450 - licząc od roku 1571 to jest od roku przekazania całej kolekcji narodowi, co dokonało się testamentem Zygmunta Augusta i było aktem niezwykłym i o ogromnych konsekwencjach dla dalszych dziejów unikalnego zbioru, setna zawarcia Traktatu Ryskiego, który otwierał drogę do trwającej przez dekadę wielkiej rewindykacji z Rosji bolszewickiej i wreszcie sześćdziesiąta powrotu arrasów z Kanady po wojennej tułaczce, pełnej dramatycznych zwrotów akcji i ryzykownych operacji ratunkowych. Te trzy ważne wydarzenia, ściśle związane także z Wawelem, tworzą osnowę cyklu audycji telewizyjnych "Arrasów dzieje osobliwe". Jest to barwna, zbudowana zarówno na przekazie faktów jak i na historycznej anegdocie, opowieść o burzliwych losach całej kolekcji rozwijana na tle równie burzliwych dziejów Polski w czasie blisko 500 lat. "Testament Zygmunta Augusta" - trzeci odcinek cyklu przypomina, jak bezprecedensowy akt woli fundatora kolekcji, oddającego jeden ze swoich największych skarbów Rzeczpospolitej, był traktowany przez następnych władców i jak Korona zmuszona była egzekwować od Wazów ów legat. 17:20 ŚLĄSCY BOHATEROWIE - HISTORIA III POWSTANIA ŚLĄSKIEGO Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2021 Reżyseria: Kamil Niesłony Scenariusz: Kamil Niesłony Zdjęcia: Kamil Niesłony Muzyka: Adam Romański Historia III Powstania Śląskiego w dokumentach i relacjach rodzin powstańców. 18:20 MARZYCIELE - MATYLDA GETTER Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Matylda Getter, kolejna bohaterka programu z cyklu "Marzyciele", była siostrą zakonną ze Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi. We wrześniu 1939 w klasztorze warszawskim organizowała punkt sanitarny, następnie kuchnię wydającą kilkaset posiłków dziennie, a w 1944 szpital powstańczy. Wykorzystywała sieć sierocińców zgromadzenia do ukrywania żydowskich dzieci. Zdecydowała, że jej zgromadzenie przyjmie każde dziecko z getta. 18:50 CZAS HONORU - ODC. 40 "JUŻ CZAS..." Serial wojenny, 45 min, Polska, 2011 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Czwarta seria odcinków "Czasu honoru". Odnajdujemy bohaterów: Władka, Bronka, Janka, Michała oraz ich bliskich w okupowanej Polsce niecałe trzy lata po wydarzeniach opisanych w części trzeciej. Jest kwiecień 1944 roku. Odwracają się wojenne koleje losu. Niemcy przegrywają na wszystkich frontach. W jednym z oddziałów partyzanckich w Górach Świętokrzyskich działają Bronek i Janek. Spotykamy ich w momencie, kiedy przeprowadzają atak na posterunek niemieckiej żandarmerii. W obozie niespodziewanie pojawia się major Krawiec, ich dowódca z czasów warszawskich. Okazuje się, że po fali ostatnich aresztowań Bronek i Janek znowu są potrzebni, dostają rozkaz powrotu. W Warszawie spotykają się ze swoimi ukochanymi, Leną i Wandą. Bardzo szybko dochodzi do pierwszej akcji. Bronek i Janek uczestniczą w zamachu na szefa gestapo w Warszawie, Petera Schoebbla, który niechlubnie wsławił się wyjątkowym okrucieństwem. 19:40 PRASA DONOSI - PIŁKA NOŻNA W II RP Felieton, 6 min, Polska, 2021 Scenariusz: Magdalena Majewska Reprezentacja Polski w piłce nożnej debiutowała dopiero po zakończeniu wojny polsko - bolszewickiej. Każde miasto miało swoje drużyny ligowe. Piłka nożna szybko podbiła serca Polaków. W kolejnym odcinku cyklu "Prasa donosi" przypomnimy pierwsze mecze polskiej reprezentacji oraz ich głównych bohaterów. 19:55 HISTORIA SZKOCKICH KLANÓW - ZDRADZONA KRÓLOWA ODC. 3/3 (RISE OF THE CLANS) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Rachel Bell Zdjęcia: Carlo D'Alessandro Wykonawcy: Hannah Young, Darren Mitchell, Neil Oliver Odc. 3 Zdradzona królowa Neil Oliver ujawnia, jak klany spiskowały przeciwko charyzmatycznej Mary Stewart. 21:00 GIGANCI HISTORII - ODC. 50. WAZOWIE. SZWEDZKA DYNASTIA NA POLSKIM TRONIE Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) Wazami czuli się w Szwecji, w Polsce panowali jako bezpośredni spadkobiercy Jagiellonów. Tak myśleli oni sami, tak też postrzegali ich ówcześni Polacy. Ich panowanie w Polsce trwało blisko sto lat i był to wiek nieustających wojen z Rosją, Turcją i ze Szwecją. Przyniosły one Rzeczpospolitej wielkie sukcesy. Za czasów króla Zygmunta III, Polska osiągnęła swój największy obszar. Ale jednocześnie polityka zagraniczna Wazów doprowadziła do skrajnego wyczerpania i dalej do rozbiorów - co zresztą przewidział ostatni przedstawiciel dynastii w Polsce, Jan II Kazimierz. Panowanie Wazów to jednocześnie niespotykany dotąd rozkwit kultury w Polsce. Wazowie. Szwedzka dynastia na polskim tronie to temat tego odcinka teleturnieju. 21:55 ŻYWOT SARMACKI - POSPOLITE RUSZENIE, WOLNA ELEKCJA ODC. 11 Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2020 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Krzysztof Koehler, Agnieszka Żmijewska Wykonawcy: Krzysztof Koehler (prowadzący) Powinności szlacheckie wobec państwa to obok płacenia podatków, sejmikowania czy prac w sądzie ziemskim czy w Trybunale także sytuacje wyjątkowe, czyli udział w pospolitym ruszeniu, czy jeśli za życia szlacheckiego taka sytuacja się wydarzyła, w wolnej elekcji, elekcji viritim, czyli osobistej na polu elekcyjnym. Jak szlachta wywiązywała się z tych powinności, co one w istocie oznaczały dla szlachcica czasów sarmackich, przybliży w tym odcinku "Żywota sarmackiego" prof. Krzysztof Koehler, poeta, historyk literatury, krytyk literacki. Pospolite ruszenie w XVII wieku organizowano tylko 4 - krotnie. Jego wartości bojowej nie ceniono zbytnio, ale wrażenie robił marsz rycerzy z całym ogromnym pocztem wozów i przeróżnych sług, które szlachta ze sobą brała. Kto nie wyszedł w pole, temu groziła kara utraty mienia. Pospolite ruszenie było obowiązane tylko do wojny wewnątrz kraju. Tradycja tronu elekcyjnego istniała w Polsce od śmierci ostatniego z Piastów na tronie, czyli Świętej Jadwigi. Jej mąż, Władysław Jagiełło, po śmierci królowej, musiał zwrócić się z pytaniem do szlachty o uznanie go za króla. Ten zwyczaj pozostał. Po bezpotomnej śmierci Zygmunta Augusta sytuacja była zupełnie nowa: tron był nie obsadzony, nie było potencjalnego następny, trzeba było stworzyć jakiś mechanizm, by naród mógł wybrać sobie monarchę. W 1573 r. powstały artykuły henrykowskie - spisane zasady ustrojowe państwa, gdzie bardzo mocno wybrzmiewało, że w Polsce lex est rex, prawo jest królem, a nie odwrotnie. Teksty Jana Chryzostoma Paska i Adama Mickiewicza przybliżą realia epoki. 00:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 199 ZBRODNIA WRZEŚNIOWA Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Kolejna sowiecka zbrodnia. W siedemnastym dniu wojny polsko - niemieckiej, ze wschodu uderzyli Sowieci. Na rubieżach Rzeczypospolitej skrzyżowały się wtedy dwa wielkie szlaki odwrotu polskich oddziałów. Jedne, jak Korpus Ochrony Pogranicza, ruszyły, by wesprzeć walczącą Warszawę. Inne, forsownymi marszami zmierzały na przedmoście rumuńskie, skąd miało wyjść polskie kontruderzenie, rozstrzygające losy zmagań. Rozpoczęło się też polowanie na rozproszone grupki polskich żołnierzy. Myśliwymi byli miejscowi chłopi, urządzający zasadzki po drogach. W zbrodniczym dziele miejscowi konkurowali z Armią Czerwoną, a liczbowego rezultatu tej rywalizacji nie poznamy zapewne nigdy. Niemiej mimo upływu lat ciągle ujawniane są nieznane fakty. Dziś też zamierzamy tak uczynić, a opowieść zaczynamy w Bieszczadach, a dokładnie w Krościenku, na granicy z Ukrainą. 01:30 SENSACJE XX WIEKU - NAJWYŻSZA STAWKA Kameralne i studyjne (widowisko), 47 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Widowisko historyczne przybliżające postać Otto Skorzenego, Austriaka, którego rodzina pochodziła spod Kwidzynia. Dlaczego to on stał się ulubionym oficerem Hitlera? W jaki sposób udało mu się dostąpić takiego zaszczytu? Był on założycielem i dowódcą pierwszej niemieckiej jednostki specjalnej SS. W 1943 roku wraz z oddziałem wziął udział w akcji uwolnienia Benito Mussoliniego, uwięzionego w hotelu Campo Imperatore. Skorzeny przypisał sobie zasługę powodzenia całej operacji i został awansowany do stopnia SS - Sturmbannfuhrera. Jego najważniejszym zadaniem było wylądowanie wraz z komandosami w górach pod Teheranem i zlikwidowanie Roosvelta - prezydenta Stanów Zjednoczonych, który przybył na koferencję do Teheranu. Kulisy spotkanie Stalina, Churchila i Roosevelta w Teheranie. 02:25 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - NAJDŁUŻSZA BITWA Magazyn, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony najdłuższej bitwie wojny - bitwie o Atlantyk.