TVP Historia Piątek, 26.11.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 26 LISTOPADA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1812 - bitwa nad Berezyną; 1855 - zmarł Adam Mickiewicz; 1926 - zmarł John Browning, konstruktor broni strzeleckiej; 1942 - premiera filmu "Casablanca"; 07:25 CZAS HONORU - ODC. 40 "JUŻ CZAS..." Serial wojenny, 45 min, Polska, 2011 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Czwarta seria odcinków "Czasu honoru". Odnajdujemy bohaterów: Władka, Bronka, Janka, Michała oraz ich bliskich w okupowanej Polsce niecałe trzy lata po wydarzeniach opisanych w części trzeciej. Jest kwiecień 1944 roku. Odwracają się wojenne koleje losu. Niemcy przegrywają na wszystkich frontach. W jednym z oddziałów partyzanckich w Górach Świętokrzyskich działają Bronek i Janek. Spotykamy ich w momencie, kiedy przeprowadzają atak na posterunek niemieckiej żandarmerii. W obozie niespodziewanie pojawia się major Krawiec, ich dowódca z czasów warszawskich. Okazuje się, że po fali ostatnich aresztowań Bronek i Janek znowu są potrzebni, dostają rozkaz powrotu. W Warszawie spotykają się ze swoimi ukochanymi, Leną i Wandą. Bardzo szybko dochodzi do pierwszej akcji. Bronek i Janek uczestniczą w zamachu na szefa gestapo w Warszawie, Petera Schoebbla, który niechlubnie wsławił się wyjątkowym okrucieństwem. 08:35 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA - PISARZE Z ŻOLIBORZA - JULIUSZ W. GOMULICKI, WACŁAW ZAWADZKI Reportaż, 11 min, Polska, 2021 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa, Zuzanna Elbert - Stelmach Muzyka: Filip Kuncewicz Wykonawcy: Andrzej Dobosz (prowadzący) Odcinek ten poświęcony jest pisarzom z Żoliborza: Juliuszowi W. Gomulickiemu i Wacławowi Zawadzkiemu oraz dzielnicy Żoliborz. 08:50 ŚLĄSCY BOHATEROWIE - HISTORIA III POWSTANIA ŚLĄSKIEGO Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2021 Reżyseria: Kamil Niesłony Scenariusz: Kamil Niesłony Zdjęcia: Kamil Niesłony Muzyka: Adam Romański Historia III Powstania Śląskiego w dokumentach i relacjach rodzin powstańców. 09:45 PRASA DONOSI - PIŁKA NOŻNA W II RP Felieton, 6 min, Polska, 2021 Scenariusz: Magdalena Majewska Reprezentacja Polski w piłce nożnej debiutowała dopiero po zakończeniu wojny polsko - bolszewickiej. Każde miasto miało swoje drużyny ligowe. Piłka nożna szybko podbiła serca Polaków. W kolejnym odcinku cyklu "Prasa donosi" przypomnimy pierwsze mecze polskiej reprezentacji oraz ich głównych bohaterów. 09:55 "SENSACJE XX WIEKU" - WŁASOW (GEN. WŁASOW) Dokument fabularyzowany, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Aktorzy: Mirosław Baka, Adam Woronowicz, Bartosz Porczyk, Marek Kasprzyk, Anita Jańcia, Bartłomiej Krat Tego człowieka dwukrotnie skazano na śmierć: w 1946 roku, na mocy wyroku sowieckiego sądu, został powieszony na strunie fortepianowej, co miało przedłużyć jego mękę. Po raz drugi skazano go na śmierć cywilną, gdy propaganda rozpowszechniała fałszywe informacje o jego żołnierzach, którzy mieli mordować powstańców i ludność cywilną w Warszawie w 1944 roku. Było to oczywiste kłamstwo, gdyż w Warszawie nie było żołnierzy, a zbrodnie popełniali degeneraci Kamińskiego. Kim był generał Andrej Własow? Dlaczego ten bohater bitwy pod Moskwą w 1941 roku, decydującej dla dalszego biegu wojny, podjął kolaborację z Niemcami? Jak to się stało, że w 1945 roku, już po zakończonej wojnie, został schwytany przez NKWD? Dopiero teraz, na podstawie ujawnionych dokumentów, można odtworzyć dramatyczne wydarzenia. Jednakże wciąż nieznana pozostaje relacja Własowa i pułkownika (późniejszego generała) Reinharda Gehlena, szefa wywiadu wojskowego Fremde Heere Ost. Dlaczego ten oficer tak zabiegał o utworzenie armii Własowa, na co Hitler zgodził się dopiero w ostatnim okresie wojny? Jedyne źródło, w którym można szukać odpowiedzi na to pytanie - pamiętnik Gehlena - jest absolutnie niewiarygodne. A może przebiegłym szefem FHO nie kierowały pobudki patriotyczne, lecz chęć wykorzystania żołnierzy i zwolenników Własowa w siatce szpiegowskiej, którą budował na terenie ZSRR i którą bardzo sprawnie wykorzystał po wojnie. 10:50 SAPIEHA KSIĄŻĘ BUSZU Film dokumentalny, 42 min, Polska, 2005 Reżyseria: Anna Kwiatkowska, Tomasz Rudomino Scenariusz: Anna Kwiatkowska, Tomasz Rudomino Afrykańska historia Eustachego Sapiehy - znanego myśliwego, zbieracza diamentów, komentatora rajdów samochodowych "Rally Safari". Jego życie obfitowało w przygody, niezwykłe spotkania, wędrówki po afrykańskim kontynencie. Był autorem książek o polowaniach w RPA, Namibii i Kenii. Napisał także historię rodu swojej rodziny. Ojciec Sapiehy, też Eustachy, był Ministrem Spraw Zagranicznych w rządzie II Rzeczpospolitej. Podpisywał Traktat Ryski z Rosją. W czasie wojny przybył do Kenii, aby utworzyć tam obozy Czerwonego Krzyża. Syn Eustachy dotarł tam już po wojnie, był uciekinierem z obozu jenieckiego w Niemczech. Podróż po Kenii śladami Sapiehy biegnie przez krainy Masajów, Samburu, Wielki Rów Tektoniczny, jezioro Naivasha oraz Nakuru. Wypowiedzą się o nim myśliwi oraz Uhuru Kenyatta - syn pierwszego prezydenta niepodległej Kenii. Eustachy Sapieha zapisał się w historii współczesnej Afryki. Angażował się w akcje charytatywne. Na wyspie Lamu, położonej na Oceanie Indyjskim, założył szpital dla dzieci. Nienawidził turystycznych hoteli, żebraków w strojach Masajów, którzy sprzedawali turystom pamiątki, tańczyli dla nich. Mawiał, że Afryka umiera. Po 1977 roku Sapieha przestał jeździć po buszu i zamknął się w swoim domu. Nie chciał kontaku z mediami, nie udzielał wywiadów, przestał uczestniczyć w życiu publicznym i społecznym Kenii. Umarł w 2003 roku. 11:40 MARZYCIELE - MATYLDA GETTER Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Matylda Getter, kolejna bohaterka programu z cyklu "Marzyciele", była siostrą zakonną ze Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi. We wrześniu 1939 w klasztorze warszawskim organizowała punkt sanitarny, następnie kuchnię wydającą kilkaset posiłków dziennie, a w 1944 szpital powstańczy. Wykorzystywała sieć sierocińców zgromadzenia do ukrywania żydowskich dzieci. Zdecydowała, że jej zgromadzenie przyjmie każde dziecko z getta. 12:15 DICKENSIADA 2/13 (DICKENSIAN) Serial obyczajowy, 43 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Harry Bradbeer, Mark Brozel, Andy Hay, Philippa Langdale Scenariusz: Sarah Phelps, Cloe Moss Aktorzy: Stephen Rea, Tuppence Middleton, Tom Weston - Jones Boże Narodzenie. Compeyson odwiedza Amelię i proponuje jej, że postara się pogodzić ją z bratem. Inspector Bucket ustala, kiedy popełniono morderstwo i zaczyna eliminować podejrzanych. Amelia spędza święta samotnie. Pani Gamp wkrada się w łaski pana Wegga - zaczyna pielęgnować mu ranę na nodze, w zamian za odrobinę ginu. Sierżant George odwiedza domostwo rodziny Barbary i wręcza Frances tajemniczy list. Amelia prosi Artura o pojednanie - na próżno. Ed Barbary udaje się do pana Scrooge'a. Dochodzi do nieporozumienia. Frances zmusza ojca, by wyjawił Honorii prawdę o stanie finansowym firmy. 14:10 GIGANTYCZNY WĄŻ MORSKI. SPOTKANIE Z LEGENDĄ. (GIANT SEA SERPENT, MEET THE MYTH) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2015 Reżyseria: Bertrand Loyer Wstęgor królewski (Regalecus glesne), największa ryba kostna na świecie, znany był tylko z jednej skamieliny. Jego niezwykły rozmiar (nawet 15 metrów) i postać srebrnej wstążki zainspirowały mit morskiego węża. 15:15 HISTORIA SZKOCKICH KLANÓW - ZDRADZONA KRÓLOWA ODC. 3/3 (RISE OF THE CLANS) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Rachel Bell Zdjęcia: Carlo D'Alessandro Wykonawcy: Hannah Young, Darren Mitchell, Neil Oliver Odc. 3 Zdradzona królowa Neil Oliver ujawnia, jak klany spiskowały przeciwko charyzmatycznej Mary Stewart. 17:15 BLACHNICKI. ŻYCIE I ŚWIATŁO Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2021 Reżyseria: Iwo Kardela (Yves Goulais Scenariusz: Jan Pospieszalski, Iwo Kardela (Yves Goulais Wykonawcy: Jan Pospieszalski (prowadzący) Ks. Franciszek Blachnicki uważany jest dziś za jedną z pięciu - obok kardynała Stefana Wyszyńskiego, papieża Jana Pawła II, bł. ks. Jerzego Popiełuszki i abp. Ignacego Tokarczuka - wielkich, duchowych postaci Kościoła katolickiego w naszej ojczyźnie, które odegrały kluczową rolę w upadku komunizmu jako systemu kłamstwa i zniewolenia człowieka. Ks. Blachnicki - wizjoner, zapowiedział upadek komunizmu, przewidując zarówno czas jak i okoliczności. Nie bez przyczyny wielu nazwało go Prorokiem (przewidział np. wybór Karola Wojtyły). W działaniach duszpasterskich wyprzedził swoją epokę, co w strukturach Kościoła narażało go na niezrozumienie, a nieraz nawet na odrzucenie. 18:20 EKSPERTYZA - PRZYDŹWIĘK SIECIOWY CZYLI AFERA RYWINA Reportaż, 23 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Kamiński, Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka Wykonawcy: Dr Tomasz Kupiec W tym odcinku: Jedna z najsłynniejszych afer korupcyjnych III RP. Z bohaterami z pierwszych stron gazet i sejmową komisją śledczą, która miała wyjaśnić jej kulisy. Jednak bez udziału specjalistów od badania mowy i dźwięków nie byłoby możliwe pełne wyjaśnienie całej sprawy, a tzw. przydźwięk sieciowy stał się podczas rozprawy sądowej jednym z kluczowych elementów potwierdzających autentyczność nagrania korupcyjnej propozycji. 18:55 CZAS HONORU - ODC. 41 "W PUŁAPCE" Film fabularny telewizyjny, 45 min, Polska, 2011 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Bronek i Janek wraz z oddziałem napadają na konwój Schoebbla. Wywiązuje się strzelanina. Bronek zabija Schoebbla i zabiera jego teczkę z dokumentami. Michał i Władek biorą udział w odprawie w pokoju sztabowym Skotnickiego. Wylot do Polski może nastąpić w każdej chwili. Fischer dowiaduje się o śmierci Schoebbla, którego zabili polscy bandyci. Wściekły gubernator każe wzmocnić swoją eskortę. Krawiec gratuluje Jankowi i Bronkowi zlikwidowania Schoebbla. Bronek przekazuje mu teczkę z dokumentami szefa gestapo. Krawiec mówi, że ich kolejnym zadaniem będzie przewiezienie do Warszawy polskich skoczków. Fischer przesłuchuje rannego esesmana, świadka zamachu na Schoebbla. Komendantem szpitala wojskowego jest doktor Otto Kirchner. Fischer prosi go o pomoc w sprawie chorej na nerki matki. Fischer zastanawia się, kto może objąć stanowisko zamordowanego Schoebbla. Postanawia ściągnąć z Salonik Larsa Rainera, który wcześniej sprawował już to stanowisko w Warszawie. Otto rozpoczyna poszukiwanie dr Marii. 20:00 TEATR HISTORII - NOC LISTOPADOWA Dysk./wywiad/debata, 17 min, Polska, 2021 Wykonawcy: Mikołaj Mirowski(Prowadzący) W cyklu "Teatr Historii", łączącym publicystykę ze sztuką spod znaku Melpomeny i Klio, tym razem, we wprowadzeniu do dramatu Stanisława Wyspiańskiego "Noc listopadowa" z 1978 roku w reżyserii Andrzeja Wajdy, gościem rozmowy prowadzonej przez dr. Mikołaja Mirowskiego (historyk, FINA) będzie Piotr Zaremba (historyk, dziennikarz, publicysta, pisarz, krytyk teatralny). Jeden z ważniejszych dramatów Stanisława Wyspiańskiego został pierwotnie zrealizowany przez Andrzeja Wajdę w Starym Teatrze w Krakowie w 1974 roku. Niezwykła popularność tego wystawienia i uznanie dla wirtuozerskiej reżyserii, skłoniła Wajdę, by cztery lata później przenieść go do Teatru Telewizji. Okazało się to bardzo trafną decyzją, gdyż historię genezy Powstania Listopadowego wraz z przebiegiem tamtych wydarzeń reżyser ulokował w miejscach, w których faktycznie wydarzyły się prawie 140 lat wcześniej. Dzięki temu wystawienie dramatu Stanisława Wyspiańskiego nabrało także charakteru dokumentalnej rekonstrukcji. Wyspiański, pisząc ten dramat, posiłkował się pracami historycznymi, spektakl oddaje więc szczegółowo początek Powstania Listopadowego. Zarazem jednak autor, a za nim reżyser, prócz wartości historycznej, zaproponowali widzom wiele symboli, metafor i odwołań do świata antycznego. Wydarzenia rozgrywające się wśród powstańców komentowane są również przez siły nadprzyrodzone. Wajdowska adaptacja chwilami z klasycznego dramatu staje się więc wręcz operą. Dzięki telewizyjnej adaptacji, to wybitne osiągniecie Starego Teatru zostało zarejestrowane i weszło do panteonu polskiego teatru. 20:15 TEATR TELEWIZJI - NOC LISTOPADOWA Teatr, 108 min, TVP 1978 Autor: Stanisław Wyspiański Opracowanie dramaturgiczne i reżyseria: Andrzej Wajda Scenografia: Krystyna Zachwatowicz Muzyka: Zygmunt Konieczny Występują: Jan Nowicki (Wielki Książę), Teresa Budzisz Krzyżanowska (Joanna), Zofia Jaroszewska (Demeter), Jerzy Sthur (Wysocki), Barbara Bossak (Pallas Atena) oraz Andrzej Buszewicz, Tadeusz Bradecki, Ewa Ciepiela, Edward Dobrzański, Margita Dukiet, Anna Dymna, Aleksander Fabisiak, Jerzy Fedorowicz, Teodor Gendera, Juliusz Grabowski, Mieczysław Grąbka, Stanisław Gronkowski, Tadeusz Huk, Tadeusz Jurasz, Elżbieta Karkoszka i inni Głośny spektakl Andrzeja Wajdy przygotowany na scenie Starego Teatru w Krakowie w 1974 roku, został przeniesiony w plener, do warszawskich Łazienek - tutaj, gdzie narodził się pomysł napisania "Nocy listopadowej" podczas pobytu Stanisława Wyspiańskiego w Warszawie w 1898 roku. Łazienki, jak można sądzić, zrobiły na nim tak wielkie wrażenie, że właśnie tu dostrzegł idealne miejsce akcji swojego dramatu i niezwykle skrupulatnie odtworzył w sztuce nawet topografię terenu. "Noc listopadowa" nigdy przedtem nie była wystawiana w Teatrze TV, więc tym głośniejszym echem odbiła się inscenizacja Wajdy, zarejestrowana w 1978 roku. Przedstawienie nie było prostym przeniesieniem ze sceny, lecz zostało od nowa skomponowane i opracowane dla potrzeb telewizji, reżyser zaś w pełni wykorzystał w nim możliwości kamery, operowania obrazem i dźwiękiem, stosowania różnorodnych tricków technicznych. Obok wybitnych aktorów krakowskich w widowisku "zagrała" naturalna scenografia Łazienek, Belwederu, ulic Starego Miasta. Dramat rozgrywa się w dwóch płaszczyznach - historycznej i metaforycznej. Pierwsza jest niemal kronikarskim zapisem kilkunastu godzin powstania - ukazuje dramaty postaw Polaków w momencie rozpoczęcia walki zbrojnej, w konforntacji z postawą wielkiego księcia Konstantego, namiestnika cara w Polsce. Druga przedstawia świat bogów, rozgrywających swoje racje. Człowiek staje się igraszką w ich rękach, ale to on przeżywa swój strach, bohaterstwo i nadzieję. 23:15 NIEMY NIEMEN Film dokumentalny, 32 min, Polska, 2020 Reżyseria: Robert Pawłowski Losy prawdziwych bohaterów "Nad Niemnem". W filmie przedstawiamy wszystkie miejsca wspomniane przez Elizę Orzeszkową w jej powieści, jak również wypowiedzi twórców i aktorów odtwarzających główne role w filmie Zbigniewa Kuźmińskiego. 24:00 WOJNA WIETNAMSKA - IGRANIE Z OGNIEM. LATA 1961 - 63 ODC. 2/10 (THE VIETNAM WAR) Film dokumentalny, 53 min, USA, 2017 Reżyseria: Ken Burns, Lynn Novick Scenariusz: Geoffrey Ward Wykonawcy: Maciej Gudowski "Wojna wietnamska" to wciągająca, kompleksowa opowieść o wojnie w Wietnamie. Jej autorzy Ken Burns i Lynn Novick w nowatorski sposób przedstawili tę epicką historię. W serii znalazły się relacje ponad sześćdziesięciu świadków: Amerykanów walczących na wojnie, przeciwników udziału Stanów Zjednoczonych w tym konflikcie oraz wietnamskich kombatantów i cywili z obu stron barykady. Tworzony przez 10 lat serial doskonale ukazuje samą wojnę, ale i chaotyczną epokę, w której się toczyła. Scenariusze serii to dzieło Geoffreya C. Warda. Produkcją zajęli się: Sarah Botstein, Ken Burns i Lynn Novick. W filmach znalazły się rzadko pokazywane, zrekonstruowane cyfrowo, materiały archiwalne z całego świata, zdjęcia najbardziej znanych fotografów XX wieku, historyczne relacje telewizyjne, najbardziej poruszające materiały z prywatnych kolekcji, dotychczas niepublikowane nagrania dźwiękowe z rozmowami osób z administracji prezydentów Kennedy’ego, Johnsona i Nixona oraz ponad osiemdziesiąt legendarnych przebojów najpopularniejszych artystów tamtych czasów. Muzykę do filmu skomponowali Trent Reznor i Atticus Ross, zdobywcy Oskara za ścieżkę dźwiękową do filmu "Social Networks", oraz muzycy z organizacji Silk Road, przy udziale wiolonczelisty Yo - Yo Ma. 01:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - MALENIEC, ŻELAZNE SERCE PUSZCZY Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Maleniec, żelazne serce puszczy. Odwiedzamy Fabrykę żelaza w Maleńcu, funkcjonującą tu od 1782 roku. Kosa - pozornie zwykłe narzędzie gospodarskie, która zmieniała się w razie narodowych potrzeb w straszliwą broń - jest tu jednym z eksponatów. Tu, w Maleńcu, odbywa się wiele upamiętniających historię wydarzeń. Rekonstrukcje historyczne, pokazy dawnej broni, strojów i maszyn. Sama historia Fabryki jest mocno wpleciona w powstanie styczniowe i dowodzi patriotycznych postaw jej kolejnych właścicieli. 01:45 "SENSACJE XX WIEKU" - WŁASOW (GEN. WŁASOW) Dokument fabularyzowany, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Aktorzy: Mirosław Baka, Adam Woronowicz, Bartosz Porczyk, Marek Kasprzyk, Anita Jańcia, Bartłomiej Krat Tego człowieka dwukrotnie skazano na śmierć: w 1946 roku, na mocy wyroku sowieckiego sądu, został powieszony na strunie fortepianowej, co miało przedłużyć jego mękę. Po raz drugi skazano go na śmierć cywilną, gdy propaganda rozpowszechniała fałszywe informacje o jego żołnierzach, którzy mieli mordować powstańców i ludność cywilną w Warszawie w 1944 roku. Było to oczywiste kłamstwo, gdyż w Warszawie nie było żołnierzy, a zbrodnie popełniali degeneraci Kamińskiego. Kim był generał Andrej Własow? Dlaczego ten bohater bitwy pod Moskwą w 1941 roku, decydującej dla dalszego biegu wojny, podjął kolaborację z Niemcami? Jak to się stało, że w 1945 roku, już po zakończonej wojnie, został schwytany przez NKWD? Dopiero teraz, na podstawie ujawnionych dokumentów, można odtworzyć dramatyczne wydarzenia. Jednakże wciąż nieznana pozostaje relacja Własowa i pułkownika (późniejszego generała) Reinharda Gehlena, szefa wywiadu wojskowego Fremde Heere Ost. Dlaczego ten oficer tak zabiegał o utworzenie armii Własowa, na co Hitler zgodził się dopiero w ostatnim okresie wojny? Jedyne źródło, w którym można szukać odpowiedzi na to pytanie - pamiętnik Gehlena - jest absolutnie niewiarygodne. A może przebiegłym szefem FHO nie kierowały pobudki patriotyczne, lecz chęć wykorzystania żołnierzy i zwolenników Własowa w siatce szpiegowskiej, którą budował na terenie ZSRR i którą bardzo sprawnie wykorzystał po wojnie. 02:40 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - NA ZACHODZIE ZNÓW SPOKÓJ Magazyn, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Ułłowicz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Odcinek poświęcony przygotowaniom niemieckim do inwazji na Wyspy Brytyjskie oraz bitwie powietrznej o Anglię.