TVP Kultura Piątek, 26.11.2021 09:05 RES POLONIAE - O POLSCE Z ODDALI - BERNICE FALKOWSKA Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2021 Wykonawcy: Jolanta Rzegocka (prowadząca) Seria filmowych wywiadów przeprowadzonych w Londynie z wybitnymi ludźmi pióra, teatru, polityki, gospodarki. Rozmowy będą szczególnie dotyczyć związków bohaterów z Polską i polską kulturą. Bohaterką tego odcinka jest dr med. Bernice Falkowska - Irlandka, emerytowany lekarz, żona prof. Wojciecha Falkowskiego, psychiatry, rektora Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie. Dr Falkowska jest wieloletnią przyjaciółka Cecily Saunders, założycielki ruchu hospicyjnego oraz jej męża, malarza, Mariana Szyszko - Bohusza. Posiada kolekcję portretów pędzla Szyszko - Bohusza. 11:00 RODZINA POŁANIECKICH - ODC. 5/7 SPEŁNIENIE Serial obyczajowy, 80 min, Polska 1978 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz: Andrzej Mularczyk, Bożena Hlebowicz na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Anna Nehrebecka, Andrzej May, Andrzej Chrzanowski, Teresa Lipowska, Jan Englert, Czesław Wołłejko, Bronisław Pawlik, Ewa Żukowska, Ewa Szykulska, Anna Milewska, Andrzej Seweryn, Leonard Pietraszak, Alicja Jachiewicz, Irena Malkiewicz, Andrzej Szalawski i inni Wiosna roku 1894. Odbywa się ślub Maryni i Stanisława. Miodowy miesiąc młodzi spędzają w Wenecji, spotykają tam malarza Bukackiego. Tymczasem w Warszawie Maszko popada w coraz większe kłopoty finansowe; majątek żony okazał się bowiem mitem tworzonym po to, by znaleźć męża. Połanieccy po powrocie z Wenecji często bywają na letnisku u Bigiela, wspólnika Stacha, gdzie spotykają się z licznymi znajomymi. 12:30 DZIEWCZYNY DO WZIĘCIA Komedia obyczajowa, 45 min, Polska 1972 Scenariusz i reżyseria: Janusz Kondratiuk Zdjęcia: Wiesław Pyda Muzyka: Czesław Niemen Aktorzy: Jan Mateusz Nowakowski, Jan Stawarz, Ewa Szykulska, Ewa Pielarz, Regina Regulska, Zbigniew Buczkowski, Jadwiga Chojnacka, Jan Himilsbach, Iga Cembrzyńska, Stanisław Mikulski Dziewczyny są do wzięcia raz w tygodniu: w sobotę. Przyjeżdżają do stolicy z podwarszawskich miejscowości z nadzieją na rozrywkę, na przerwanie monotonii szarej egzystencji, na poznanie mężczyzny, może - w perspektywie - na trwały związek. Wyprawiają się po męża i po odrobinę wielkomiejskiego blichtru. Z takim zamiarem przybywają pewnej soboty do Warszawy trzy panny. Są nieładne i bezbarwne, tandetnie ubrane, ale bardzo starają się utwierdzić w swojej wyjątkowości i atrakcyjności. Trzymając się sztywno żelaznej zasady, że porządna dziewczyna "nie zawiera znajomości na ulicy", dają się poderwać dopiero w kawiarni, gdzie wpadają w oko dwóm młodzieńcom z miasta, równie niezdecydowanym i skrępowanym jak one. By dodać sobie odwagi i wypaść jak najlepiej w oczach dziewcząt, panowie przedstawiają się jako "Inżynier" i "Magister". Ale ich ubogi repertuar metod podrywania sprowadza się do fundowania wybrankom kolejnych porcji kremu, co przynosi dość opłakane skutki żołądkowe. Pójście do kina okazuje się już przedsięwzięciem za trudnym do zrealizowania, gdyż cała piątka nie może się zdecydować na konkretny tytuł i z góry zakłada, że nie starczy dla nich biletów. Gdy wydaje się, że z braku pomysłów przyjdzie zakończyć przed czasem tak dobrze rozpoczętą znajomość, honor męski ratuje znajomy kelner, "światowiec", właściciel mieszkania w stolicy, który zaprasza całe towarzystwo do siebie. Bohaterowie filmu Kondratiuka: nudni i rozpaczliwie przeciętni, nieporadnie szukają wzajemnego kontaktu, są żałośni w tworzeniu mitów z własnych, niezrealizowanych marzeń. Z uporem oszukują się, że wyjazd był opłacalny, a zawarte znajomości będą miały swój dalszy ciąg. Reżyser obserwuje ich wnikliwie, chłodno i beznamiętnie, bez cienia napastliwości, ale i bez sympatii. Sposobem narracji, ujęcia tematu, specyficznym gorzko - ironicznym humorem "Dziewczyny do wzięcia" przypominają wczesne filmy Milosza Formana ("Czarny Piotruś", "Miłość blondynki") i innych reżyserów czeskiej "nowej fali" końca lat 60. , szalenie trafne i wnikliwe w swej prostocie. 13:30 PENDERECKI. DROGA PRZEZ LABIRYNT. (PENDERECKI. DROGA PRZEZ LABIRYNT) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy/Polska, 2013 Reżyseria: Anna Schmidt Scenariusz: Anna Schmidt Zdjęcia: Adam Bajerski, Bogumił Godfrejow, Stephan Boerger, Sebastian Hattop, Carsten Waldbauer Wykonawcy: Krzysztof Penderecki, Anne-Sophie Mutter, Julian Rachlin, Janine Jansen, Andrzej Wajda, Johnny Greenwood, Elżbieta Penderecka Autorka, która znała Krzysztofa Pendereckiego, towarzyszyła kompozytorowi przez rok poprzedzający 80. rocznicę jego urodzin. Kamera Anny Schmidt podąża za Pendereckim w drodze z Krakowa do Monachium, z Wiednia do Lipska, z miejskich salonów do jego wiejskiej posiadłości w Lusławicach. Obserwuje każdy aspekt twórczego procesu Pendereckiego: podczas komponowania, planowania parku czy sadzenia nowych drzew, ale też z rodziną - spacerującego po plaży lub komponującego muzykę z wnuczką. Widz staje się świadkiem tworzenia nowych dzieł. W filmie pokazano prawykonanie "Podwójnego koncertu" przez solistów Janine Jansen i Juliana Rachlina 22 października 2012 roku w wiedeńskim Musikverein z towarzyszeniem Sinfonieorchester des Bayerischen Rundfunks pod batutą Mariss Jansons. Kamery Anny Schmidt nie zabrakło też podczas premierowego wykonania Epiphany cantata napisanej dla Chóru Chłopięcego św. Tomasza z kościoła św. Tomasza w Lipsku w styczniu 2013 roku. Premiera zamknęła rok uroczystości z okazji 800 - lecia chóru. W filmie wzięły udział postaci odgrywające kluczowe role w artystycznym i prywatnym życiu Krzysztofa Pendereckiego, między innymi Anne - Sophie Mutter, Lorin Maazel, Valery Gergiev, Mariss Jansons, Jonny Greenwood, Andrzej Wajda, Elżbieta Penderecka. Trudno powiedzieć, że "Penderecki. Droga przez labirynt" jest standardowym dokumentem biograficznym. To osobisty, intymny i zabawny portret wybitnego kompozytora, którego muzyczne i towarzyskie powiązania łączą Wschód z Zachodem, tradycję z nowoczesnością. 14:35 NA KREDYT Film obyczajowy, 29 min, Polska, 2008 Reżyseria: Przemysław Nowakowski Scenariusz: Przemysła Nowakowski Zdjęcia: Romuald Lewandowski Muzyka: Jan Komar Aktorzy: Łukasz Garlicki, Magdalena Popławska, Magdalena Górska, Karolina Gorczyca, Sławomir Grzywkowski Współczesna wersja średniowiecznej legendy o parze kochanków, którzy nie mogli się spotykać, ponieważ ciążyła nad nimi klątwa. Agnieszka i Lucek nie spotykają się. Jednak nie z powodu klątwy, lecz kredytu. Agnieszka pracuje w ciągu dnia jako lekarka w szpitalu, a Lucek nocą jako Dj w klubie. Postanowili, że zainwestują we wspólną przyszłość. Wzięli kredyt i kupili mieszkanie. Spłata rat wymaga, żeby pracowali coraz więcej. Ich godziny pracy rozmijają się. Pewnego dnia znajdują wyjście: będą nagrywać nawzajem swoje życie i przesyłać sobie video - listy. Zaczynają od prostej rejestracji życia codziennego. Potem jednak Lucek zaczyna niebezpiecznie zagłębiać się w wykreowany świat. Z czasem traci kontakt z Agnieszką - a tym samym - z rzeczywistością. I wtedy poznaje Werę. (www. studiomunka. pl) 15:20 KRZYŻACY Film historyczny, 166 min, Polska 1960 Reżyseria: Aleksander Ford Scenariusz na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza: Jerzy Stefan Stawiński i Aleksander Ford Zdjęcia: Mieczysław Jahoda Muzyka: Kazimierz Serocki Aktorzy: Mieczysław Kalenik, Andrzej Szalawski, Grażyna Staniszewska, Aleksander Fogiel, Urszula Modrzyńska, Emil Karewicz, Józef Kostecki, Tomasz Białoszyński, Lucyna Winnicka, Janusz Stachocki, Zdzisław Jasiukiewicz, Mieczysław Voit, Henryk Borowski, Seweryn Butrym, Leon Niemczyk Premiera "Krzyżaków" odbyła się 15 lipca 1960 r. , dokładnie w 550. rocznicę bitwy grunwaldzkiej. Dotrzymanie tego terminu miało wymowę niemal symboliczną. O tym, jak bardzo starano się go nie przekroczyć, świadczy fakt, że od powzięcia pomysłu o ekranizacji Sienkiewiczowskiej powieści do uroczystej premiery upłynęło zaledwie półtora roku. Poprzedziła ją bardzo szeroko zakrojona kampania reklamowa, dyskusje w radiu i w telewizji. Dziesiątki konsultantów dopasowywały literacki obraz wydarzeń i postaci do ówczesnego stanu badań historycznych nad tą epoką. Korekcie poddano przede wszystkim powieściowy wizerunek króla Władysława Jagiełły, niezbyt przychylnie ukazanego na kartach książki. Na jego filmowej rehabilitacji zyskała poetyka filmu, opiewającego królewską mądrość i odwagę. Obszerny materiał literacki wymagał - z konieczności - selekcji, ograniczenia się do kilku wybranych wątków. Na pierwszy plan wysunięto losy Juranda ze Spychowa, zdradziecko atakowanego przez Krzyżaków ze Szczytna, którym przewodzi okrutny komtur Zygfryd de Loewe. Równolegle poprowadzono wątek romansowy między Zbyszkiem, Danuśką i Jagienką. Punkt kulminacyjny stanowi finałowa bitwa pod Grunwaldem. Po premierze filmu opinie recenzentów były podzielone. Jedni widzieli w tym obrazie zrealizowanym w nowatorskiej jak na tamte czasy technice panoramicznej ogromny sukces polskiej kinematografii, inni - i ci byli w większości - wytykali brak szerszego spojrzenia na zderzenie nie tylko dwóch sił politycznych, ale także dwóch kultur, dwóch cywilizacji. Nie bacząc na zdanie krytyków, publiczność ciągnęła tłumnie do kin. Popularność filmu wzmagała zresztą powszechna znajomość książki. Rok 1409. Młody, porywczy rycerz Zbyszko z Bogdańca atakuje pod Krakowem poselstwo krzyżackie. W odwecie Kuno von Lichtenstein żąda od Jagiełły śmierci Zbyszka za znieważenie majestatu. Od śmierci ratuje młodzieńca dwórka księżnej Anny Mazowieckiej, Danusia Jurandówna, córka rycerza ze Spychowa. Staropolskim zwyczajem wybiera Zbyszka na męża, co uniemożliwia wykonanie wyroku. Wkrótce Krzyżacy najeżdżają siedzibę Juranda ze Spychowa - jednego z największych wrogów zakonu. Zabijają jego żonę i porywają córkę, którą trzymają w zamku malborskim. Zbyszko nadaremnie jej szuka, zbliżając się w tym czasie do zakochanej w nim Jagienki. Krzyżacy zaś wysyłają Jurandowi wiadomość, że uwolnią córkę, jeśli on sam stawi się w Malborku. Krzyżacy upokarzają Juranda i wtrącają do lochu, a zamiast córki pokazują mu obcą dziewczynę. Tymczasem Zbyszko w pojedynku zabija brata Rotgiera, przybranego syna komtura Zygfryda de Loewe. 18:55 REŻYSERZY - VICTOR FLEMING 9/10 SEZON 4 (THE DIRECTORS - VICTOR FLEMING) Film dokumentalny, 44 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Lyndy Saville Cykl dokumentalny poświęcony najważniejszym reżyserom kina. W tym odcinku przyglądamy się twórczości Victora Fleminga, twórcy m.in. takich obrazów jak: "Przeminęło z wiatrem", "Czarnoksiężnik z Oz" czy "Doktor Jekyll i pan Hyde". 20:00 WIECZÓR KINOMANA - WSTĘP DO FILMU - W UŁAMKU SEKUNDY Dysk./wywiad/debata, 5 min, Polska, 2021 Łukasz Jasina rozmawia z krytykiem filmowym Łukaszem Adamskim o filmie "W ułamku sekundy" w reż. Fatiha Akina. 20:05 WIECZÓR KINOMANA - W UŁAMKU SEKUNDY (AUS DEM NICHTS / IN THE FADE) Dramat, 101 min, Niemcy/Francja 2017 Scenariusz i reżyseria: Fatih Akin Zdjęcia: Rainer Klausmann Muzyka: Josh Homme Aktorzy: Diane Kruger, Denis Moschitto, Numan Acar, Samia Muriel Chancrin, Johannes Krisch, Ulrich Tukur, Ulrich Brandhoff, Hanna Hilsdorf Trzymający w napięciu, znakomity film, którego scenariusz został częściowo oparty na prawdziwych wydarzeniach. Dramat "W ułamku sekundy" odniósł ogromny sukces. W 2017 roku w Cannes przyznano Złotą Palmę dla Najlepszej aktorki Diane Kruger, a w 2018 r. Złoty Glob za Najlepszy film zagraniczny. Historia Niemki, której mąż, z pochodzenia Turek, i 6 - letni syn Rocco giną w zamachu terrorystycznym, wskutek eksplozji bomby. Ta tragedia "w ułamku sekundy" zamienia jej życie w koszmar. Pogrążona w rozpaczy i pełna nienawiści Katja rozpoczyna zaciekłą walkę o sprawiedliwość. Pragnie, by winni śmierci jej dziecka i męża Nuriego ponieśli zasłużoną karę. Przyjaciele i rodzina starają się podtrzymać ją na duchu. Zapewniają, że sprawcy ataku wkrótce odpowiedzą za swój czyn. Kiedy Katja poznaje tożsamość podejrzanych o udział w zamachu, wzbiera się w niej niepohamowany gniew i jeszcze silniejsza potrzeba osobistej zemsty. 22:00 A W ODDALI UJADAŁY PSY (THE DISTANT BARKING OF DOGS) Film dokumentalny, 55 min, Dania/Szwecja/Finlandia, 2017 Reżyseria: Simon Lereng Wilmont Zdjęcia: Simon Lereng Wilmont Muzyka: Joaquin Garcia Akcja tego filmu dokumentalnego rozgrywa się we wschodniej Ukrainie na froncie wojny. Dokument opowiada o życiu 10 - letniego ukraińskiego chłopca Olega. Przez rok oko kamery obserwuje jego przeobrażenie z niewinności prawie w dorosłość pod presją wojny. Oleg mieszka ze swoją ukochaną babcią Aleksandrą w małej wiosce. Nie mając innego miejsca, zostają tu i patrzą, jak inni opuszczają to miejsce. Życie staje się coraz trudniejsze z każdym dniem, a wojna nie ma końca. Żyją w tej na wpół opuszczonej wiosce, w której są oni prawie jedynymi stałymi mieszkańcami. Film pokazuje, jak kruche, ale i kluczowe dla przetrwania są bliskie relacje. Z perspektywy chłopca film pokazuje, jak wygląda dorastanie w strefie działań wojennych oraz ujawnia konsekwencje wojny dla dzieci ze wschodniej Ukrainy. Poprzez złe doświadczenia i cierpienie całe pokolenie będzie miało problem w przyszłości. 23:10 TERAZ ANIMACJE! - FINITY CALLING (FINITY CALLING) Film animowany, 14 min, Niderlandy (Holandia), 2018 Reżyseria: Jasper Kuipers Scenariusz: Jasper Kuipers Krótki film animowany. Pokój bez drzwi, w którym biesiaduje sześć postaci. Ich kamienne ciała są ozdobione kosztownościami, a oni sami są skazani na wieczną zabawę swoim jedzeniem. Ogólnie panujący spokój jest przerywany za każdym razem, kiedy ktoś łamie z góry narzucone zasady. Wtedy bohaterowie wzajemnie się karcą. Wszystko zaczyna wymykać się spod kontroli. Film nagrodzony m. in. podczas festiwalu Animafest 2018 w Zagrzebiu (Dominika Mianowska, Momakin) 23:25 TERAZ ANIMACJE! - BRZEMIĘ (MIN BÖRDA / THE BURDEN) Film animowany, 14 min, Szwecja, 2017 Reżyseria: Niki Lindroth Von Bahr Scenariusz: Niki Lindroth Von Bahr Animowany musical z apokalipsą w tle. Historia podzielona jest na cztery odcinki dziejące się odpowiednio w supermarkecie, hotelu, call center i restauracji z hamburgerami. Pracownicy lokali przedstawieni jako zwierzęta radzą sobie ze znudzeniem i egzystencjalną niepewnością dzięki tańcowi. Apokalipsa jawi się tutaj jako kuszący wyzwoliciel. Animacja wyróżniona Nagrodą publiczności za Najlepszy Film Krótkometrażowy podczas 11. MFFA Animator w Poznaniu (opis festiwalowy) 00:15 ZABIĆ SEKALA (JE TREBA ZABIT SEKALA) Dramat, 109 min, Polska/Francja/Czechy/Słowacja 1998 Reżyseria: Vladimir Michalek Scenariusz: Jiri Krizan Zdjęcia: Martin Strba Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Bogusław Linda, Olaf Lubaszenko, Agnieszka Sitek, Jiri Bartoska, Vlasta Chramostova, Josef Somr, Ludovit Cittel, Milan Riehs, Anton Sulik, Jiri Holy, Martin Sitta i inni Środkowoeuropejskim "W samo południe" nazwała film Vladimira Michalka dziennikarka liczącego się branżowego magazynu "Variety". Rzeczywiście, kilka podobieństw narzuca się nieodparcie. Akcja "Zabić Sekala" toczy się w odludnej osadzie, niemiłosiernie prażonej przez letnie słońce. Osią fabuły są swego rodzaju przygotowania do finałowego pojedynku na śmierć i życie dwu antagonistów - samotników. Nie trzeba dodawać, że od wyniku starcia zależą dalsze losy wsi. Czarny charakter, tytułowy Sekal, zwany przez współziomków "bękartem", jest nieślubnym synem jednego z miejscowych gospodarzy. Przez wiele lat pogardzany, wreszcie znalazł sposób, by pomścić swoje upokorzenie. Trwa II wojna światowa. W pobliżu stacjonują Niemcy. Nie pojawiają się wprawdzie na ekranie ani razu, lecz ich złowrogą "obecność" daje się wyczuć w atmosferze panującej w Lakoticach, w strachu wypisanym w oczach chłopów. Przyczyną owego lęku jest nie tylko bliskość okupanta, lecz przede wszystkim Sekal, który wysługuje się hitlerowcom, denuncjując niepokornych gospodarzy. Ofiary donosów lądują w obozie koncentracyjnym, Sekal zaś przejmuje ich majątki. W miarę bogacenia się jego apetyt rośnie. Rośnie też, co zrozumiałe, przerażenie gospodarzy, w większości dość zamożnych. Szybko dochodzą do wniosku, że jedynym sposobem odzyskania względnego bezpieczeństwa jest zabicie "bękarta". Kto jednak ma tego dokonać? Wybór pada na Jurę Barana, kowala przybyłego niedawno do wioski. Jura to były partyzant, poszukiwany przez gestapo, a w dodatku protestant, co w katolickiej wsi nie jest mile widziane. Podobnie jak Sekal, ma opinię "obcego", kogoś gorszego. Niech więc jeden "wyrzutek" zabije drugiego, a chłopi piłatowym gestem umyją ręce. Do takich wniosków dochodzi potajemnie gromada. Pojawia się wszakże poważny problem. Jura nie pali się do zbrodni. Wtedy gospodarze składają mu propozycję nie do odrzucenia. Albo zabijesz Sekala, albo wydamy gestapowcom ciebie i twoją rodzinę. Urokliwe plenery do filmu ekipa Michalka znalazła w okolicach wioski Varvazov, położonej niedaleko zamku Orlik na południu Moraw. Tereny te uchodzą za jedne z najpiękniejszych w Czechach. Kolorystyka "Zabić Sekala" ogniskuje się wokół kilku kluczowych dla filmu barw - złota (zboże na zalanych słońcem polach), srebra (to samo zboże w świetle księżyca), czerni (garnitury, spódnice, noc), bieli (ściany budynków i zagród, koszule, oświetlone słońcem ścieżki) i czerwieni (zachód i wschód słońca, krew). Bardzo mocną stroną filmu "Zabić Sekala" jest aktorstwo, zarówno wykonawców polskich, jak i czeskich. Nagroda Jury Ekumenicznego dla filmu i nagroda aktorska dla Olafa Lubaszenki na MFF w Karlovych Varach (1998), Syrenka Warszawska dla najlepszego filmu zagranicznego w polskich kinach (1998), Orzeł (1999) i nagroda za scenariusz na FPFF w Gdyni (1998) dla Jiriego Krizana, Orzeł (1999) dla Olafa Lubaszenki w kategorii: najlepsza rola męska, Czeski Lew (1999) dla Michała Lorenca (muzyka), Agnieszki Sitek (drugoplanowa rola kobieca) i Olafa Lubaszenki (pierwszoplanowa rola męska). 02:15 PRZYPADEK DLA POCZĄTKUJĄCEGO KATA (PRIPAD PRO ZACINAJICIHO KATA) Dramat obyczajowy, film surrealistyczny, 102 min, Czechosłowacja, 1970 Reżyseria: Pavel Juracek Scenariusz: Pavel Juracek Zdjęcia: Jan Kalis Muzyka: Lubos Fiser Aktorzy: Pavel Landovsky, Pavel Bosek, Slavka Budinova, Radovan Lukavsky, Natasa Gollova, Eduard Dubsky Ukończony już w okresie "normalizacji" film Pavla Jurka jest zapewne najciekawszą metaforą tego, co działo się w Czechosłowacji po inwazji wojsk Układu Warszawskiego w sierpniu 1968 r. Film natychmiast skierowano na półki, zaś reżysera dyscyplinarnie pozbawiono pracy. Lemuel Guliwer ma wypadek samochodowy i w dalszą drogę rusza pieszo. Znajduje martwego zająca ubranego jak człowiek i zabiera mu zegarek z kieszeni kamizelki. Na wpół zburzony dom, do którego wchodzi, budzi wspomnienie dzieciństwa i tragicznie zmarłej ukochanej. Guliwer znajduje się w Balnibarbi - kraju, którego praw i zwyczajów nie rozumie.