TVP Dokument Wtorek, 30.11.2021 06:00 DZIKA POLSKA - PUSZCZAŃSKIE PSZCZOŁY Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Pszczoły - znane z uli i miodu - pierwotnie były mieszkankami głuchych puszcz Europy, gdzie zasiedlały dziuple starych drzew. Dziś prawdziwie dzikich pszczół już prawie nie ma, a rozliczne odmiany trzymane w pasiekach mieszają się ze sobą. Ale jest nadzieja na powrót dzikich pszczół, bo do polskich puszcz wracają bartnicy. Naukę pobrali od swych kolegów z Baszkirii, gdzie bartnictwo wciąż kwitnie. Odwiedziliśmy dwóch młodych bartników, którzy mają barcie w lasach nad Pilicą. Powrót pszczelich rojów do lasu to szansa na odizolowanie ich od rodzin sprowadzanych przez pszczelarzy z innych okolic kontynentu, które wprowadzają do organizmu naszych pszczół obce geny, co często oznacza zmniejszenie ich naturalnej odporności chociażby na chłody i utrudniające przezimowanie. Bartnictwo to ochrona pszczół, ale też starych lasów i wiekowych drzew, bo tylko w nich można zakładać barcie. 06:35 DZIKA POLSKA - KORYTARZE ŻYCIA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Artur Tabor Telewizyjna przygoda przyrodnicza, zaskakujące sytuacje, pasjonaci dzikich zwierząt i piękno przyrody. Dzikie puszcze i rozległe nadrzeczne bagna stanowiły większą część przyrody Polski jeszcze tysiąc lat temu, stwarzając idealne warunku do życia dla rysi, wilków czy niedźwiedzi. Na przestrzeni dziejów i rozwoju ludzkiej cywilizacji przybywało miast, zagęszczała się sieć dróg, aż w końcu znacznie zmalał obszar lasów, a bagna zanikły niemal zupełnie. Niegdyś osobniki gatunków mogły się spotykać na przestrzeni tysięcy kilometrów, dzisiaj oddzielone są od siebie nieprzekraczalnymi barierami, stworzonymi przez człowieka. Zanim Polskę na dobre poszatkują autostrady i drogi ekspresowe, trzeba wytyczyć korytarze dla zwierząt, twierdzą naukowcy i ekolodzy. 07:05 DZIKA KORNWALIA (WILD CORNWALL OUT ON THE EDGE) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2016 Reżyseria: Ian Mccarthy Dokument o dzikiej przyrodzie Kornwalii, krainy położonej na Półwyspie Kornwalijskim, na zachód od rzeki Tamar. Jest to najbardziej wysunięte na południowy - zachód hrabstwo Anglii. Kornwalia, kraina wiosek rybackich, średniowiecznych kościołów, imponujących zamków. Żaglowce rzucają kotwicę w romantycznych portach. Tę Kornwalię każdy zna. W filmie zobaczymy jej inne oblicze. W zimie można się tu poczuć, jak na krańcu świata. Sztormy z zachodu uderzają z całą siłą w urwiska. Kornwalia to część celtyckiego dziedzictwa na zachodnim wybrzeżu, które staje twarzą w twarz z dzikim oceanem. Kornwalia ma pięćset kilometrów linii brzegowej. Pod wyniosłymi urwiskami znajdują się setki zacisznych zatok i plaż. W przeszłości korzystali z nich przemytnicy. Symbolem Kornwalii jest wrończyk. Podobno Król Artur żyje obecnie po postacią tego ptaka. Poznamy też licznych mieszkańców przepięknych wrzosowisk i lasów na tym legendarnym półwyspie. 08:05 POWRÓT PTAKÓW NA JEZIORA (BIRDS OF THE LAKES RETURN) Film dokumentalny, 54 min, Słowenia, 2018 Reżyseria: Matej Vranic Dokument o ptakach i ich ochronie, która jest coraz ważniejszym wyzwaniem dla różnorodności biologicznej. Film pokazuje, że dzięki pragmatycznym inicjatywom możliwa jest ponowna naturalizacja obszarów, które zostały zdewastowane przez przemysł. Zadziwiające szczegóły naszych dyskretnych sąsiadów można zaobserwować podczas czterech pór roku, odsłaniając ich tętniącą życiem egzystencję: walkę o przetrwanie w warunkach zimowych; wiosenny powrót migrantów, którzy spędzili zimę na południu; okres gniazdowania i krycia; jesienne migracje i zimowe przygotowania do pobytu. 09:10 SZKOCJA. W POSZUKIWANIU DZIKIEJ PRZYRODY (WILD QUEST IN SCOTLAND / ECOSSE, LA QUETE DU SAUVAGE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Laurent Cocherel Film dokumentalny przybliżający Szkocję to wyjątkowa podróż w surowe szkockie krajobrazy i bogatą faunę. Laurent Cocherel jest fotografem przyrody. Przeniesie nas do sekretnych miejsc, abyśmy byli świadkami wspaniałego widowiska natury w różnych porach roku wraz z wydrami, koloniami ptaków morskich, fokami, rekinami i delfinami. Szkocja - jej nazwa to jak odgłos fali gwałtownie uderzającej o skałę, jak ryk rogaczy na bezkresnych wrzosowiskach, jak taniec godowy cietrzewi, jak nurkowanie głuptaków. Laurent Cocherel od 25 lat przemierza tę krainę, fotografując jej dziką przyrodę i pejzaże. To ląd, gdzie jeziora są celem, a morze dostawcą. To tu wydry bawią się w morskich wodorostach i jelenie przekraczają morze. Oglądał te krajobrazy po tysiąckroć i miał tysiąc okazji, by widzieć karnawał zmieniającego się światła. Między burzami to boskie światło rozjaśnia zimny, jałowy krajobraz jak nigdzie indziej na świecie. Poznamy Park Narodowy Cairngorms, zagubioną na morzu wyspę Bass Rock, niezamieszkaną wyspę Lunga, która jest rajem dla morskiego ptactwa. 10:15 NAJMNIEJSZE KRAJE EUROPY. ODC. 6 SAN MARINO - MAŁY WIELKI KRAJ (MICROSTAATEN EP. 6 SAN MARIONO - KLEINES LAND GANZ GROSS / EUROPE'S MICROSTATES) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o najmniejszych państwach Europy. Mikropaństwa Andory, Liechtensteinu, Luksemburga, Malty, Monako i San Marino są bardzo łatwe do przeoczenia. Są wciśnięte między największe kraje. Niemniej jednak mikropaństwom udało się zachować własne tradycje oraz florę i faunę, które obecnie są rzadkością dla reszty świata. Niezwykłe lokalizacje mikropaństw często znajdują się w ekstremalnych regionach górskich lub przybrzeżnych, co czyni je rajem dla zagrożonych gatunków. Jednak stabilność ich środowiska naturalnego jest zagrożona przez problemy środowiskowe, które należy rozwiązać. Podróżujemy do każdego z tych mikropaństw i opowiadamy historie ich odważnych wysiłków na rzecz zachowania ich naturalnych cech i kulturowej autonomii. Odcinek szósty przeniesie nas do San Marino, Republiki San Marino, również znanej jako Najjaśniejsza Republika San Marino. Jest to państwo śródlądowe w Europie Południowej, stanowiące enklawę na obszarze Włoch. Stolicą kraju jest miasto San Marino. San Marino to jedno z najmniejszych państw Europy, mniejsze są tylko Watykan i Monako. Położone jest w górzystym terenie, wchodzącym w skład pasma Apeninów. Najwyższy szczyt Monte Titano osiąga wysokość 749 m n.p.m. 11:10 OBIEKTYW - INWESTYCJE NA WIŚLE Reportaż, 19 min, Polska, 1978 Autor: Jerzy Ossowski W programie rejs po rzece Wiśle na barce transportującej kruszywa dla przemysłu. Kapitan żeglugi śródlądowej, Edward Wójcik, wspomina trudne warunki pracy w początkowej fazie transportu rzecznego, który odbywał się na galarach. O historii krakowskiej żeglugi mającej początek w 1957 roku opowiada dyrektor żeglugi krakowskiej - Zbigniew Kochan. Informuje, w jaki sposób odbywa się żegluga, opowiada o załadunku węgla, piasku i innych kruszyw. Podkreśla lokalny charakter transportu drogą rzeczną oraz jego ekonomiczny aspekt. Kapitan Edward Wójcik opowiada o skomplikowanej i niezmiernie trudnej sztuce żeglowania po rzece jaką jest Wisła. Inżynier Andrzej Wójcik przedstawia plany usprawnienia żeglugi po Wiśle za pomocą budowy kolejnych stopni wodnych. W programie plac budowy stopnia wodnego na Wiśle - Kościuszko. Inżynier wspomina o kosztach przedsięwzięcia i planach przewozowych na przyszłość, natomiast dyrektor Kochan mówi o konieczności budowy pozostałej infrastruktury, mającej usprawnić żeglugę śródlądową (porty przeładunkowe, zaplecze remontowe). W programie pokaz pracy ciężkiego sprzętu podczas załadunku towarów, wodowanie barki na stopniu wodnym Dąbie oraz widok nabrzeży wiślanych z pokładu barki na trasie Tyniec - Dąbie (lata 70.). 11:35 WERKA Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2014 Scenariusz i reżyseria: Paweł Łoziński Skąd się bierze ludzkie poświęcenie? I gdzie są jego granice? Życie bohaterki dokumentu nie jest usłane różami. Od świtu do nocy jej dzień wypełniają kolejne obowiązki, pośród których praca w fabryce zapałek to tylko epizod. Kobieta pragnie naprawić błędy przeszłości. Wraz z mężem decydują się zaopiekować niepełnosprawną Weroniką. Kameralnie, cicho, z dala od wielkich słów, rozgrywa się codzienna walka wymagająca prawdziwego poświęcenia. 12:35 TAKA HISTORIA Film dokumentalny, 58 min, Polska, 1999 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Paweł Łoziński Pan Wiesio mieszka w jednym z ocalałych sprzed wojny domów na warszawskim Powiślu. Były dozorca gnieździ się w ciasnym pomieszczeniu koło bramy, w czym towarzyszy mu Żabcia, suczka, którą przygarnął, i gdzie często zagląda jego przyjaciółka, a właściwie prawie żona, Ania, wdowa po przedwcześnie zmarłym koledze. Pan Wiesio ma też zaprzyjaźnionego sąsiada, pana Zdzisia. Schludny staruszek, przedwojenny fryzjer, który czesał wiele sław, między innymi samą Mieczysławę Ćwiklińską, chętnie gawędzi z panem Wiesiem. Wspomina przy tym swoją ukochaną, zmarłą żonę, spędzone z nią szczęśliwe chwile i dawne dobre czasy, a wywody krasi często powiedzonkiem "taka historia". Obaj panowie marzą o wspólnej wyprawie na ryby lub grzyby. Mimo nie najlepszego samopoczucia pan Wiesio nierozsądnie nie stroni od kielicha, żyje zaś z tego, co znajdzie w śmietnikach, które nazywa "peweksami". W codziennych poszukiwaniach przydatnych jeszcze rzeczy, nadających się do spieniężenia na bazarze lub do własnego użytku, asystuje mu nieodmiennie spodziewająca się potomstwa Żabcia. Podczas tych wypraw spotykają trudniącego się takim samym zajęciem pana Miecia, byłego kierowcę, co bywa okazją do pogawędek i wymiany uwag o niewesołej rzeczywistości. Panowie Wiesio i Zdzisław to sąsiedzi Pawła Łozińskiego, z tego samego podwórka. Autor filmu towarzyszył im z kamerą od bardzo wczesnej wiosny do sylwestra. Zapisał na taśmie krótką historię z ich życia, budzącą chwilami nieodparty śmiech, lecz również wzruszającą i skłaniającą do refleksji nad samotnością, upływem czasu i śmiercią. Los bowiem sprawił, że ciężko chory pan Wiesio, a rozwój jego choroby widać nieomal z każdym kadrem, trafił na długo do szpitala. Kiedy wreszcie powrócił, dramatycznie odmieniony, nie zastał już pana Zdzisia. Fryzjer, jak tego gorąco pragnął, połączył się już z ukochaną żoną. Nie pojadą więc już nigdy ani na grzyby, ani na ryby. Zresztą były dozorca chyba przestał o tym marzyć. Na 32. Ogólnopolskim Festiwalu Filmów Dokumentalnych i Krótkometrażowych w Krakowie film Pawła Łozińskiego został uhonorowany nagrodą główną - Złotym Lajkonikiem. 13:55 KOSTARYKA. OSTOJA DZIKIEJ PRZYRODY (COSTA RICA NATURE'S ARK / COSTA RICA, UNE ARCHE DE NATURE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2016 Reżyseria: Franck Decluzet Zdjęcia: Patricia Brouard Film dokumentalny o Kostaryce, kraju, w którym jak na Arce Noego mieszka kilka procent ginących gatunków flory i fauny. Jest nazywana najpiękniejszą świątynią różnorodności biologicznej na świecie. Szacuje się, że ten mały kraj jest gospodarzem 5 procent wszystkich znanych gatunków. Położona między Ameryką Północną a Południową stanowi naturalny pomost, łączący dwie płyty kontynentalne. Od trzech milionów lat to kraina wędrówek i biologicznej wymiany. Leżący w samym centrum tego regionu kraj charakteryzuje wyjątkowa różnorodność biologiczna. W dziesięć razy mniejszej od Francji Kostaryce można spotkać pięć procent gatunków zwierząt i roślin całego świata. Co dwudziesty znany gatunek występuje w Kostaryce. Ekipa wyrusza z kamerą do Kostaryki, by poznać cztery niezwykłe gatunki dzikich zwierząt, charakterystyczne dla środowisk, w których żyją. Występujące na obszarach od południowego Meksyku po Ekwador zwierzęta te żyją w Kostaryce na wysokości ponad 2 tysięcy m.n.p.m. Na terenie Kostaryki ostatnie dzikie lasy zostały objęte ochroną. Jednocześnie rozpoczęto kampanię na rzecz ponownego zalesiania. Kostaryka to kraj bogatej przyrody. Warto jednak pamiętać, że na całym świecie różnorodność biologiczna zmniejsza się w szybkim tempie. Co roku z powierzchni Ziemi bezpowrotnie znika 26 tysięcy gatunków. Tempo globalnego wymierania jest dziś sto razy szybsze niż kiedykolwiek w ciągu ostatnich milionów lat. Jedno życie zależy od drugiego. Nasz los jest ściśle związanyz losem dzikich gatunków zwierząt. Zanim dojdzie do nieodwracalnych przeobrażeń, pamiętajmy, że niegdyś cały świat przypominał Kostarykę - niezwykłą ostoję dzikiej przyrody. 15:00 EMIL KAREWICZ. PORTRET AKTORA Film dokumentalny, 39 min, Polska, 2003 Realizacja: Stefan Mateusz Szlachtycz, Michał Kalicki Scenariusz: Michał Kalicki Chociaż Emil Karewicz zagrał w około 80 filmach oraz serialach i ma też na koncie dziesiątki kreacji teatralnych, ogromną popularność zapewniła mu jedna rola - gestapowca Brunnera w serialu "Stawka większa niż życie". Dzięki niej stał się jedną z ikon popkultury, ale też - w pewnym sensie - więźniem tego wizerunku. Film Stefana Mateusza Szlachtycza i Michała Kalickiego jest próbą przełamania tego schematu, przypomnienia - a niejednokrotnie i uświadomienia - widzom różnorodności dokonań artysty, jego wszechstronnych możliwości. Całość ma charakter obszernego wywiadu z aktorem, przeplatanego wypowiedziami osób, które pracowały z Emilem Karewiczem na różnych etapach jego kariery, znają go i cenią. Są wśród nich reżyserzy: Andrzej Wajda, Grzegorz Królikiewicz, Andrzej Konic i Janusz Morgensztern, aktorzy: Teresa Lipowska i Stanisław Mikulski, oraz dr Jerzy Szyłak, antropolog kultury, socjolog i filmoznawca. W oczach innych Karewicz jawi się jako człowiek skromny i skryty, a jednocześnie bardzo serdeczny i uczynny, roztaczający wokół siebie magiczną aurę, wnoszący na plan wielką witalność i wewnętrzną siłę. Film zrealizowano techniką blue boxu. Zarówno sam bohater, jak i występujący w filmie rozmówcy pojawiają się na tle wykopiowanych fragmentów filmów, seriali i spektakli, w których wystąpił Karewicz. Urodzony w Wilnie w 1923 r. aktor wraca pamięcią do początków swojej kariery artystycznej w rodzinnym mieście, gdzie około roku 1940 zaczął występować w półamatorskim teatrzyku "Studio". Po wojnie zaangażował się do gdańskiego Teatru Wybrzeże, gdzie w 1948 r. zadebiutował na profesjonalnej scenie w "Klubie kawalerów" Michała Bałuckiego. Aktor wspomina następnie swoje najważniejsze role: w "Kanale" (1956), "Bazie ludzi umarłych" (1958), "Krzyżakach" (1962) czy "Stawce większej niż życie" (1967). Opowiada o okolicznościach powstawania tych filmów, sypie anegdotami z planu. W tle widzimy fragmenty jego występów, m.in. w "Ostatnim kursie", "Jak rozpętałem II wojnę światową", "Kanale", "Bazie ludzi umarłych", "Krzyżakach", "W kogo ja się wrodziłem", spektaklach "Makbet" i "Faust", serialu "Życie na gorąco" i, oczywiście, "Stawce większej niż życie". 15:55 HURAGANY ATAKUJĄ (RISE OF THE SUPERSTORMS) Film dokumentalny, 50 min, USA, 2018 Reżyseria: Liesl Clark Film dokumentalny o największych huraganach, które w ostatnich latach zniszczyły miasta w Stanach i zabiły wiele osób. W ciągu zaledwie jednego miesiąca, Houston, Floryda i Karaiby zostały zmienione na zawsze. Latem 2017 r. z Atlantyku zaatakowały trzy silne huragany, niszcząc, pustosząc i zabijając setki ludzi. Pierwszy, Harvey, spowodował katastrofalny deszcz i zalanie Houston, wyrządzając milionowe szkody. Niecałe dwa tygodnie później Irma zaatakowała Karaiby. Huragan o prędkości prawie 300 km/h zdewastował wyspę Barbuda, do której nie można się dostać. Kolejny huragan Maria zintensyfikował się z huraganu kategorii 1 do kategorii 5 w zaledwie 15 godzin, następnie spustoszył Puerto Rico i pozostawił miliony ludzi bez dachu nad głową. Kiedy nasza planeta się ociepla, to superburze, huragany i tornada stają się zupełnie normalne? Jak możemy je przewidywać? Co naukowcy sądzą na ten temat? Wiadomo, że na pewno kolejne sezony huraganów nadciągają. Film pokazuje najnowsze badania, które zadecydują o tym, jak wyglądają przygotowania do ewakuacji. Jak świat poradzi sobie z huraganami w przyszłości? 17:05 SZLAKIEM AMFOR. HISTORIA PODBOJU GALII (THE AMPHORAE ROAD) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2016 Scenariusz i reżyseria: Nicolas Jouvin Historia podboju obszaru Galii przez Rzym w pierwszym stuleciu przed naszą erą. 18:10 TAJEMNICE PARYŻA - DZIELNICA LE MARAIS 7/11 (PARIS BEHIND THE SCENES) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2017 Reżyseria: Elisa Casta Verchere Legendarny, luksusowy, zapierający dech w piersiach, magiczny, romantyczny - wiele osób na całym świecie nie przestaje zachwycać się francuską stolicą. Każdego roku około 40 milionów turystów przyjeżdża do Paryża i odkrywa jego bogate i niesamowite dziedzictwo. Ta jedenastoodcinkowa seria przybliża najpopularniejsze miejsca i obiekty tego miasta: wieżę Eiffla, katedrę Notre - Dame, Luwr i wiele innych. 19:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - BALEARY. HISZPAŃSKIE PIĘKNOŚCI (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Baleary to jeden z najchętniej odwiedzanych archipelagów świata. Przyjeżdżając tu, warto zejść z utartych, turystycznych szlaków, by poznać architektoniczną spuściznę Majorki i kulturalne dziedzictwo Minorki. Ibiza to nie tylko szalone nocne życie, lecz także wspaniała przyroda, a turkusowe wody wokół Formentery przywodzą na myśl Karaiby. Majorka to największa i najbardziej zróżnicowana wyspa archipelagu. Tubylcy nazywają ją La Roqueta, czyli "skałka". Dzikie, skaliste wybrzeże znajduje się w północno - zachodniej części wyspy. Miasteczka takie, jak Estellenscs leżą zwykle z dala od wybrzeża, w cieniu lasów, porastających masyw Serra de Tramuntana. U ich podnóża znajdują się plaże albo małe zatoki dla kutrów. 20:15 SZKOCKA WOLNOŚĆ Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2021 Reżyseria: Konrad Zagórski, Marcin Kopeć Scenariusz: Konrad Zagórski Zdjęcia: Siarhei Marchyk Szkocja przez setki lat była niezależnym królestwem, wielokrotnie najeżdżanym przez Anglików. Traciła i odzyskiwała swoją niepodległość. Wydawałoby się, że ten dumny, pięciomilionowy naród, związany od 1707 roku z Anglią traktatem o Unii, od zawsze pragnął być wolny. Jednak w 2014 roku Szkoci w narodowym referendum, mając szansę odzyskać swoją niepodległość, opowiedzieli się za pozostaniem w strukturach Wielkiej Brytanii. Strach przed problemami gospodarczymi, zmianą waluty i wyjściem ze struktur Unii Europejskiej przesądził o wyniku. Dwa lata później Londyn ogłosił Brexit, coś czego nikt się nie spodziewał. Film opowiada historię ruchu niepodległościowego w Szkocji oraz przybliża poglądy społeczeństwa szkockiego na temat niepodległości. 21:25 BELFAST - MURY WSTYDU (BELFAST, THE WALLS OF SHAME) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2019 Reżyseria: Sylvie Garat Film dokumentalny opowiadający o Belfaście, w którym wciąż stoi mur. Powstał w latach 60. , aby rozdzielić ludzi. Jest symbolem niechęci i wrogości między społecznością katolicką, nacjonalistyczną, republikańską, protestancką, unionistyczną i lojalistyczną, potomkami długoletnich, gwałtownych konfliktów, które głęboko ukształtowały Północną Irlandię. Pomimo Porozumienia Wielkopiątkowego z 1998 roku, ściany budynków w Belfaście zachowały swoją symboliczną moc i są pokryte mnóstwem haseł, grafik i wymownych rysunków. Mury opowiadają własną historię. Nie znajdziesz jej w podręcznikach. Nie jest to też historia prezentowana przez zwycięzcę lub zwyciężonego. Mieszkańcy miasta są dumni i nie mają zamiaru poddać się komukolwiek. Pokój nadchodzi powoli. Słowa Williama Butlera Yeatsa odbijają się echem od murów Belfastu - miasta poturbowanego przez konflikt w Irlandii Północnej. Wojna się skończyła, ale mury wstydu wciąż stoją. Te widzialne i te niewidzialne. Film podąża za symbolicznymi bliznami tego irlandzkiego konfliktu. Spotkamy ludzi, których życie zostało ukształtowane przez tę separację i strach. Mieszkańców wciąż czeka długa i trudna droga. Wystarczy iskra, by konflikt przeniósł się do innej części miasta i wszystko wróciło do punktu wyjścia. Teraz Brexit niszczy Wielką Brytanię. Robi to, czego nie dała rady zrobić IRA. Europejczycy nawet nie wiedzą, jacy są szczęśliwi, że się pozbyli Brytyjczyków, których Irlandczycy nie mogą się pozbyć. Zakończenie konfliktu zbrojnego nie rozwiązało wszystkich problemów. Mury wciąż przypominają, że człowiek znajdujący się po drugiej stronie jest wrogiem. 22:25 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA TAKSÓWKARZA W KIJOWIE Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2000 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W kolejnym reportażu o codziennym życiu w krajach byłego Związku Radzieckiego spotkanie z Wadimem, który pracuje w jednej z kijowskich korporacji taksówkarskich. Zna on miasto, jak nikt inny. Pokazuje Kijów, jakiego nie zobaczy żaden turysta. 22:55 ROSJA I CHINY - MAŁŻEŃSTWO Z WYRACHOWANIA Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2018 Reżyseria: Barbara Włodarczyk Przeludnionym Chinom brakuje ziemi ornej. Tymczasem w sąsiedniej Rosji po rozpadzie ZSRR i upadku kołchozów na Dalekim Wschodzie jedna czwarta pól leży odłogiem. Hasło Ziemia bez ludzi, dla ludzi bez ziemi, które w XX wieku promowało żydowskie osadnictwo w Palestynie, dziś idealnie pasuje do sytuacji na pograniczu rosyjsko - chińskim. Przez dalekowschodnią granicę Rosji na dużą skalę odbywa się chińska migracja ludzi, produktów i inwestycji. Według szacunków tylko w Kraju Chabarowskim mieszka już poł miliona Chińczyków. Głośne stały się transgraniczne małżeństwa. W Chinach polityka jednego dziecka doprowadziła do znaczącego niedoboru kobiet. Rosjanki zaś zachęca wizja trzeźwego i pracowitego męża, o co w pogrążonych w gospodarczej stagnacji regionach Rosji, bywa trudno. Chińczycy dzierżawią setki tysięcy ha ziemi ornej, zakładają fermy i sprowadzają do pracy rodaków. Wszystko to budzi coraz więcej obaw w Rosji i coraz większy strach przed Chinami, które według założeń Kremla miały być strategicznym przyjacielem. Celem filmu będzie pokazanie skali, przyczyn i następstw zjawiska zasiedlania Dalekiego Wschodu przez Chińczyków. Dokument przedstawi realia życia na pograniczu chińsko - wschodnim i odpowie na pytanie, jak silny jest strach Rosjan przed chińskim zalewem oraz w jaki sposób odbija się to na relacjach Moskwa - Pekin. 23:55 BAZA LUDZI ŻYWYCH Film dokumentalny, 32 min, Polska, 1972 Scenariusz: Zbigniew Święch Film dokumentalny rozprawiający się w sposób świadomy z mitami narosłymi wokół pracy w bieszczadzkich lasach. Autorzy dokumentu przedstawiają zawiedzione oczekiwania społeczne wobec przemysłu drzewnego w latach 70. , którego centrum mieści się w Bieszczadach. Dyrektor nadleśnictwa, Czesław Chodur i podlegli mu leśnicy opowiadają o chybionych decyzjach podjętych przez władze, które skutecznie uniemożliwiają rozwój gospodarki drzewnej w Bieszczadach. Robotnicy leśni: drwale, pilarze, wozacy przedstawiają swoje argumenty i podkreślają brak zaangażowania środków finansowych w przemysł drzewny. Brak perspektyw lepszego życia wobec niezwykle trudnych warunków pracy działa zniechęcająco na kadry pracownicze zatrudnione w leśnictwie. Dyrektor Chodur wymienia inwestycje poczynione w obszarze gospodarki leśnej, mając jednocześnie świadomość niewystarczalności działań władz w celu polepszenia warunków pracy i życia osadników, którymi są w Bieszczadach właśnie pracownicy leśni. Autorzy programu zadają zasadnicze pytanie: czy w ogóle istnieje spójna koncepcja dotycząca rozwoju regionu Bieszczad jako podstawowego zaplecza produkcji drewna dla potrzeb krajowych i zagranicznych. 00:30 NOTACJE: JERZY SZACKI. JESTEM WARSZAWIAKIEM WYJĄTKOWO UPORCZYWYM Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2013 Autor: Ewa Urbańska Jerzy Ryszard Szacki ur. 6 lutego 1929 r. w Warszawie, socjolog i historyk myśli socjologicznej. On i jego matka Barbara zostali odznaczeni medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata za uratowanie Ireny Hollender. 00:45 CHEMIA Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Paweł Łoziński Zdjęcia: Kacper Lisowski Niezwykły, zbiorowy portret ludzi chorych na raka, pacjentów Oddziału Chemioterapii Dziennej Centrum Onkologii w Warszawie. Reżyser filmuje ich podczas kilku godzin, jakie spędzają na oddziale podłączeni do kroplówek z lekami. Przychodzą sami albo w towarzystwie bliskich - mężów, żon, rodziców, dorosłych dzieci. Wnoszą ze sobą swoje przeżycia, nadzieje, obawy, przemyślenia. Tych kilka godzin to czas refleksji i rozmów zarówno z bliskimi, jeśli ci są w pobliżu, jak i z obcymi współtowarzyszami niedoli. Bo rak jest mniej straszny, jeśli można o nim z kimś porozmawiać. To pozwala go oswoić, ale też oswoić własny strach. Pacjenci są różni, w każdym wieku, z rozmaitych środowisk - rak to bardzo "demokratyczna" choroba. Na oddziale spotykają się więc: bosman i właścicielka warzywniaka, przyszła matka, która podczas chemioterapii czuje ruchy dziecka, i matka 5 - miesięcznego malucha, który czeka na nią w domu, uczeń, który martwi się, jak na wieść o jego chorobie zareagują koledzy z klasy, i młody muzyk, który marzy o kolejnej gitarze, nauczycielka, która wspomina swoich ulubionych uczniów, i ratownik medyczny, który uratowawszy dziesiątki ludzi od śmierci, teraz sam stoi w obliczu śmiertelnego zagrożenia, kobieta, której dzieci mieszkają daleko za granicą, i mężczyzna, któremu towarzyszy troskliwy syn student. Wszystkich łączy ta sama choroba, lecz każdy patrzy na nią po swojemu. Jedni mówią o niej z rezygnacją, inni ze złością. Niektórzy próbują żartować na jej temat, inni widzą w niej fatum. Wspólna jest nadzieja: że wyzdrowieją, że przerzutów nie będzie, albo że w końcu się zatrzymają. Walczą więc z rakiem, przełamując własną słabość. Ci, dla których lekarze nie mają dobrych wieści, już nawet nie marzą o całkowitym wyzdrowieniu. Chcieliby tylko zatrzymać na trochę czas, spowolnić jego bieg, wytargować z Bogiem choćby parę miesięcy czy tygodni. Bo jeszcze tak wiele chciałoby się zrobić, zobaczyć, jak wiedzie się dzieciom, znów pójść na spacer z mężem czy żoną. Bo przecież dobrze jest żyć. Oni to wiedzą najlepiej. Film uhonorowano Prix Europa 2009 dla najlepszego europejskiego filmu dokumentalnego na 23. Międzynarodowym Festiwalu Produkcji TV w Berlinie. Przyznano mu również Nagrodę Główną "Srebrnego Lajkonika" 2009 dla najlepszego filmu dokumentalnego na Krakowskim Festiwalu Filmowym. "Chemia" zdobyła ponadto statuetkę "Białej Kobry" - Grand Prix 19. Ogólnopolskiego Festiwalu Mediów "Człowiek w zagrożeniu". 01:55 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. NA RATUNEK MILCZĄCYM KOLOSOM Magazyn historyczny, 23 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Dziś wybieramy się do Krosna. W kamienicy w centrum Krosna podczas penetracji piwnic koledzy eksploratorzy odkryli silnik stacjonarny z początków ubiegłego wieku. Po bliższych oględzinach okazało się, że napędzał unikatowy generator zaopatrujący w prąd znaczną część miasta. Ponieważ w kamienicy mają zostać przeprowadzone prace remontowe, podejmiemy próbę wydobycia silnika, nim komuś przyjdzie do głowy pociąć go na złom. 02:20 OSTATNI MAZURZY Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Julia Wołoszyńska Ernest Kruk urodził się w krainie, która leżała na "tyłach historii". Ziemia mało znana, podobnie jak żyjący tu naród. Wszystkie tragiczne wydarzenia XX wieku odcisnęły nieodwaracalne piętno na tych ludziach. Wojny ostatecznie spowodowały, że społeczność Mazurów przestała istnieć. Mazurzy, kiedyś nazywani Prusami, przyjęli chrześcijaństwo i przez wiele lat żyli w państwie krzyżackim, wtedy byli katolikami. Potem przyszła reformacja i ponad cztery wieki Kościoła ewangelickiego. Po II wojnie światowej krajobraz Mazur po raz kolejny się zmienił, tym razem z ewangelickiego na katolicki. Niestety, okoliczności tych zmian były bardzo tragiczne. Narodu mazurskiego praktycznie na Mazurach już nie ma.... Dawne świątynie ewangelickie teraz służą katolikom. W 1945 i 1946 roku nierzadko siłą były odbierane ewangelickiej ludności mazurskiej. Dochodziło nawet do bitew pod kościołami (Ruciane - Nida, Mikołajki). Jedyna pokojowa wymiana świątyń na Mazurach odbyła się w parafii w Nidzicy. Już prawie nikt nie pamięta, kto jeszcze kilkadziesiąt lat temu był gospodarzem Krainy Wielkich Jezior. Co się stało z dawnymi mieszkańcami tych ziem? Ernest Kruk postanowił walczyć, aby pamięć o jego przodkach Mazurach nie zginęła. Propagator mazurskości, pisarz, poeta. Gdy skończyła się II wojna światowa, miał zaledwie cztery lata. Zaraz po wojnie stracił rodziców (ojciec wywieziony do ZSRR, gdzie zmarł; matka umarła na tyfus w Dobrzyniu, rodzinnej wsi Ernesta Kruka). W 1945 r. bezpowrotnie stracił swój dom. Zaraz po pogrzebie matki do domu wprowadziła się polska rodzina. Ernest trafił do domu dziecka. Rodzinnego domu nigdy już nie odzyskał. Mieszka na jednym z olsztyńskich osiedli. Zawsze zdawał sobie sprawę ze swojej inności, jego całe życie naznaczone było poszukiwaniem własnej tożsamości, odzyskaniem utraconej mazurskości. 03:20 APOKALIPSA BEZ GRANIC Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2005 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Krystian Matysek Mała prowincja Aceh w północnej części Sumatry, w Indonezji, jest od 30 lat scenerią krwawej wojny domowej. Walka między partyzantami Ruchu Wolnego Aceh (GAM) a regularną armią indonezyjską pochłonęła już 15 tys. ofiar. Ale o wojnie tej niewiele mówi się na świecie. Tsunami, które 26 grudnia 2004 r. uderzyło z potężną siłą w wybrzeża południowo - wschodniej Azji, nagle ujawniło podwójną tragedię tego regionu. Przybycie ekip niosących pomoc humanitarną i dziennikarzy pozwoliło zdjąć zasłonę milczenia z trwającego od lat dramatu mieszkańców Aceh. To tam bowiem wielka fala pochłonęła najwięcej ofiar - zginęło 130 tys, osób, 38 tys. uznano za zaginione, a aż 700 tys. osób musiano przesiedlić na tereny w głębi lądu. Codzienne życie na wyspie od lat naznaczone jest piętnem przemocy i strachu. Rebelianci ukrywają się przed wojskiem. Tylko czasami pojawiają się w wioskach, prosząc o pomoc lub żywność. Regularne "wizyty" w wioskach składają też żołnierze: biorą, co chcą, nie płacąc. Opór na nic się nie zda, nikt zresztą nie ośmiela się sprzeciwić zbrojnym oddziałom, nikt też nie ma odwagi przyznać się, że popiera rebeliantów, bo za to grożą rozmaite represje. Ale też nikt otwarcie nie sprzeciwia się secesji prowincji w obawie przed odwetem ze strony partyzantów. Partyzanci kupują broń za pieniądze uzyskane ze sprzedaży marihuany, która tam rośnie praktycznie wszędzie i wyjątkowo obficie. Uprawiają ją także chłopi, traktujący poletka marihuany jako główne lub dodatkowe źródło utrzymania. Wielu członków GAM wyemigrowało, a ci, którzy zostali na miejscu, są porywani, mordowani. W strachu żyją jednak wszyscy - taka jest wojenna rzeczywistość. Ale to, co nastąpiło 26 grudnia ub. r. , przerosło ich dotychczasowe wyobrażenia o nieszczęściach, jakie mogły ich dotknąć. Świadkowie tamtych wydarzeń wspominają, że nadciągnęły kolejno trzy ogromne, 20 - metrowej wysokości fale wzburzonej, błotnistej i bardzo gorącej wody, której towarzyszył przerażający huk. Woda niosła fragmenty roztrzaskanych domów, wyrwane z korzeniami drzewa, samochody, łodzie, a nawet całe statki, ludzkie ciała. Po 10 minutach woda się uspokoiła, pozostawiając jednak ogromne zniszczenia. W prowincji Aceh, tak mocno dotkniętej uderzeniem żywiołu, armia była wtedy jedyną w miarę sprawnie działającą instytucją. Na miejsce przysłano jeszcze dodatkowe wsparcie, przybyły ekipy organizacji humanitarnych, dziennikarze. Ci, którzy przeżyli, ale stracili cały dobytek, chcą wrócić na dawne miejsca, odbudować domy. Żyją z morza, z tego, co złowią, nie wyobrażają sobie pozostania w górach, bo tam umrą z głodu. Pomocy jest wciąż za mało i trzeba ciągle uważać, komu się pomaga, by nie narazić się żadnej ze stron konfliktu. Bo mimo przeżytej katastrofy wojna domowa w Aceh nadal trwa.