TVP Historia Poniedziałek, 29.11.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 29 LISTOPADA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1223 - papież zatwierdził regułę Zakonu Braci Mniejszych (franciszkanów); 1814 - londyński "Times" wydrukowano na nowej maszynie drukarskiej o niewybrażalnej wcześniej wydajności 1600 odbitek na godzinę; 1830 - Noc Listopadowa - początek Powstania Listopadowego i wojny polsko - rosyjskiej 1830/1831; 1925 - z próbnego nadajnika Polskiego Radia wyemitowano "Warszawiankę" według Stanisława Wyspiańskiego; 07:20 CZAS HONORU - ODC. 41 "W PUŁAPCE" Serial wojenny, 45 min, Polska, 2011 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Bronek i Janek wraz z oddziałem napadają na konwój Schoebbla. Wywiązuje się strzelanina. Bronek zabija Schoebbla i zabiera jego teczkę z dokumentami. Michał i Władek biorą udział w odprawie w pokoju sztabowym Skotnickiego. Wylot do Polski może nastąpić w każdej chwili. Fischer dowiaduje się o śmierci Schoebbla, którego zabili polscy bandyci. Wściekły gubernator każe wzmocnić swoją eskortę. Krawiec gratuluje Jankowi i Bronkowi zlikwidowania Schoebbla. Bronek przekazuje mu teczkę z dokumentami szefa gestapo. Krawiec mówi, że ich kolejnym zadaniem będzie przewiezienie do Warszawy polskich skoczków. Fischer przesłuchuje rannego esesmana, świadka zamachu na Schoebbla. Komendantem szpitala wojskowego jest doktor Otto Kirchner. Fischer prosi go o pomoc w sprawie chorej na nerki matki. Fischer zastanawia się, kto może objąć stanowisko zamordowanego Schoebbla. Postanawia ściągnąć z Salonik Larsa Rainera, który wcześniej sprawował już to stanowisko w Warszawie. Otto rozpoczyna poszukiwanie dr Marii. 08:40 BLACHNICKI. ŻYCIE I ŚWIATŁO Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2021 Reżyseria: Iwo Kardela (Yves Goulais Scenariusz: Jan Pospieszalski, Iwo Kardela (Yves Goulais) Wykonawcy: Jan Pospieszalski (prowadzący) Ks. Franciszek Blachnicki uważany jest dziś za jedną z pięciu - obok kardynała Stefana Wyszyńskiego, papieża Jana Pawła II, bł. ks. Jerzego Popiełuszki i abp. Ignacego Tokarczuka - wielkich, duchowych postaci Kościoła Katolickiego w naszej Ojczyźnie, które odegrały kluczową rolę w upadku komunizmu jako systemu kłamstwa i zniewolenia człowieka. Ks. Blachnicki - wizjoner, zapowiedział upadek komunizmu, przewidując zarówno czas jak i okoliczności. Nie bez przyczyny wielu nazwało go Prorokiem (przewidział np. wybór Karola Wojtyły). W działaniach duszpasterskich wyprzedził swoją epokę, co w strukturach Kościoła narażało go na niezrozumienie, a nieraz nawet na odrzucenie. 09:45 "SENSACJE XX WIEKU" - SZABLA POLSKA (BITWA POD KOMAROWEM) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Aktorzy: Krzysztof Czeczot, Grzegorz Małecki, Marcin Czarnik, Piotr Grabowski, Tomasz Sobczak, Artur Dziurman Bitwa stoczona pod Komarowem 31 sierpnia 1920 roku zawsze pozostawała w cieniu bitwy warszawskiej, która przesądziła o biegu wojny polsko - bolszewickiej i polskim zwycięstwie. Pod Warszawą i w wyniku kontrofensywy znad Wieprza armie Tuchaczewskiego zostały pokonane i uciekały w stronę Prus Wschodnich, jednakże z południa nadchodziło nowe niebezpieczeństwo. Armia Konna Budionnego (z opóźnieniem) podjęła marsz na Zamość, aby po zdobyciu miasta, dotrzeć przez Krasnystaw pod Warszawę. Był to związek wystarczająco potężny (31 tysięcy szabel), aby zaznaczyć się w historii tamtej wojny. Jednakże w bitwie pod Komarowem, ostatniej bitwie kawalerii, wielka armia Budionnego została rozbita i przestała liczyć się jako zwarty związek. Rrealizowane w Zamościu i na polach pod Komarowem widowisko z udziałem 150 - 200 kawalerzystów ma odtworzyć tamten czas heroicznego starcia polskich żołnierzy i kunsztu naszych dowódców (gen. Stanisław Haller), którzy w jednodniowej bitwie przed murami Zamościa potrafili zatrzymać potężnego wroga i rozbić go, ostatecznie przesądzając o wielkim polskim zwycięstwie w wojnie 1920 roku. Ta bitwa kryje też tajemnicę, którą były działania naszego radiowywiadu, mającego istotny udział w wielkim zwycięstwie. 11:40 EKSPERTYZA - PRZYDŹWIĘK SIECIOWY CZYLI AFERA RYWINA Reportaż, 23 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Kamiński, Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka Wykonawcy: Dr Tomasz Kupiec Jedna z najsłynniejszych afer korupcyjnych III RP. Z bohaterami z pierwszych stron gazet i sejmową komisją śledczą, która miała wyjaśnić jej kulisy. Jednak bez udziału specjalistów od badania mowy i dźwięków nie byłoby możliwe pełne wyjaśnienie całej sprawy, a tzw. przydźwięk sieciowy stał się podczas rozprawy sądowej jednym z kluczowych elementów potwierdzających autentyczność nagrania korupcyjnej propozycji. 13:15 POLSKIE BITWY - POWSTANIE LISTOPADOWE 1830 - 1831 Dokument fabularyzowany, 98 min, Polska, 1980 Reżyseria: Lucyna Smolińska Scenariusz: Mieczysław Sroka Zdjęcia: Mathieu Przedpelski Aktorzy: Karol Strasburger, Krzysztof Chamiec, Jerzy Trela, Włodzimierz Bednarski, Henryk Bista, Czesław Byszewski, Stanisław Frąckowiak, Ignacy Gogolewski, Jerzy Kaliszewski, Krzysztof Kołbasiuk, Władysław Kowalski, Marek Lewandowski, Józef Para, Ryszard Pietruski, Wojciech Alaborski Dokument fabularyzowany przedstawiający najważniejsze wydarzenia od wybuchu Powstania Listopadowego do jego upadku w październiku 1831 roku. 15:05 OPOWIEŚCI O YELLOWSTONE - ODC. 1. ZIMA (YELLOWSTONE TALES FROM THE WILD) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2009 Reżyseria: Andrew Murray Zdjęcia: John Aitchison Muzyka: Edmund Butt Zimą 1807 roku samotny traper, John Colter, dotarł w samo serce Gór Skalistych w Ameryce Północnej. W okolicach górnego biegu rzeki Yellowstone odkrył zaginiony świat. W tym malowniczym krajobrazie królują: lód, ogień i siarka. Kraina wielkich kontrastów jest dużym wyzwaniem dla każdego organizmu, żyjącego tu i walczącego o przetrwanie. Yellowstone - to jeden z najcenniejszych skarbów przyrody na ziemi. Pierwszego marca 1872 roku amerykański prezydent Ulisses Simpson Grant docenił wyjątkowość tego miejsca, tworząc tu pierwszy w świecie park narodowy. Seria BBC "Opowieści o Yellowstone" składa się z trzech odcinków: "Zima", "Lato" i "Jesień". Całość tworzy niezwykły obraz przyrody najstarszego parku narodowego. Żyjące tu zwierzęta muszą przystosować się do ekstremalnych warunków, wynikających w nietypowego usytuowania tej krainy. Pod powierzchnią rozciągającego się tu wulkanicznego płaskowyżu znajduje się olbrzymia komora magmowa. Yellowstone to najbardziej rozległy obszar geotermalny na Ziemi. Słynie m. in. z gejzerów, gorących źródeł i wodospadów. Każda pora roku jest tu wyrazista. Niektóre zwierzęta odwiedzają to miejsce sezonowo, lokalne gatunki muszą stawić czoło zmianom zachodzącym wraz z kolejnymi porami roku. Brytyjscy dokumentaliści przybliżają widzom zwyczaje żyjących tu drapieżników i roślinożerców. Kamera podpatruje m. in. wilki, niedźwiedzie grizzly, bieliki amerykańskie, bizony i jelenie wapiti. Zima to raj dla wilków. Właśnie o tej porze roku te drapieżniki nabierają sił, polując na swoje ofiary osłabione mrozami. Kamera śledzi stado wilków, jedną z największych i najpotężniejszych watah w Yellowstone, które otaczają samca jelenia wapiti. Ten jednak nie daje łatwo za wygraną i szala zwycięstwa przechyla się raz na jedną, raz na drugą stronę. Wilki muszą działać razem nawet przeciwko pojedynczemu osobnikowi. To właśnie życie w stadzie pozwala im przetrwać. Mieszkańcami Yellowstone są także bizony, dobrze przystosowane do panujących tu zimą ciężkich warunków. Grube futro dobrze chroni je przed mrozem, zapewnia ciepło nawet przy temperaturze do minus 35 stopni Celsjusza. Te ostatnie stada bizonów przetrwały dziesiątki tysięcy lat. W ekstremalnych warunkach skupiają się na jedzeniu. Aby uniknąć głodu przed nadejściem wiosny, bizony muszą za wszelką cenę zachować cenną energię, która pozwoli im dotrzeć do pożywienia ukrytego pod grubą i twardą warstwą śniegu. Sroga zima w Yellowstone trwa. W lutym, gdy większość zwierząt jest już na skraju wyczerpania, wataha wilków jest w pełni sił. O tej porze młode samice wkraczają w okres rozrodczy. Ale wraz z końcem zimy nadchodzi zmierzch panowania wilków. Z legowiska wyłania się bowiem samica niedźwiedzia grizzly z potomstwem. 16:05 BIERZCIE SIĘ BRACIA DO BRONI Reportaż, 24 min, Polska, 2010 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Piotr Gorzkowicz, Sławomir Frank Program jest zapisem rekonstrukcji Nocy Listopadowej 1830 roku. W role podchorążych, którzy wzniecili powstanie listopadowe wcielili się podchorążowie Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie, a w inscenizacji biorą także udział członkowie licznych grup rekonstrukcyjnych. Akcja inscenizacji rozgrywa się w różnych miejscach Warszawy. W reportażu przedstawiono wydarzenia nocy z 29 na 30 listopada 1830 roku oraz okoliczności związane z wybuchem powstania listopadowego. 16:35 DWIE OJCZYZNY OZJASZA THONA Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2020 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Michał Bożek, Adam Szklarek Muzyka: Krzysztof Suchodolski Wykonawcy: Piotr Szefer, Krzysztof Grygier, Piotr Szefer(Prowadzący), Urszula Grygier, Julia Wójcik, Andrzej Róg, Jacek Hołubowski, Adam Prucnal, Piotr Skupniewicz Film dokumentalny przedstawiający Ozjasza Thona (1880 - 1935), rabina krakowskiej synagogi Tempel, czołowego działacza syjonistycznego, posła parlamentu II RP, rzecznika polsko - żydowskiej współpracy. Był współtwórcą polskojęzycznej gazety żydowskiej Nowy Dziennik, a także patronem Gimnazjum Hebrajskiego w Krakowie, słynącego z wysokiego poziomu lekcji literatury polskiej. 18:40 CZAS HONORU - ODC. 42 "KIM PANI JEST?" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2011 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Brehm budzi Rainera wiadomością o znalezieniu zwłok esesmana. Sugeruje, że za zamachem na Schoebbla nie mogą stać amatorzy. Akcja została zbyt dobrze przygotowana i przeprowadzona. Władek i Michał podczas lądowania w Polsce wpadają w pułapkę Sowietów. Próba ucieczki nie udaje się, gdyż Dykow bierze na muszkę Skotnickiego. Sowieci wyprowadzają więźniów. Pakują ich na ciężarówkę. Razem z nimi ładują tajemniczą osobę w kapturze na głowie. Otto bada Gertrudę Fischerową w domu gubernatora. Mówi Fischerowi, że stan jego matki jest poważny. Otto poleca dr Marię Konarską, z którą pracował przed wojną. Fischer zgadza się wyciągnąć Marię z obozu. Na ciężarówkę, którą Rosjanie przewożą Władka, Michała i Skotnickiego napada grupa Krawca: Janek, Bronek i partyzanci Jastrzębia. Udaje się uwolnić zakładników. Bronek, Janek, Michał i Władek znów się spotykają. Więźniem w kapturze, którego Rosjanie przewozili razem z naszymi, okazuje się piękna kobieta, Karolina Osmańska. Krawiec i Skotnicki przesłuchują Osmańską. Kobieta zeznaje, że od śmierci męża pracuje jako sekretarka w obozie Heidelager. Została napadnięta i pojmana przez sowieckich partyzantów w czasie transportu dokumentów. Skotnicki nakazuje sprawdzić kobietę. Brehm informuje Rainera o kolejnej ofierze. Na miejscu zbrodni okazuje się, że morderstwo jest zaskakująco podobne do poprzedniego. Pozostawione napisy znów wskazują na polskich bandytów. Ruda wykonuje wyrok na Holtzu. W jego mieszkaniu Janek i Ernest znajdują skrytkę z archiwum dokumentów, którymi mężczyzna się posługiwał. Wśród nich Janek znajduje kennkartę Leona Sajkowskiego. Dociera do niego, że rodzice Leny nie wyjechali do Palestyny. 19:30 PASZPORTY WOLNOŚCI - JANINA WEHRSTEIN ODC. 1 Film dokumentalny, 15 min, Polska, 2021 Reżyseria: Sławomir Koehler Scenariusz: Sławomir Koehler Cykl reportaży traktujący o zapomnianych postaciach "Solidarności". Oto lista bohaterów cyklu, mało znanych działaczy opozycji niepodległościowej: Janina Wehrstein /Sopot/, Zdzisław Złotkowski /Gdańsk/, Czesław Nowak /Gdańsk/, Stanisław Fudakowski /Gdańsk/, Przemysław Miśkiewicz /Katowice/, Leszek Jaranowski /Kraków/, Tadeusz Świerczewski /Wrocław/, Seweryn Jaworski /Warszawa/, Wojciech Skowron /Podkowa Leśna/, Kazimierz Kaczor /Warszawa/. 19:45 PRASA DONOSI - KINO W II RP Felieton, 4 min, Polska, 2021 Scenariusz: Magdalena Majewska "Prasa donosi" to cykl krótkich programów filmowych. Ich celem jest przedstawienie II Rzeczpospolitej z perspektywy codziennej prasy, która ukazywała się w Polsce, w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Temat odcinka - kino w II RP. Magia srebrnego ekranu nie ominęła międzywojennej Polski. Produkowano coraz więcej filmów, a występujące w nich gwiazdy były uwielbiane przez publiczność. Polska kinematografia nie odbiegała poziomem od światowej. 20:00 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - GENIALNY LEONARDO DA VINCI (LEONARD DE VINCI, LE GENIE SANS FRONTIRES) Film dokumentalny, 131 min, Francja, 2019 Reżyseria: Xavier Lefebvre, Benjamin Lehrer Scenariusz: Vincent Mottez Wykonawcy: Marek Ciuniel, Stphane Bern Leonardo da Vinci to symboliczna postać Renesansu. Wirtuoz, malarz i inżynier, wizjoner, ale także architekt, botanik, anatom, matematyk. Obraz starego naukowca z brodą, proroka niemal, sprawi, że zapomnimy, że był przede wszystkim porywającym, młodym mężczyzną o słonecznym uroku, człowiekiem z krwi i kości, ze swoimi radościami i smutkami. Prześledzimy losy Leonarda da Vinci - od jego młodości we Florencji, do późniejszych lat w majestatycznych zamkach nad Loarą, w towarzystwie przyjaciela, króla Francji Franciszka I Walezjusza. 22:20 SPÓR O HISTORIĘ - WOJNA ZIMOWA Dysk./wywiad/debata, 30 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) W tajnym protokole do układu Ribbentrop - Mołotow z 23 sierpnia 1939 roku Finlandia znalazła się w sowieckiej strefie wpływów. Po inwazji na Polskę, wymuszeniu ustępstw politycznych ze strony Estonii, Łotwy i Litwy, w październiku 1939 roku Związek Sowiecki wystąpił z nowymi roszczeniami pod adresem Finlandii. Żądano przesunięcia granicy w rejonie Leningradu o 70 km i dzierżawy położonego u wejścia do Zatoki Fińskiej strategicznego półwyspu Hanko na 30 lat. Rozmowy fińsko - sowieckie nie przyniosły rezultatu. 30 listopada 1939 roku samoloty sowieckie zbombardowały Helsinki i wiele innych miejscowości, a wojska lądowe i sowiecka marynarka rozpoczęły działania zbrojne przeciwko Finlandii. Jakimi siłami uderzyła Armia Czerwona? Jakim potencjałem dysponowała Finlandia? Stanowisko rządu fińskiego i dowódców wojskowych wobec agresji. Natychmiast ogłoszono powszechną mobilizację, marszałek Mannerheim mimo przytłaczającej przewagi sowieckiej bez chwili wahania nakazał bronić Ojczyzny. Jaką strategię przyjęła armia fińska? Taktyka Finów: wojna podjazdowa, partyzancka, koktajle mołotowa. Jak Europa przyjęła tę wojnę? Kto był skłonny pomóc Finlandii? Przyczyny militarnego i politycznego sukcesu Finlandii w wojnie zimowej z Sowietami w latach 1939 - 1940. Bilans wojny: straty fińskie i sowieckie; sytuacja polityczna Finlandii. Finlandia wobec wojny niemiecko - sowieckiej. Okrojona terytorialnie, niesuwerenna, ale niepodległa. Jak Finlandia wyszła z II wojny światowej? Co to była tzw. finlandyzacja? Goście: prof. Daniel Boćkowski Instytut Historii PAN, dr Adam Buława Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego. 23:00 WOJNA O TRONY. PRAWDZIWA HISTORIA EUROPY S.III - INTRYGANTKA ANNA AUSTRIACZKA. 1618 - 1628. ODC. 4/6 (REAL WAR OF THRONES. ODC. 4/6) Film dokumentalny, 49 min, Francja, 2019 Reżyseria: Vanessa Pontet, Alain Brunard W burzliwych czasach średniowiecznej Europy żądne władzy dynastie walczyły o dominację na kontynencie. Walczono na polach bitew, jednak często decydujące boje rozgrywały się w kuluarach. Za grubymi murami zamków zawierano strategiczne sojusze, dochodziło do aktów cudzołóstwa, spisków, zdrad i morderstw. Bezlitosne intrygi doprowadziły do zerwania więzi w wielu znamienitych rodach i wpłynęły na sposób, w jaki kierowały one swoimi imperiami. Serial przybliża losy postaci bezpośrednio zaangażowanych w spory dynastyczne, przedstawia ich motywacje w dążeniu do osiągnięcia celu oraz prezentuje skutki ich dobrych i złych decyzji. Dokument ukazuje również, jak pragnienie władzy i ludzkie namiętności były istotnymi czynnikami w tworzeniu się narodów europejskich. 00:05 ŚLADAMI ESKULAPA - DWORSKA I FRANCUSKA Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Scenariusz: Wiktor Szymborski, Paweł F. Nowakowski Wykonawcy: Paweł Nowakowski (prowadzący), Wiktor Szymborski (prowadzący) W tym odcinku autorzy przedstawiają różne teorie związane z szerzeniem się syfilisu na przestrzeni wieków, a także omawiają sposoby leczenia chorób wenerycznych, sięgając do opisów i traktatów powstających w Polsce i za granicą od wieku XVI. 00:30 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA LEKARZA ONKOLOGA W DONIECKU Reportaż, 24 min, Polska, 2003 Autor: Barbara Włodarczyk Reportaż z Doniecka, z Instytutu Onkologii. Bohaterem jest prof. Grigori Bondar, chirurg, którego metody leczenia znane są w USA, Francji, Wielkiej Brytanii, Izraelu i wielu innych krajach. Reportaż pokaże jeden dzień z życia lekarza i będzie to pretekst, by przedstawić metody leczenia raka na Ukrainie: przyczyny i skalę zachorowań oraz ukraińską specyfikę zjawiska. 01:50 "SENSACJE XX WIEKU" - SZABLA POLSKA (BITWA POD KOMAROWEM) Dokument fabularyzowany, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Aktorzy: Krzysztof Czeczot, Grzegorz Małecki, Marcin Czarnik, Piotr Grabowski, Tomasz Sobczak, Artur Dziurman Bitwa stoczona pod Komarowem 31 sierpnia 1920 roku zawsze pozostawała w cieniu bitwy warszawskiej, która przesądziła o biegu wojny polsko - bolszewickiej i polskim zwycięstwie. Pod Warszawą i w wyniku kontrofensywy znad Wieprza armie Tuchaczewskiego zostały pokonane i uciekały w stronę Prus Wschodnich, jednakże z południa nadchodziło nowe niebezpieczeństwo. Armia Konna Budionnego (z opóźnieniem) podjęła marsz na Zamość, aby po zdobyciu miasta, dotrzeć przez Krasnystaw pod Warszawę. Był to związek wystarczająco potężny (31 tysięcy szabel), aby zaznaczyć się w historii tamtej wojny. Jednakże w bitwie pod Komarowem, ostatniej bitwie kawalerii, wielka armia Budionnego została rozbita i przestała liczyć się jako zwarty związek. Rrealizowane w Zamościu i na polach pod Komarowem widowisko z udziałem 150 - 200 kawalerzystów ma odtworzyć tamten czas heroicznego starcia polskich żołnierzy i kunsztu naszych dowódców (gen. Stanisław Haller), którzy w jednodniowej bitwie przed murami Zamościa potrafili zatrzymać potężnego wroga i rozbić go, ostatecznie przesądzając o wielkim polskim zwycięstwie w wojnie 1920 roku. Ta bitwa kryje też tajemnicę, którą były działania naszego radiowywiadu, mającego istotny udział w wielkim zwycięstwie. 02:45 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ROMMEL Magazyn, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony niemieckiemu feldmarszałkowi Erwinowi Rommlowi. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe.