TVP Historia Czwartek, 02.12.2021 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 2 GRUDNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1942 - rozszczepienie jądra atomu; 1938 - plan gospodarczy min. Eugeniusza Kwiatkowskiego; 1815 - samobójstwo Jana Potockiego, autora książki "Rękopis znaleziony w Saragossie", według której Jerzy Wojciech Has nakręcił film; 1927 - Lew Trocki usunięty z WKP(b); 07:15 CZAS HONORU - ODC. 44 "TAJNA BROŃ" Serial wojenny, 44 min, Polska, 2011 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Michał, Bronek i Władek osłaniają Osmańską, która wchodzi do obozu Heidelager w Pustkowie. Z rozkazu Krawca została ich agentem. Wanda trafia do gospodarstwa Kugla i jego żony, Elzy. Szybko orientuje się, że Kuglowie to fanatyczni naziści, którzy traktują Polaków jak podludzi. Rainer i Brehm rozmawiają w restauracji o Stocku. Są pewni, że znał Neumeiera. Pod restaurację podbiega mężczyzna. Strzela do wychodzących z knajpy Rainera i Brehma. Zamachowiec zostaje zabity przez jednego z oficerów, który wybiegł z restauracji zaalarmowany strzelaniną. Władek i Bronek w lesie odkopują skrzynkę, w której jest fragment urządzenia sterującego lotem tajnej broni V - 2. Organizują zwiad na poligonie. Chcą zdobyć informacje na temat nowej broni. Zaniepokojony Michał mówi, że Osmańska nie wróciła do mieszkania. Rainer znajduje dokument przy zamachowcu zastrzelonym pod restauracją, z którego wynika, że działał w interesie III Rzeszy. Jednocześnie Fischer oskarża Rainera o nieudolność w prowadzeniu śledztwa. Każe mu natychmiast znaleźć bandytów, którzy zabili Schoebbla i mordują niemieckich oficerów. Grozi mu, że w razie niepowodzenia wyśle go na Wschód. Władek przekazuje Krawcowi element broni oraz rolkę z filmem, na którym znajdują się zdjęcia z poligonu. Ruda mówi Ernestowi, że musi odpocząć. Kiedy idą razem ulicą, widzi ich Władek. Chce podejść do Rudej, ale rezygnuje, zniechęcony widokiem innego mężczyzny u jej boku. Rainer i Brehm domyślają się, że w morderstwa esesmanów są zamieszani sami Niemcy. 08:40 JAK OSKAR KOMUNĘ OBALAŁ Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2016 Reżyseria: Piotr Kuciński Scenariusz: Piotr Kuciński Zdjęcia: Mirosław Basaj Film dokumentalny poświęcony odkryciu polskich naukowców w czasie stanu wojennego w 1981 roku. Życie w stanie wojennym wiązało się z setkami zakazów, ustanowiono oficjalną cenzurę korespondencji, wyłączono telefony i pod groźbą kary śmierci konfiskowano radiowy sprzęt nadawczy. Elektronicy Politechniki Wrocławskiej związani z Solidarnością przystąpili do poszukiwania możliwości komunikowania się pomiędzy miastami. Powstały urządzenia do podsłuchiwania częstotliwości wykorzystywanych przez MO i SB, podejmowano próby puszczania w eter audycji podziemnej rozgłośni radiowej. Jednym z ciekawych pomysłów było podłączenie się do siatki drutów elektrycznych Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacji we Wrocławiu. Celem było wykorzystywanie całej sieci trakcyjnej wrocławskich tramwajów jako jednej wielkiej anteny. Kolejnym zadaniem było stworzenie połączeń radiowych, dzięki którym mogłyby komunikować się ze sobą podziemne struktury z różnych miast Polski. Wiosną 1982 roku koordynujący odbudowę tajnych zakładowych komórek NSZZ Solidarność Tadeusz Świerczewski oraz "trzech doktorów" (Kornel Morawiecki, Zdzisław Ojrzyński i Jan Pawłowski) postanowili podjąć próbę nawiązania łączności z podziemną Solidarnością z Trójmiasta oraz z przyjaciółmi z Zachodu za pomocą satelity telekomunikacyjnego. 09:40 SENSACJE XX WIEKU - WALLENBERG Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Jak to się stało, że Raoul Wallenberg, członek potężnej i wpływowej szwedzkiej rodziny bankierów, w 1945 roku, tuż przed końcem wojny znalazł się w radzieckim więzieniu i dwa lata później został zamordowany? Dyplomata, który uratował kilkadziesiąt tysięcy istnień ludzkich, został zamordowany w specjalnym oddziale więzienia na Łubiance. Wstrzyknięto mu truciznę. Dlaczego? 10:35 WALKA O GŁOS Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2019 Reżyseria: R. Pustak Scenariusz: R. Pustak Zdjęcia: I. Nowakowski, P. Flis, Muzyka: K. A. Janczak "Walka o głos" - telewizyjny film dokumentalny opowiadający fascynującą historię walki polskich kobiet o uzyskanie praw wyborczych. Walki rozumianej nie tylko wprost, jako działania niepodległościowe, ale także, a może przede wszystkim jako pionierskie działania społeczne, edukacyjne i legislacyjne. Autorzy filmu opowiadają tę historię poprzez pryzmat losów niezwykłych kobiet, takich jak Emilia Plater, Helena Modrzejewska czy Maria Rodziewiczówna, a także tych mniej znanych, jak Henryka Pustowójtówna, Eugenia Kierbedź czy Paulina Kuczalska - Reinschmit. Atutem filmu są unikatowe materiały archiwalne, które w połączeniu ze zdjęciami realizowanymi m.in. w USA, Francji i Włoszech oraz nowoczesną grafiką i animacjami stanowią o atrakcyjności wizualnej tej produkcji. 11:40 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - KONTRWYWIAD W UDERZENIU Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) PRL była postrzegana przez NATO jako kluczowe ogniwo sowieckiej strategii zimnej wojny. Zagraniczni dyplomaci odgrywali ważną rolę w realizowaniu zadań rozpoznawczych, sami stając się celem kontrwywiadu PRL. O działaniach SB skierowanych w ambasady na terenie PRL mówią m.in. historycy IPN: dr Władysław Bułhak i dr hab. Patryk Pleskot. Ponadto unikatowe materiały sporządzone przez funkcjonariuszy bezpieki w trakcie infiltracji konsulatów. 13:10 SAGA PRASTAREJ PUSZCZY - OPOWIEŚĆ O ŻUBRZE: CYWILIZOWANIE DZIKOŚCI Dokument fabularyzowany, 52 min, Polska, 2008 Reżyseria: Jan Walencik, Bożena Walencik Scenariusz: Bożena Walencik, Jan Walencik Zdjęcia: Jan Walencik Wykonawcy: Krzysztof Gosztyła, Agnieszka Bemowska, Tadeusz Karolak, Mohammad Rasouli, Marta Maślanka, Polska Orkiestra Radiowa, Marcin Pospieszalski W tym odcinku opowieść o żubrze. Dorosły żubr, dziki i niezależny mocarz uwięziony w rezerwacie, przez prawie rok nie zaznaje życia na wolności. Kiedy wreszcie nadarza się sposobność, by wyrwać się z tej niewoli, okazuje się, że jest uzależniony od opieki człowieka. W dotychczasowym życiu, jak i teraz wrodzona dzikość przegrywa z cywilizacją. 15:20 WOJNA NA PUSTYNI - TOBRUK ODC. 1/2 (ODC. 1/2) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2012 Reżyseria: Robin Barnwell Scenariusz: Jonathan Dimbleby Podczas długiej walki z Afrika Corps Erwina Rommla wojska brytyjskie i australijskie przeżywały kryzys - naziści byli górą, a wynik II wojny światowej był wielką niewiadomą. Film opowiada o jednej z największych legend wojskowych w historii Wielkiej Brytanii i Australii. Zaprezentowany w 70. rocznicę bitwy pod El Alamein, w listopadzie 2012 roku, przedstawia nieznane szczegóły tej największej alianckiej pomyłki wojennej. 16:15 TAŚMY BEZPIEKI Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Cezary Gmyz Scenariusz: Cezary Gmyz, Grzegorz Majchrzak Zdjęcia: Maciej Figurski, Michał Gmyz, Temistokles Brodowski Muzyka: Michal Rawicz Cezary Gmyz rozmawia z Grzegorzem Majchrzakiem o nagranej przez SB "Rozmowie braci". Program jest ilustrowany archiwalnymi nagraniami SB. 16:45 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA - ARTYŚCI WIZUALNI - RAJMUND ZIEMSKI, EUSTACHY KOSSAKOWSKI Reportaż, 12 min, Polska, 2021 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa, Zuzanna Elbert - Stelmach Muzyka: Filip Kuncewicz Wykonawcy: Andrzej Dobosz (prowadzący) W tym odcinku bohaterami są artyści wizualni - Rajmund Ziemski i Eustachy Kossakowski. 17:00 ARRASÓW DZIEJE OSOBLIWE - WIELKI POWRÓT. ODC. 4 Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz: Marek Szczepanek, Grzegorz Styła Zdjęcia: Wojciech Kursa W 2021 roku obchodzone są trzy ważne rocznice wpisane w burzliwą historię wawelskiej kolekcji arrasów: 450 - licząc od roku 1571 to jest od roku przekazania całej kolekcji narodowi, co dokonało się testamentem Zygmunta Augusta i było aktem niezwykłym i o ogromnych konsekwencjach dla dalszych dziejów unikalnego zbioru, setna zawarcia Traktatu Ryskiego, który otwierał drogę do trwającej przez dekadę wielkiej rewindykacji z Rosji bolszewickiej i wreszcie sześćdziesiąta powrotu arrasów z Kanady po wojennej tułaczce, pełnej dramatycznych zwrotów akcji i ryzykownych operacji ratunkowych. Te trzy ważne wydarzenia, ściśle związane także z Wawelem, tworzą osnowę cyklu audycji telewizyjnych "Arrasów dzieje osobliwe". Jest to barwna, zbudowana zarówno na przekazie faktów jak i na historycznej anegdocie, opowieść o burzliwych losach całej kolekcji rozwijana na tle równie burzliwych dziejów Polski w czasie blisko 500 lat. W czwartym odcinku cyklu pt. "Wielki powrót" przedstawione są losy arrasów od roku 1795, kiedy to zostały zagrabione przez Rosję, do tryumfalnego odzyskania kolekcji rewindykowanej po traktacie ryskim z 1921 roku dzięki Marianowi Morelowskiemu i Aleksandrowi Czółnowskiemu. Analiza artystyczna werdiur przybliża nie tylko kunszt artystów tkaczy, ale i stan wiedzy przyrodniczej oraz odkryć geograficznych epoki renesansu. 17:35 UKRYTE PROTOKOŁY - CZYLI OSZUSTWO ZAŁOŻYCIELSKIE Film dokumentalny, 37 min, Polska, 2016 Reżyseria: Beata Kołaczyk Scenariusz: Beata Kołaczyk Film w swojej narracji to studium przypadku, a jednocześnie próba historycznej rekonstrukcji ważnego wydarzenia w najnowszej historii Polski, jakim było Referendum Ludowe 30 czerwca 1946 r. 18:20 MARZYCIELE - MARCELI GODLEWSKI Dysk./wywiad/debata, 21 min, Polska, 2021 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Kolejnym bohaterem programu z cyklu "Marzyciele" jest Marceli Godlewski, ksiądz katolicki, a przed wojną działacz społeczny bliski Narodowej Demokracji, współpracownik Romana Dmowskiego. Od 1915 roku proboszcz parafii Wszystkich Świętych w Warszawie. W latach 1940 - 42 jego parafia znalazła się na terenie getta. Ks. Marceli Godlewski, który miał opinię antysemity, ofiarnie zaangażował się w niesienie pomocy Żydom. 18:45 CZAS HONORU - ODC. 45 "NOWY ŚWIADEK" Film fabularny telewizyjny, 45 min, Polska, 2011 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Grzegorz Kuczeriszka Scenariusz: Ewa Wencel, Jarosław Sokół Aktorzy: Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki Michał i Osmańska budzą się po wspólnie spędzonej nocy. Władek wypytuje Janka o Rudą. Dowiaduje się, że Ruda została w podziemiu likwidatorką, wykonuje wyroki sądów. Prosi Janka, by załatwił mu udział w akcji jako jej obstawa. Brehm melduje Rainerowi, że zamachowiec pod restauracją został podstawiony przez Stocka. W lokalu konspiracyjnym Władek, Brodowicz i Tokarz oglądają element przywieziony przez Władka z Pustkowa. Mechanizm wygląda na część układu sterującego lotem. Polacy chcą szybko przerzucić go do Anglii. Tokarz przypuszcza, że do Pustkowa został przeniesiony poligon z Peenemunde. Helena trafia do gospodarstwa Heiricha, gdzie poznaje jego córkę, Gizelę i drugą robotnicę, Rosjankę, Walę. Brehm i Rainer doprowadzają do aresztowania Falkenheima. W czasie przesłuchania zastraszony Falkenheim wyjawia, że to nie on mordował SS - manów na zlecenie Stocka. Mordercą był Johann Blazer. Zeznaje również, że to on, na polecenie Stocka, wystawił Polakom Schoebbla. Osmańska daje Władkowi, Michałowi i Bronkowi fragmenty pism swojego szefa do Ministerstwa Gospodarki Rzeszy, w którym są szczegóły zapotrzebowania związane z planami rozbudowy obozu. Otto Kirchner odwiedza Fischerową. Zauważa u niej wyraźną poprawę nie tylko stanu zdrowia, ale i samopoczucia. Maria, korzystając z okazji, prosi Otta o przekazanie wiadomości jej synom. Otto odmawia. Osmańska przekazuje plany obozu Władkowi, Michałowi i Bronkowi. Bronek decyduje się zawieźć je do Warszawy. Żegna się z Bogusiem. Skotnicki powołuje grupę do przechwycenia planów nowej niemieckiej broni V 2. Przydziela Alana i Lolka do Michała, Władka i Bronka. Oddział ma przeprowadzić akcję wywiadowczą w obozie. Do obstawy oddeleguje pobliskie oddziały partyzanckie. Lena znajduje kennkartę ojca. Ma pretensje do Janka, że nie powiedział jej o śmierci rodziców. Rainer i Brehm jadą do magazynu, na który nakierował ich Falkenheim. Znajdują w nim skrzynie pełne sztab złota. 20:05 SAMOCHODY, KTÓRE PODBIŁY ŚWIAT - ODC. 1/4 (THE CARS THAT MADE THE WORLD) Film dokumentalny, 39 min, USA, 2020 Reżyseria: Ritesh Gupta Seria przybliża historie wizjonerów, którzy stworzyli i rozwinęli motoryzację. To niezwykle barwna podróż w czasie, podczas której widzowie zobaczą, jak największe nazwiska przemysłu samochodowego stały się legendarnymi markami, które pokochali wielbiciele motoryzacji. Dzięki rekonstrukcjom i nigdy wcześniej niepokazywanym archiwalnym materiałom filmowym, autorzy serii śledzą ścieżki kariery siedmiu postaci, które miały ogromny wpływ na rozwój motoryzacji: Henry ' ego Forda, Waltera Chryslera, braci Dodge, Williama Duranta, Lee Iacocca i Johna Deloreana. Chociaż to produkcja amerykańska, autorzy nie zapominają o genialnych konstruktorach i producentach aut z całego świata. 21:00 GIGANCI HISTORII - ODC. 51. ALEKSANDER WIELKI: PODBOJE I ICH SKUTKI Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Uważał się za syna samego Zeusa, jego nauczycielem od wczesnej młodości był Arystoteles. Władzę objął po swoim ojcu, Filipie II Macedońskim, jako młodzieniec. Aleksander Macedoński stworzył wielkie imperium, jedno z największych w historii. Jego taktyka wojskowa budzi podziw do dziś. Zasłynął niezwykłą szybkością ataku, nie pozostawiał wrogom szans. Na podbitych terytoriach założył kilkadziesiąt miast, nazywał je swoim imieniem. Wiele z nich istnieje do dziś, podtrzymując pamięć o Aleksandrze Wielkim. Aleksander Wielki. Podboje i ich skutki to temat tego odcinka teleturnieju. Zapytamy w nim m.in. o Macedonię na tle Grecji w czasach Filipa Macedońskiego. Dzieciństwo i drogę do władzy Aleksandra. Najważniejsze kampanie, wodzów oraz bitwy jego kampanii przeciwko Persji i o tajniki imperium perskiego w tym czasie, a także o spuściznę Aleksandra Wielkiego i wpływ kultury hellenistycznej na bieg dziejów. 21:50 ŻYWOT SARMACKI - OPÓR ODC. 12 Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2020 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Krzysztof Koehler, Agnieszka Żmijewska Wykonawcy: Krzysztof Koehler (prowadzący) Prof. Krzysztof Koehler, poeta, historyk literatury, krytyk literacki w tym odcinku "Żywota sarmackiego" zgłębi przyczyny szlacheckiego konserwatyzmu, który zwykle zasłaniany był terminami: tradycja, przodkowie nasi albo aurea libertas - złota wolność, której obronie należało poświęcić sporo energii. Hasło Jana Zamoyskiego Fundamentum nostrae reipublice libertas est - fundamentem naszej rzeczypospolitej jest wolność stało się jednym z naczelnych haseł w życiu publicznym. Zagrażać wolności mogło wszystko: reformy, próby uporządkowania sądownictwa, zwiększenie tej czy innej prerogatywy królewskiej. Im bardziej w Polsce panoszyła się swawola magnatów, tym większymi stawali się oni orędownikami wolności szlacheckiej. Największym zagrożeniem złotej wolności była groźba królewskiej władzy absolutnej. Kiedy Zygmunt III Waza próbował wyzwolić się spod kurateli Jana Zamoyskiego i sprawować władzę niezależnie, zaczął być coraz częściej przez opozycję postrzegany jako ten, który zamierza władać absolutnie. Propaganda mocno oddziaływała na wyobraźnię polityczną szlachty. Spory i kłótnie polityczne, a nawet jawna wrogość w czasach staropolskich przynajmniej dwukrotnie w wieku XVII nabrały wymiaru poważnego konfliktu zbrojnego pomiędzy monarchą a poddanymi nazywanego rokoszem. Rokosz Sandomierski zwany rokoszem Zebrzydowskiego w latach 1606 - 1607 oraz rokosz Lubomirskiego z lat 1665 - 1666. W obu przypadkach opozycja antykrólewska przenosiła konflikt polityczny i zmieniał się on w konflikt militarny. W obu przypadkach rokosze zakończyły się bitwami, po których obie strony godziły się ze sobą. Zostawało po nich poczucie krzywdy, ale też wspólnoty losu. Inną formą obywatelskiej kontroli nad państwem była konfederacja. Najbardziej chyba znane są trzy: warszawska (1573), barska (1768) i targowicka (1792). Pierwsza broniła wolności religijnych, druga stawała w obronie niepodległości Polski, trzecia zawiązana w Petersburgu, poddała Rzeczpospolitą dominacji Moskwy. Konfederacja barska z 1768 stała się niebywale ważnym elementem romantycznej wizji polskiej historii, którą utrwalili Juliusz Słowacki, Adam Mickiewicz i Zygmunt Krasiński. 00:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - W ŚWIECIE STALOWYCH POTWORÓW Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki W świecie stalowych potworów. Kiedy w nawigację samochodową wpisujemy Golub - Dobrzyń, nasuwa nam się obraz uroczego miasteczka z górującym nad nim, wspaniałym zamkiem. Jednak po naszych wizytach w tym miejscu skojarzenia pędzą w stronę traktorów. Niewyobrażalnie pracowite, niesłychanie długowieczne i odporne na brak kultury technicznej przetrwały dziesiątki lat. Potem wypierane przez nowsze, młodsze modele zaczęły znikać. Na szczęście znaleźli się ludzie, którzy zaopiekowali się historycznymi już egzemplarzami. To miłośnicy starej techniki rolniczej, stowarzyszeni w grupie Retro Traktor. Dziś przypomnimy historię pionierskiej firmy P7P, która począwszy od 1893 roku, rozpoczęła produkcję traktorów. 01:05 SENSACJE XX WIEKU - WALLENBERG Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Jak to się stało, że Raoul Wallenberg, członek potężnej i wpływowej szwedzkiej rodziny bankierów, w 1945 roku, tuż przed końcem wojny znalazł się w radzieckim więzieniu i dwa lata później został zamordowany? Dyplomata, który uratował kilkadziesiąt tysięcy istnień ludzkich, został zamordowany w specjalnym oddziale więzienia na Łubiance. Wstrzyknięto mu truciznę. Dlaczego? 02:00 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - U - BOOT CZ. 1 Magazyn, 24 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Ładysław Lipkowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W tym odcinku o działaniach niemieckiej floty podwodnej w czasie I wojny światowej. Jakie wnioski Niemcy wyciągnęły z przegranej i jaką miały koncepcję działań morskich wobec Wielkiej Brytanii w nowej wojnie. Zwycięstwo niemieckich okrętów podwodnych tzw. u - bootów oznaczałoby przerwanie linii żeglugowych do Wielkiej Brytanii, która pozbawiona surowców, paliwa i broni z USA i kolonii musiałaby skapitulować. U - booty mogły zmienić losy II wojny światowej. W audycji przedstawiono wnętrze niemieckiego okrętu podwodnego (ekspozycja w Deutscheus Museum w Monachium) oraz materiały archiwalne z czasów II wojny światowej.