TVP Historia Piątek, 03.12.2021 Zmiany z dnia 01.12.2021 w stosunku do raportu z dnia 10.11.2021 (dodano pozycję programową) 16:25 KOPALNIA "POLSKA" Film dokumentalny, 20 min, Polska, 1995 Scenariusz: Dariusz Król Kopalnia "Polska" jest jedną z najstarszych kopalń węgla kamiennego w Polsce. Film dokumentalny o pracy górników kopalni "Polska" i próbie sprostania trudnym warunkom rynkowym. W filmie zobaczymy m.in. księgę pamiątkową z wpisem prezydenta Mościckiego. Autorzy przypomną postać św. Barbary, patronki górników. Będzie też górnicza orkiestra dęta. Walorem filmu są doskonałe zdjęcia, również z podziemi. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 20:15 TEATR TELEWIZJI - ERYK XIV (TEATR TV - ZŁOTA SETKA) Teatr, 52 min, Polska 1979 Autor: August Strindberg Przekład: Zygmunt Łanowski Reżyseria i realizacja: Jerzy Gruza Scenografia: Krzysztof Pankiewicz Występują: Marek Walczewski (Eryk XIV), Jan Nowicki (Goran Persson), Iwona Bielska (Karin), Halina Grylaszewska (Matka Gorana), Tadeusz Białoszczyński (Nils Gyllenstjerna), Zofia Rysiówna (Królowa wdowa), Andrzej Szalawski (Svante Sture), Jerzy Góralczyk (Nils Sture), Henryk Derewenda (Eryk Sture), Bolesław Smela (Żołnierz Mons), Tadeusz Borowski (Książę Finlandii Jan), Grzegorz Wons (Książę Sudermanii Karol) oraz Bogusz Bilewski, Roman Frankl, Andrzej Wasilewicz, Czesław Mroczek, Juliusz Kalinowski, Henryk Lipiński Dramat Augusta Strindberga (1849 - 1912), pochodzący z niezwykle bogatego literacko okresu zafascynowania szwedzkiego dramatopisarza historią narodową. W czteroleciu 1899 - 1903 powstała cała seria sztuk historycznych, m.in. "Saga rodu Folkungów", "Gustaw Waza", "Eryk XIV"(1899), "Gustaw Adolf", "Karol XII", "Królowa Krystyna", "Gustaw III". We wszystkich próbował Strindberg zespolić historię z psychologią. W dramacie poświęconym Erykowi XIV historycy literatury dopatrzyli się analogii z Szekspirowskim"Hamletem", a w postaci króla żyjącego na krawędzi obłędu dostrzegli stylizowany autoportret autora. Eryk XIV, syn Gustawa I, założyciela dynastii Wazów, zasiadał na tronie Szwecji zaledwie osiem lat. W 1568 r. został obalony i uwięziony przez możnowładców pod wodzą jego przyrodnich braci - Jana, księcia Finlandii, ożenionego z Katarzyną Jagiellonką, i Karola, księcia Sudermanii, późniejszego króla Szwecji Karola IX, sromotnie pobitego pod Kircholmem przez polskiego bratanka Zygmunta III Wazę. Eryk bezskutecznie starał się o rękę królowej angielskiej Elżbiety I z Tudorów albo Marii ze szkockiej dynastii Stuartów. Strindberga interesuje ten właśnie ostatni, trudny okres w życiu szwedzkiego monarchy. Wiedząc o tym, że królewskie zaloty w Anglii się nie powiodły, Goran Persson, szara eminencja na sztokholmskim dworze, prosi nałożnicę Eryka, aby była u jego boku, gdy dosięgnie go ten cios. Karin, córka kaprala Monsa, jest jedyną osobą bezinteresownie i szczerze przywiązaną do nieszczęśnika. Jej matka nią gardzi, ojciec grozi, że spotkawszy córkę na moście zepchnie ją do wody, rodzeństwo nawet się jej nie kłania, jednak Karin czuje, że nie może opuścić ojca swoich dzieci, bo dzięki niej Eryk staje się spokojniejszy, lepszy, zachowuje się bardziej godnie. Król jest akurat w świetnym nastroju. Zgadza się, by książę Jan poślubił polską księżniczkę Katarzynę. Dopiero Goran Persson uświadamia swemu panu głupstwo, które popełnił - oto potomkowie Jana, odziedziczywszy tron Jagiellonów, będą panowali nad potężnym krajem, mającym tyle mieszkańców, co Francja, a wnuk księcia Finlandii może nawet zostać cesarzem Austrii. Równocześnie Eryk dowiaduje się o fiasku swoich planów matrymonialnych. Wpada w szał, każe wysłać pościg za księciem. Goran doradza wytoczyć bratu proces o zdradę stanu. Świeżo mianowany królewski prokurator nie chce żadnych zaszczytów dla siebie, tytułu hrabiowskiego ani szlacheckiego herbu, bo i cóż to takiego: szlachcic - koń z człowiekiem na grzbiecie. Pragnie skupić w swym ręku realną władzę. "Najzręczniejszy łajdak i jedyny polityk, jakiego kiedykolwiek Szwecja miała" - co przyznają nawet jego wrogowie - staje na czele królewskiego trybunału. Domaga się, by przed trybunałem stanu postawić księcia Jana i sprzyjających mu możnowładców. Podpowiada też Erykowi, że dumnych panów bardzo by ubodło małżeństwo króla z córką zwykłego żołnierza. Tymczasem prostoduszna Karin, zbałamucona przez snującą własne intrygi królową - matkę, potajemnie opuszcza pałac obawiając się, że w przypływie gniewu Eryk mógłby zabić nawet ubóstwiane, własne dzieci. Zdradzony przez wszystkich król mści się krwawo na swoich wrogach. Po niewczasie tego żałuje, próbuje naprawić zło. Prosi ojca Karin o rękę córki. Świat wszelkie przejawy skruchy znów uznaje za szaleństwo. Książęta Karol i Jan naradzają się, jak chronić tron Szwecji, by nie zasiadły na nim kiedyś wnuki żołnierza Monsa. Obaj mają nadzieję, że krzesło, na którym siedział Gustaw Waza, okaże się dość szerokie dla nich obu.