TVP Historia Sobota, 04.12.2021 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 4 GRUDNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert Felieton o św. Barbarze; 1917 - publikacja wyników pionierskich prac o syndromie "szoku bitewnego"; 1942 - powstanie "Żegoty"; 1963 - II Sobór Watykański; 07:05 BIBLIA - ŚWIĘTY PAWEŁ, CZ. 2 (THE BIBLE - PAUL OF TARSUS P. 2) Serial religijny, 43 min, Niemcy/Włochy/Francja/USA, 2000 Reżyseria: Roger Young Aktorzy: Johannes Brandrup, Barbara Bobulova, Giorgio Pasotti, Thomas Lockyer Fresk historyczny ukazujący życie św. Pawła od prześladowań chrześcijan, poprzez jego działalność misyjną, po uwięzienie w Cezarei i wysłanie go do Rzymu. 07:55 ŚLADAMI ESKULAPA - WYPIĆ I WYKĄPAĆ Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Scenariusz: Wiktor Szymborski, Paweł F. Nowakowski Wykonawcy: Paweł Nowakowski (prowadzący), Wiktor Szymborski (prowadzący) Ten odcinek poświęcony jest historii balneologii i hydroterapii. Będzie też mowa o pierwszych uzdrowiskach. 08:20 WOJOWNICY CZASU - POWSTAŃCZA RAPSODIA, CZYLI OLSZYNKA GROCHOWSKA 1831 Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2018 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Rozpoczęte w noc listopadową 1830 roku powstanie było kolejnym po insurekcji kościuszkowskiej zrywem skierowanym przeciwko rosyjskiemu okupantowi. Wyrzucenie z Warszawy Rosjan poskutkowało rozpoczęciem regularnej wojny polsko - rosyjskiej, a jedną z najkrwawszych jej starć była rozegrana w mroźne dni lutego 1831 roku bitwa pod Olszynką Grochowską, gdzie polska armia dowodzona przez gen. Józefa Chłopickiego przeciwstawiła się skutecznie rosyjskiemu korpusowi feldmarszałka Dybicza. 08:55 KARIERA NIKODEMA DYZMY - ODC. 3/7 Serial obyczajowy, 52 min, Polska 1979 Reżyseria: Jan Rybkowski i Marek Nowicki Scenariusz: Jan Rybkowski, Marek Nowicki, Witold Orzechowski Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Roman Wilhelmi, Leonard Pietraszak, Mariusz Dmochowski, Bronisław Pawlik, Tadeusz Pluciński, Bogusz Bilewski, Halina Golanko, Igor Śmiałowski, Hanna Balińska, Ryszard Barycz, Arkadiusz Bazak, Barbara Brylska, Krystyna Ciechomska, Liliana Głąbczyńska, Zofia Merle, Lech Ordon, Witold Pyrkosz, Ewa Szykulska, Izabella Trojanowska, Wojciech Pokora i inni Wysłany przez pana Kunickiego do Warszawy ze specjalną misją Nikodem Dyzma odnajduje pułkownika Waredę. Ma nadzieję, że znajomy z pamiętnego bankietu pomoże mu dostać się do ministra Jaszuńskiego. Razem włóczą się po lokalach, zabawy i pijatyki cementują stare przyjaźnie i ułatwiają zawieranie nowych znajomości. Słysząc o zagrożonej pozycji ministra rolnictwa, Dyzma przedkłada projekt ratowania kraju przed klęską urodzaju. Pomysł skupowania zboża od ziemian i magazynowania go, czekając na koniunkturę oraz wypuszczania specjalnych obligacji z przeznaczeniem na skup zasłyszał od Kunickiego, ale przedstawia go oczywiście jako własny. Projekt zapewniający rządowi maksymalne zyski zostaje uznany za genialny, rośnie sława Dyzmy jako "tęgiej głowy", wręcz mężaopatrznościowego polskiej gospodarki. Dzięki hrabinie Przełęskiej, ciotce Żorża Ponimirskiego, pan Nikodem wchodzi do środowiska arystokratycznego. Ekscytują się nim wytworne damy, cenią sobie jego przyjaźń panowie. Jego prostactwo jest przyjmowane jako dowód siły, milczenie, za którym próbuje ukryć brak wiedzy i obycia, uchodzi za przejaw rozwagi. Dyzma bez trudu uzyskuje przydział drewna dla koborowskich tartaków i jako triumfator wraca do posiadłości państwa Kunickich. 10:00 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - BANANY ZAMIAST ZIEMNIAKÓW Magazyn, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W kolejnym odcinku Karol Okrasa zabawi siebie i widzów opowieścią o alternatywnej historii polskiej kuchni. Co łączy pospolitego polskiego ziemniaka i egzotycznego banana? Obydwa te produkty pochodzą z Ameryki Południowej. Gdybyśmy cofnęli się w czasie o 250 lat, to Karol stojąc z ziemniakiem w ręku pośród mazowieckich chałup, wyglądałby równie egzotycznie jak dziś trzymając banana. Ziemniak przybył do nas z Peru (jeszcze w XIX wieku w Wielkopolsce mówiono perki) z Ameryki Południowej. I choć przywieziono go do Europy w XVI wieku, potrzebował aż 300 lat, aby trafić na europejskie, w tym polskie stoły. Pierwsze przepisy na potrawy z ziemniakami w Europie pojawiają się dopiero na początku XIX wieku. A co by było, gdyby klimat był u nas cieplejszy lub banany nie wymagały aż tak dużo ciepła do wegetacji? Czy wówczas zamiast ziemniaków jedlibyśmy banany? I jak wówczas wyglądałyby klasyczne dania polskiej kuchni, w których dziś występują ziemniaki? Karol przygotuje znane z kuchni polskiej ziemniaczane potrawy, w których zamiast kartofli użyje bananów. Będzie więc gulasz wołowy, babka bananowa z boczkiem i placki bananowe na wzór placków ziemniaczanych. 12:35 WYPRAWA PRZEZ WIELKI KANION - ODC. 1/2 (ODC. 1/2) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2014 Wykonawcy: Dan Snow (prowadzący) Zespół współczesnych poszukiwaczy przygód podejmuje ogromne wyzwanie - organizuje wyprawę śladami pierwszej eksploracji potężnej rzeki Kolorado przez Wielki Kanion, leżący w południowo - zachodnim zakątku Ameryki. Wyprawę nad Wielki Kanion po raz pierwszy zorganizowała w 1869 roku grupa pionierów z Dzikiego Zachodu. Major John Wesley Powell wszedł do jednego z najgłębszych wąwozów na świecie, nie mając pojęcia, dokąd się wybrał. Wyprawa Powella i jego badania naukowe nad tym, co nazwano Wielkim Nieznanym, stały się częścią mapy Ameryki. Po raz pierwszy od 1869 roku, grupa dziewięciu mężczyzn próbuje przepłynąć przez cały 450 - kilometrowy Wielki Kanion, tak jak to zrobili pionierscy badacze w drewnianych łodziach wiosłowych w antycznym stylu, bardziej pasujących do muzeum niż do dzikich nurtów Kolorado. 14:15 MARIA CURIE - ODC. 3/3 (MARIA CURIE UNE FEMME HONORABLE) Film biograficzny, 80 min, Francja/Polska 1991 Reżyseria: Michel Boisrond Scenariusz na podstawie własnej powieści: Franoise Giroud Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Jean - Marie Senia Wykonawcy: Tadeusz Karolak Aktorzy: Wojtek Klata, Karolina Kunkiewicz, Aleksandra Koncewicz, Henryk Machalica, Tomasz Marzecki, Piotr Pawłowski, Barbara Rachwalska, Hanna Stańkówna, Joanna Sobieska, Marie Christine Barrault, Jean-Luc Moreau, Roger Van Hool, Wanda Neumann, Andrzej Szczepkowski, Monika Scatti Mimo załamania spowodowanego skandalem wokół jej osoby Maria Curie postanawia osobiście odebrać Nagrodę Nobla przyznaną jej w 1911 roku w dziedzinie chemii. Pobyt u przyjaciółki w Anglii i propozycja utworzenia instytutu radowego wyrywają ją z przejściowej apatii. Słynna uczona sama kontroluje prace przy budowie placówki. Wybucha I wojna światowa. Maria ze starszą córką postanawiają pomóc walczącym na froncie. Organizują tzw. samochody Curie. Wykonują badania radiologiczne w szpitalach polowych, tuż za linią frontu. Po wojnie amerykańska dziennikarka Mary Malloney organizuje podróż Marii do Stanów Zjednoczonych w celu zdobycia pieniędzy na zakup jednego grama radu dla instytutu radowego. Stan zdrowia uczonej pogarsza się, mimo to odbywa jeszcze jedną podróż do USA. Zebrane tym razem pieniądze mają być przeznaczone dla instytutu radowego w Warszawie. 15:40 MARZYCIELE - ZOFIA ZAWISZANKA Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Sylwester Szefer Scenariusz: Sylwester Szefer Zdjęcia: Wojciech Kursa Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący), Paweł Nowakowski Zofia Zawiszanka, kolejna bohaterka programu z cyklu "Marzyciele", pochodziła z tradycyjnej rodziny ziemiańskiej, której członkowie walczyli w powstaniach narodowych i prowadzili gospodarstwo rolne w Goszycach pod Krakowem. W 1914 r. została zaangażowana w wywiadzie Legionów Polskich w przygranicznym terenie zaboru rosyjskiego. Podczas II wojny światowej zaprzysiężona w AK była działaczką konspiracyjnej organizacji ziemiańskiej Uprawa. Poetka i pisarka. 17:10 SPÓR O HISTORIĘ - POLACY DEPORTOWANI Z III RZESZY Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 2020 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) 6 października 1939 roku Hitler proklamował politykę przesiedleń. Miała ona - jak oświadczył w Reichstagu - stworzyć "nowy ład stosunków etnograficznych" w Europie Środkowo - Wschodniej. Obok działań eksterminacyjnych wymierzonych w Polaków, mieszkających na ziemiach wcielonych do III Rzeszy, rozpoczęły się deportacje obywateli polskich z Pomorza i Wielkopolski. Wysiedlanym konfiskowano majątek. W ciągu kilkudziesięciu minut musieli opuścić domostwa. Dorośli mogli zabrać od 25 do 30 kilogramów bagażu, dzieci - 10 kilogramów. Domy Polaków natychmiast zajmowali niemieccy osadnicy. Kiedy wysiedlenia rozpoczęły się? Jaki był cel tej akcji? Kiedy powstał plan akcji? Kogo obejmował? Jak odbywały się przesiedlenia? Transport do GG. Jaka była skala wysiedleń? Kto zajmował opuszczone przez Polaków domy? [Niemcy z głębi Rzeszy, ale też z krajów bałtyckich, które znalazły się w ZSRS]. Co możemy powiedzieć o ekonomicznej stronie deportacji? [M.in. Sowieci w zamian za opuszczone przez Niemców gospodarstwa płacili Niemcom m.in. ropą]. Podobieństwo deportacji z ziem wcielonych do Rzeszy i ziem wcielonych do Związku Sowieckiego? [Wiele wskazuje na to, że były to działania koordynowane, przynajmniej na poziomie zakładanych celów]. 17:50 NAD NIEMNEM - ODC. 4/4 Serial obyczajowy, 55 min, Polska 1986 Reżyseria: Zbigniew Kuźmiński Scenariusz: Kazimierz Radowicz Muzyka: Andrzej Kurylewicz Zdjęcia: Tomasz Tarasin Aktorzy: Iwona Pawlak, Adam Marjański, Janusz Zakrzeński, Marta Lipińska, Michał Pawlicki, Zbigniew Bogdański, Jacek Chmielnik, Ewa Decówna, Edmund Fetting, Marek Herbik, Renata Husarek, Irena Kownas, Renata Kretówna, Małgorzata Nowak, Jerzy Z. Nowak, Maria Nowotarska, Andrzej Precigs, Jan Prochyra Do Bohatyrowiczów wyrywa się nie tylko Justyna, ale i syn Benedykta, Witold. Rodzinny konflikt pogłębia się, zwłaszcza że pan Korczyński i jego żona mają różne zdania na temat ewentualnego małżeństwa Justyny z Różycem. Justyna i Witold są gośćmi na weselu jednej z Bohatyrowiczówien. Tej nocy Jan i Justyna wyznają sobie miłość, a Benedykt wreszcie odnajduje wspólny język z synem. Następnego dnia Kirłowie przyjeżdżają do Korczyna z oświadczynami w imieniu Różyca. Justyna odrzuca je, wyznając, że jest już zaręczona z Janem. Pani Emilia dostaje ataku histerii, stary Orzelski jest załamany, ale nic nie może zmącić szczęścia dziewczyny. 19:00 GIGANCI HISTORII - ODC. 52. HISTORIA POLSKIEGO HIMALAIZMU Teleturniej, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) Jerzy Kukuczka, zdobył 14 ośmiotysięczników w ciągu ośmiu lat, dziesięć z nich nowymi drogami. Przed nim był tylko Reinhold Messner, który jednak wchodził klasycznymi drogami w ciągu 15 lat. Gratulując Polakowi, Messner napisał: "nie jesteś drugi, jesteś wielki". Jerzy Kukuczka, Wanda Rutkiewicz, Artur Hajzer, Andrzej Heinrich, Tadeusz Piotrowski, Andrzej Wróż, Dobrosława Miodowicz - Wolf, Maciej Berbeka i wielu innych na zawsze pozostało w Himalajach. Lista szczytów zdobytych przez Polaków, nowych szlaków eksplorowanych w ekstremalnych warunkach, zwłaszcza zimowych uczyniła z naszych himalaistów światowych pionierów i liderów. Historia polskiego himalaizmu od 1936 roku do końca lat 80. Zdobywcy, szczyty, wyprawy, największe zdobycze oraz najtragiczniejsze wypadki. Polski himalaizm na tle światowym. To tematy tego odcinka teleturnieju. 22:45 KRÓL SZCZURÓW (KING RAT) Dramat wojenny, 129 min, USA, 1965 Reżyseria: Bryan Forbes Scenariusz: Bryan Forbes Zdjęcia: Burnett Guffey Muzyka: John Barry Aktorzy: George Segal, Tom Courtenay, James Fox, Denholm Elliott, John Mills, James Donald, Todd Armstrong, Leonard Rossiter Akcja filmu rozgrywa się w 1945 roku, w japońskim więzieniu Changi koło Singapuru. Przebywa tam kilkunastotysięczna grupa alianckich jeńców wojennych. Ciągła walka o przetrwanie w anormalnej rzeczywistości sprawia, że ludzie żyją jak zaszczute zwierzęta. Jedyną osobą, która potrafiła przystosować się do życia w tych warunkach, jest kapral King. Jest królem czarnego rynku, a jednocześnie prowadzi wiele interesów. Jednym z bardziej intratnych jest handel mięsem szczurów. 01:45 RZECZPOSPOLITA REAKTYWACJA Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2018 Reżyseria: Anna Ferens Scenariusz: Anna Ferens Zdjęcia: Michał Ślusarczyk, Marcin Peresada Film w atrakcyjny i nowoczesny sposób opowiada o odbudowie Polski po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. Pokazujetę niezwykłą energię, która wyzwoliła się w Polsce po odzyskaniu niepodległości zarówno wśród intelektualnych elit, jak i zwykłych ludzi. Bohaterami są wynalazcy, naukowcy, ekonomiści, których myśli i osiągnięcia przyczyniły się do rozkwitu Polski w okresie międzywojennym. Wiele z tych wynalazków zostało wykorzystanych na całym świecie i przyczyniło się do rozwoju ważnych dziedzin nauki. W filmie występują potomkowie, często nieznanych bohaterów 20 - lecia oraz historycy z Polski, USA i Francji, m.in.: prof. Wacław Szybalski z Madison, prof. Donald Pienkos z Milwaukee, prof. Dominic Pacyga z Chicago, dr Christophe Laforest z Paryża. Film nagrodzony na Polish Film Festival in America w Chicago w 2018 r. - nagroda za najlepszą reżyserię.